Abstract
In 1932 the Zuiderzee, a brackishwater embayment was closed off from the sea. It was an ecosystem with a salinity gradient ranging from 30 %o S at the entrance to the Wadden Sea to 8%o S in the central part and freshwater conditions at the mouth of rivers discharging into it. Dominant aquatic macrophytes were Zostera and Ruppia species with Potamogeton pectinatus L. occurring in the lower salinity ranges. Fisheries played an important role, especially on Anchovy, Herring, Smelt and Eel. The communities in the Zuiderzee differed quite considerably in species composition from those in the more isolated brackish waters along the coast of The Netherlands, but were similar to those of the brackish Baltic Sea. After the closure, the Zuiderzee ecosystem completely changed into a freshwater ecosystem within 15 years.
After the empolderment of parts of the former Zuiderzee, now called Lake Ussel, Lake Veluwe came into existence as one of the Border Lakes in 1956. Originally, this shallow lake (40 km2, mean depth 1.3m) was inhabited by a variety of submerged macrophytes and a rich associated aquatic macrofauna. However, eutrophication caused a decline in diversity in the early seventies. Towards the mid seventies this development had resulted in a very poor water quality. Only 5% of the lake area was still vegetated by one single species, P. pectinatus. The once abundant charophyte meadows had disappeared completely, as well as a number of other species. The lake seston was dominated by the cyanobacterium Oscillatoria agardhii Gomont. Macrofaunal communities declined and waterfowl numbers showed a sharp decrease. More than 80% of the number of birds originally present disappeared.
The present ecosystem diversity is low compared with the situation during the early days of Lake IJssel. It can also be concluded that the present species richness of Lake Veluwe is less than that of the former Zuiderzee, in spite of the generally low diversity of brackish waters. A compensation of the quality of the brackishwater ecosystems which disappeared will only take place if a dramatic improvement of the water quality of the present Lake Veluwe is achieved.
Access this chapter
Tax calculation will be finalised at checkout
Purchases are for personal use only
Preview
Unable to display preview. Download preview PDF.
References
Anonymus. 1990. Natuur: zoete wateren. (Nature: fresh waters, in Dutch). Base report Third Water Action Programme, The Netherlands Ministry of Transport&Public Works.
Berger, C. 1975a. De eutrofiering en het voorkomen van Oscillatoria agardhii Gomont in de randmeren van Flevoland (Eutrophication and the occurrence of Oscillatoria agardhii Gomont in the Border Lakes of Flevoland, in Dutch). H2O 8: 340–348.
Berger, C. 1975b. Occurrence of Oscillatoria agardhii Gom. in some shallow lakes. Verh. int. Ver. Limnol. 19: 2689–2697.
Berger, C. 1983. Biomassa en licht als regulerende factoren in Oscillatoria meren (Biomass and light as controlling factors in Oscillatoria lakes, in Dutch). H2O 16: 178–182.
Berger, C.& Bij de Vaate, A. 1983. Limnological studies on the eutrophication of Lake Wolderwijd. A shallow hypertrophic Oscillatoria dominated lake in the Netherlands. Schweiz. Z. Hydrol. 45: 458–479.
Best, E.P.H., De Vries, D.& Reins, A. 1984. The macrophytes in the Loosdrecht Lakes: a story of their decline in the course of eutrophication. Verh. int. Verein. Limnol. 22: 868–875.
Bick, H.& Van Schaik, A.W.J. 1980. Oecologische visie Rand meren (An ecological outlook on the Border Lakes, in Dutch). Natuur wetenschappelijke Commissie, Natuurbeschermingsraad, Staatsbosbeheer, 291 pp.
Boers, P., Van Ballegooijen, L.& Uunk, J. 1991. Changes in phosphorus cycling in a shallow lake due to food web manipulations. Freshwat. Biol. 25: 9–20.
Breukelaar, A. W. 1990. Effect van benthivore vis op de resuspensie van bodemmateriaal en de helderheid van water (The effect of benthivorous fish on sediment resuspension and water transparency, in Dutch). DBW/RIZA report 90.059, 37 pp.
Brinkman, A.G.& Van Raaphorst, W. 1986. De fosfaathuishouding van het Veluwemeer (The phosphorus metabolism of Lake Veluwe, in Dutch). Ph.D. thesis, Technical University Twente, 481 pp.
Brocades Zaalberg, R.W. 1986. Het ecosysteem van het IJsselmeer, opbouw en bedreigingen (The Lake IJssel ecosystem, characteristics and threats, in Dutch). Stichting Natuur en Milieu, Natuurmonumenten, Utrecht.
Brouwer, G.A.& Tinbergen, L. 1939. De verspreiding der kleine zwanen, Cygnus bewickii (Yarr.) in de Zuiderzee, voor en na de verzoeting (The distribution of Bewick’s swann, Cygnus bewickii (Yarr.) in the Zuiderzee, before and after it became a freshwater system, in Dutch). Limosa 12: 1–18.
De Beaufort, L.F. (ed.). 1954. Veranderingen in de flora en fauna van de Zuiderzee (thans IJsselmeer) na de afsluiting in 1932 (Changes in the flora and fauna of the Zuiderzee (now Usselmeer) after the closure in 1932, in Dutch). Verslag van de onderzoekingen, ingesteld door de Zuiderzee-commissie der Nederlandse Dierkundige Vereniging. v/h C. de Boer jr., Den Helder, 359 pp.
De Vos, A.P.C. 1936. Chaetopoda. In: Redeke, H.C. (ed.), Flora en fauna der Zuiderzee, monografie van een brakwatergebied, Supplement, v/h C. de Boer jr., Den Helder.
De Vos, A.P.C. 1954. De litorale fauna van het Usselmeer (The littoral fauna of Lake IJssel, in Dutch). In: De Beaufort, L.F. (ed.), Veranderingen in de flora en fauna van de Zuiderzee (thans Usselmeer) na de afsluiting in 1932. Verslag van de onderzoekingen, ingesteld door de Zuiderzee-commissie der Nederlandse Dierkundige Vereniging, pp. 268–276. v/h C. de Boer jr., Den Helder.
Doef, R.W., Smits A.J.M.& Kerkum, F.C.M. 1991. Water-en oeverplanten in het IJsselmeergebied (1987-1989) (Water and marsh plants in the Lake Ussel area, in Dutch). DBW/RIZA report 90.015.
Dresscher, Th.G.N. 1954. Iets over de flora en fauna van de oeverzoom van het Usselmeer tussen de uitmonding van het Zwarte Water en Harderwijk (Information on the flora and fauna of the littoral zone of Lake IJssel between the outflow of the Zwarte Water and Harderwijk, in Dutch). In: De Beaufort, L.F. (ed.), Veranderingen in de flora en fauna van de Zuiderzee (thans Usselmeer) na de afsluiting in 1932. Verslag van de onderzoekingen, ingesteld door de Zuiderzeecommissie der Nederlandse Dierkundige Vereniging, pp. 283–326. v/h C. de Boer jr., Den Helder.
Havinga, B. 1954a. Hydrografie van het Usselmeer (Hydro graphy of Lake IJssel, in Dutch). In: De Beaufort, L.F. (ed.), Veranderingen in de flora en fauna van de Zuiderzee (thans Usselmeer) na de afsluiting in 1932. Verslag van de onder zoekingen, ingesteld door de Zuiderzee-commissie der Nederlandse Dierkundige Vereniging, pp. 253–267. v/h C. de Boer jr., Den Helder.
Havinga, B. 1954b. Vissen (Fish, in Dutch). In: De Beaufort, L.F. (ed.), Veranderingen in de flora en fauna van de Zuiderzee (thans Dsselmeer) na de afsluiting in 1932. Verslag van de onderzoekingen, ingesteld door de Zuiderzeecommissie der Nederlandse Dierkundige Vereniging, pp. 253–267. v/h C. de Boer jr., Den Helder.
Hosper, S.H.& Jagtman, E. 1990. Biomanipulation additional to nutrient control for restoration of shallow lakes in The Netherlands. Hydrobiologia 200/201: 523–534.
Hosper, S.H.& Meijer, M.-L. 1986. Control of phosphorus loading and flushing as restoration methods for Lake Veluwe, The Netherlands. Hydrobiol. Bull. 20: 183–194.
Hosper, S.H., Meijer, M.-L.& Eulen, J.R. 1986. Herstel van het Veluwemeer, recente ontwikkelingen (The restoration of Lake Veluwe, recent developments, in Dutch). H2O 19: 416–420.
Jagtman, E.& Van Urk, G. 1988. Algen in het Markermeer: groei of opwerveling? (Algae in Lake Marken: growth or resuspension?, in Dutch). H2O 21: 606–610.
Kerkum, F.C.M. 1983. De invloed van doorspoelen met polderwater op het fytoplankton van het Veluwemeer (The impact of flushing with polder water on the phytoplankton of Lake Veluwe, in Dutch). H2O 16: 186–190.
Leentvaar, P. 1961. Hydrobiologische waarnemingen in het Veluwemeer (Hydrobiological observations in Lake Veluwe, in Dutch). De Levende Natuur 64: 273–279.
Lindner, A. 1978. Sociologisch-ökologische Untersuchungen an der submersen Vegetation in der Boddenkette südlich des Darss und des Zingst (südliche Ostsee). Limnologica (Berlin) 11: 229–305.
Luther, H. 1951a. Verbreitung und Ökologie der höheren Wasserpflanzen im Brackwasser der Ekenäs-Gegend in Südfinnland. I. Algemeiner Teil. Acta Bot. Fenn. 49: 1–231.
Luther, H. 1951b. Verbreitung und Ökologie der höheren Wasserpflanzen im Brackwasser der Ekenäs-Gegend in Süd finnland II. Spezieller Teil. Acta Bot. Fenn. 50: 1–370.
Meijer, M.-L., Grimm, M.P., Jagtman, E.& Hosper, S.H. 1990a. Toepassing van actief biologisch beheer op grote schaal (Large-scale application of foodweb-manipulation, in Dutch). H2O 23: 652–657.
Meijer, M.-L., De Haan, M.W., Breukelaar, A.& Buiteveld, H. 1990b. Is the reduction of the benthivorous fish an important cause of high transparency following biomanipulation in shallow lakes? Hydrobiologia 200/201: 303–315.
Moss, B. 1990. Engineering and biological approaches to the restoration from eutrophication of shallow lakes in which aquatic plant communities are important components. Hydrobiologia 200/201: 367–377.
Muus, B. 1967. The fauna of Danish estuaries and lagoons. Medd. Dan. Fisk. Havunders. 5: 1–316.
Oonk, C. 1988. Kleine Zwaan en Tafeleend op de Randmeren (1964-1987) (Bewick’s swan and Pochard on the Border Lakes, in Dutch). Report Ministery of Agriculture&Fisheries, NMF Flevoland.
Parma, S. 1980. The history of the eutrophication concept and the eutrophication in the Netherlands. Hydrobiol. Bull. 14: 5–11.
Parma, S. 1988. Management of water quality in surface waters of The Netherlands. Verh. int. Verein. Limnol. 23: 1465–1470.
Redeke, H.C. 1922. vissen (Fish, in Dutch). In: Redeke, H.C. (éd.), Flora en fauna der Zuiderzee, monografie van een brakwatergebied, pp. 426–442. v/h C. de Boer jr., Den Helder.
Redeke, H.C. (ed.). 1936. Flora en fauna der Zuiderzee, Monografie van een brakwatergebied, Supplement (Flora and fauna of the Zuiderzee, monograph of a brackishwater area, Supplement, in Dutch), v/h C. de Boer jr., Den Helder, 176 pp.
Scheffer, M. 1990. Multiplicity of stable states in freshwater systems. Hydrobiologia 200/201: 475–486.
Schijfsma, K. 1936. Amphipoda (Amphipods, in Dutch). In: Redeke, H.C. (ed.), Flora en fauna der Zuiderzee, monografie van een brakwatergebied, Supplement, pp. 121–125. v/h C. de Boer jr., Den Helder.
Schoorl, E.F. 1985. De Noordhollandse IJselmeerkust: inventarisatie en beschrijving van flora en avifauna langs de Noord-Hollandse IJsselmeerkust met aanbevelingen voor inrichting en beheer (The North Holland Lake IJssel coastline: an inven tory and description of the flora and avifauna along the North Holland Lake IJssel coastline with recommendations for physical planning and management, in Dutch). PPD Noord-Holland.
Ten Kate, C.G.B. 1936. De vogels van het Zuiderzeegebied (Birds of the Zuiderzee area, in Dutch). Appendix to Redeke, H.C. (ed.), Flora en fauna der Zuiderzee, monografie van een brakwatergebied, Supplement. v/h C. de Boer jr., Den Helder, 82 pp.
Tesch, J.J. 1922. Schizopoden&Decapoden (Schizopods and Decapods, in Dutch). In: Redeke, H.C. (ed.), Flora en fauna der Zuiderzee, monografie van een brakwatergebied, pp. 337–362. v/h C. de Boer jr., Den Helder.
Thijsse, J.Th. 1972. Een halve eeuw Zuiderzeewerken, 1920-1970 (Half a century of Zuiderzee works. 1920-1970, in Dutch). Tjeenk-Willink, Groningen, 469 pp.
Timmerman, A. 1977. De Kleine Zwaan (Bewick’s Swan, in Dutch). Vogeljaar 25: 113–123.
Van der Werff, A. 1954. Submerse phanerogamen (Submerged phanerogams, in Dutch). In: De Beaufort, L.F. (ed.), Veranderingen in de flora en fauna van de Zuiderzee (thans IJsselmeer) na de afsluiting in 1932. Verslag van de onder zoekingen, ingesteld door de Zuiderzee-commissie der Nederlandse Dierkundige Vereniging, pp. 25–31. v/h C. de Boer jr., Den Helder.
Van Goor, A.C.J. 1922. De halophyten en de submerse phanero gamen (Halophytes and submerged phanerogams, in Dutch). In: Redeke, H.C. (ed.), Flora en fauna der Zuiderzee, mono grafie van een brakwatergebied, pp. 47–53. v/h C. de Boer jr., Den Helder.
Van Vierssen, W. 1982. The ecology of communities dominated by Zannichellia taxa in Western Europe. II. Distribution, synecology and productivity aspects in relation to en vironmental factors. Aquat. Bot. 13: 385–483.
Verdonschot, P.F.M. 1990. Ecological characterization of sur face waters in the province of Overijssel (the Netherlands). Ph.D. thesis, Agricultural University, Wageningen, 255 pp.
Verhoeven, J.T.A. 1979. The ecology of Ruppia-dominated communities in western Europe. I. Distribution of Ruppia representatives in relation to their autecology. Aquat. Bot. 6: 197–268.
Verhoeven, J.T.A. 1980. The ecology of Ruppia-dominated communities in western Europe. II. Synecological classifi cation. Structure and dynamics of the macroflora and macrofauna communities. Aquat. Bot. 8: 1–85.
Walker, T.A. 1982. Use of a Secchi disk to measure attenuation of underwater light for photosynthesis. J. Appl. Ecol. 19: 539–544.
Wibaut Isebree-Moens, N.L. 1954. Plankton (in Dutch). In: De Beaufort, L.F. (ed.), Veranderingen in de flora en fauna van de Zuiderzee (thans IJsselmeer) na de afsluiting in 1932. Verslag van de onderzoekingen, ingesteld door de Zuiderzeecommissie der Nederlandse Dierkundige Vereniging, pp. 253–267. v/h C. de Boer jr., Den Helder.
Wetzel, R.G. 1983. Limnology. Second edition. Saunders Col lege Publishing, Philadelphia, 860 pp.
Wooster, W.S., Lee, A.J.& Dietrich, G. 1969. Redefinition of salinity, Limnol. Oceanogr. 14: 437–438.
Zevenboom, W., Bij de Vaate, A.& Mur, L.C. 1982. Assessment of factors limiting growth rate of Oscillatoria agardhii in hypertrophic Lake Wolderwijd, 1978, by use of physiological indicators. Limnol. Oceanogr. 27: 39–52.
Editor information
Rights and permissions
Copyright information
© 1994 Springer Science+Business Media Dordrecht
About this chapter
Cite this chapter
van Vierssen, W., Breukelaar, A.W. (1994). The Zuiderzee: transformation of a brackishwater ecosystem. In: van Vierssen, W., Hootsmans, M., Vermaat, J. (eds) Lake Veluwe, a Macrophyte-dominated System under Eutrophication Stress. Geobotany, vol 21. Springer, Dordrecht. https://doi.org/10.1007/978-94-011-2032-6_2
Download citation
DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-011-2032-6_2
Publisher Name: Springer, Dordrecht
Print ISBN: 978-94-010-4899-6
Online ISBN: 978-94-011-2032-6
eBook Packages: Springer Book Archive