Abstract
The cardiovascular risk in patients with hypothyroidism is related to an increased risk of functional cardiovascular abnormalities and to an increased risk of atherosclerosis. The pattern of cardiovascular abnormalities is similar in subclinical and overt hypothyroidism, suggesting that a lesser degree of thyroid hormone deficiency may also affect the cardiovascular system. Hypothyroid patients, even those with subclinical hypothyroidism, have impaired endothelial function, normal/depressed systolic function, left ventricular diastolic dysfunction at rest, and systolic and diastolic dysfunction on effort, which may result in poor physical exercise capacity. There is also a tendency to increase diastolic blood pressure as a result of increased systemic vascular resistance. All these abnormalities regress with L-T4 replacement therapy. An increased risk for atherosclerosis is supported by autopsy and epidemiological studies in patients with thyroid hormone deficiency. The “traditional” risk factors are hypertension in conjunction with an atherogenic lipid profile; the latter is more often observed in patients with TSH>10 mU/L. More recently, C-reactive protein, homocysteine, increased arterial stiffness, endothelial dysfunction, and altered coagulation parameters have been recognized as risk factors for atherosclerosis in patients with thyroid hormone deficiency. This constellation of reversible cardiovascular abnormalities in patient with TSH levels<10 mU/L indicate that the benefits of treatment of mild thyroid failure with appropriate doses of l-thyroxine outweigh the risk.
Similar content being viewed by others
References
Klein, I. (2000). In: Werner & Ingbar’s the thyroid: a fundamental and clinical text. 8th ed. Braverman, L. E. and Utiger, R. D. (eds.). Lippincott Williams & Wilkins: Philadelphia, PA.
Cooper, D. S. (2001). N. Engl. J. Med. 345, 260–265.
McDermott, M. T. and Ridgway, E. C. (2001). J. Clin. Endocrinol. Metab. 86, 4585–4590.
Biondi, B., Palmieri, E. A., Lombardi, G., and Fazio, S. (2002). J. Clin. Endocrinol. Metab. 87, 968–974.
Biondi, B., Palmieri, E. A., Lombardi, G., and Fazio, S. (2002). Ann. Intern. Med. 137, 904–914.
Fazio, S., Palmieri, E. A., Lombardi, G., and Biondi, B. (2004). Recent Prog. Horm. Res. 59, 31–50.
Klein, I. and Ojamaa, K. (2001). N. Engl. J. Med. 344, 501–509.
Mizuma, H., Murakami, M., and Mori, M. (2001). Circ. Res. 88, 313–318.
Davis, P. J. and Davis, F. B. (2002). Thyroid 12, 459–466.
Klein, I. and Danzi, S. (2003). Thyroid 13, 1127–1132.
Klein, I. and Danzi, S. (2002). Thyroid 12, 467–472.
Hollowell, J. G., Staehling, N. W., Flanders, W. D., et al. (2002). J. Clin. Endocrinol. Metab. 87, 489–499.
Canaris, G. J., Manowitz, N. R., Mayor, G., and Ridgway, E. C. (2000). Arch. Intern. Med. 160, 526–534.
Vanderpump, M. P., Tunbridge, W. M., French, J. M., et al. (1995). Clin. Endocrinol. (Oxf.) 43, 55–68.
Polikar, R., Burger, A. G., Scherrer, U., and Nicod, P. (1993). Circulation 87, 1435–1441.
Danzi, S. and Klein, I. (2003). Current Hypertension Reports 5, 513–520.
Ladenson, P. W. (1990). Am. J. Med. 88, 638–641.
Dillman, W. H. (1993). Ann. Thorac. Surg. 56, S9-S15.
Zondek, H. (1918). Muench. Med. Wochenschr. 65, 1180–1181.
Douglass, R. C. and Jacobson, S. D. (1957). J. Clin. Endocrinol. Metab. 17, 1354–1364.
Graettinger, J. S., Muenster, J. J., Checchia, C. S., Grissom, R. L., and Campbell, J. A. (1958). J. Clin. Invest. 37, 502–510.
Amidi, M., Leon, D. F., De Groot, W. J., Kroetz, F. W., and Leonard, J. J. (1968). Circulation 38, 229–239.
Taylor, R. R., Covell, J. W., and Ross, J. Jr. (1969). J. Clin. Invest. 48, 775–784.
Buccino, R. A., Spann, J. F. Jr., Pool, P. E., Sonnenblick, E. H., and Braunwald, E. (1967). J. Clin. Invest. 46, 1669–1682.
Stauer, B. E. and Schlze, W. (1976). Basic Res. Cardiol. 71, 624–644.
Hillis, W. S., Bremner, W. F., Lawrie, T. D., and Thomson, J. A. (1975). Clin. Endocrinol. (Oxf.) 4, 617–624.
Danzi, S., Ojamaa, K., and Klein, I. (2003). Am. J. Physiol. 284, H2255-H2262.
Ladenson, P. W., Sherman, S. I., Baughman, K. L., Ray, P. E., and Feldman, A. M. (1992). Proc. Natl. Acad. Sci. USA 89, 5251–5255.
Reiser, P. J., Portman, M. A., Ning, X. H., and Schomisch Moravec, C. (2001). Am. J. Physiol. Heart Circ. Physiol. 280, 1814–1820.
Ojamaa, K., Ascheim, D., Hryniewicz, K., et al. (2002). CVR&R 23, 20–26.
Carr, A. N. and Kranias, E. G. (2002). Thyroid 12, 453–457.
Kiss, E., Brittsan, A. G., Edes, I., Grupp, I. L., Grupp, G., and Kranias, E. (1988). Circ. Res. 83, 608–613.
Ojamaa, K., Kenessey, A., and Klein, I. (2000). Endocrinology 141, 2139–2144.
Mintz, G., Pizzarello, R., and Klein, I. (1991). J. Clin. Endo. Metab. 73, 146–150.
He, H., Giordano, F. J., Hilal-Dandan, R., et al. (1997). J. Clin. Invest. 100, 380–389.
Forfar, J., Muir, A., and Toft, A. (1982). Br. Heart J. 48, 278–284.
Vora, J., O’ Malley, B. P., Petersen, S., McCullough, A., and Rosenthal, F. D. (1985). J. Clin. Endocrinol. Metab. 61, 269–272.
Smallridge, R. C., Goldman, M. H., Rainers, K., Jones, S., and van Nostrand, D. (1987). Am. J. Cardiol. 60, 929–931.
Tielens, E. T., Pillary, M., Storm, C., and Berghout, A. (1999). Clin. Endocrinol. 50, 497–502.
Anthonisen, P., Holst, E., and Thomsen, A. A. (1960). Scand. J. Clin. Lab. Invest. 12, 472–480.
Gibson, J. G. and Harris, A. W. (1939). J. Clin. Invest. 18, 59–65.
Biondi, B., Palmieri, E. A., Lombardi, G., and Fazio, S. (2002). Thyroid 12, 505–510.
Wieshammer, S., Keck, F. S., Waitzinger, J., et al. (1989). Can. J. Physiol. Pharmacol. 67, 1007–1010.
Manns, J. J., Shepherd, A. M., Crooks, J., and Adamson, D. G. (1976). Br. Med. J. 1, 1366–1368.
Hirota, Y. (1980). Circulation 62, 756–763.
Tielens, E., Pillary, M., Storm, C., and Berghout, A. (2000). Am. J. Cardiol. 85, 376–380.
Virtanen, V. K., Saha, H. H., Groundstroem, K. W., Salmi, J., and Pasternack, A. I. (2002). Cardiology 96, 59–64.
Santos, A. D., Miller, R. P., Mathew, P. K., Wallance, W. A., Cave, W. T., and Hinojosa, L. (1980). Am. J. Med. 68, 675–682.
Bernstein, R., Muller, C., Midtbo, K., Smith, G., Haug, E., and Hertzenberg, L. (1995). Thyroid 5, 443–447.
Saruta, T., Kitajima, W., Hayashi, W., Kato, E., and Matsuki, S. (1980). Clin. Endocrinol. 12, 483–489.
Dernellis, J. and Panaretou, M. P. (2002). Am. Heart J. 143, 718–724.
Obuobie, K., Smith, J., Evans, L. M., Sohn, R., Davies, J. J., and Lazarus, J. H. (2002). J. Clin. Endocrinol. Metab. 87, 4662–4666.
Giannatasio, C., Rivolta, M. R., Failla, M., Mangoni, A. A., Stella, M. L., and Mancia, G. (1997). Eur. Heart J. 18, 1492–1498.
Bengel, F. M., Nekolla, S. G., Ibrahim, T., Weniger, G., Ziegler, S. I., and Schwaiger, M. (2002). J. Clin. Endocrinol. Metab. 85, 1822–1827.
Ojamaa, K., Klemperer, J. D., and Klein, I. (1996). Thyroid 6, 505–512.
Park, K. W., Dai, H. B., Ojamaa, K., Lowenstein, E., Klein, I., and Sellke, F. W. (1997). Anesth. Analg. 85, 734–738.
Klemperer, J. D., Klein, I., Gomez, M., et al. (1995). N. Engl. J. Med. 333, 1522–1527.
Danzi, S. and Klein, I. (2003). Curr. Hypertens. Rep. 5, 513–520.
Napoli, R., Biondi, B., Guardasole, V., et al. (2001). Circulation 104, 3076–3080.
Klein, I. and Ojamaa, K. (2001). Circ. Res. 88, 260–261.
Lekakis, J., Papamichael, C., Alevizaki, M., Piperingos, G., Marafelia, P., and Mantzos, J. (1997). Thyroid 7, 411–414.
Taddei, S., Caraccio, N., Virdis, A., et al. (2003). J. Clin. Endocrinol. Metab. 88, 3731–3737.
Klein, I. (1989). In: Endocrine mechanisms in hypertension. Vol. 2. Laragh, J. H., Brenner, B. M., and Kaplan, N. M. (eds.). Raven Press: New York.
Thompson, W. O., Dickie, L. F. N., Morris, A. E., and Hilkevitch, B. H. (1931). Endocrinology 15, 265–272.
Fuller, H. Jr., Spittel, J. A. Jr., McConahey, W. M., and Schirger, A. (1966). Postgrad. Med. 40, 425–428.
Menof, P. (1950). S. Afr. Med. J. 24, 172–180.
Streeten, D. H. P., Anderson, G. H. Jr., Howland, T., Chiang, R., and Smulyan, H. (1988). Hypertension 11, 78–83.
Fommei, E. and Iervasi, G. (2000). J. Clin. Endocrinol. Metab. 87, 1996–2000.
Luboshitzky, R., Aviv, A., Herer, P., and Lavie, L. (2002). Thyroid 12, 421–425.
McAllister, R. M., Delp, M. D., and Loughlin, M. H. (1995). Sport. Med. 20, 189–198.
Crowley, W. F. Jr., Ridgway, E. C., Bough, E. W., et al. (1977). N. Engl. J. Med. 296, 1–6.
Bough, E. W., Crowley, W. F., Ridgway, E. C., et al. (1978). Arch. Intern. Med. 138, 1476–1480.
McDermott, M. M., Feinglass, J., Sy, J., and Gheorghiade, M. (1995). Am. J. Med. 99, 629–635.
Senni, M., Tribouilloy, C. M., Rodeheffer, R. J., et al. (1998). Circulation 98, 2282–2289.
Bonow, R. O. and Udelson, J. E. (1992). Ann. Intern. Med. 117, 502–510.
Angejla, B. G. and Grossman, W. (2003). Circulation 107, 659–663.
Manowitz, N. R., Mayor, G. H., Klepper, M. J., and De Groot, L. J. (1996). Am. J. Ther. 3, 797–780.
Ridgway, E. C., Ladenson, P. W., Cooper, D. S., Daniels, G. H., Francis, G. S., and Maloof, F. (1981). Life Sci. 30, 651–658.
Foldes, J., Istvanfy, M., Halmagyi, H., Varadi, A., Gara, A., and Partos, O. (1987). Acta Med. Hung. 44, 337–347.
Tseng, K. H., Walfish, P. G., Persand, J. A., and Gilbert, B. W. (1989). J. Clin. Endocrinol. Metab. 69, 633–638.
Staub, J. J., Althaus, B. U., Engler, H., et al. (1992). Am. J. Med. 92, 631–642.
Monzani, F., Di Bello, V., Caraccio, N., et al. (2001). J. Clin. Endocrinol. Metab. 86, 1110–1115.
Vitale, G., Galderisi, M., Lupoli, G. A., et al. (2002). J. Clin. Endocrinol. Metab. 87, 4350–4355.
Biondi, B., Fazio, S., Palmieri, E. A., et al. (1999). J. Clin. Endocrinol. Metab. 84, 2064–2067.
Brenta, G., Mutti, L. A., Schnitman, M., Fretes, O., Pezzone, A., and Matute, M. L. (2003). Am. J. Cardiol. 91, 1327–1330.
Bell, G. M., Todd, W. T., Forfar, J. C., et al. (1985). Clin. Endocrinol. 22, 83–89.
Forfar, J. C., Wathen, C. G., Todd, W. T., et al. (1985). Q. J. Med. 57, 857–865.
Kahaly, G. J. (2000). Thyroid 10, 665–679.
Di Bello, V., Monzani, F., Giorgi, D., et al. (2000). J. Am. Soc. Echocardiogr. 13, 832–840.
Ridgway, E. C., Cooper, D. S., Walker, H., Rodbard, D., and Maloof, F. (1981). J. Clin. Endocrinol. Metab. 53, 1238–1242.
Cooper, D. S., Halpern, R., Wood, L. C., Levin, A. A., and Ridgway, E. C. (1984). Ann. Intern. Med. 101, 18–24.
Nystrom, E., Caidahl, K., Fager, G., Wikkelso, C., Lundberg, P. A., and Lindstedt, G. (1988). Clin. Endocrinol. (Oxf.) 29, 63–75.
Faber, J., Petersen, L., Wiinberg, N., Schifter, S., and Mehesen, J. (2002). Thyroid 12, 319–324.
Fazio, S., Biondi, B., Palmieri, E. A., et al. (1999). 72nd American Thyroid Association Meeting, Palm Beach, FL, p. 118.
Perk, M. and O’Neill, B. J. (1997). Can. J. Cardiol. 13, 273–276.
Auer, J., Berent, R., Weber, T., Lassnig, E., and Eber, B. (2003). Clin. Cardiol. 25, 569–573.
Vanhaest, L., Neve, P., Chailly, P., and Bastenie, P. A. (1967). Lancet 2, 800–802.
Steinberg, A. D. (1968). Ann. Intern. Med. 68, 338–344.
Bastenie, P. A., Vanhaelst, L., Bonnyns, M., Never, P., and Staquet, M. (1971). Lancet 1, 203–204.
Becker, C. (1985). Endocr. Rev. 6, 432–440.
Cappola, A. R. and Ladenson, P. W. (2003). J. Clin. Endocrinol. Metab. 88, 2438.
Tièche, M., Lupi, G. A., Gutzwiller, F., Grob, P. J., Studer, H., and Burg, H. (1981). Br. Heart J. 46, 202–206.
Dean, J. W. and Fowler, P. B. (1985). Br. Med. J. (Clin. Res. Ed.) 290, 1555–1561.
Heinonen, O. P., Gordin, A., Aho, K., Punsar, S., Pyorala, K., and Puro, K. (1972). Lancet 1, 785–786.
Tunbridge, W. M., Evered, D. C., Hall, R., et al. (1977). Clin. Endocrinol. 7, 495–508.
Vanderpump, M. P., Tunbridge, W. M., French, J. M., et al. (1996). Thyroid 6, 155–160.
Ladenson, P. W., Wilson, M. C., Gardin, J., et al. (1994). Thyroid 4(Suppl), S-18.
Powell, J., Zadeh, J. A., Carter, G., Greenhalgh, R. M., and Fowler, P. B. (1987). Br. J. Surg. 74, 1139–1141.
Hak, A. E., Pols, H. A. P., Visser, T. J., Drexage, H. A., Hofman, A., and Witteman, J. C. (2000). Ann. Intern. Med. 132, 270–278.
Mya, M. M. and Aronow, W. S. (2002). J. Gerontol. A. Biol. Sci. Med. 57, M658-M659.
Lindeman, R. D., Romero, L. J., Schade, D. S., Wayne, S., and Baumgaetner, R. N. (2003). Thyroid 13, 595–600.
Weber, T., Auer, J., O’Rourke, M. F., et al. (2004). Circulation 109, 184–189.
Barth, J. D., Jansen, H., Kromhout, D., Reiber, J. H., Birkenhager, J. C., and Arntzenius, A. C. (1987). Atherosclerosis 68, 51–58.
Duntas, L. H. (2002). Thyroid 12, 287–293.
Ritter, M. C., Kannan, C. R., and Bagdade, J. D. (1996). J. Clin. Endocrinol. Metab. 81, 797–800.
Tan, K. C., Shiu, S. W., and Kung, A. W. (1998). J. Clin. Endocrinol. Metab. 83, 140–143.
Lam, K. S., Chan, M. K., and Yeung, R. T. (1986). Q. J. Med. 59, 513–521.
Sundaram, V., Hanna, H. F., Koneru, L., Newman, H. A. I., and Falko, J. M. (1997). J. Clin. Endocrinol. Metab. 82, 3241–3244.
Diekman, T., Demacker, P. N., Kastelein, J. J., Stalenhoef, A. F., and Wiersinga, W. M. (1998). J. Clin. Endocrinol. Metab. 83, 1752–1755.
Martinez-Triguero, M. L., Hernandez-Mijares, A., Nguyen, T. T., et al. (1998). Mayo Clin. Proc. 73, 837–841.
Becerra, A., Bellido, D., Luengo, A., Piedrola, G., and De Luis, D. A. (1999). Clin. Nutr. 18, 319–322.
Tzotzas, T., Krassas, G. E., Konstantinidis, T., and Bougoulia, M. (2000). Thyroid 10, 803–808.
Arem, R., Escalante, D. A., Arem, N., Morrisett, J. D., and Patsch, W. (1995). Metabolism 44, 1559–1563.
Pazos, F., Alvarez, J. J., Rubies-Prat, J., Varela, C., and Lasuncion, M. A. (1995). J. Clin. Endocrinol. Metab. 80, 562–566.
Clarke, R., Daly, L., Robbinson, K., et al. (1991). N. Engl. J. Med. 324, 1149–1155.
Van den Berg, M., Boers, G. H. J., Franken, D. G., et al. (1995). Eur. J. Clin. Invest. 25, 176–181.
Woo, K. S., Chook, P., Lolin, Y. I., et al. (1997). Circulation 96, 2542–2544.
Morris, M. S., Bostom, A. G., Jacques, P. F., Selhub, J., and Rosenberg, J. H. (2001). Atherosclerosis 155, 195–200.
Christ-Crain, M., Meier, C., Guglielmetti, M., et al. (2003). Atherosclerosis 166, 379–386.
Hussein, W. I., Green, R., Jacobsen, D. W., and Faiman, C. (1999). Ann. Intern. Med. 131, 348–351.
Diekman, M. J., van der Put, N. M., Blom, H. J., Trijssen, J. G., and Wiersinga, W. M. (2001). Clin. Endocrinol. 54, 197–204.
Barbè, F., Klein, M., Chango, A., et al. (2001). J. Clin. Endocrinol. Metab. 86, 1845–1846.
Chadarevian, R., Bruckert, E., Leenhardt, L., Giral, P., Ankri, A., and Turpin, G. (2001). J. Clin. Endocrinol. Metab. 86, 732–737.
Masunaga, R., Nagasaka, A., Nakai, A., et al. (1997). Metabolism 46, 1128–1131.
Bakker, S. J., Ter Maaten, J. C., Popp-Snijders, C., Slaets, J. P., Heine, R. J., and Gans, R. O. (2001). J. Clin. Endocrinol. Metab. 86, 1206–1211.
Bindels, A. J., Westendorp, R. G., Frolich, M., Seidell, J. C., Blokstra, A., and Smelt, A. H. (1999). Clin. Endocrinol. (Oxf.) 50, 217–220.
Duntas, L. H., Mantzou, E., and Koutras, D. A. (2002). Thyroid 12, 1003–1007.
Danese, M. D., Ladenson, P. W., Meinert, C. L., and Powe, N. R. (2000). J. Clin. Endocrinol. Metab. 85, 2993–3001.
Caraccio, N., Ferrannini, E., and Monzani, F. (2002). J. Clin. Endocrinol. Metab. 87, 1533–1538.
Deicher, R. and Vierhapper, H. (2002). Thyroid 12, 733–736.
Muller, B., Tsakiris, D. A., Roth, C. B., Guglielmetti, M., Staub, J. J., and Marbet, G. A. (2001). Eur. J. Clin. Invest. 31, 131–137.
Canturk, Z., Cetinarslan, B., Tarkun, I., Canturk, N. Z., Ozden, M., and Duman, C. (2003). Thyroid 13, 971–977.
Bernstein, R., Muller, C., Midtbo, K., et al. (1991). J. Inter. Med. 230, 493–500.
Stathatos, N. and Wartofsky, L. (2003). Endocrinol. Metab. Clin. North. Am. 32, 503–518.
Keating, F., Parkin, T., Selby, J. B., and Dickinson, L. (1961). Prog. Cardiovasc. Dis. 3, 364–381.
Klein, I. and Levey, G. (1984). Arch. Int. Med. 144, 123–128.
Ladenson, P. W., Levin, A. A., Ridgway, E. C., and Daniels, G. H. (1984). Am. J. Med. 77, 261–266.
Drucker, D. J. and Burrow, G. N. (1985). Arch. Intern. Med. 145, 1585–1587.
Sawin, C. T., Geller, A., Wolf, P. A., et al. (1994). N. Engl. J. Med. 331, 1249–1252.
Biondi, B., Fazio, S., Carella, C., et al. (1993). J. Clin. Endocrinol. Metab. 77, 334–338.
Roberts, C. G. P. and Ladenson, P. W. (2004). Lancet 363, 793–803.
Surks, M., Ortiz, E., Daniels, G. H., et al. (2004). JAMA 291, 228–238.
Baloch, Z., Carayon, P., Conte-Devolx, B., et al. (2003). Thyroid 13, 3–126.
Bjoro, T., Holmen, J., Kruger, O., et al. (2000). Eur. J. Endocrinol. 143, 639–647.
Michalopoulou, G., Alevizaki, M., Piperingos, G., et al. (1998). Eur. J. Endocrinol. 138, 141–145.
Biondi, B., Palmieri, E. A., Lombardi, G., and Fazio, S. (2002). Am. J. Med. 114, 76.
Glasheen, J. J. and Ridgway, E. C. (2002). Lancet 360(9350), 2082–2083.
Andersen, S., Pedersen, K. M., Brunn, N. H., and Laurberg, P. (2002). J. Clin. Endocrinol. Metab. 87, 1068–1072.
Biondi, B., Palmieri, E. A., and Lomabrdi, G. (2004). JAMA 291(13), 1562.
US Preventive Services Task-Force. (2004). Ann. Intern. Med. 140, 125–127.
Danese, M. D., Powe, N. R., Sawin, C. T., and Ladenson, P. W. (1996). JAMA 276, 285–292.
Cooper, D. S. and Ridgway, E. C. (2002). Thyroid 12, 925–929.
Author information
Authors and Affiliations
Corresponding author
Rights and permissions
About this article
Cite this article
Biondi, B., Klein, I. Hypothyroidism as a risk factor for cardiovascular disease. Endocr 24, 1–13 (2004). https://doi.org/10.1385/ENDO:24:1:001
Received:
Revised:
Accepted:
Issue Date:
DOI: https://doi.org/10.1385/ENDO:24:1:001