Skip to main content
SpringerLink
Log in

Zit middelengebruik en verslavingsgedrag in de familie?

Over erfelijkheid en de zoektocht naar genen

Is substance use and addictive behavior runnig in the family?

About heredity and the quest for genes

  • Artikel
  • Published:
Verslaving

Samenvatting

Familieleden lijken op elkaar wat betreft middelengebruik en verslavingsgedrag. Komt dit doordat ze dezelfde gezinsomgeving met elkaar delen of komt het doordat er genetische overlap is tussen familieleden? Tweelingonderzoek laat zien dat bij beginnen met een middel de gezinsomgeving een grote rol speelt, alhoewel erfelijke aanleg ook een bijdrage levert. Bij overmatig gebruik en misbruik van en verslaving aan middelen als nicotine, alcohol, cannabis, cafeïne en suiker zien we dat de gezinsomgeving geen rol meer speelt, maar dat verschillen tussen mensen worden bepaald door erfelijke aanleg en door unieke omgevingsfactoren. In het afgelopen decennium heeft de zoektocht naar genen voor middelengebruik een grote stap voorwaarts gemaakt, dankzij de genoomwijde associatiestudies. Zo zijn er significante associaties gevonden tussen het aantal sigaretten dat iemand per dag rookt en de genen CHRNA3 (subunit A3 van nicotine-acetylcholinereceptor) en CYP2A6 (betrokken bij metabolisme van nicotine). De nicotine-acethylcholinereceptoren bevinden zich in het brein en spelen een rol bij het beloningssysteem. Kleine variaties in deze genen kunnen ervoor zorgen dat de ene persoon meer beloning ervaart na het roken van een sigaret dan een andere persoon. Varianten in het CYP2A6-gen kunnen ervoor zorgen dat de ene persoon nicotine sneller afbreekt dan de andere persoon en dat de ene persoon daardoor sneller een nieuwe sigaret wil dan de andere. Verder zien we overlap tussen de genetische factoren voor roken, alcohol, cannabis, cafeïne en suiker. Dit suggereert een algemene verslavingsgevoeligheid, in plaats van een genetische gevoeligheid voor een enkel middel. Ook zijn er voorbeelden waarbij mensen met het ene genotype meer baat hebben bij behandeling, dan mensen met een ander genotype. Mogelijk kan genetische informatie in de toekomst een rol spelen bij het geven van ‘behandeling op maat’ bij verslavingsgedrag.

Abstract

Family members resemble each other in substance use and addictive behavior. Is this because they share the same family environment, or because they have an overlapping genetic vulnerability? Twin research has shown that both genetic factors and family environment play a role in substance use initiation. However, for excessive use, abuse and addiction to substances like nicotine, alcohol, cannabis, caffeine and sugar there is no contribution of family environment. Individual differences are determined by genetic factors and unique environmental factors. In the past decennium the search for genes for substance use has made a big step forward, because of the genome-wide association studies. For example, significant associations are found between the number of cigarettes smoked per day and the CHRNA3 gene (subunit A3 of nicotine acetylcholine receptor) and the CYP2A gene (involved in metabolism of nicotine). We observe a genetic overlap between smoking, alcohol, cannabis, caffeine and sugar. This suggests a general vulnerability for addictive behavior, instead of a genetic vulnerability for one specific substance. There are examples of studies showing that people with a specific genotype respond better to treatment, compared to people with another genotype. Genetic information might play a future role for ‘personalized treatment’ of addictive behavior.

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this article

Log in via an institution

Price excludes VAT (USA)
Tax calculation will be finalised during checkout.

Instant access to the full article PDF.

Institutional subscriptions

Figuur 1
Figuur 2
Figuur 3

Literatuur

  • Adkins, D. E., et al. (2015). Genome-wide meta-analysis of longitudinal alcohol consumption across youth and early adulthood. Twin Research and Human Genetics, 18, 335–347.

    Article  PubMed  PubMed Central  Google Scholar 

  • Amin, N., et al. (2012). Genome-wide association analysis of coffee drinking suggests association with CYP1A1/CYP1A2 and NRCAM. Molecular Psychiatry, 17, 1116–1129.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  • Beek, J. H. D. A. van, et al. (2012). Stable genetic effects on symptoms of alcohol abuse and dependence from adolescence into early adulthood. Behavior Genetics, 42, 40–56.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Beijsterveldt, C. E. M. van, et al. (2013). The Young Netherlands Twin Register (YNTR), longitudinal twin and family studies in over 70,000 children. Twin Research and Human Genetics, 16, 252–267.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Boomsma, D. I., et al. (1994). Genetic and social influences on starting to smoke: a study of Dutch adolescent twins and their parents. Addiction, 89, 219–226.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  • Boomsma, D. I. (2008). Tweelingonderzoek, wat meerlingen vertellen over de mens. Amsterdam: VU.

    Google Scholar 

  • Boomsma, D. I., Busjahn, A., & Peltonen, L. (2002). Classical twin studies and beyond. Nature Reviews Genetics, 3, 872–882.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  • Bühler, K.-M., et al. (2015). Common single nucleotide variants underlying drug addiction: more than a decade of research. Addiction Biology, 20, 845–871.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Cornelis, M. C., et al. (2015). Genome-wide meta-analysis identifies six novel loci associated with habitual coffee consumption. Molecular Psychiatry, 20, 647–656.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  • Derks, E. M., et al. (2014). Genetic and environmental influences on the relation between adult ADHD symptoms and self-reported problem drinking in 6,024 Dutch twins. Psychological Medicine, 44(12), 2673–2683. doi:10.1017/s0033291714000361.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  • Distel, M. A., et al. (2011). Age moderates non-genetic influences on the initiation of cannabis use: a twin-sibling study in Dutch adolescents and young adults. Addiction, 106, 1658–1666.

    Article  PubMed  PubMed Central  Google Scholar 

  • Distel, M. A., et al. (2012). Borderline personality traits and substance use: genetic factors underlie the association with smoking and ever use of cannabis, but not with high alcohol consumption. Journal of Personality Disorders, 26, 867–879.

    Article  PubMed  PubMed Central  Google Scholar 

  • Geels, L. M., et al. (2012). Trends in adolescent alcohol use: effects of age, sex and cohort on prevalence and heritability. Addiction, 107, 518–527.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Liu, J. Z., et al. (2010). Meta-analysis and imputation refines the association of 15q25 with smoking quantity. Nature Genetics, 42, 436–440.

    Article  CAS  PubMed  PubMed Central  Google Scholar 

  • Lubke, G. H., et al. (2012). Estimating the genetic variance of major depressive disorder due to all single nucleotide polymorphisms. Biological Psychiatry, 72, 707–709.

    Article  CAS  PubMed  PubMed Central  Google Scholar 

  • Mbarek, H., et al. (2015). The genetics of alcohol dependence: twin and SNP-based heritability, and genome-wide association study based on AUDIT scores. American Journal of Medical Genetics Part B: Neuropsychiatric Genetics, 168(8), 739–748. doi:10.1002/ajmg.b.32379.

    Article  CAS  Google Scholar 

  • Plomin, R., & Daniels, D. (2011). Why are children in the same family so different from one another? International Journal of Epidemiology, 40, 563–582.

    Article  PubMed  PubMed Central  Google Scholar 

  • Schumann, G., et al. (2011). Genome-wide association and genetic functional studies identify autism susceptibility candidate 2 gene (AUTS2) in the regulation of alcohol consumption. Proceedings of the National Academy of Sciences, 108, 7119–7124.

    Article  CAS  Google Scholar 

  • Stringer, S., et al. (2016). Genome-wide association study of lifetime cannabis use based on a large meta-analytic sample of 32330 subjects from the International Cannabis Consortium. Translational Psychiatry, 6, e769.

    Article  CAS  PubMed  PubMed Central  Google Scholar 

  • Thorgeirsson, T. E., et al. (2010). Sequence variants at CHRNB3-CHRNA6 and CYP2A6 affect smoking behavior. Nature Genetics, 42, 448–453.

    Article  CAS  PubMed  PubMed Central  Google Scholar 

  • Tobacco and Genetic Consortium (2010). Genome-wide meta-analyses identify multiple loci associated with smoking behavior. Nature Genetics, 42, 441–447.

    Article  Google Scholar 

  • Treur, J. L., et al. (2016). Smoking and caffeine consumption: A genetic analysis of their association. Addiction Biology doi:10.1111/adb.12391.

    PubMed  Google Scholar 

  • Treur, J. L., et al. (2016). Heritability of high sugar consumption through drinks and the genetic correlation with substance use. American Journal of Clinical Nutrition, 104(4), 1144–1150. doi:10.3945/ajcn.115.127324.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Verweij, K. J., et al. (2010). Genetic and environmental influences on cannabis use initiation and problematic use: a meta-analysis of twin studies. Addiction, 105, 417–430.

    Article  PubMed  PubMed Central  Google Scholar 

  • Vink, J. M., et al. (2004). Linkage analysis of smoking initiation and quantity in Dutch sibling pairs. Pharmacogenomics Journal, 4, 274–282.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  • Vink, J. M., et al. (2005). Genome-wide linkage scan to identify loci for age at first cigarette in dutch sibling pairs. Behavior Genetics, 36(1), 100–111. doi:10.1007/s10519-005-9012-0.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Vink, J. M., et al. (2010). Heritability of cannabis initiation in Dutch adult twins. Addictive Behaviors, 35, 172–174.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Vink, J. M., et al. (2014). Polygenic risk scores for smoking: predictors for alcohol and cannabis use? Addiction, 109, 1141–1151.

    Article  PubMed  PubMed Central  Google Scholar 

  • Vink, J. M., & Boomsma, D. I. (2002). Gene finding strategies. Biological Pschology, 61, 53–71.

    Article  Google Scholar 

  • Vink, J. M., & Boomsma, D. I. (2011). Interplay between heritability of smoking and environmental conditions? A comparison of two birth cohorts. BMC Public Health, 11, 316.

    Article  PubMed  PubMed Central  Google Scholar 

  • Vink, J. M., Willemsen, G., & Boomsma, D. I. (2003). The association of current smoking behavior with the smoking behavior of parents, siblings, friends and spouses. Addiction, 98, 923–931.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Vink, J. M., Willemsen, G., & Boomsma, D. I. (2005). Heritability of smoking initiation and nicotine dependence. Behavior Genetics, 35, 397–406.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Vink, J.M., Posthuma, D., Neale, M.C., Eline Slagboom, P., & Boomsma, D.I. (2006). Genome-wide linkage scan to identify Loci for age at first cigarette in Dutch sibling pairs. Behavior Genetics, 36, 100–111.

  • Vink, J. M., Staphorsius, A. S., & Boomsma, D. I. (2009). A genetic analysis of coffee consumption in a sample of Dutch twins. Twin Research and Human Genetics, 12, 127–131.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Willemsen, G., et al. (2013). The Adult Netherlands Twin Register: twenty-five years of survey and biological data collection. Twin Research and Human Genetics, 16, 271–281.

    Article  PubMed  PubMed Central  Google Scholar 

  • Zuo, L., et al. (2015). A new genomewide association meta-analysis of alcohol dependence. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 39(8), 1388–1395. doi:10.1111/acer.12786.

    Article  CAS  Google Scholar 

Download references

Dankbetuiging

De meeste wetenschappelijke artikelen die hier besproken worden, zijn gebaseerd op gegevens die verzameld zijn door het Nederlands Tweelingen Register. Veel dank gaat uit naar alle tweelingen en hun familieleden die belangeloos aan deze onderzoeken hebben meegewerkt. Ook veel dank aan alle medewerkers van het Nederlands Tweelingen Register die op welke manier dan ook een bijdrage hebben geleverd aan deze artikelen (hetzij door te helpen met de dataverzameling en het in stand houden van de infrastructuur, hetzij door het leveren van een wetenschappelijk inhoudelijke bijdrage). Ten slotte veel dank aan Jorien Treur die de figuur in box 2 heeft gemaakt, en toestemming verleende om deze in dit artikel te gebruiken.

Author information

Authors and Affiliations

  1. Nijmegen, Nederland

    Jacqueline M. Vink

Authors
  1. Jacqueline M. Vink
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

Corresponding author

Correspondence to Jacqueline M. Vink.

Rights and permissions

Reprints and permissions

About this article

Check for updates. Verify currency and authenticity via CrossMark

Cite this article

Vink, J.M. Zit middelengebruik en verslavingsgedrag in de familie?. Verslaving 12, 243–255 (2016). https://doi.org/10.1007/s12501-016-0089-3

Download citation

  • Published:

  • Issue Date:

  • DOI: https://doi.org/10.1007/s12501-016-0089-3

Search

Navigation