Skip to main content
SpringerLink
Log in

Kansvolle psychosociale behandelingen voor problemen met illegale drugs

  • Artikelen
  • Published:
Verslaving

Samenvatting

Wat weten we over onderzoek naar effect van behandeling van druggebruikers? Het antwoord op deze vraag komt uit samenvattende analyses van goed uitgevoerde studies, de zogenoemde overzichtsstudies. Dergelijke analyses moeten regelmatig worden geactualiseerd om op de hoogte te blijven van de resultaten van nieuw gepubliceerd onderzoek. In 2004 publiceerde het Trimbos-instituut een tweede Nederlandse overzichtsstudie (Rigter e.a., 2004) die kan bijdragen aan effectiever behandeling van verslaafden in ons land. Dit artikel geeft een kort overzicht van de resultaten van deze overzichtsstudie.

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this article

Log in via an institution

Price excludes VAT (USA)
Tax calculation will be finalised during checkout.

Instant access to the full article PDF.

Institutional subscriptions

Notes

  1. Voor een uitgebreider beschrijving van methoden, studies, interventies zie Rigter e.a.(1). Voor een verkorte weergave van de methoden, zie de appendix.

Literatuur

  • Burke, B.L., Arkowitz, H., & Menchola, M. (2003). The efficacy of motivational interviewing: a meta-analysis of controlled clinical trials. J Consult Clin Psychol, 71, 843-861.

    Google Scholar 

  • Carroll, K.M. (2000). Implications of recent research for program quality in cocaine dependence treatment. Substance Use & Misuse 2000, 35, 2011-2030.

    Google Scholar 

  • Copeland, J., Swift, W., Roffman, R., & Stephens R. (2001). A randomized controlled trial of brief cognitive-behavioral interventions for cannabis use disorder. J Subst Abuse Treat, 21, 55-64.

    Google Scholar 

  • Correia, C.J., Dallery, J., Katz, E.C., Silverman, K., Bigelow, G., & Stitzer, M.L. (2003). Single- versus dual-drug target: effects in a brief abstinence incentive procedure. Exp Clin Psychopharmacol, 11, 302-308.

    Google Scholar 

  • Covi, L., Hess, J.M., Schroeder, J.R., & Preston, K.L. (2002). A dose response study of cognitive behavioral therapy in cocaine abusers. Journal of Substance Abuse Treatment, 23, 191-197.

    Google Scholar 

  • Coyle, S.L., Needle, R.H., & Normand, J. (1998). Outreach-based HIV prevention for injecting drug users: a review of published outcome data. Public Health Rep, 113, Suppl 1:19-30.

    Google Scholar 

  • Cross, J.E., Saunders, C.M., & Bartelli, D. (1998). The Effectiveness of Educational and Needle Exchange Programs: A Meta-analysis of HIV Prevention Strategies for Injecting Drug Users. Qual Quant, 32, 165-180.

    Google Scholar 

  • Dunn, C., Deroo, L., & Rivara, (2001). F.P. The use of brief interventions adapted from motivational interviewing across behavioral domains: a systematic review. Addiction, 96, 1725-1742.

    Google Scholar 

  • Epstein, D.H., Hawkins, W.E., Covi, L., Umbricht, A., & Preston, K.L. (2003). Cognitive-behavioral therapy plus contingency management for cocaine use: findings during treatment and across 12-month follow-up. Psychol Addict Behav, 17, 73-82.

    Google Scholar 

  • Fals-Stewart, W., Birchler, G.R., & O'Farrell, T.J. (1996). Behavioral couples therapy for male substance-abusing patients: effects on relationship adjustment and drug-using behavior. J Consult Clin Psychol, 64, 959-972.

    Google Scholar 

  • Fals-Stewart, W., Birchler, G.R., & O'Farrell, T.J. (1999). Drug-abusing patients and their intimate partners: dyadic adjustment, relationship stability, and substance use. J Abnorm Psychol, 108, 11-23.

    Google Scholar 

  • Gowing, L., Proudfoot, H., & Henry-Edwards, S. (2001). Evidence supporting treatment: the effectiveness of interventions for illicit drug use. Woden: Australian National Council on Drugs.

  • Griffith, J.D., Rowan-Szal, G.A., Roark, R.R., & Simpson, D.D. (2000). Contingency management in outpatient methadone treatment: a meta-analysis. Drug Alcohol Depend, 58, 55-66.

    Google Scholar 

  • Henggeler, S.W., Clingempeel, W.G., Brondino, M.J., & Pickrel, S.G. (2002). Four-year follow-up of multisystemic therapy with substance-abusing and substance-dependent juvenile offenders. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry, 41, 868-874.

    Google Scholar 

  • Henggeler, S.W., Pickrel, S.G., & Brondino, MJ. (1999). Multisystemic treatment of substance-abusing and dependent delinquents: outcomes, treatment fidelity, and transportability. Ment Health Serv Res, 1, 171-184.

    Google Scholar 

  • Higgins, S.T., Alessi, S.M., & Dantona, R.L. (2002). Voucher-based incentives. A substance abuse treatment innovation. Addict Behav, 27, 887-910.

    Google Scholar 

  • Kaminer, Y., Burleson, J.A., & Goldberger, R. (2002). Cognitive-behavioral coping skills and psychoeducation therapies for adolescent substance abuse. J Nerv Ment Dis, 190, 737-745.

    Google Scholar 

  • Katz, E.C., Chutuape, M.A., Jones, H.E., & Stitzer, M.L. (2002). Voucher reinforcement for heroin and cocaine abstinence in an outpatient drug-free program. Exp Clin Psychopharmacol, 10, 136-143.

    Google Scholar 

  • Katz, E.C., Gruber, K., Chutuape, M.A., & Stitzer, M.L. (2001). Reinforcement-based outpatient treatment for opiate and cocaine abusers. J Subst Abuse Treat, 20, 93-98.

    Google Scholar 

  • Kirby, K.C., Marlowe, D.B., Festinger, D.S., Lamb, R.J., & Platt, J.J. (1998). Schedule of voucher delivery influences initiation of cocaine abstinence. J Consult Clin Psychol, 66, 761-767.

    Google Scholar 

  • Liddle, H.A. (2002). Advances in family-based therapy for adolsecent substance abuse. In L.S. Harris (ed.), Problems of drug dependence 2001: proceedings of the 63rd Annual Scientific Meeting: the College on Problems of Drug Dependence, Inc. (pp. 113-115). Bethesda, MD: NIDA DHHS.

  • Liddle, H.A., Dakof, G.A., & Henderson, C.E. (2002). A Family-Based, Intensive Outpatient Alternative to Residential Drug Treatment for Co-Morbid Adolescent Substance Abusers: Preliminary Findings of a Controlled Trial. Presented at the 64th Annual Meeting of the CPDD Quebec City, Quebec, Canada.

  • Liddle, H.A., Dakof, G.A., Parker, K., Diamond, G.S., Barrett, K., & Tejeda, M. (2001). Multidimensional family therapy for adolescent drug abuse: results of a randomized clinical trial. Am J Drug Alcohol Abuse, 27, 651-688.

    Google Scholar 

  • Liddle, H.A., Rowe, C.L., Dakof, G.A., Ungaro, R.A., & Henderson C.E. (2004). Early intervention for adolescent substance abuse: pretreatment to poststreatment outcomes of a randomized clinical trial comparing multidimensional family therapy and peer group treatment. J Psychoactive Drugs, 36, 49-63.

    Google Scholar 

  • Loth, C., Schippers, G., & ’t Hart, H. (2003). Methadonverstrekking in Nederland aan het begin van een nieuwe eeuw: verloedering van een verpleegkundige praktijk. MGv: Maandbl Geestel volksgezond, 58, 1111-1123.

  • Loth, C.A. (2003). Professionele verpleegkundige begeleiding van chronische drugsverslaafde cliënten in de ambulante verslavingszorg: werkdocumenten op weg naar een geïntegreerd zorgaanbod voor moeilijk te bereiken cliëntengroepen. Den Haag: ZonMw.

  • Marijuana Treatment Project Research Group. Brief treatments for cannabis dependence: findings from a randomized multisite trial. (2004). J Consult Clin Psychol, 72, 455-466.

    Google Scholar 

  • Maude-Griffin, P.M., Hohenstein, J.M., Humfleet, G.L., Reilly, P.M., Tusel, D.J., & Hall, S.M. (1998). Superior efficacy of cognitive-behavioral therapy for urban crack cocaine abusers: main and matching effects. J Consult Clin Psychol, 66, 832-837.

    Google Scholar 

  • Meyers, R.J., & Miller, W.R. (2001). A community reinforcement approach to addiction treatment. Cambridge: Cambridge University Press.

  • Miller, W.R., Rollnick, S. (2002). Motivational interviewing: preparing people for change (2nd ed.). New York: Guilford.

  • Monti, P.M., Rohsenow, D.J., Michalec, E., Martin, R.A., Abrams, D.B. (1997). Brief coping skills treatment for cocaine abuse: substance use outcomes at three months. Addiction, 92, 1717-1728.

    Google Scholar 

  • O'Farrell, T.J., & Fals-Stewart, W. (2000). Behavioral couples therapy for alcoholism and drug abuse. J Subst Abuse Treat, 18, 51-54.

    Google Scholar 

  • O'Farrell, T.J., & Fals-Stewart, W. (2002). Behavioral couples and family therapy for substance abusers. Curr Psychiatry Rep, 4, 371-376.

    Google Scholar 

  • Petry, N.M., Tedford, J., Austin, M., Nich, C., Carroll, K.M., & Rounsaville, B.J. (2004). Prize reinforcement contingency management for treating cocaine users: how low can we go, and with whom? Addiction, 99, 349-360.

    Google Scholar 

  • Prendergast, M.L., Urada, D., & Podus, D. (2001). Meta-analysis of HIV risk-reduction interventions within drug abuse treatment programs. J Consult Clin Psychol, 69, 389-405.

    Google Scholar 

  • Preston, K.L., Umbricht, A., & Epstein, D.H. (2000). Methadone dose increase and abstinence reinforcement for treatment of continued heroin use during methadone maintenance. Arch Gen Psychiatry, 57, 395-404.

    Google Scholar 

  • Preston, K.L., Umbricht, A., Epstein, D.H. (2002). Abstinence reinforcement maintenance contingency and one-year follow-up. Drug Alcohol Depend, 67, 125-137.

    Google Scholar 

  • Preston, K.L., Umbricht, A., Wong, C.J., & Epstein, D.H. (2001). Shaping cocaine abstinence by successive approximation. J Consult Clin Psychol, 69, 643-654.

    Google Scholar 

  • Randall, J., & Cunningham, P.B. (2003). Multisystemic therapy: a treatment for violent substance-abusing and substance-dependent juvenile offenders. Addict Behav, 28, 1731-1739.

    Google Scholar 

  • Rhodes, G.L., Saules, K.K., Helmus, T.C., Roll, J., Beshears, R.S., & Ledgerwood, D.M. e.a. (2003). Improving on-time counseling attendance in a methadone treatment program: a contingency management approach. Am J Drug Alcohol Abuse, 29, 759-773.

    Google Scholar 

  • Rigter, H., Van Gageldonk, A., Ketelaars, T. & Van Laar, M. (2004). Hulp bij probleemgebruik van drugs: stand van wetenschap voor behandelingen en andere interventies, 2004. Utrecht: Trimbos-instituut, 2004.

  • Roozen, H.G., Boulogne, J.J., Van Tulder, M.W., Van den Brink, W., De Jong, C.A.J., & Kerkhof, A.J.F.M. (2004). A systematic review of the effectiveness of the community reinforcement approach in alcohol, cocaine and opioid addiction. Drug Alcohol Depend, 74, 1-13.

    Google Scholar 

  • Semaan, S., Des Jarlais, D.C, Sogolow, E., Johnson, W.D., Hedges, L.V., & Ramirez,G e.a. (2002). A meta-analysis of the effect of HIV prevention interventions on the sex behaviors of drug users in the United States. J Acquir Immune Defic Syndr, 30, Suppl 1:S73-S93.

  • Silverman, K., Wong, C.J., Umbricht-Schneiter, A., Montoya, I.D., Schuster, C.R., & Preston, K.L. (1998). Broad beneficial effects of cocaine abstinence reinforcement among methadone patients. J Consult Clin Psychol, 66, 811-824.

    Google Scholar 

  • Smith, J.E., Meyers, R.J., & Miller, W.R. (2001). The community reinforcement approach to the treatment of substance use disorders. Am J Addict, 10, Suppl:51-59.

    Google Scholar 

  • Stanton, M.D., & Shadish, W.R. (1997). Outcome, attrition, and family-couples treatment for drug abuse: a meta-analysis and review of the controlled, comparative studies. Psychol Bull, 122, 170-191.

    Google Scholar 

  • Stephens, R.S., Roffman, R.A., & Curtin, L. (2000). Comparison of extended versus brief treatments for marijuana use. J Consult Clin Psychol 68, 898-908.

    Google Scholar 

  • Waldron, H.B., Slesnick, N., Brody, J.L., Turner, C.W., & Peterson, T.R. (2001). Treatment outcomes for adolescent substance abuse at 4- and 7-month assessments. J Consult Clin Psychol, 69, 802-813.

    Google Scholar 

  • Winters, J., Fals-Stewart, W., O'Farrell, T.J., Birchler, G.R., & Kelley, M.L. (2002). Behavioral couples therapy for female substance-abusing patients: effects on substance use and relationship adjustment. J Consult Clin Psychol, 70, 344-355.

    Google Scholar 

Download references

Author information

Authors and Affiliations

  1. http://www.bsl.nl/shop/tijdschrift-voor-verslaving-1574-1842.html

    André van Gageldonk

Authors
  1. André van Gageldonk
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

  2. Henk Rigter
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

  3. Toine Ketelaars
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

  4. Margriet van Laar
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

Additional information

Dr. A. van Gageldonk, senior wetenschappelijk medewerker, Trimbos-instituut/Nationale Drug Monitor (NDM) Utrecht

Prof. dr. H.G.M. Rigter, bijzonder hoogleraar maatschappelijke aspecten van medische technologie assessment, Erasmus Universiteit Rotterdam

Drs. A.P.M. Ketelaars, informatiespecialist, Trimbos-instituut/Nationale Drug Monitor (NDM)Utrecht

Dr. M.W.van Laar, programmahoofd, Trimbos-instituut/Nationale Drug Monitor (NDM)Utrecht

Per abuis is de inhoud van Verslaving nr. 1 en Verslaving nr. 2, beide uit 2005, met elkaar verwisseld. Dit kunnen wij helaas niet meer herstellen. De verwisseling betreft alleen de online versie, in de papieren uitgave doet de verwisseling zich niet voor. Onze excuses voor het ongemak.

Appendices

Appendix

Selectie en beoordeling van literatuur over psychosociale behandeling

Selectie

Uitgangspunt was een rapport van een Australische onderzoeksgroep (Gowing e.a., 2001). Met een brede zoekstrategie is gezocht naar studies van na 2001 met andersluidende resultaten. Er is gezocht met behulp van diverse gecomputeriseerde onderzoeksbestanden, literatuurlijsten van de opgespoorde publicaties, inhoudsopgaven van enkele tientallen tijdschriften, websites van grote onderzoeksinstituten en door navraag te doen bij Nederlandse en buitenlandse auteurs. Deze recente studies werden op hun kwaliteit beoordeeld en, indien goed genoeg, meegenomen. De aandacht ging voornamelijk (niet uitsluitend) uit naar goede overzichtsstudies of experimentele onderzoeken.

Bij de beoordeling van de kwaliteit van effectonderzoek is gelet op zes kenmerken: 1. een goede procedure van randomisering die verborgen blijft voor de betrokkenen (concealed); 2. een controlegroep; 3. blindering (proefpersonen, behandelaars of beoordelaars weten niet aan welke behandeling de deelnemers zijn toegewezen); 4. de grootte van de steekproef (gemotiveerd door statistische powerberekeningen); 5. adequate voor- en nametingen met tevoren geteste meetinstrumenten en 6. of deelnemers tijdens de analyse in de oorspronkelijk toegewezen behandel- of controlegroep bleven (intention-to-treat-analysis).

Bij hoogstens twee minpunten in deze reeks beschouwden we het experiment van voldoende kwaliteit. Meer minpunten betekende dat het experiment van onvoldoende kwaliteit was. Met deze soepele beoordelingsstrategie hielden wij rekening met de onvermijdelijkheid dat verslavings­onderzoek niet geheel kan voldoen aan deze strenge eisen. Het was bijvoorbeeld moeilijk om onderzoek geblindeerd uit te voeren, al was het maar omdat het voor proefpersonen vaak duidelijk was of een ‘echte’ drug werd toegediend of een placebo.

Wij evalueerden ook specifieke overzichtsstudies van effectonderzoek (in de vakliteratuur meta-analyses of systematic reviews genoemd).

De termen ‘evidentie’ of ‘bewijs voor werkzaamheid’ duidden op de hoeveelheid en de kwaliteit van wetenschappelijk bewijs voor gunstige effecten. Wanneer een behandeling dit etiket verdiende dan was deze ook in de dagelijkse praktijk het proberen waard omdat de kans op succes groot was. Het aantal onderzoeken hiernaar en de kwaliteit ervan moesten beschreven zijn. Wij gebruikten onderstaande criteria voor voldoende bewijs. Bij de beoordeling van de evidentie hebben we het steeds over statistisch significante resultaten, tenzij anders vermeld.

Voldoende bewijs voor werkzaamheid

  1. 1.

    Een statistisch significant en positief effect, gevonden in:

  2. 2.

    Minstens drie studies waarvan tweederde van voldoende kwaliteit was.

  3. 3.

    De uitkomsten van deze studies spoorden onderling. Minstens tweederde moet een positief effect aantonen.

  4. 4.

    Een overzichtsstudie (systematische review studie of meta-analyse) waarin aan bovenstaande eisen is voldaan.

Rights and permissions

Reprints and permissions

About this article

Cite this article

van Gageldonk, A., Rigter, H., Ketelaars, T. et al. Kansvolle psychosociale behandelingen voor problemen met illegale drugs. VERSLAVING 1, 62–69 (2005). https://doi.org/10.1007/BF03075329

Download citation

  • Published:

  • Issue Date:

  • DOI: https://doi.org/10.1007/BF03075329

Search

Navigation