Skip to main content
SpringerLink
Log in

Het Grote Psychotherapiedebat

  • Artikelen
  • Published:
Tijdschrift voor Psychotherapie

Samenvatting

Deze oratietekst stelt aan de orde of psychotherapiepatiënten opknappen door specifieke behandeltechnieken of door zogenaamde common factors (zoals de kwaliteit van de werkrelatie). Specifieke behandeltechnieken ontlenen hun effect aan het feit dat ze aangrijpen op verstoorde cognitieve processen die aan psychische stoornissen ten grondslag liggen. De empirische evidentie en theoretische onderbouwing van specifieke behandeltechnieken zijn sterk. Ook de kwaliteit van de werkrelatie hangt consistent samen met het psychotherapieresultaat. Dat deze werkrelatie nodig is om individuele ontplooiing en zelfinzicht van patiënten te bevorderen, is niet zeker. Onderzoek naar sociale beïnvloeding en weerstand tegen verandering maakt aannemelijk dat een goede werkrelatie tot functie heeft patiënten in hun eigen veranderingsproces geïnvolveerd te laten raken. Patiënten moeten immers het zware werk doen. Juist op dit punt - patiënten bereid vinden om te veranderen - is het afwachten of kortere behandelingen in de generalistische ggz en eHealth-behandelingen niet tekort gaan schieten.

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this article

Log in via an institution

Price excludes VAT (USA)
Tax calculation will be finalised during checkout.

Instant access to the full article PDF.

Institutional subscriptions

Notes

  1. Onder psychotherapie versta ik alle gangbare vormen van psychologische behandeling.

  2. Het idee dat men via zelfreflectie betere zelfkennis kan bereiken, is theoretisch weinig gefundeerd. Er is weinig bewijs voor het bestaan van onbewuste conflicten, noch voor het succesvol weghouden van informatie uit de bewuste aandacht gedurende een lange periode. Er zijn tal van onbewuste cognitieve processen, maar daartoe kunnen we (ook met training) nauwelijks bewuste toegang verkrijgen. De metafoor dat we ‘als archeologen in onszelf moeten graven’ is weinig adequaat. Adequater en ook zinvol voor nadere bestudering, is dat mensen een zelfconcept construeren en via geconstrueerde narratieven vertellen wie ze zijn. (Voor een voortreffelijk overzicht van de wetenschappelijke literatuur hieromtrent zie Wilson en Dunn, 2004.)

  3. Common factors en werkrelatie worden in deze tekst vaak in één adem genoemd. Er is weinig consensus over wat de overige common factors precies zijn en hoe ze van de kwaliteit van de werkrelatie gescheiden moeten worden. Het gaat om zaken als veranderingsbereidheid, therapieverwachting en hoop. In deze rede is niet geprobeerd deze begrippen te ontwarren. Het is wel zinvol hier op te merken dat niet alle common factors gebaseerd zijn op sociale beïnvloeding of weerstand tegen sociale beïnvloeding. Er zijn ook algemene therapiefactoren die verandering bevorderen en weerstand verminderen, maar die meer te maken hebben met intrapersoonlijke leer- en implementatieprincipes (Keijsers e.a., 2012, 2013 ). Hier volgen enkele voorbeelden: Fysieke ‘cues’ (zoals een Post-it op de bureaulamp om op tijd pauze te nemen) zijn behulpzaam om op het juiste moment aan het juiste gedrag te denken. Tactische veranderingen in een situatie (zoals geen chips meer in huis hebben en etensresten weggooien) helpen om ongewenst automatisch gedrag te voorkomen. Realistische doelen stellen, die doelen concreet maken, implementatie-intenties gebruiken, grote stappen in kleine stappen opdelen en een tijdsplanning maken, helpen bij het acceptabel en bereikbaar maken van gedragsveranderingen. En het opwekken van emoties (mits niet te sterk) tijdens gesprekken bevordert associatief leren (Ledoux, 2002 ).

Literatuur

  • Appel, M. & Richter, T. (2007). Persuasive effects of fictional narrative increase over time. Media Psychology, 10, 113–135.

    Google Scholar 

  • Bakker, R., Melsen, A.G.M. van & Peursen, C.A. van (1985). Inleiding tot de wijsbegeerte in christelijk perspectief. Kampen: Kok.

    Google Scholar 

  • Barlow,D.H. (2006). Psychotherapy and psychological treatments: the future. Clinical Psychology: Science and Practice, 13, 216–220.

    Google Scholar 

  • Bögels, S.M. & Mansell, W. (2004). Attention processes in the maintenance and treatment of social phobia: hypervigilance, avoidance, and self-focused attention. Clinical Psychology Review, 24, 827–856.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Bøgwald, K.J. (2001). Do patients and their therapists agree on the content of treatments. Journal of Nervous and Mental Disease, 189, 830–837.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Bouman, T., Visser, S. & Vervaeke, G. (2011). Protocollaire behandeling van patiënten met hypochondrie. In G.P. J. Keijsers, A. Van Minnen & C.A.L. Hoogduin (Eds.), Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische problemen (dl. 2, pp. 49-84). Amsterdam: Boom.

    Google Scholar 

  • Carr, A. (1987). The easy way to stop smoking. Harmondsworth: Penguin.

    Google Scholar 

  • Carr, A. (2009). What works with children, adolescents, and adults? A review of research on the effectiveness of psychotherapy. East Sussex: Routledge.

    Google Scholar 

  • Chambless,D.L. & Ollendick, T.H. (2001). Empirically supported psychological interventions: controversies and evidence. Annual Review of Psychology, 52, 685–716.

    Article  Google Scholar 

  • Cialdini, R.B. (2014). Influence: science and practice (5th ed.). Harlow, Essex: Pearson.

    Google Scholar 

  • Craighead, W., Shets, E., Brosse, A. & Ilardi, S. (2007). Psychosocial treatments for major depressive disorder. In P. Nathan en J. Gorman (Eds.), A guide to treatments that work (3rd ed., pp. 289–308). New York: Oxford University Press.

    Chapter  Google Scholar 

  • Craske, M.G., Kircanski, K., Zelikowsky, M., Mystkowski, J., Chowdhury, N. & Baker, A. (2008). Optimizing inhibitory learning during exposure therapy. Behaviour Research and Therapy, 46, 5–27.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Crits-Christoph, P. (1997). Limitations of the dodo bird verdict and the role of clinical trials in psychotherapy research: comment onWampold et al. Psychological Bulletin, 122, 216–220.

    Article  Google Scholar 

  • Dal Cin, S., Zanna, M.P. & Fong, G.T. (2008). Narrative persuasion and overcoming resistance. In E.S. Knowles and J.A. Linn (Eds.), Resistance and persuasion (pp. 175-191). Mahwah,NJ: Lawrence Erlbaum.

    Google Scholar 

  • Eberl, C., Wiers, R.W., Pawelczack, S., Rinck, M., Becker, E.S. & Lindenmeyer, J. (2013). Approach bias modification in alcohol dependence: do clinical effects replicate and for whom does it work best? Developmental Cognitive Neuroscience, 4, 38–51.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Elliott, R., Bohart, A.C., Watson, J.C. & Greenberg, L.S. (2011). Empathy. In J.C. Norcross (Ed.), Psychotherapy relationships that work: evidence-based responsiveness (2nd ed., pp. 132–152). New York: Oxford University Press.

    Chapter  Google Scholar 

  • Emmelkamp, P.M.G., Beckers, T., David, D., Muris, P.E.H.M. & Cuijpers e.a. (2014). Advancing psychotherapy and evidence-based psychological interventions. International Journal of Methods in Psychiatric Research, 23, 58–91.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Garfield, S.L. & Bergin, A.E. (1986). Introduction and historical overview. In S.L. Garfield en A.E. Bergin (Eds.), Handbook of psychotherapy and behavior change (3r ed., pp. 3-22). New York:Wiley.

    Google Scholar 

  • Hallion, L.S. & Ruscio, A.M. (2011).A meta-analysis of the effects of cognitive bias modification in anxiety and depression. Psychological Bulletin, 137, 940–958.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Harvey, A., Watkins, E., Mansell, W. & Shafran, R. (2006). Cognitive behavioural processes across psychological disorders: a transdiagnostic approach to research and treatment. Oxford: University Press.

    Google Scholar 

  • Hofman, S.G. (2008). Cognitive processes during fear acquisition and extinction in animals and humans: implications for exposure therapy and anxiety disorders. Clinical Psychology Review, 28, 199–210.

    Article  Google Scholar 

  • Horvath, A.O. & Bedi, R.P. (2002). The alliance. In J.C. Norcross (Ed.), Psychotherapy relationships that work: therapist contributions and responsiveness to patients (pp. 37–70).New York: Oxford University Press.

    Google Scholar 

  • Horvath, A.O. & Symonds, B.D. (1991). Relation between working alliance and outcome in psychotherapy: a meta-analysis. Journal of Counseling Psychology, 38, 139–149.

    Article  Google Scholar 

  • Horvath, A.O., Flückiger, C. & Symonds, A. (2011). Alliance in individual psychotherapy. In J.C. Norcross (Ed.), Psychotherapy relationships that work: evidence-based responsiveness (2nd ed., pp. 25–69). New York: Oxford University Press.

    Chapter  Google Scholar 

  • Hunsley, J. & Di Giulio, G. (2002). Dodo bird, phoenix, or urban legend? The question of psychotherapy equivalence. Scientific Review of Mental Health Practice, 1, 11–22.

    Google Scholar 

  • Jacks, J.Z. & O’Brien, M.E. (2003). Decreasing resistance by affirming the self. In E.S. Knowles & J.A. Linn (Eds.), Resistance and persuasion (pp. 235–257). Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum.

    Google Scholar 

  • Kampman, M., Keijsers, G.P. J. & Hendriks, G.-J. (2011). Protocollaire behandeling van patiënten met een paniekstoornis met of zonder agorafobie: interoceptieve exposure, cognitieve gedragstherapie en exposure in vivo. In G.P. J. Keijsers, A. van Minnen en C.A.L. (Eds.), Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische problemen (dl. 1, pp. 37-77). Amsterdam: Boom.

    Google Scholar 

  • Kazdin, A.E. & Bass, D. (1989). Power to detect differences between alternative treatments in comparative psychotherapy outcome research. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 57, 138–147.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  • Keijsers, G.P. J. & Becker, E.S. (2009). Succesvolle psychotherapie: praten, maar vooral ook oefenen.MGv, 64, 148–155.

    Google Scholar 

  • Keijsers, G.P. J., Minnen, A. van & Hoogduin, C.A.L. (2006). Kunnen ongewenste gewoonten blijvend veranderd worden? Zelfcontrole in de klinische psychologie. De Psycholoog, 41, 594–600.

    Google Scholar 

  • Keijsers, G.P. J., Minnen, A. van & Hoogduin, C.A.L. (2011). Toepassing van protocollaire behandelingen bij psychische stoornissen. In G.P. J. Keijsers, A. Van Minnen & C.A.L. Hoogduin (Eds.), Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische problemen (dl. 1, pp. 13-34). Amsterdam: Boom.

    Google Scholar 

  • Keijsers, G.P. J., Schaap, C.P.D.R. & Hoogduin, C.A.L. (2000). The impact of interpersonal patient and therapist behaviour on outcome in cognitive-behavior therapy: a review of empirical studies. Behavior Modification, 24, 264–297.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  • Keijsers, G.P. J., Vossen, C.J.C. & Keijsers, L.H.A. (2012). Helpen veranderen: motiveringsstrategieën in de ambulante psychotherapie. Amsterdam: Boom.

    Google Scholar 

  • Keijsers, G.P. J., Vossen, C.J.C. & Keijsers, L.H.A. (2013). Patiënten motiveren tot het uitvoeren van protocollaire behandelingen. In P.G.M. Emmelkamp & C.A.L. Hoogduin (Eds.), Van mislukking naar succes in de psychotherapie (pp. 23–46). Amsterdam: Boom.

    Google Scholar 

  • Keijsers, G.P. J., Woud, M.L. & Becker, E.S. (2009). Impliciete mentale processen. In S. Colijn, H. Snijders, M. Thunnissen, S. Bögels & W. Trijsburg (Eds.), Leerboek psychotherapie (pp. 255–263). Utrecht: De Tijdstroom.

    Google Scholar 

  • Knowles, E.S. & Linn, J.A. (2003). Approach-avoidance model of persuasion: alpha and omega strategies for change. In E.S. Knowles & J.A. Linn (Eds.), Resistance and persuasion (pp. 117–148). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.

    Google Scholar 

  • LeDoux, J.E. (2002). Synaptic self: how our brains become who we are. NewYork: Pinguin Books.

    Google Scholar 

  • MacLeod, C. & Mathews, A. (2012). Cognitive bias modification approaches to anxiety. Annual Review of Clinical Psychology, 8, 189–217.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Mahoney, M.J. (1991). Human change processes: the scientific foundations of psychotherapy. New York: BasicBooks.

    Google Scholar 

  • Martin,D. J., Garske, J.P. & Davis, K.M. (2000). Relation of the therapeutic alliance with outcome and other variables: a meta-analytic review. Journal of Clinical and Consulting Psychology, 68, 438–450.

    Article  CAS  Google Scholar 

  • Meier, P.S. & Donmall, M.C. (2005). Differences in client and therapist views of the working alliance in drug treatment. Journal of Substance Use, 11, 73–80.

    Article  Google Scholar 

  • Miller, W.R., Wilbourne, P. I. & Hettema, J. (2003). What works? A summary of alcohol treatment outcome research. In R.K. Hester & W.R. Miller (Eds.), Handbook of alcoholism treatment approaches: effective alternatives (3rd ed., pp. 13–63). Boston: Allyn & Bacon.

    Google Scholar 

  • Minnen, A., van & Arntz, A. (2011). Protocollaire behandeling van patiënten met een posttraumatische stressstoornis. In G.P. J. Keijsers, A. van Minnen & C.A.L. Hoogduin (Eds.), Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische problemen (dl. 1, pp. 181-212). Amsterdam: Boom.

    Google Scholar 

  • Neziroglu, F. & Santos, N.M. (2013). Advances in the treatment of body dysmophic disorder. International Journal of Cognitive Therapies, 6, 138–149.

    Article  Google Scholar 

  • O’Keefe,D. J. (2002). Persuasion: theory and research (2nd ed.). Thousand Oakes: Sage.

    Google Scholar 

  • Petty, R.E. & Cacioppo, J.T. (1986). The elaboration likelihood model of persuasion. In L. Berkowitz (Ed.), Advances in experimental social psychology (Vol. 19, pp. 123-205). New York: Academic Press.

    Google Scholar 

  • Petty, R.E., Barden, J. & Wheeler, S.C. (2009). The elaboration likelihood model of persuasion: developing health promotion for sustained behavior change. In R. J. DiClemente, R.A. Crosby en M.Kegler (Eds.), Emerging theories in health promotion in practice and research (2nd ed., pp. 185–214). San Francisco: Jossey-Bass Public Health.

    Google Scholar 

  • Prochaska, J.O., DiClimente, C.C. & Norcross, J.C. (1992). In search of how people change. American Psychologist, 47, 1102–1114.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  • Quinn, J.M. & Wood,W. (2003). Forewarning of influence appeals: inducing resistance and acceptance. In E.S. Knowles & J.A. Linn (Eds.), Resistance and persuasion (pp. 193–214). Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum.

    Google Scholar 

  • Rains, S.A. (2013). The nature of psychological reactance revisited: a meta-analytic review. Human Communication Research, 39, 47–73.

    Article  Google Scholar 

  • Roth, A. & Fonagy, P. (2005). What works for whom? A critical review of psychotherapy research (2nd ed.). London: Guilford Press.

    Google Scholar 

  • Schaap, C., Bennun, I., Schindler, L. & Hoogduin, K. (1993). The therapeutic relationship in behavioural psychotherapy. Chichester:Wiley.

    Google Scholar 

  • Schippers, G. & Kampman, M. (1999). Motivatie: wat we van verslaafden kunnen leren. In C.P.F. van der Staak., G.P. J. Keijsers & C.A.L. Hoogduin (Eds.), Motivering voor gedragsverandering (pp. 72-88). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.

    Google Scholar 

  • Schmidt,N.B. & Keough, M.G. (2010).Treatment of panic. Annual Review of Clinical Psychiatry, 6, 241–256.

    Article  Google Scholar 

  • Sectorrapport ggz (2010). Zorg op waarde geschat. Update. Amersfoort: GGZ Nederland.

  • Smeets, E., Jansen, A. & Roefs, A. (2011). Bias for the (un)attractive self: on the role of attention in causing body (dis)satisfaction. Health Psychology, 30, 360–367.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Strong, S.R. & Claiborn, C.D. (1982). Change through interaction: social psychological processes of counseling and psychotherapy. New York:Wiley.

    Google Scholar 

  • Tennen, H., Rohrbach, M., Press, S. & White, L. (1981). Reactance theory and therapeutic paradox: a compliance-defiance model. Psychotherapy, 18, 14–21.

    Article  Google Scholar 

  • Veerbeek, M., Knispel, A. & Nuijen, J. (2012). Ggz in tabellen 2011. Utrecht: Trimbosinstituut.

    Google Scholar 

  • Verbraak, M.J.P.M., Hoogduin, C.A.L. & Keijsers, G.P. J. (2011). Protocollaire behandeling van patiënten met een obsessieve-compulsieve stoornis. In G.P. J. Keijsers, A. van Minnen en C.A.L. (Eds.), Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische problemen (dl. 1, pp. 79-110). Amsterdam: Boom.

    Google Scholar 

  • Verdellen, C.W. J., Keijsers, G.P. J., Hoogduin, C.A.L. & Cath, D.C. (2004). Exposure with response prevention versus habit reversal in Tourette’s syndrome: a controlled study. Behaviour Research and Therapy, 42, 501–512.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Wampold, B.E. (2001). The great psychotherapy debate: models, methods, and findings. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.

    Google Scholar 

  • Wampold, B.E., Mondin, G.W., Moody, M., Stich, F., Benson, K. & Ahn, H. (1997).A meta-analysis of outcome studies comparing bona fide psychotherapies. Empirically ‘All must have prizes’. Psychological Bulletin, 122, 203–2015.

    Article  Google Scholar 

  • Wilson, T.D. & Dunn, E.W. (2004). Self-knowledge: its limits, value, and potential for improvement. Annual Review of Psychology, 55, 493–518.

    Article  PubMed  Google Scholar 

Download references

Author information

Authors and Affiliations

  1. Clinical Psychological Science, Universiteit Maastricht, Maastricht, The Netherlands

    Ger P.J. Keijsers

  2. Behavioral Science Institute, Radboud Universiteit, Nijmegen, The Netherlands

    Ger P.J. Keijsers

Authors
  1. Ger P.J. Keijsers
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

Corresponding author

Correspondence to Ger P.J. Keijsers.

Additional information

prof. dr. g.p.j. keijsers is klinisch psycholoog bij Clinical Psychological Science van Universiteit Maastricht en bij het Behavioral Science Institute (Sectie Klinische Psychologie/NijCare) van de Radboud Universiteit te Nijmegen. E-mail: g.keijsers@psych.ru.nl.

Dit artikel is een bewerking van de op 25 april 2014 gehouden inaugurele rede bij de aanvaarding van het ambt van bijzonder hoogleraar psychologische behandelingen, in het bijzonder ten behoeve van de specialistische beroepsopleiding tot klinisch psycholoog aan de Universiteit van Maastricht.

1 Een andere bewerking van deze oratie verscheen eerder in het tijdschrift Gedragstherapie.

About this article

Check for updates. Verify currency and authenticity via CrossMark

Cite this article

Keijsers, G. Het Grote Psychotherapiedebat. TIJDSCHRIFT PSYCHOTHERAPIE 41, 157–173 (2015). https://doi.org/10.1007/s12485-015-0026-7

Download citation

  • Published:

  • Issue Date:

  • DOI: https://doi.org/10.1007/s12485-015-0026-7

Search

Navigation