Skip to main content
Log in

Response of Gram-positive bacteria to copper stress

  • Minireview
  • Published:
JBIC Journal of Biological Inorganic Chemistry Aims and scope Submit manuscript

Abstract

The Gram-positive bacteria Enterococcus hirae, Lactococcus lactis, and Bacillus subtilis have received wide attention in the study of copper homeostasis. Consequently, copper extrusion by ATPases, gene regulation by copper, and intracellular copper chaperoning are understood in some detail. This has provided profound insight into basic principles of how organisms handle copper. It also emerged that many bacterial species may not require copper for life, making copper homeostatic systems pure defense mechanisms. Structural work on copper homeostatic proteins has given insight into copper coordination and bonding and has started to give molecular insight into copper handling in biological systems. Finally, recent biochemical work has shed new light on the mechanism of copper toxicity, which may not primarily be mediated by reactive oxygen radicals.

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this article

Price excludes VAT (USA)
Tax calculation will be finalised during checkout.

Instant access to the full article PDF.

Fig. 1
Fig. 2
Fig. 3
Fig. 4
Fig. 5
Fig. 6
Fig. 7
Fig. 8
Fig. 9
Fig. 10
Fig. 11

Similar content being viewed by others

References

  1. Stiles ME (1996) Antonie Van Leeuwenhoek 70:331–345

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  2. Reeve WG, Tiwari RP, Kale NB, Dilworth MJ, Glenn AR (2002) Mol Microbiol 43:981–991

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  3. Galvez A, Abriouel H, Lopez RL, Ben ON (2007) Int J Food Microbiol 120:51–70

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  4. Barré O, Mourlane F, Solioz M (2007) J Bacteriol 189:5947–5954

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  5. Fraústo da Silva JJR, Williams RJP (1993) The biological chemistry of the elements. Oxford University Press, Oxford

    Google Scholar 

  6. Karlin KD (1993) Science 261:701–708

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  7. Cavet JS, Borrelly GP, Robinson NJ (2003) FEMS Microbiol Rev 27:165–181

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  8. Rapisarda VA, Chehin RN, De Las RJ, Rodriguez-Montelongo L, Farias RN, Massa EM (2002) Arch Biochem Biophys 405:87–94

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  9. Rodriguez-Montelongo L, Volentini SI, Farias RN, Massa EM, Rapisarda VA (2006) Arch Biochem Biophys 451:1–7

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  10. Arciero DM, Pierce BS, Hendrich MP, Hooper AB (2002) Biochemistry 41:1703–1709

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  11. Ellis MJ, Grossmann JG, Eady RR, Hasnain SS (2007) J Biol Inorg Chem 12:1119–1127

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  12. Lopez-Serrano D, Solano F, Sanchez-Amat A (2004) Gene 342:179–187

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  13. Tsai TY, Lee YH (1998) J Biol Chem 273:19243–19250

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  14. Brazeau BJ, Johnson BJ, Wilmot CM (2004) Arch Biochem Biophys 428:22–31

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  15. Chan SI, Chen KH, Yu SS, Chen CL, Kuo SS (2004) Biochemistry 43:4421–4430

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  16. Hullo MF, Moszer I, Danchin A, Martin-Verstraete I (2001) J Bacteriol 183:5426–5430

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  17. Kasting JF, Siefert JL (2002) Science 296:1066–1068

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  18. Crichton RR, Pierre J-L (2001) Biometals 14:99–112

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  19. Kaim W, Rall J (1996) Angew Chem Int Ed Engl 35:43–60

    Article  CAS  Google Scholar 

  20. Ridge PG, Zhang Y, Gladyshev VN (2008) PLoS ONE 3:e1378

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  21. Kuper J, Llamas A, Hecht HJ, Mendel RR, Schwarz G (2004) Nature 430:803–806

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  22. Schwarz G, Mendel RR (2006) Annu Rev Plant Biol 57:623–647

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  23. Zhang Y, Gladyshev VN (2008) J Mol Biol 379:881–899

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  24. Furnes H, Banerjee NR, Muehlenbachs K, Staudigel H, de Wit M (2004) Science 304:578–581

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  25. Rasmussen B (2000) Nature 405:676–679

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  26. Fouquet Y, Von Stackelberg U, Charlou JL, Donval JP, Erzinger J, Foucher JP, Herzig P, Mühe R, Soakai S, Wiedicke M, Whitechurch H (1991) Nature 349:778–781

    Article  CAS  Google Scholar 

  27. Turski ML, Thiele DJ (2009) J Biol Chem 284:717–721

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  28. Tottey S, Harvie DR, Robinson NJ (2005) Acc Chem Res 38:775–783

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  29. Kim BE, Nevitt T, Thiele DJ (2008) Nat Chem Biol 4:176–185

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  30. Magnani D, Solioz M (2007) In: Nies DH, Silver S (eds) Molecular microbiology of heavy metals. Springer, Heidelberg, pp 259–285

  31. Changela A, Chen K, Xue Y, Holschen J, Outten CE, O’Halloran TV, Mondragon A (2003) Science 301:1383–1387

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  32. Rochat T, Gratadoux JJ, Gruss A, Corthier G, Maguin E, Langella P, van de Guchte M (2006) Appl Environ Microbiol 72:5143–5149

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  33. Marty-Teysset C, de la Torre F, Garel J (2000) Appl Environ Microbiol 66:262–267

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  34. Bolotin A, Wincker P, Mauger S, Jaillon O, Malarme K, Weissenbach J, Ehrlich SD, Sorokin A (2001) Genome Res 11:731–753

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  35. Macomber L, Rensing C, Imlay JA (2007) J Bacteriol 189:1616–1626

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  36. Macomber L, Imlay JA (2009) Proc Natl Acad Sci USA 106:8344–8349

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  37. Solioz M, Stoyanov JV (2003) FEMS Microbiol Rev 27:183–195

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  38. Odermatt A, Suter H, Krapf R, Solioz M (1992) Ann N Y Acad Sci 671:484–486

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  39. Solioz M, Odermatt A (1995) J Biol Chem 270:9217–9221

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  40. Odermatt A, Krapf R, Solioz M (1994) Biochem Biophys Res Commun 202:44–48

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  41. Francis MS, Thomas CJ (1997) Mol Gen Genet 253:484–491

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  42. Wunderli-Ye H, Solioz M (2001) Biochem Biophys Res Commun 280:713–719

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  43. Chillappagari S, Miethke M, Trip H, Kuipers OP, Marahiel MA (2009) J Bacteriol 191:2362–2370

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  44. Kim HJ, Graham DW, DiSpirito AA, Alterman MA, Galeva N, Larive CK, Asunskis D, Sherwood PM (2004) Science 305:1612–1615

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  45. Balasubramanian R, Rosenzweig AC (2008) Curr Opin Chem Biol 12:245–249

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  46. Mellano MA, Cooksey DA (1988) J Bacteriol 170:2879–2883

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  47. Singleton C, Banci L, Ciofi-Baffoni S, Tenori L, Kihlken MA, Boetzel R, Le Brun NE (2008) Biochem J 411:571–579

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  48. Singleton C, Le Brun NE (2009) Dalton Trans 28:688–696

    Article  CAS  Google Scholar 

  49. Odermatt A, Suter H, Krapf R, Solioz M (1993) J Biol Chem 268:12775–12779

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  50. Magnani D, Barré O, Gerber SD, Solioz M (2008) J Bacteriol 190:536–545

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  51. Cobine PA, George GN, Jones CE, Wickramasinghe WA, Solioz M, Dameron CT (2002) Biochemistry 41:5822–5829

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  52. Arnesano F, Banci L, Bertini I, Ciofi-Baffoni S, Molteni E, Huffman DL, O’Halloran TV (2002) Genome Res 12:255–271

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  53. Liu T, Ramesh A, Ma Z, Ward SK, Zhang L, George GN, Talaat AM, Sacchettini JC, Giedroc DP (2007) Nat Chem Biol 3:60–68

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  54. Strausak D, Solioz M (1997) J Biol Chem 272:8932–8936

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  55. Hasman H, Kempf I, Chidaine B, Cariolet R, Ersboll AK, Houe H, Bruun Hansen HC, Aarestrup FM (2006) Appl Environ Microbiol 72:5784–5789

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  56. Vats N, Lee SF (2001) Microbiology 147:653–662

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  57. Portmann R, Poulsen KR, Wimmer R, Solioz M (2006) Biometals 19:61–70

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  58. Mitrakul K, Loo CY, Hughes CV, Ganeshkumar N (2004) Oral Microbiol Immunol 19:395–402

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  59. Outten FW, Outten CE, Hale J, O’Halloran TV (2000) J Biol Chem 275:31024–31029

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  60. Gaballa A, Cao M, Helmann JD (2003) Microbiology 149:3413–3421

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  61. Smaldone GT, Helmann JD (2007) Microbiology 153:4123–4128

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  62. Lin SJ, Culotta VC (1995) Proc Natl Acad Sci USA 92:3784–3788

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  63. O’Halloran TV, Culotta VC (2000) J Biol Chem 275:25057–25060

    Article  PubMed  Google Scholar 

  64. Odermatt A, Solioz M (1995) J Biol Chem 270:4349–4354

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  65. Leary SC, Kaufman BA, Pellecchia G, Guercin GH, Mattman A, Jaksch M, Shoubridge EA (2004) Hum Mol Genet 13:1839–1848

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  66. Schulze M, Rodel G (1988) Mol Gen Genet 211:492–498

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  67. Hamza I, Gitlin JD (2002) J Bioenerg Biomembr 34:381–388

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  68. Balatri E, Banci L, Bertini I, Cantini F, Ciofi-Baffoni S (2003) Structure 11:1431–1443

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  69. Mattatall NR, Jazairi J, Hill BC (2000) J Biol Chem 275:28802–28809

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  70. Abriata LA, Banci L, Bertini I, Ciofi-Baffoni S, Gkazonis P, Spyroulias GA, Vila AJ, Wang S (2008) Nat Chem Biol 4:599–601

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  71. Banci L, Bertini I, Ciofi-Baffoni S, Gerothanassis IP, Leontari I, Martinelli M, Wang S (2007) Structure 15:1132–1140

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  72. Davis AV, O’Halloran TV (2008) Nat Chem Biol 4:148–151

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  73. Rosenzweig AC (2001) Acc Chem Res 34:119–128

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  74. Wimmer R, Herrmann T, Solioz M, Wüthrich K (1999) J Biol Chem 274:22597–22603

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  75. Kihlken MA, Leech AP, Le Brun NE (2002) Biochem J 368:729–739

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  76. Kihlken MA, Singleton C, Le Brun NE (2008) J Biol Inorg Chem 13:1011–1023

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  77. Pufahl RA, Singer CP, Peariso KL, Lin S, Schmidt PJ, Fahrni CJ, Culotta VC, Penner-Hahn JE, O’Halloran TV (1997) Science 278:853–856

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  78. Lu ZH, Solioz M (2001) J Biol Chem 276:47822–47827

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  79. Van Melckebeke H, Vreuls C, Gans P, Filee P, Llabres G, Joris B, Simorre JP (2003) J Mol Biol 333:711–720

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  80. Garcia-Castellanos R, Mallorqui-Fernandez G, Marrero A, Potempa J, Coll M, Gomis-Ruth FX (2004) J Biol Chem 279:17888–17896

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  81. Wittman V, Wong HC (1988) J Bacteriol 170:3206–3212

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  82. Himeno T, Imanaka T, Aiba S (1986) J Bacteriol 168:1128–1132

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  83. Cantini F, Banci L, Solioz M (2009) Biochem J 417:493–499

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  84. Lewis RA, Curnock SP, Dyke KG (1999) FEMS Microbiol Lett 178:271–275

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  85. Bird AJ (2008) Adv Microb Physiol 53:231–267

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  86. Portmann R, Magnani D, Stoyanov JV, Schmechel A, Multhaup G, Solioz M (2004) J Biol Inorg Chem 9:396–402

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  87. Sharma VK, Hackbarth CJ, Dickinson TM, Archer GL (1998) J Bacteriol 180:2160–2166

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  88. Cobine P, Jones CE, Wickramasinghe WA, Solioz M, Dameron CT (2002) In: Massaro EJ (ed) Handbook of copper pharmacology and toxicology. Humana Press, Totowa, pp 177–186

  89. Cobine P, Wickramasinghe WA, Harrison MD, Weber T, Solioz M, Dameron CT (1999) FEBS Lett 445:27–30

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  90. Cobine PA, Jones CE, Dameron CT (2002) J Inorg Biochem 88:192–196

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  91. Multhaup G, Strausak D, Bissig K-D, Solioz M (2001) Biochem Biophys Res Commun 288:172–177

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  92. Ma Z, Cowart D, Scott R, Giedroc DP (2009) Biochemistry 48:3325–3334

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  93. Tottey S, Rich PR, Rondet SA, Robinson NJ (2001) J Biol Chem 276:19999–20004

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  94. Pedersen PL, Carafoli E (1987) Trends Biochem Sci 12:146–150

    Article  CAS  Google Scholar 

  95. Toyoshima C, Mizutani T (2004) Nature 430:529–535

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  96. Toyoshima C, Nomura H, Sugita Y (2003) Ann N Y Acad Sci 986:1–8

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  97. Lutsenko S, Kaplan JH (1995) Biochemistry 34:15607–15613

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  98. Solioz M, Vulpe C (1996) Trends Biochem Sci 21:237–241

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  99. Axelsen KB, Palmgren MG (1998) J Mol Evol 46:84–101

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  100. Rensing C, Ghosh M, Rosen BP (1999) J Bacteriol 181:5891–5897

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  101. Toyoshima C, Nakasako M, Nomura H, Ogawa H (2000) Nature 405:647–655

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  102. Wu CC, Rice WJ, Stokes DL (2008) Structure 16:976–985

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  103. Lübben M, Portmann R, Kock G, Stoll R, Young MM, Solioz M (2009) Biometals 22:363–375

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  104. Gonzalez-Guerrero M, Eren E, Rawat S, Stemmler TL, Arguello JM (2008) J Biol Chem 283:29753–29759

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  105. Huffman DL, O’Halloran TV (2001) Annu Rev Biochem 70:677–701

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  106. Radford DS, Kihlken MA, Borrelly GP, Harwood CR, Le Brun NE, Cavet JS (2003) FEMS Microbiol Lett 220:105–112

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  107. Arguello JM, Gonzalez-Guerrero M (2008) Structure 16:833–834

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  108. Niggli V, Sigel E (2008) Trends Biochem Sci 33:156–160

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

Download references

Acknowledgments

Some of the work described in this review was supported by grant 3100A0_122551 from the Swiss National Foundation and a grant from the International Copper Association.

Author information

Authors and Affiliations

Authors

Corresponding author

Correspondence to Marc Solioz.

Additional information

This article will be printed in the upcoming Journal of Biological Inorganic Chemistry special issue CELL BIOLOGY OF COPPER.

Rights and permissions

Reprints and permissions

About this article

Cite this article

Solioz, M., Abicht, H.K., Mermod, M. et al. Response of Gram-positive bacteria to copper stress. J Biol Inorg Chem 15, 3–14 (2010). https://doi.org/10.1007/s00775-009-0588-3

Download citation

  • Received:

  • Accepted:

  • Published:

  • Issue Date:

  • DOI: https://doi.org/10.1007/s00775-009-0588-3

Keywords

Navigation