Psychosociale aspecten van gezondheid en zelfredzaamheid bij ouderen: van determinanten naar interventie

Samenvatting

Een centrale vraag binnen de sociale gerontologie betreft hoe het is te verklaren dat sommige ouderen tot op hoge leeftijd – ongeacht de aanwezigheid van ziekte - op een redelijk niveau blijven functioneren, terwijl dit voor andere ouderen niet het geval is. Dit artikel schetst een conceptueel model dat inzicht geeft in de individuele uitwerking van (voornamelijk) chronische gezondheidsproblemen en daardoor aanknopingspunten biedt voor gerichte interventies voor het bevorderen van zelfredzaamheid bij ouderen. Meer specifiek wordt ingegaan op de rol die gevoelens van competentie en controle hierbij spelen. Uit het beschreven onderzoek blijkt dat gevoelens van competentie en controle weliswaar niet overheersend maar wel consistent in positieve zin bijdragen aan zelfredzaamheid en het functioneren van ouderen. Daarmee is een basis gelegd voor de ontwikkeling en evaluatie van psychosociale interventies die beide concepten en zelfredzaamheid in positieve zin kunnen beïnvloeden. Twee van dergelijke interventies worden gepresenteerd: vermindering van angst om te vallen en zelfmanagement bij chronisch hartfalen. Geconcludeerd wordt dat de ontwikkeling en de bewijskracht van dergelijke interventies pas in de kinderschoenen staan maar potentie hebben. Een verdere stimulans ervan kan bijdragen aan een meer adequate ouderenzorg omdat deze aansluit bij ouderen zelf en mogelijk de zorgvraag zal verminderen.

Psychosocial aspects of health and functioning in old age: from determinants towards intervention

A central issue within the area of social gerontology refers to the explanation why some older people - despite medical problems - function quite well at an older age while others do not. This paper describes a conceptual approach that enables us to understand individual differences in daily functioning in the chronically ill, thus providing a starting point for the development of interventions to improve daily functioning in old age. More specifically, the role of self-efficacy expectancies and perceived control in daily functioning of older persons are elaborated. The presented studies show that both concepts are not predominant but contribute in a consistent way to old people’s daily functioning. This knowledge has resulted in the development and evaluation of psychosocial interventions to improve functioning and to reduce disability. Two examples of such interventions are described: the reduction of fear of falling and self-management of patients with congestive heart failure. The development and evidence of interventions to improve daily functioning in old age are still in their infancy but are promising. The encouragement of the further development of such interventions may help to improve health care for older people as they may fit within the perspective of older people themselves and may reduce the need of care.