Zusammenfassung
a) Entwicklung.1 Bronzen zählen zu den ältesten für Lagerzwecke verwendeten Werkstoffen und sind bereits im achtzehnten Jahrhundert als Lagermetalle häufig anzutreffen. Sie spielen seit der Einführung der Weißmetalle und des Verbundlagers mit Weißmetallfutter, die auf Isaac Babbitt’s USA-Patent 1252 vom 17. Juli 1839 zurückgehen, im Lauf der Entwicklung eine wechselnde Rolle, zählen aber auch heute noch zu den wichtigsten und meistverwendeten Gleitlagerwerkstoffen. Schon in der Frühzeit der europüischen Tecbnik wurden Gußbronzen als Lagermetalle gewählt, weil sie unter den verfügbaren Metallen und Legierungen die besten Gleiteigenschaften bei Paarung mit den üblichen Stahlzapfen hatten. Bei hoher Korrosionsbeständigkeit neigen Gußbronzen in verhältnismäßig geringem Maße dazu, die Welle anzugreifen. Dieses gutartige Verhalten wurde bei den Gußbronzen früherer Jahr-hunderte durch Bleigehalte, die häufig — vermutlich als Verunreini-gungen— auftraten, gewollt oder ungewollt verbessert. Die damals üblichen bescheidenen Lagerbelastungen bei geringen Gleitgeschwindig-keiten wurden trotz mangelhafter Schmierverhältnisse zuverlassig ertragen, und selbst hohe Lagerbelastungen, wie sie gelegentlich — z.B. bei Drehzapfen an Brücken— auftraten, wurden von Bronzen mit höherem Zinngehalt noch betriebssicher aufgenommen.
Access this chapter
Tax calculation will be finalised at checkout
Purchases are for personal use only
Preview
Unable to display preview. Download preview PDF.
Literatur
Vgl. I. Czochralski, u. G. Welter: Lagermetalle und ihre technologische Bewertung, S. 1/6. Berlin 1924.
Corse, W. M.: Bearing metals and bearings, S. 15/23. New York 1930.
British Standard 1007: 1942. Non-ferrous metals. Summary of British and American Specifications. Zu beziehen durch Beuth-Vertrieb G.m.b.H., Berlin W 15 und Köln.
Lepp, H.: Tech. Publ. Internat. Tin Research Develop. Council, Series D,Nr. 3, 1937.
Pell-Walpole, W. T., V. Kondic: J. Inst. Met. Bd. 70 (1944) S. 275 bis 289.
Pell-Walpole, W. T.: J. Inst. Met. Bd. 71 (1945) S.37/44.
Pell-Walpole, W. T.: J. Inst. Met. Bd. 71 (1945) S. 267/277.
Winterton, K.: J. Inst. Met. Bd. 71 (1945) S.581/88.
Pell-Walpole, W. T.: J.Inst. Met. Bd.72 (1946), S. 19/30.
Pell-Walpole, W. T.: Met. Ind., Lond. Bd. 68 (1946) 19. u. 26. 4. 3. 5.
Hanson, D., W. T. Pell-Walpole: Chill Cast Tin Bronzes. London 1951. Edward Arnold & Co. 368 Seiten.
Comstock, G. F., W.M.Corse: J. Inst. Met. Bd. 36 (1926) S. 206/208.
Pilling, N. B., T. E. Kihlgren: Met. Ind., New York, Juni 1932, S. 233
und Trans. Amer. Foundrym. Ass. Bd. 2 (1931) Nr. 7 S. 93/110.
Rowe, F. W.: J. Inst. Met. Bd. 36 (1926) S. 191/209.
Met. Ind., London Bd. 36 (1930) S. 669/72; Bd. 37 (1930) S. 11/12.
Hurst, J.E.: Met. Ind., Lond. Bd. 40 (1932) S. 88–92.
Rowe, F. W.: J. Inst. Met. Bd. 32 (1924) S. 73/80.
Heyn, E., O. Bauer:Mitt. Kgl. Mat. 1911 S. 63.
Bühler, G.: DRP. 537560.
Vereinigte Deutsche Metallwerke A.-G.: DRP. 693100.
Bartosch, W.: Werkstattstechn. Bd. 28 (1934) S. 244.
Ungenannt:Metallwirtsch. Bd. 1 (1934) S. 175/76.
Corson, M. G.: USA-Pat. Nr. 2059 555 und 2059 560.
Stone, J. & Co. : Brit. Pat. 445 620 und 473 970.
Miller, H. I.: Met. Ind. (Lond.) Bd. 52 (1938) S. 523.
Stone, J. & Co. : Bronzes. Firmendruckschrift 1949.
Hoinkiβ, R.: Rotguß. Werkstoff-Handbuch NE-Metalle, F. 11. Berlin 1930.
Kühnel, R.: Z. Metallkde. Bd. 18 (1926) S.306/311.
Bronze und Rotguß. Bericht über die Tagung des Fachausschusses für Werkstoffe im VDI v. 27. 10. 30.
Schimmel, A.: Metallographie der techn. Kupferlegierungen, S. 95/98. Berlin 1930.
Bassett, H. N.: Bearing metals and aUoys. S. 266/289. London 1937.
Voce, E.: Metallurgia Bd. 39 Nr. 230, 231. Auch als Sonderdruck des Copper Development Association, London 1949.
Hanser, K.: Mitt. Forsch.-Anst. Gutehoffn. Nürnberg Bd. 4 (1933) S.90/95.
Smart, I. S. u. A. A. Smith: Iron Age v. 26. 8. 48. Dgl. Metal Industry (Lond.) 73 (1948) S. 347/49, 372/373,
Smart, I. S. u. A. A. Smith: Iron Age v. 22. 9. 1949.
Pell-Walpole, W. T. u. V. Kondic: Metal Industry (Lond.) 74 (1949) S. 203/206.
Schimmel, A.: Metallographie der techn. Kupferlegierungen. S. 84. Berlin 1930.
Lay, E.: Jahrbuch der Metalle 1943. S. 120/135. Berlin 1943.
Vereinigte Deutsche Metallwerke A.-G.:DRP. 756 154.
Wieland-WerkeA.-G. : DRP. 759 865.
Rome, F. W.: J. Inst. Met. Bd. 36 (1926) S. 192.
Corse, W. M.: J. Inst-Met. Bd. 36 (1926) S. 203/205.
Lay, E.: Z. Metallkde. Bd. 28 (1936) S. 64/67.
Kemp, J. C.: Iron Age Bd. 161 (1948) S. 76/79, 97/98
Druckschriften der Ampco Metal, Inc., Milwaukee 15, Wi.
Nickelbronzen, -messinge, -lagermetalle. Nickel-Informationsbüro. Frankfurt. S. 17/18, 29/30.
Corson, M. G.: Trans. Amer. Inst. min. metallurg. Engr., Inst. Met. Div. 1927, S. 435/450
Iron Age Bd. 119 (1927) S. 421/424.
Wilson, C. L., H.F.Silliman, E. C. Little: Trans Amer. Inst. min metallurg. Engr., Inst. Met. Div, Febr. 1933, Mitt. Nr. 11.
Jones, D.G., L.B.Pfeil, W. T. Griffiths: J. Inst. Met. BD. 46 (1931) S. 423/442.
Dt. Pat. Anm. 40b. 3/20. p 19705
D. K. Dies: Verwendung sauerstoffreicher Metalle für Gleitzwecke. Bekanntmachung: 12. 7. 1951.
Bauer, O., O. Vollenbruck: Z. Metallkde. Bd. 15 (1923) S. 119/125, 191/95.
Hansen, M.: Der Aufbau der Zweistofflegierungen, S. 630/47. Berlin 1936.
Haase, C., F. Pawlek: Z. Metallkde. Bd. 28 (1936) S. 73/80.
Hanson, D.,W. T. Pell-Walpole: Chill Cast Tin Bronzes. London 1951. S. 53/64.
Bassett, H. N.: Bearing metals and alloys, p. 246. London 1937.
Rowe, F. W.: J. Inst. Met. Bd. 31 (1924) S. 217/24.
Bassett, H. N.:Bearing metals and alloys, S. 248/53. London 1937.
DRP. 640 730.
Corson, M. G.: USA-Pat. Nr. 2059 555 und 2059 560.
Hansen, M.: Z.Metallkde. Bd. 18 (1926) S. 347/49.
Schimmel, A.: Metallographie der technischen Kupferlegierungen, S. 95/96 Berlin 1930.
Bassett, H. N.: Bearing metals and alloys, S. 285/89. London 1937. In beiden Arbeiten umfassende Schrifttumshinweise. DRP. 640 730.
Winterton, K.: Metal Ind., Lond., Bd. 71 (1947) S. 479/82, 507/9.
Bassett, H. N.: Bearing metals and alloys, S. 280 London 1937.
Johnson, F.: J. Inst. Metals Bd. 8 (1912) S. 192; Bd. 20 (1918) S. 167; Foundry Bd. 51 (1923) S. 893.
St. John, H. M.: Metals and Alloys Bd. 2 (1931) S. 242; A.I.M.E., Techn. Publ. No. 300.
Bolton, J. W.:, S. A. Weigand: Trans. A.I.M.E. 1929, S. 475.
Heyn, E., O. Bauer: Stahl u. Eisen Bd. 31 (1911) S. 1416.
Rolfe, R. T.: J. Inst. Met. Bd. 20 (1918) S. 263/73.
Rolfe, R. T.: J. Inst. Met. Bd. 24 (1920) S. 233/64.
Czochralski, J.: Z. Metallkde. Bd. 13 (1921) S. 276.
Dewrance, J.: J. Inst. Met. Bd. 11 (1914) S. 214/23.
Rolfe, R. T.: J. Inst.Met. Bd. 26 (1921) S. 85/106.
Czochralski, J.: Z. Metallkde. Bd. 13 (1921) S. 171. Gießereiztg. Bd. 20 (1923) S. 1.
Winterton, K.: Metal. Ind., Lond., Bd. 71 (1947) S. 482, 508.
Johnson, F.: J. Inst. Metals Bd. 8 (1912) S. 192; Bd. 20 (1918) S. 167; Foundry Bd. 51 (1923) S. 893.
Bassett, H. N.: Bearing metals and alloys, p. 282. London 1937.
Bead, A. A., R. H. Greaves: J. Inst. Met. Bd. 11 (1914) S. 169/213. J. Inst. Met. Bd. 25 (1921) S. 57/80.
Alexander, W.O.: J. Inst. Met. Paper. Nr. 815, Sept. 1938, S. 425/45.
Pilling, N. B., T. E. Kihlgren: Trans Amer. Foundry. Ass. Bd. 2 (1931) S. 93/110; Met. Ind. (NewYork) Juni 1932), S. 233.
Röntgen, P., G. Schwietzke: Z. Metallkde. Bd. 21 (1929) S. 117/20.
Siebe, P.: Z. Metallkde. Bd. 19 (1927) S. 311/15.
Dews, H. C.: J. Inst. Met. Bd. 44 (1930) S. 255–266. Bassett, H. N.: Bearing metals and alloys, p. 276/80. London 1937. (Hinweise auf Untersuchung von Philip.) — Masing, G.: Gießerei Bd. 36 (1949) S. 274/75.
Bassett, H. N.: Bearing metals and alloys, p. 276/80. London 1937. (Hinweise auf Untersuchung von Philip.)
Masing, G.: Gießerei Bd. 36 (1949) S. 274/75.
Hudson, O. F., E. F. Law: J. Inst. Met. Bd. 3 (1910) S. 161/86.
Verö, J.: Z. anorg. allg. Chem. Bd. 213 (1933) S. 11 u. 257.
Glaser, L. C., H. J. Seemann: Z. techn. Physik Bd. 7 (1926) S. 42/46, 90/95.
Dews, H. C.: J. Inst. Met. Bd. 44 (1930) S. 255/66.
Bassett, H. N.: Bearing metals and alloys, p. 276/80. London 1937. (Hinweise auf Untersuchung von Philip.)
Comstock, G.F.: Foundry Bd. 37 (1909) S. 79.
Bauer, O., O. Vollenbruck: Z. Metallkde. Bd. 17 (1925) S. 60.
Croft, H. P., E. G. Mitchell, V. Hoover, J. K. Anthony: Sleeve Bearing Materials. Cleveland 1949. S. 140/45.
Bauer, O., M. Hansen: Der Aufbau der Kupfer-Zink-Legierungen. Mitt. dtsch. Mat.-Prüf-Anst., Sonderheft IV, Berlin 1927.
Neave, D. P. C.: Proc. Instn. Automobile Engr. Bd. 31 (1936/37) S. 624–657.
Bauer, O., M. Hansen: Z. Metallkde. Bd. 26 (1934) S. 121–128.
Bauer, O., M. Hansen: Z. Metallkde. Bd. 22 (1930) S. 405–411; Bd. 23 (1931) S. 19–22.
Bauer, O., M. Hansen: Z. Metallkde. Bd. 21 (1929) S. 357–367.
Bauer, O., M. Hansen: Z. Metallkde. Bd. 25 (1933) S. 17–22.
Bauer, O., M. Hansen: Z. Metallkde. Bd. 24 (1932) S. 73–78, 104–106.
Gould, H. W., K. W. Ray: Metals and Alloys, Bd. 1 (1930) S. 455–507, 502–507; Metallurgist (Suppl. to Engineer) Bd. 6 (1930) S. 95–96; Metallurgia Bd. 2 (1930) S. 48.
Vaders, E.: J. Inst. Met. Bd. 44 (1930) S. 363–379.
Heusler, Fr., O. Heusler: Kupfer-Mangan-Zweistofflegierungen. Werkstoff-Handbuch NE-Metalle F 9 S. 1–2. Berlin: VDI-Verlag 1939. Druckschrift von Vickers über PMG-Legierungen.
Lay, E.: Jahrbuch der Metalle 1943. S. 120–135. Berlin 1943.
Deutsches Kupfer-Institut: Druckschrift „Aluminiumbronzen“ Berlin 1943.
Hansen, M.: Der Aufbau der Zweistofflegierungen. S. 98–108. Berlin 1936.
Hansen, M.: Metallwirtsch. Bd. 14 (1935) S. 693–695.
Corse, W. M., G. F. Comstock: Proc. Amer. Inst. Met. Bd. 10 (1917) S. 119.
Read, A. A., R. H. Greaves: J. Inst. Met. Bd. 11 (1914) S. 169–213.
J. Inst. Met. Bd. 25 (1921) S. 57–80. Alexander, W. O.: J. Inst. Met., Paper Nr. 815, Sept. 1938, S. 425–445.
Rosenhain, W., F. C. Lantsberry: 9. Bericht an das Alloys Research Commitee. The National Physical Laboratory. London 1911.
Alexander, W. O.: J. Inst. Met., Paper Nr. 815, Sept. 1938. S. 425–445.
Zusammenfassende Darstellungen: Underwood, A. F.: Symposium on lubricants. S. 41–52. Amer. Soc. Test. Mat. Philadelphia 1937. Mann, H., H. Heyer: Luftf. Forschg. Bd. 13 (1935) S. 168–175. Dayton, R. W.: Sleeve Bearing Materials. S. 4–22. Cleveland 1949.
Ungenannt: Met. Ind. (London) Bd. 53 (1938) S. 10.
Armbruster, M.: Werkstofftechn. Koll. T. H. Darmstadt 1934. Schr. Hess. Hochsch. 1934, Heft 3, S.90–101.
Zur geschichtlichen Entwicklung vgl. W. M. Corse: Bearing Metals and Bearings. New York 1930 S. 15–23.
Künzel, F.: Über Bronzelegierungen, Verlag Meinhold, Dresden 1875.
Heron, S. D.: Diskussionsbeitrag in „Sleeve Bearing Materials“ Cleveland 1949, S. 58.
Deutsches Kupfer-Institut e. V.: Bleibronzen als Lagerwerkstoffe. Berlin 1943.
Holligan, P.T.: Metal Industry, Lond., Bd. 70 (1947) S. 402.
Deutsches Kupfer-Institut: Bleibronzen als Lagerwerkstoffe. Berlin 1943. S. 31–51.
Rühenbeck, A.: Werkst, u. Betr. Bd. 83 (1950) S. 491.
Esarey, B. I.: Sleeve Bearing Materials. S. 174/88. Cleveland 1949.
Haycock, C. T.: F. H. Neville: J. Chem. Soc. Bd. 61 (1892) S. 888.
Briesemeister, S.: Z. Metallkde. Bd. 23 (1931) S. 2230.
Claus, W.: Z. Metallkde. Bd. 23 (1931) S. 264/266.
Metallwirtsch. Bd. 13 (1934) S. 226/227.
Hansen, M.: Der Aufbau der Zweistofflegierungen, S. 598–602. Berlin 1936.
Briesemeister, S.: Z. Metallkde. Bd. 23 (1931) S. 227.
Claus, W.: Metallwirtsch. Bd. 13 (1934) S. 227.
Claus, W.: Metallwirtsch. Bd. 13 (1934) S. 226/227.
Allen, N. P.: J. Inst. Met. Bd. 43 (1930) S. 81.
Allen, N. P., T. Hewitt: J.Inst. Met. Bd. 51 (1933) S. 257.
Daniels, E.J.: J. Inst. Met. Bd. 43 (1930) S. 125–142.
Bollenrath, F.: Metall Bd. 20 (1941) S. 1063–1068.
Klare, P., E. J. Kohlmeyer: Metall und Erz Bd. 41 (1944) S. 149–174.
Bollenrath, F.: Archiv Metallkde. Bd. 1 (1947) S. 417–422.
Liddiard, P. D.: Metal Industry, Lond., Bd. 76 (1950) S. 193.
Jenkins, F. G.: Metal Progress Bd. 32 (1937) S. 145–149.
Lamb, T. W., E.C. Jeter: Materials and Methods Bd. 23 (1946) S. 1567–1570.
Osborg, H.: Metal Progress Bd. 33 (1938) S. 43.
Palsulich, J., R. W. Blair: Sleeve Bearing Materials. Cleveland 1949. S. 224.
Pilling, N. B. u. T. E. Kihlgren: Trans. Amer. Foundrym. Ass. Bd. 2 (1931) (7) S. 93.
Wecker, J.: Gießerei Bd. 20 (1933) S. 112.
Brinn: Metals & Alloys Bd. 2 (1931) S. 180.
Staples, E. M., R. L. Dowdell u. C. E. Eggenschweiler: Bur. Stand. J. Res. Wash. Bd. 5 (1930) S. 349.
Liddiard, P. D.: Metal Industry, Lond. Bd. 76 (1950) S. 193.
Wecker, J. u. H. Nipper: Z. Metallkde. Bd. 27 (1935) S. 149– 154 (Auszug aus der gleichnamigen Dr.-Ing.-Diss. Aachen).
Wecker, J.: Gießerei Bd. 20 (1933) S. 112.
Eggenschweiler, C. E.: Bur. Stand. J. Res., Wash. Bd. 8 (1932) S. 67. Metal. Ind., Lond. Bd. 40 (1932) S. 471.
Schmidt, E.: Beitrag zur Technologie und Metallurgie von Lagermetallen. Dr.-Ing.-Diss. Berlin 1937, S. 7 u. 8.
Rühenbeck, A.: Gießerei Bd. 38 (1951) S. 104–106.
Clamer: Trans. Amer. Inst. min. metallurg. Engrs. Bd. 60 (1919) S. 163.
Staples, E. M., R. L. Dowdell u. C. E. Eggenschweiler: Bur. Stand. J. Res., Wash. Bd. 5 (1930) S. 349.
Archbutt: J. Inst. Met. Bd. 24 (1920) S. 269.
Bassett, H. N.: Bearing metals u. alloys, S. 306. London 1937.
Schmid, E.: Beitrag zur Technologie und Metallurgie von Lagermetallen. Dr.-Ing.-Diss. Berlin 1937, S. 8.
Schmid, E.: Beitrag zur Technologie und Metallurgie von Lagermetallen. Dr.-Ing.-Diss. Berlin 1937, S. 8.
Bassett, H. N.: Bearing metals and alloys, S. 339. London 1937.
Rühenbeck, A.: Gießerei Bd. 38 (1951) S. 103–106.
Röntgen, P., G. Schwietzke: Z. Metallkde. Bd. 21 (1929) S. 117–120.
Staples, E. M., R. L. Dowdell u. C. E. Eggenschweiler: Bur. Stand. J. Res., Wash. Bd. 5 (1930) S. 349.
Thews, E.: Metal Ind., Lond. Bd. 36 (1930) S. 401.
Bassett, H. N.: Bearing metals and alloys, S. 337. London 1937.
McCloud, J. L.: Metal Progress Bd. 32 (1937) S. 268. Bollenrath, F., W. Siedenburg: Luftfahrtforschg. Bd. 20 (1943) S, 274–277. Bollenrath, F.: Archiv Metallkde, Bd. 1 (1947) S. 419–420.
Bollenrath, F., W. Siedenburg: Luftfahrtforschg. Bd. 20 (1943) S, 274–277.
Bollenrath, F.: Archiv Metallkde, Bd. 1 (1947) S. 419–420.
Bolton u. Weigand: Amer. Inst. min. metallurg. Engr. Techn. Publ. 281.
Bosat, H. J.: Metal. Ind., Lond. Bd. 43 (1933) S. 443.
Schmid, E.: Beitrag zur Technologie und Metallurgie von Lagermetallen. Dr.-Ing.-Diss. Berlin 1937, S. 8 u. 9.
Herschman, H. K., F. L. Basil: Bur. Stand. J. Res., Wash., Bd.1 (1933) S. 591–608. Met. Ind., Lond. Bd.43 (1933) S. 219–226, 243–246, 325 u. 326.
Herschman, H. K., F. L. Basil: Bur. Stand. J. Res., Wash., Bd. 1 (1933) S. 591–608. Met. Ind., Lond. Bd. 43 (1933) S. 219–226, 243–246, 325 u. 326.
Bassett, H. N.: Bearing metals and alloys, S. 338–343. Lond. 1937.
Liddiard, P. D.: Metal Industry, Lond., Bd. 76 (1950) S. 193.
Röntgen, P., G. Schwietzke, Z. Metallkde. Bd. 21 (1929) S. 117–120.
. dazu Goerens, P., P. Schafmeister, H.-J. Wiester: Einführung in die Metallographie. Halle 1948.
Masing G.: Lehrbuch der Metallkde. Berlin 1950.
Bollenrath, F.: Metall Bd. 20 (1941) S. 1063–1068.
Bollenrath, F., W. Siedenburg: Luftfahrt-Forschg. Bd. 20 (1943) S. 269–275.
Buske, A.: Stahl u. Eisen Bd. 71 (1951) S. 1420/33.
Underwood, A. E.: Sleeve Bearing Materials. Cleveland 1949. S. 210/222.
Watson, R. A., W. E. Thill: S. A. E. Journal Bd. 54 (1946) S. 41–46.
Underwood, A. E.: Sleeve Bearing Materials. Cleveland 1949. S. 210– 222.
Crankshaw, E.: Sleeve Bearing Materials. Cleveland 1949. S. 161.
Bowden, F. P., D. Tabor: The Friction and Lubrication of Solids. Oxford 1950.
Erdmann, R.: Metalloberfläche Bd. 3 (1949) S. A 38.
Jakeman, C., G. Barr: B. N. F. M. R. A. Nr. 289 A Nov. 1931 Res. Nr. 43. Ref. Engng. Bd. 133 (1932) S. 200–203.
Smart, C. F.: Metals Techn. Bd. 5 (1938) Nr. 3, 13. S. T. P. 900.—Auszug Met. Ind., Lond., Bd. 52 (1938) S. 520.
Raymond, L.: Automob. Engr. Bd. 33 (1943) S. 369–372.
Swartz, C. E.: Sleeve Bearing Materials. Cleveland 1949. S. 33–34.
Zuidema, H. H.: Oil and Gas Journal (1946) 23. II. und 2. III.
Livingstone, C. I., W. A. Gruse: S. A. E. Journal (Transactions) Bd. 50 (1942) S. 437.
Schaefer, R. A.: Sleeve Bearing Materials. Cleveland 1949. S. 194–196.
Holligan, P. T.: Foundry Trade Journal, 3. u. 10. Mai 1945.
Author information
Authors and Affiliations
Editor information
Editors and Affiliations
Rights and permissions
Copyright information
© 1952 Springer-Verlag OHG, Berlin / Göttingen / Heidelberg
About this chapter
Cite this chapter
Mann, H. (1952). Legierungen mit Kupfer als Hauptbestandteil. In: Arens, J., et al. Werkstoffe für Gleitlager. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-642-92584-9_13
Download citation
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-642-92584-9_13
Publisher Name: Springer, Berlin, Heidelberg
Print ISBN: 978-3-642-92585-6
Online ISBN: 978-3-642-92584-9
eBook Packages: Springer Book Archive