Skip to main content
SpringerLink
Log in

Geestdrift voor het brein als belichaming van een foute verdeeldheid

  • Artikelen
  • Published:
Tijdschrift voor Psychotherapie

Samenvatting

Neurobiologisering van de klinische psychologie en de psychotherapie is een hype, want niet gerelateerd aan reële wetenschappelijke bevindingen. Bovendien steunt deze hype op een achterhaald dualisme lichaam–geest, met als recentste vormgeving cognitie–affect. Echte vooruitgang moet gegrond worden op een overstijging van dit dualisme, maar die is nog niet in zicht.

Summaries

Enthusiasm for the brain as the embodiment of a false dualism

Neurobiology in clinical psychology and psychotherapy is a hype beyond the genuine scientific discoveries. Moreover, it is based on the superseded mind/body dualism and its contemporary manifestation in cognition/affect. Proper progress can only be expected if such a dualism is surpassed. For the time being, this is not the case.

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this article

Log in via an institution

Price excludes VAT (USA)
Tax calculation will be finalised during checkout.

Instant access to the full article PDF.

Institutional subscriptions

Notes

  1. Dit is een stelling die ik uitgewerkt heb in een recente lezing (Verhaeghe, 2007) en die ook het hoofdthema wordt van een boek dat in september 2009 gepubliceerd zal worden bij De Bezige Bij (Verhaeghe, in druk).

  2. Zie hiervoor elk degelijk overzichtswerk van de geschiedenis van de geestelijke gezondheidszorg, bij voorkeur in combinatie met Kuhn (1970).

  3. Dit onderscheid is van belang, omdat het betekent dat volgens Freud de herinnering aan een trauma niet eerst bewust was en vervolgens weggeduwd (‘verdrongen’) naar het onbewuste. Integendeel, volgens Freud wordt het trauma onmiddellijk gefixeerd in ‘het systeem Onbewuste’ en bewerkt het van daaruit pathogene effecten. De verwarring met de eigenlijke of naverdringing (die bijvoorbeeld ook door LeDoux gemaakt wordt) is een latere bron van oneigenlijke kritiek.

  4. Leuke woordspeling van Stephen Jay Gould (1981) op penis envy, waarmee hij de op minderwaardigheidsgevoelens gebaseerde jaloersheid bedoelt van de menswetenschapper op de fysicus, casu quo de harde wetenschappen. De woordspeling wordt nog interessanter met de stelling dat dergelijke binaire opposities inderdaad teruggaan op de oervorm man–vrouw (zie mijn laatste punt).

  5. De meeste placebo’s zijn volledig inactieve stoffen, die de patiënt letterlijk niets doen voelen. Wanneer men een placebo gebruikt die een aantal onschuldige bijwerkingen veroorzaakt, dan voelt de patiënt inderdaad iets, is hij/zij ervan overtuigd dat ‘het’ werkt en blijkt het suggestieve placebo-effect exponentieel toe te nemen.

  6. Als men de echt intrinsieke werking van een antidepressivum wetenschappelijk wil meten, dan kan daarvoor een eenvoudige methodologie toegepast worden: geef depressieve patiënten een antidepressivum zonder dat zij dit weten, en meet dan de eventuele verbetering. Dat dit ethisch gezien niet kosjer is, mag dan wel waar zijn, maar als dit argument van de farmaceutische wereld komt, klinkt het weinig geloofwaardig. Het is in ieder geval ethischer dan patiënten op een wachtlijst te plaatsen en hun behandeling gedurende x aantal maanden uit te stellen – en dat is vaak de praktijk.

  7. Een aantal van die tijdschriften is inderdaad toonaangevend, in vakjargon: A1-tijdschriften. Bij zulke tijdschriften geldt een strenge blind peer review. Ondertussen heeft Big Pharma daar een handige oplossing voor gevonden: gesponsord onderzoek dat gepresenteerd wordt op een eveneens gesponsord congres, wordt als supplement (de proceedings) bij het tijdschrift geproduceerd (kosten daarvan worden andermaal betaald door Big Pharma). Op die manier wordt de blind peer review omzeild en krijgt de publicatie toch een wetenschappelijk aureool.

  8. Dat betreft zowel het opzetten van het onderzoek zelf als het uiteindelijk uitschrijven van de resultaten. Dit wordt niet eens verborgen gehouden. Ter illustratie een advertentie uit de Vlaamse krant De Standaard van 30 november 2007 voor een ‘Senior Clinical Pharmacology Associate’ bij een van de grote Pharma-bedrijven. De vereiste essential functions zijn de volgende:

    • Initiation, monitoring and continuous reporting on assigned clinical trials in accordance with current GCP, procedural and local regulatory and ethical requirements.

    • Visits the study site frequently and collaborates closely with study staff to ensure optimal study conduct and to ensure follow up and communication of the critical safety and efficacy findings.

    • Assists in the writing/review of protocols and Clinical Study Reports where appropriate.

    • Develops and maintains links with investigators and research units in the therapeutic areas of importance for the company’s research.

    Commentaar overbodig, hoop ik.

  9. In ons taalgebied is er het onthullende boek van Vandereycken en Van Deth (2006). In de New York Review of Books (8 juni 2006) vermeldt Marcia Angell onder andere de volgende boeken: Moynihan en Cassels, ‘Selling sickness’ (over hoe normale toestanden herlabeld worden als ziek, te behandelen met medicatie); Olfman, ‘No child left different’ (over de overpromotie en consumptie van psychoactieve farmaca bij kinderen); Kassirer, ‘On the take’ (over hoe artsen omgekocht worden); Abramson, ‘Overdosed America’ (over de overconsumptie van medicatie op basis van bewust gegeven verkeerde informatie betreffende de werkzaamheid ervan).

    Ook politiek komt er beweging. Een Britse parlementaire onderzoekscommissie presenteerde hierover in 2005 een omvangrijk en zeer gedetailleerd rapport, met het volgende besluit: ‘De invloed van de farmaceutische industrie is dusdanig dat zij de klinische praktijk overheerst en dat er ernstige tekortkomingen zijn in de reguleringsmechanismen, met tot gevolg onveilig medicijnengebruik en toegenomen medicalisering van de maatschappij.’ (House of Commons, Health Committee, 2005)

  10. Deze discipline omvat onder meer de studie van mechanismen die onder invloed van milieuomstandigheden een gen ‘aan’ of ‘uit’ kunnen zetten. In ruimere zin omvat zij onderzoek naar milieu-invloeden op de fenotypische uiting van ons erfelijk materiaal, waaruit blijkt dat tijdens het leven verworven kenmerken effecten kunnen hebben op de nakomelingen tot in de tweede generatie.

Literatuur

  • Ansermet, F., & Magistretti, P. (2007). Biology of freedom. Neural plasticity, experience and the unconscious. New York: Other Press.

  • Antonuccio, D., Burns, D., & Danton, W. (2002). Antidepressants: a triumph of marketing over science? Prevention & Treatment, 5, 25 (article C).

  • Bercherie, P. (1980). Les fondements de la clinique. Histoire et structure du savoir psychiatrique. Paris: Seuil-Navarin.

  • Blass, R.B., & Carmeli, Z. (2007). The case against neuropsychoanalysis. On fallacies underlying psychoanalysis’ latest scientific trend and its negative impact on psychoanalytic discourse. International Journal of Psychoanalysis, 88, 19-40.

    Google Scholar 

  • Cosmides, L. & Tooby, J. (2005). What is evolutionary psychology? Explaining the new science of the mind (Darwinism today). New Haven, Conn.: Yale University Press.

  • Fonagy, P., & Target, M. (2007). The rooting of the mind in the body: new links between attachment theory and psychoanalytic thought. Journal of the American Psychoanalytic Association, 55, 411-456.

    Google Scholar 

  • Griesinger, W. (1845). Pathologie und Therapie der Psychischen Krankheiten für Aerzte und Studierende. Stuttgart: Krabbe.

  • Healy, D. (2004). Let them eat Prozac: The unhealthy relationship between the pharmaceutical industry and depression. New York: New York University Press.

  • House of Commons. Health Committee (2005). The influence of the pharmaceutical industry. Zie: http://www.publications.parliament.uk/pa/cm200405/cmselect/cmhealth/42/42.pdf

  • Jones H.M., & Pilowsky, L.S. (2002) Dopamine and antipsychotic drug action revisited. British Journal of Psychiatry, 181, 271–275.

    Google Scholar 

  • Kirsch, I., & Sapirstein, G. (1998). Listening to prozac but hearing placebo: a meta-analysis of antidepressant medication. Prevention & Treatment, 1, Article 0002a. Zie: http://journals.apa.org/prevention/volume1/pre0010002a.html

  • Kirsch, I., Moore, T.J., Scoboria A. , &Nicholls S.S. (2002). The emperor’s new drugs: an analysis of antidepressant medication data submitted to the U.S. Food and Drug Administration. Prevention and Treatment, 5, 15 July

  • Kuhn, Th. (1970). The structure of scientific revolutions. Chicago: University of Chicago Press.

  • Lacan, J. (1973). Le Séminaire, livre XI: Les quatre concepts fondamentaux de la psychanalyse. Texte établi par J.-A.Miller. Paris: Seuil.

  • LeDoux, J. (1998). The emotional brain. The mysterious underpinnings of emotional life. New York: Touchstone.

  • Lieberman, J.A., Stroup, T.S., McEvoy, J.P., & Swartz, M.S.(2005). Effectiveness of antipsychotic drugs in patients with chronic schizophrenia. New England Journal of Medicine, 353, 1209-1223.

    Google Scholar 

  • Moncrieff, J., Wessely, S., & Hardy, R. (1998). Meta-analysis of trials comparing antidepressants with active placebos. British Journal of Psychiatry, 172, 227-231.

    Google Scholar 

  • Moncrieff, J., Wessely, S., & Hardy, R. (2004). Active placebos versus antidepressants for depression. Cochrane Database of Systematic Reviews 2004, Issue 1. Art. No.: CD003012.DOI: 10.1002/14651858.CD003012.pub2.

  • National Institute of Mental Health (NIMH) (2006). Clinical antipsychotic trials of intervention effectiveness (CATIE): NIMH study to guide treatment choices for schizophrenia. Zie: http://www.nimh.nih.gov/health/trials/practical/catie/index.shtml

  • Panksepp, J. (1998). Affective neuroscience. The foundations of human and animal emotions. New York/Oxford: Oxford University Press.

  • Rizzolatti, G., Fadiga, L., Gallese, V. & Fogassi, L. (1996). Premotor cortex and the recognition of motor actions Cognitive Brain Research, 3, 131-141.

    Google Scholar 

  • Robbins, Ph. & Zacks, J. (2007). Attachment theory and cognitive science: commentary on Fonagy and Target. Journal of the American Psychoanalytic Association, 55, 457-467.

    Google Scholar 

  • Shapiro, Th. (2007). Contextualizing Bowlby: Commentary on Fonagy and Target. Journal of the American Psychoanalytic Association, 55, 469-478.

    Google Scholar 

  • Singer, T., Seymour, B., O’Doherty, J., Kaube, H., Dolan, R.J., & Frith, C.D. (2004). Empathy for pain involves the affective but not sensory components of pain. Science, 303, 1157-1162.

    Google Scholar 

  • Valenstein, E.S. (1998). Blaming the brain. The truth about drugs and mental health. New York: Free Press.

  • Vandereycken, W., & Deth, R. van (2006). Psychiaters te koop? Antwerpen/Apeldoorn: Cyclus/Garant Uitgevers

  • Verhaeghe, P. (2005). http://www.psychoanalysis.ugent.be/pages/nl/artikels/artikels%2520Paul%2520Verhaeghe/Pleidooi%2520tegen%2520de%2520gelijkheid.pdf Tijdschrift voor Cliëntgerichte Psychotherapie, 43, 101-110. (Zie voor download-versie: http://www.psychoanalysis.ugent.be/)

  • Verhaeghe, P. (2007).http://www.dcu.ie/health4life/conferences/2007/Paul%2520Verhaeghe.pdf ‘Chronicle of a death foretold’: The end of psychotherapy Lezing, Dublin, september 2007. Zie:

  • Verhaeghe, P. (in druk). Exit psychotherapie. Amsterdam: De Bezige Bij.

Download references

Author information

Authors and Affiliations

  1. www.bsl.nl/shop/tijdschrift-v-psychotherapie-0165-1188.html

    Paul Verhaeghe

Authors
  1. Paul Verhaeghe
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

Corresponding author

Correspondence to Paul Verhaeghe.

Additional information

paul verhaeghe is gewoon hoogleraar aan de faculteit Psychologische en pedagogische wetenschappen en voorzitter van de vakgroep Psychoanalyse en raadplegingspsychologie van de Universiteit Gent.

About this article

Cite this article

Verhaeghe, P. Geestdrift voor het brein als belichaming van een foute verdeeldheid. PSIE 35, 35–50 (2009). https://doi.org/10.1007/BF03080470

Download citation

  • Issue Date:

  • DOI: https://doi.org/10.1007/BF03080470

Search

Navigation