Samenvatting
Jaarlijks zijn vele kinderen op tal van manieren getuige van geweld tussen hun ouders. Ze zijn gespitst op verontrustende voortekens van ruzie, maken woede-uitbarstingen mee en horen of zien harde klappen vallen. De benarde positie van kinderen als getuige van geweld thuis heeft in Nederland nog weinig aandacht gekregen, net zo min als de kwestie welke effecten het aanschouwen van geweld heeft op de ontwikkeling van kinderen. De laatste jaren komt hierin een kentering. Zichtbaar wordt dat een substantieel deel van de kinderen ondanks hun veerkracht vroeger of later schade oploopt van het geweld: ze trekken zich terug, worden depressief, boos, angstig. Ze krijgen bovendien soms zelf later opnieuw als slachtoffer of als dader te maken met geweld in intieme relaties. Afwachten tot de kinderen volwassen zijn, helpt niet. Daarom zijn passende interventies voor deze kinderen en hun gezinnen van evident belang. In dit artikel gaan we in op basale vragen zoals de (gezins)achtergronden van deze kinderen, de aard en de ernst van de mishandeling, de effecten van het geweld op kinderen en hun (latere) ontwikkeling. We staan ook stil bij de vraag aan welke principes interventies dienen te voldoen.
This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.
Notes
In dit onderzoek werd een specifieke groep van 28 vrouwen en mannen geïnterviewd over de aard van fysieke en seksuele geweldservaringen uit hun kindertijd en de invloed ervan op hun latere leven, in het bijzonder hun relaties met belangrijke anderen, zoals partners, kinderen, broers, zussen en ouders.
Er is een discussie gaande over de vraag hoe het getuige zijn van geweld te conceptualiseren is. Sommige auteurs beschouwen het getuige zijn van geweld als een vorm van (psychische) kindermishandeling; andere zijn huiverig vanwege de juridische en morele consequenties. Deze laatste groep is van mening dat deze gedachtegang juist haaks staat op het doel om de weerbaarheid van mishandelde vrouwen en kinderen te vergroten (zie onder anderen Edleson, 1999b).
Islamitische meisjes die geweld in een intieme relatie meemaken, komen daarmee niet naar buiten omdat ze vanuit hun cultuur geen relatie mogen hebben. Zij leven dan met een dubbel geheim (persoonlijke mededeling Shahnaz Rahman, 2001).
De leidende gedachte om hulp aan kinderen en hun moeders te bieden is pregnant samengevat in ‘Effectieve interventie gericht op kinderen kan niet los worden gezien van een effectieve aanpak van de mishandeling van vrouwen’ (Sudermann & Jaffe, 1999).
Kinderen leren zich in veiligheid te brengen en een plan te maken wat ze kunnen doen om zichzelf te beschermen. Het kan zijn dat ze een vertrouwenspersoon aanspreken zoals een leerkracht, een vriendje of de politie, of dat ze in geval van ruzie naar de buren gaan. Ook kunnen ze voor hun eigen veiligheid buiten de ruzie blijven, naar hun kamer gaan of een alarmnummer bellen (Patterson, 1990).
Literatuur
Baartman, H.E.M. (1996). Opvoeden kan zeer doen. Over oorzaken van kindermishandeling, hulpverlening en preventie. Utrecht: SWP.
Baeten, P.C.A.M., & Geurts, E. (2002). In de schaduw van het geweld. Kinderen die getuige zijn van geweld tussen hun ouders. Utrecht: NIZW.
Baeten, P.A.C.M., Zwikker, M.C., Baartman, H.E.M., & Janssen, C.G.C. (2000). Verder met CLAS. Resultaten en overdraagbaarheid van contextuele hulpverlening na seksueel misbruik. Utrecht: NIZW.
Boszormenyi-Nagy, I., & Krasner, B.R. (1986). Between Give & Take. A Clinical Guide to Contextual Therapy. New York: Brunner/Mazzel.
Coventry Social Services (2001). Domestic violence, www.coventry.gov.uk/social/child/dome/witness
Dijkstra, S. (2000). Met vallen en opstaan. Hoe vrouwen en mannen betekenis geven aan geweldservaringen uit hun kindertijd. Delft: Eburon.
Dijkstra, S. (2001a). Met de vingers in de oren. Kinderen als getuige van geweld tussen hun ouders. Tijdschrift over Kindermishandeling, 1, 5-9.
Dijkstra, S. (2001b). Kinderen die getuige zijn van geweld tussen hun ouders. Een basisverkenning van korte en lange termijn effecten. Den Haag: Ministerie van Justitie.
Dijkstra, S. (2002). Trust can grow in a safe place. An exploration of interventions for children who witnessed abuse, their abused mothers and abusive fathers. Lezing gehouden op het 7e Interdisciplinary Conference European Research Network on Conflict, Gender and Violence, 22 september, Valencia.
Dutton, D.G. (2000). Witnessing parental violence as a traumatic experience shaping the abusive personality. In R. Geffner, P.G. Jaffe, & M. Sudermann (Eds.), Children exposed to domestic violence. Current issues in research, intervention, prevention and policy development (pp. 59-67). New York: Haworth Maltreatment and Trauma Press. (Tegelijkertijd gepubliceerd in Journal of Aggression, Maltreatment and Trauma, 3, 170-186.)
Edleson, J.L. (1999a). Children's witnessing of adult domestic violence. Journal of Interpersonal Violence, 14, 839-870.
Edleson, J.L. (1999b). The overlap between child maltreatment and women battering. Violence against women, 5, 134-154.
Fantuzzo, J.W. & W.K. Mohr (1999). Prevalence and effects of child exposure to domestic violence. The Future of Children,9, 21-33.
Falshaw, L., Browne, K.D., & C.R. Hollin (1996). Victim to offender: a review. Aggression and Violent Behavior, 1, 389-404.
Gael, M. Van (2002). De missing link tussen trauma en borderlineproblematiek. Een benadering vanuit de hechtingstheorie. Tijdschrift voor Psychotherapie, 28, 365-385.
Geffner, R., Jaffe, P.G., & Sudermann. M. (Eds.) (2000). Children Exposed to Domestic Violence. Current Issues in Research, Intervention, Prevention and Policy Development. New York: Haworth Maltreatment and Trauma Press.
Goldner, V. (1997). De genderdialoog. passie, macht, subjectiviteit en therapie. Amsterdam: Van Gennep.
Graham-Bermann, S.A. (1998). The impact of woman abuse on children's social development: Research and theoretical perspectives. In G.W. Holden, R. Geffner & E.N. Jouriles (Eds.), Children exposed to marital violence. Theory, Research, and Applied Issues (pp. 21-55). Washington: American Psychiatric Association.
Graham-Bermann, S.A. (2001). Designing intervention evaluations for children exposed to domestic violence: applications of research and theory In S.A. Graham-Bermann & J. Edleson (Eds.), Domestic violence in the lives of children (pp. 237-268). Washington: American Psychological Association.
Graham-Bermann, S.A., & Edleson, J. (Eds.) (2001). Domestic violence in the lives of children, Washington: American Psychological Association.
Groen, M. (1998). De reproductie van geweld. In J. van Lawick & M. Groen. Intieme oorlog. Over geweld en kwetsbaarheid in gezinsrelaties (pp. 73-91). Amsterdam: Van Gennep.
Hakkert, A., & Eijken. T. (2001). Korte beleidsverkenningen. Huiselijk geweld en straatgeweld: een relatie? Den Haag: ministerie van Justitie.
Holden, G.W., Geffner, R., & Jouriles, E.N. (Eds.) (1998). Children exposed to marital violence. Theory, Research, and Applied Issues. Washington: American Psychiatric Association.
Hughes, H.M., &. Luke, D.A (1998). Heterogeneity in adjustment among children of battered women. In G.W. Holden, R. Geffner & E.N. Jouriles (Eds.), Children exposed to marital violence. Theory, Research, and Applied Issues (pp. 185-222). Washington: American Psychiatric Association.
Indermaur, D. (2001). Young Australians and Domestic Violence. Trends and Issues. Summary, no 195. Australian Institute of Criminology. (Gevonden op http://www.aic.gov.au
Jaffe, P.G., Wolfe, D.A., & Kaye Wilson, S. (1990). Children of battered women. London/New Delhi: Sage.
Jazwinski, E., & Augustine, M. (1999). Children Who Witness Abuse Programs in British Columbia. In Creating a Legacy of Hope. International Conference on Children Exposed to Domestic Violence (pp. 7–12). Conference Proceedings. Vancouver: Yukon Society. (Gevonden op http://www.bcysth.ca
Kelly, K. (1995/2001). The National Clearinghouse on Family Violence, Dating Violence, factsheet, Health Canada. (Gevonden op http://www.hc-sc.gc.ca/nc-cn
Lamers-Winkelman, F. (1999). Het (seksueel) mishandelde kind: diagnostiek en behandeling. In P.G.H Aarts & W.D. Visser (red.),Trauma. Diagnostiek en behandeling. Houten: Icodo/Bohn Stafleu Van Loghum.
Lamers-Winkelman, F. (2000). Geweldige kinderen. Lezing gehouden op de studiedag van Transact ter gelegenheid van de presentatie van het programma Let op de kleintjes, Utrecht, 8 februari.
Lange, A. (1994). Gedragsverandering in gezinnen. Groningen: Wolters-Noordhoff.
Lawick, J. van, & Groen, M. (1998). Intieme oorlog. Over geweld en kwetsbaarheid in gezinsrelaties. Amsterdam: Van Gennep.
Levendosky, A.A., & Graham-Bermann, S.A. (2000). Trauma and parenting in battered women: an addition to an ecological model of parenting. Children Exposed to Domestic Violence. Current Issues in Research, Intervention, Prevention and Policy Development (pp. 25-36). New York: Haworth Maltreatment and Trauma Press. (Tegelijkertijd gepubliceerd in Journal of Aggression, Maltreatment and Trauma, 3, 25-36.)
Nicolai, N. (2001). Hechting en psychopathologie: een literatuuroverzicht. Tijdschrift voor psychiatrie, 43, 333-343.
Patterson, S. (1990). I wish the hitting would stop. A workbook for children living in violent homes. Fargod: Rape and Abuse Crisis Center.
Peled, E. (2002). Het ouderschap van mannen die vrouwen mishandelen. Vragen en dilemma's. Paspoort Maatschappelijk Werk, 2, 47-60.
Riphagen, M. (2000). Spelenderwijs. Activiteitenboek doelgericht spelen voor kinderen in de hulpverlening. Dordrecht: Stichting Blijf van m'n Lijf.
Rossman, B.R.R., & Ho, J. (2000). Posttraumatic response and children exposed to parental violence. In: R. Geffner, P.G. Jaffe & M. Sudermann (Eds.), Children Exposed to Domestic Violence. Current Issues in Research, Intervention, Prevention and Policy Development. New York: Haworth Maltreatment and Trauma Press. (Tegelijkertijd gepubliceerd in Journal of Aggression, Maltreatment and Trauma, 3, 85-107.)
Ruiter, A.M. de (1999). Let op de kleintjes. Handleiding voor psycho-educatie aan kinderen die getuige zijn (geweest) van geweld in relaties. Utrecht: TransAct.
Silverman, J.G., Raj, A., Mucci, L.A., & Hathaway, J.E. (2001). Dating violence against adolescent girls and associated substance abuse, unhealthy weight control, sexual risk behavior, pregnancy and suicidality. Journal of the American Medical Association, 286, 572-579.
Straus, M., Gelles, R.J., & Steinmetz, S. (1980). Behind closed doors. Violence in the American family. Garden City, New York: Doubleday.
Sudermann, M., & Jaffe, P. (1997). Children and youth who witness violence. New directions in intervention and prevention. In D. Wolfe, R.J. McMahon & R.D. Peters (Eds.), Child Abuse. New Directions in Prevention and Treatment Across the Lifespan (pp. 55-79). Newbury Park/Londen/New Delhi: Sage.
Sudermann, M., & Jaffe. P. (1999). A Handbook for Health and Social Service Providers and Educators on Children Exposed to Woman Abuse/Family Violence. Ontario: Health Canada.
Terr, L. (1990). Too scared to cry. New York: Basic Books.
Thuisfront (2000). Preventie van thuisgeweld tegen vrouwen in Groningen, Friesland en Drenthe. Groningen: Thuisfront.
Toevluchtsoord (2002). Jaarverslag Stichting Toevluchtsoord 2001. Groningen: Scholma Druk.
Yukon Society (1996). Children Who Witness Abuse Counselling Source Book, Vancouver. (Gevonden op http://www.istar/~bcysth
Author information
Authors and Affiliations
Additional information
Carved out in memory: Children as witnesses of violence between their parents
Compared with child abuse and battering of women, the exposure of children to parental violence has been neglected. In the field of domestic violence victimization and perpetrating have been in the limelight whereas children who witnessed abuse play second fiddle. Despite their resilience, many children show an increased risk, suffering from behavioural, emotional and cognitive problems. Research indicates that 40% of the children witnessing violence are traumatized. In the Netherlands little is known yet about this group of children. That's the reason why we explore, in this article, a wide range of basic questions: what is the nature of the problems children experience, how many children are involved and what is the theoretical background of this type of domestic violence? Long and short term effects, the relationship between the child and his or her (abusive) parents and some basic principles of intervention programmes are discussed.
dr. sietske dijkstra, psycholoog, is werkzaam als zelfstandig onderzoeker en adviseur op het gebied van geweld in relaties. Ze was als gespecialiseerd onderzoeker bijna tien jaar verbonden aan de Universiteit Utrecht en publiceerde over thema's als seksueel misbruik van jongens, seksuele intimidatie op het werk, trauma en ouderschap en kinderen als getuige van geweld thuis.
drs. paul baeten, beleids- en bestuurswetenschapper, is werkzaam bij het Expertisecentrum Kindermishandeling van het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn. Hij is betrokken bij de werkontwikkeling van de Advies- en Meldpunten Kindermishandeling en hij publiceerde onder andere over: de adviesfunctie van de AMK's, hulpverlening bij kindermishandeling, de aanpak van kindermishandeling bij 0- tot 4-jarigen en kinderen die getuige zijn van geweld tussen hun ouders.
Correspondentieadres: Tureluurlaan 6; 3722 EC Bilthoven.
About this article
Cite this article
Dijkstra, S., Baeten, P. In de herinnering gekerfd.. PSIE 29, 138 (2003). https://doi.org/10.1007/BF03062019
DOI: https://doi.org/10.1007/BF03062019