Skip to main content
SpringerLink
Log in

ADHD

  • Chapter
  • First Online:
Neuropsychologische casuïstiek

  • 4949 Accesses

Samenvatting

Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) is een psychiatrische classificatie die op basis van gedragssymptomen wordt vastgesteld. Voor de classificatie is een neuropsychologisch onderzoek niet altijd nodig. Toch is het informatief om een dergelijk onderzoek te doen. In dit hoofdstuk wordt toegelicht waarom dit onderzoek relevant kan zijn en worden de belangrijkste cognitieve ADHD-theorieën besproken die essentieel zijn voor het begrijpen van het brede scala van problemen die volwassenen met ADHD ervaren in het dagelijks leven. De focus ligt hierbij op de arousaltheorie, de rol van executieve functies en de motivationele theorie. Aan de hand van casus R., een 27-jarige man bij wie er een vermoeden is van ADHD, worden de belangrijkste overwegingen rond het neuropsychologisch onderzoek bij ADHD besproken.

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this chapter

Log in via an institution
Chapter
USD 29.95
Price excludes VAT (USA)
  • Available as PDF
  • Read on any device
  • Instant download
  • Own it forever
eBook
USD 44.99
Price excludes VAT (USA)
  • Available as EPUB and PDF
  • Read on any device
  • Instant download
  • Own it forever
Softcover Book
USD 59.99
Price excludes VAT (USA)
  • Compact, lightweight edition
  • Dispatched in 3 to 5 business days
  • Free shipping worldwide - see info

Tax calculation will be finalised at checkout

Purchases are for personal use only

Institutional subscriptions

Notes

  1. 1.

    Emotionele impulsiviteit komt voort uit onvoldoende zelfcontrole over emoties en kenmerkt zich bijvoorbeeld door ongeduldigheid, prikkelbaarheid, snel boos worden, of gemakkelijk gestimuleerd worden door prikkels uit de omgeving.

  2. 2.

    In deze sectie wordt verwezen naar een aantal onderzoekers (o. a. Zentall & Zentall, Douglas, Quay, Sergeant, Barkley, Sonuga-Barke) die voor het eerst bepaalde cognitieve theorieën over ADHD hebben beschreven. Deze theorieën hebben nog steeds een grote invloed op de huidige theorievorming. Om het aantal referenties in deze sectie te beperken, verwijzen we voor de precieze literatuurreferenties naar het overzichtsartikel van Luman et al. (2005).

  3. 3.

    Een defaultnetwerk (vertaald: ‘terugvalnetwerk’) is een netwerk van gebieden in de hersenen dat vooral actief is in een toestand van rust, waarin men niet op gebeurtenissen in de buitenwereld is gericht (Raichle et al. (2007).

  4. 4.

    Er zijn op het vlak van ADHD vele boeken geschreven over zowel diagnostiek als behandeling. Enkele daarvan richten zich op zowel kinderen als volwassenen en enkele alleen op volwassenen. De meest recente (en in Nederland bekende) boeken zijn hier weergegeven.

Literatuur

  • APA. (1994). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4th ed.). Washington, DC: American Psychiatric Association.

    Google Scholar 

  • APA. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. (DSM-5) (5th ed.). Washington, DC: American Psychiatric Publishing.

    Google Scholar 

  • Barkley, R. A., & Fischer, M. (2010). The unique contribution of emotional impulsiveness to impairment in major life activities in hyperactive children as adults. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 49(5), 503–513.

    PubMed  Google Scholar 

  • Barkley, R. A., Fischer, M., Smallish, L., & Fletcher, K. (2006). Young adult outcome of hyperactive children: Adaptive functioning in major life activities. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 45(2), 192–202.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Bouma, A., Mulder, J., Lindeboom, J., & Schmand, B. (red.). (2012). Handboek neuropsychologische diagnostiek. Amsterdam: Pearson Assessment and Information.

    Google Scholar 

  • Brickenkamp, R. (2007). D2. Concentratietest. Handleiding. Amsterdam: Hogrefe Uitgevers.

    Google Scholar 

  • Brown, T. E. (1996). Attention-deficit disorder scales. San Antonio: The Psychological Corporation.

    Google Scholar 

  • Conners, C. K., Ehrhard, D., & Sparrow, D. (1999). CAARS adult ADHD rating scales. New York: MHS.

    Google Scholar 

  • Cumyn, L., French, L., & Hechtman, L. (2009). Comorbidity in adults with attention-deficit hyperactivity disorder. Canadian Journal of Psychiatry. Revue Canadienne de Psychiatrie, 54(10), 673–683.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Delis, D. C., Buysch, H. Op den, Noens, I. L., Berckelaer-Onnes, I. A. van, Kaplan, E. & Kramer, J. H. (2007). D-KEFS: Delis-Kaplan executive function system: Trail making test. Amsterdam: Harcourt Test Publishers.

    Google Scholar 

  • Hammes, J. G. W. (1971). De Stroop Kleur-Woord Test. Handleiding. Lisse: Swets & Zeitlinger.

    Google Scholar 

  • Hart, H., Radua, J., Nakao, T., Mataix-Cols, D., & Rubia, K. (2013). Meta-analysis of functional magnetic resonance imaging studies of inhibition and attention in attention-deficit/hyperactivity disorder: Exploring task-specific, stimulant medication, and age effects. JAMA Psychiatry, 70(2), 185–198.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Heaton, R. K. (1981). Wisconsin Card Sorting Test Manual. Odessa: Psychological Assessment Resources.

    Google Scholar 

  • Holst, Y., & Thorell, L. B. (2013). Neuropsychological functioning in adults with ADHD and adults with other psychiatric disorders: The issue of specificity. Journal of Attention Disorders, 1087054713506264.

    Google Scholar 

  • Kalff, A. C., & Krabbendam, L. (2006). Handleiding Behavioral assessment of the dysexecutive syndrome for children (BADS-C). Amsterdam: Pearson Assessment and Information.

    Google Scholar 

  • Karalunas, S. L., Geurts, H. M., Konrad, K., Bender, S., & Nigg, J. T. (2014). Annual Research review: Reaction time variability in ADHD and autism spectrum disorders: Measurement and mechanisms of a proposed trans‐diagnostic phenotype. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 55(6), 685–710.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Kessler, R. C., Adler, L., Ames, M., Demler, O., Faraone, S., Hiripi, E., & Walters, E. E. (2005). The World Health Organization adult ADHD Self-Report Scale (ASRS): A short screening scale for use in the general population. Psychological Medicine, 35(2), 245–256.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Kingma, A., Burg, W. van der, Kalverboer, A. F., Deelman, B., & Claparède, E. (red.). (2007). 15 Woordentest voor kinderen: Handleiding en normering. Groningen: Universitair Medisch Centrum.

    Google Scholar 

  • Kooij, J. J. S., & Francken, M. H. (2007). Diagnostisch Interview voor ADHD (DIVA) bij volwassenen. www.kenniscentrumadhdbijvolwassenen.nl.

  • Kooij, J. J., Buitelaar, J. K., Oord, E. J. van den, Furer, J. W., Rijnders, C. A., & Hodiamont, P. P. (2005). Internal and external validity of attention-deficit hyperactivity disorder in a population-based sample of adults. Psychological Medicine, 35, 817–827.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Kraan, M., Elst, W. van der, Boxtel, M. van, & Jolles, J. (2007). Nederlandse bewerking van de Aufmerksamkeits Belastung Test van R. Brickenkamp. Amsterdam: Hogrefe.

    Google Scholar 

  • Lezak, M. D., Howieson, D. B., Bigler, E. D., & Tranel, D. (2012). Neuropsychological assessment (5th ed.). Oxford: Oxford University Press.

    Google Scholar 

  • Luman, M. et al. (2005). The impact of reinforcement contingencies on AD/HD: A review and theoretical appraisal. Clinical Psychology Review, 25, 183–213.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Meyers, K., & Meyers, J. (1995). Complexe Figuurtest van Rey met recognitietrial. Amsterdam: Hogrefe.

    Google Scholar 

  • Michielsen, M., Semeijn, E., Comijs, H. C., Ven, P. van de, Beekman, A. T., Deeg, D. J., & Kooij, J. S. (2012). Prevalence of attention-deficit hyperactivity disorder in older adults in The Netherlands. The British Journal of Psychiatry, 201, 298–305.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Miller, C. J., Miller, S. R., Newcorn, J. H., & Halperin, J. M. (2008). Personality characteristics associated with persistent ADHD in late adolescence. Journal of Abnormal Child Psychology, 36, 165–173.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Nigg, J. T., Willcutt, E. G., Doyle, A. E., & Sonuga-Barke, E. J. (2005). Causal heterogeneity in attention-deficit/hyperactivity disorder: Do we need neuropsychologically impaired subtypes? Biological Psychiatry, 57, 1224–1230.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Philipsen, A., Limberger, M. F., Lieb, K., Feige, B., Kleindienst, N., Ebner-Priemer, U., & Bohus, M. (2008). Attention-deficit hyperactivity disorder as a potentially aggravating factor in borderline personality disorder. The British Journal of Psychiatry, 192(2), 118–123.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Shaw, P., Malek, M., Watson, B., Sharp, W., Evans, A., & Greenstein, D. (2012). Development of cortical surface area and gyrification in attention-deficit/hyperactivity disorder. Biological Psychiatry, 72(3), 191–197.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Simon, V., Czobor, P., Bálint, S., Mészáros, Á., & Bitter, I. (2009). Prevalence and correlates of adult attention-deficit hyperactivity disorder: Meta-analysis. The British Journal of Psychiatry, 194(3), 204–211.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Söderström, S., Pettersson, R., & Nilsson, K. W. (2013). Quantitative and subjective behavioural aspects in the assessment of attention-deficit hyperactivity disorder (ADHD) in adults. Nordic journal of psychiatry, 68(1), 30–37.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Sonuga-Barke, E. J. (2010). Disambiguating inhibitory dysfunction in attention-deficit/hyperactivity disorder: Toward the decomposition of developmental brain phenotypes. Biological Psychiatry, 67, 599–601.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Szuromi, B., Bitter, I., & Czobor, P. (2013). Functional impairment in adults positively screened for attention-deficit hyperactivity disorder: The role of symptom presentation and executive functioning. Comprehensive Psychiatry, 54, 974–981.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Trimbos-instituut. (2013). Multidisciplinaire richtlijn diagnostiek en behandeling van autismespectrumstoornissen bij volwassenen. Utrecht: De Tijdstroom.

    Google Scholar 

  • Tuithof, M., Have, M. ten, Dorsselaer, S. van, & Graaf, R. de (2014). Prevalence, persistency and consequences of ADHD in the Dutch adult population. Tijdschrift voor Psychiatrie, 56, 10–19.

    PubMed  Google Scholar 

  • Veen, M. M. van, Kooij, J. J., Boonstra, A. M., Gordijn, M., & Someren, E. J. van (2010). Delayed circadian rhythm in adults with attention-deficit/hyperactivity disorder and chronic sleep-onset insomnia. Biological Psychiatry, 67, 1091–1096.

    Google Scholar 

  • Wehmeier, P. M., Schacht, A., & Barkley, R. A. (2010). Social and emotional impairment in children and adolescents with ADHD and the impact on quality of life. Journal of Adolescent Health, 46, 209–217.

    Article  Google Scholar 

  • World Health Organization. (1992). ICD-10 classifications of mental and behavioural disorder: Clinical descriptions and diagnostic guidelines. Geneva: World Health Organization.

    Google Scholar 

  • Zeeuw, P. de, Weusten, J., Dijk, S. van, Belle, J. van, & Durston, S. (2012). Deficits in cognitive control, timing and reward sensitivity appear to be dissociable in ADHD. PLoS One, 7(12), e51416.

    Article  PubMed  PubMed Central  Google Scholar 

Aanbevolen literatuur

  • Barkley, R. A. (2013). Diagnose ADHD, een gids voor ouders en hulpverleners. Amsterdam: Pearson Assessment and Information.

    Google Scholar 

  • Barkley, R. A., & Benton, C. M. (2011). Volwassen ADHD. Een praktisch programma in vijf stappen. Amsterdam: Nieuwezijds B.V.

    Google Scholar 

  • Buitelaar, J., & Paternotte, A. (2013). Dit is ADHD: alles over de kenmerken, diagnose, behandeling en aanpak thuis en op school. Houten: LannooCampus.

    Google Scholar 

  • Lammeren, A. M. N. D. van, Horwitz, E. H., & Ketelaars, C. E. J. (2012). Volwassenen met ADHD. Theorie en casuïstiek. Assen: Van Gorcum.

    Google Scholar 

  • Kooij, S., & Otten-Pablos, S. (2013). Hypersapiens. Praktische gids voor mensen met ADHD. Houten: Unieboek/Het Spectrum.

    Google Scholar 

  • Raichle, M. E., & Snyder, A. Z. (2007). A mode of brain function: A brief history of an evolving idea. NeuroImage, 37(4), 1083–1090.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Safren, S. A., Sprich, S., Perlman, C. A., & Otto, M. W. (2006). Behandelgids ADHD bij volwassenen. Cliëntenwerkboek. Een programma voor cognitieve gedragstherapie. Amsterdam: Nieuwezijds B.V.

    Google Scholar 

Download references

Author information

Authors and Affiliations

  1. Amsterdam, The Netherlands

    Hilde Geurts, Hyke Tamminga & Cheima Bouziane

Authors
  1. Hilde Geurts
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

  2. Hyke Tamminga
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

  3. Cheima Bouziane
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

Editor information

Editors and Affiliations

  1. Koninklijke Visio, Geleen, The Netherlands

    J.A.M. Vandermeulen

  2. Universiteit Maastricht, Maastricht, The Netherlands

    M.M.A. Derix

Copyright information

© 2015 Bohn Stafleu van Loghum

About this chapter

Cite this chapter

Geurts, H., Tamminga, H., Bouziane, C. (2015). ADHD. In: Vandermeulen, J., Derix, M. (eds) Neuropsychologische casuïstiek. Bohn Stafleu van Loghum, Houten. https://doi.org/10.1007/978-90-368-0417-2_4

Download citation

  • DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-0417-2_4

  • Published:

  • Publisher Name: Bohn Stafleu van Loghum, Houten

  • Print ISBN: 978-90-368-0416-5

  • Online ISBN: 978-90-368-0417-2

  • eBook Packages: Dutch language eBook collection

Publish with us

Policies and ethics

Search

Navigation