Abstract
It was recently reported that a bacterium, Halomonas species GFAJ-1, isolated from arsenic-rich Mono Lake and further selected for growth under conditions of high arsenate and low phosphate, is able to grow using arsenic instead of phosphorus. This claim, and subsequent studies to evaluate GFAJ-1, has brought new attention to the question of whether arsenic can play an essential or sustaining role for living organisms. If true, this would be in stark contrast to the well known toxicity of this element and its ability to cause a number of diseases, including cancer of the skin, lung, bladder, liver, and kidney. However, while deadly at high doses, arsenic oxide is also an approved and effective chemotherapeutic drug for the treatment of acute promyelocytic leukemia (APL). This review examines the evidence that arsenic may be a beneficial nutrient at trace levels below the background to which living organisms are normally exposed. It also examines whether arsenic can be used to sustain organisms growing under high arsenic conditions, specifically the results from recent studies of arsenic biochemistry motivated by the report of GFAJ-1. Both of these topics are considered in the context of the toxicity of this element and its ability to cause cancer and other diseases, yet its Janus-faced ability to effectively treat APL.
Please cite as: Met. Ions Life Sci. 13 (2013) 475–498
Access this chapter
Tax calculation will be finalised at checkout
Purchases are for personal use only
References
F. Wolfe-Simon, J. S. Blum, T. R. Kulp, G. W. Gordon, S. E. Hoeft, J. Pett-Ridge, J. F. Stolz, S. M. Webb, P. K. Weber, P. C. W. Davies, A. D. Anbar, R. S. Oremland, Science 2011, 332, 1163–1166.
W. R. Cullen, K. J. Reimer, Chem. Rev. 1989, 89, 713–764.
K. J. Reimer, I. Koch, W. R. Cullen, in Organometallics in Environment and Toxicology, Vol. 7 of Metal Ions in Life Sciences, Eds A. Sigel, H. Sigel, R. K. O. Sigel, Royal Society of Chemistry, Cambridge, 2010, pp. 165–229.
G. R. Willsky, M. H. Malamy, J. Bacteriol. 1980, 144, 356–365.
G. R. Willsky, M. H. Malamy, J. Bacteriol. 1980, 144, 366–374.
N. N. Rao, A. Torriani, Mol. Microbiol. 1990, 4, 1083–1090.
Z. J. Liu, J. Shen, J. M. Carbrey, R. Mukhopadhyay, P. Agre, B. P. Rosen, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 2002, 99, 6053–6058.
H. Fu, X. Jiang, B. P. Rosen, in Biological Chemistry of Arsenic, Antimony and Bismuth, Ed H. Sun, Wiley, Hoboken, 2011, pp. 181–207.
F. Challenger, Chem. Rev. 1945, 36, 315–361.
S. Lin, Q. Shi, F. B. Nix, M. Stybo, M. A. Beck, K. M. Herbin-Davis, L. L. Hall, J. B. Simeonsson, D. J. Thomas, J. Biol. Chem. 2002, 277, 10795–10803.
E. M. Leslie, A. Haimeur, M. P. Waalkes, J. Biol. Chem. 2004, 279, 32700–32708.
T. Maki, N. Takeda, H. Hasegawa, K. Ueda, Appl. Organomet. Chem. 2006, 20, 538–544.
W. J. Fitz, W. W. Wenzel in Managing Arsenic in the Environment, Eds R. Naidu, E. Smith, G. Owens, P. Bhattacharya, P. Nadebaum, CSIRO, Collingwood, 2006, pp. 209–222.
K. A. Francesconi, D. Kuehnelt, in Environmental Chemistry of Arsenic, Ed W. T. Frankenberger, Jr., Dekker, New York, 2002, pp. 51–94.
H. V. Aposhian, E. S. Gurzau, X. C. Le, A. Gurzau, S. M. Healy, X. F. Lu, M. S. Ma, L. Yip, R. A. Zakharyan, R. M. Maiorino, R. C. Dart, M. G. Tircus, D. Gonzalez-Ramirez, D. L. Morgan, D. Avram, M. M. Aposhian, Chem. Res. Toxicol. 2000, 13, 693–697.
Z. Drobna, W. B. Xing, D. J. Thomas, M. Stybo, Chem. Res. Toxicol. 2006, 19, 894–898.
J. M. Carbrey, L. Song, Y. Zhao, M. Yoshinaga, A. Rojek, Y. Wang, Y. Liu, H. L. Lujan, S. E. DiCarlo, S. Nielsen, B. P. Rosen, P. Agre, R. Mukhopadhyay, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 2009, 106, 15956–15960.
S. A. Moore, D. M. Moennich, M. J. Gresser, J. Biol. Chem. 1983, 258, 6266–6271.
Y. Xu, B. Ma, R. Nussinov, J. Phys. Chem. B 2012, 116, 4801–4811.
J. S. Pedrick, B. Jagadish, E. A. Marsh, H. V. Aposhian, Chem. Res. Toxicol. 2001, 14, 651–656.
T. Samikkannu, C.-H. Chen, L.-H. Yih, A. S. Wang, S.-Y. Lin, T.-C. Chen, K.-Y. Jan, Chem. Res. Toxicol. 2003, 16, 409–414.
M. F. Hughes, Toxicol. Lett. 2002, 133, 1–16.
World Health Organization, Evaluation of Certain Food Additives and Contaminants. Thirty-third Report of the Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives, Geneva, 1989, WHO Technical Report Series, No. 776.
D. K. Nordstrom, Science 2002, 296, 2143–2145.
A. H. Smith, P. A. Lopipero , M. N. Bates, C. M. Steinmaus, Science 2002, 296, 2145–2146.
C. H. Tseng, C. K. Chong, C. J. Chen, T. Y. Tai. Atherosclerosis 1996, 120, 125–133.
H. Y. Chiou, S. T. Chiou, Y. H. Hsu, Y. L. Chou, C. H. Tseng, M. L. Wei, C. J. Chen, Am. J. Epidemiol. 2001, 153, 411–418.
C. H. Tseng, T. Y. Tai, C. K. Chong, C. P. Tseng, M. S. Lai, B. J. Lin, H. Y. Chiou, Y. M. Hsueh, K. H. Hsu, C. J. Chen, Environ. Health Perspect. 2000, 108, 847–851.
C. H. Tseng, C. K. Chong, C. P. Tseng, Y. M. Hsueh, H. Y. Chiou, C. C. Tseng, C. J. Chen, Toxicol. Lett. 2003, 137, 15–21.
Y. K. Huang, C. H. Tseng, Y. L. Huang, M. H. Yang, C. J. Chen, Y. M. Hsueh, Toxicol. Appl. Pharmacol. 2007, 218, 135–142.
M. Bates, O. Rey, M. L. Biggs, C. Hopenhayn, L. F. Moore, D. Kalman, C. Steinmaus, A. H. Smith, Epidemiology 2003, 14, S123.
C. Steinmaus, Y. Yuan, D. Kalman, O. A. Rey, C. F. Skibola, D. Dauphine, A. Basu, K. E. Porter, A. Hubbard, M. N. Bates, M. T. Smith, A. H. Smith, Toxicol. Appl. Pharmacol. 2010, 247, 138–145.
A. H. Smith, M. Goycolea, R. Haque, M. L. Biggs, Am. J. Epidemiol. 1998, 147, 660–669.
C. Ferreccio, C. Gonzalez, V. Milosavjlevic, G. Marshall, A. M. Sancha, A. H. Smith, Epidemiology 2000, 11, 673–679.
M. Argos, T. Kalva, P. J. Rathouz, Y. Chen, B. Pierce, F. Parvez, T. Islam, A. Ahmed, M. Rakibuz-Zaman, R. Hasan, G. Sarwar, V. Slavkovich, A. van Green, J. Graziano, H. Ahsan, Lancet 2010, 376, 252–258.
A. H. Smith, G. Marshall, J. Liaw, Y. Yuan, C. Ferreccio, C. Steinmaus, Environ. Health Perspect. 2012, 120, 1527–1531.
R. T. Nickson, J. M. McArthur, W. G. Burgess, K. M. Ahmed, P. Ravenscroft, M. Rahman, Nature 1998, 395, 338.
R. T. Nickson, J. M. McArthur, P. Ravenscroft, W. G. Burgess, K. M. Ahmed, Appl. Geochem. 2000, 15, 403–413.
A. H. Smith, E. O. Lingas, M. Rahman, Bull. World Health Org. 2000, 78, 1093–1103.
M. F. Naujokas, B. Anderson, H. Ahsan, H. V. Aposhian, J. H. Graziano, C. Thompson, W. A. Suk, Environ. Health Perspect. 2013, 121, 295–302.
L. M. Del Razo, B. Quintanilla-Vega, E. Brambila-Colombres, E. S. Calderon-Aranda, M. Manno, A. Albores, Toxicol. Appl. Pharmacol. 2001, 177, 132–148.
K. T. Kitchen, R. Conolly, Chem. Res. Toxicol. 2010, 23, 327–335.
J. E. Bodwell, L. A. Kingsley, J. W. Hamilton, Chem. Res. Toxicol. 2004, 17, 1064–1076.
H. Baumann, K. Paulsen, H. Kovacs, H. Berglund, A. P. H. Wright, J.-A. Gustafsson, T. Hard, Biochemistry 1993, 32, 13463–13471.
A. M. Spuches, D. E. Wilcox, J. Am. Chem. Soc. 2008, 130, 8148–8149.
A. M. Spuches, H. G. Kruszyna, A. M. Rich, D. E. Wilcox, Inorg. Chem. 2005, 44, 2964–2972.
F. D. Barr, L. J. Krohmer, J. W. Hamilton, L. A. Sheldon, PLoS One 2009, 4(8): e6766. doi:10.1371/journal.pone.0006766.
J. E. Bodwell, J. A. Goss, A. P. Nomikos, J. W. Hamilton, Chem. Res. Toxicol. 2006, 19, 1619–1629.
K. Piatek, T. Schwerdtle, A. Hartwig, W. Bal, Chem. Res. Toxicol. 2008, 21, 600–606.
National Research Council, Arsenic in Drinking Water 2001 Update, National Academy, Washington, 2001.
S. H. Lamm, A. Engel, C. A. Penn, R. Chen, M. Feinleib, Environ. Health Perspect. 2006, 114, 1077–1082.
E. T. Snow, P. Sykora, T. R. Durham, C. B. Klein, Toxicol. Appl. Pharmacol. 2005, 207, S557–S564.
M. Anke in Trace Elements in Human and Animal Nutrition, Vol 2, Ed W. Mertz, Academic, Orlando, 1986, pp. 347–372.
E. O. Uthus, Environ. Geochem. Health 1992, 14, 55–58.
S. S.-H. Tao, P. M. Bolger, Food Add. Contam. 1998, 16, 465–472.
F. H. Nielsen, J. Trace Elem. Exp. Med. 2000, 13, 113–129.
M. Lu, H. Wang, X.-F. Li, L. L. Arnold, S. M. Cohen, X. C. Le, Chem. Res. Toxicol. 2007, 20, 27–37.
M. Vahter, Sci. Prog. 1999, 82, 69–88.
K. N. Jeejeebhoy, R. C. Chu, E. B. Marliss, G. R. Greenberg, A. Bruce-Robertson, Am. J. Clin. Nutr. 1977, 30, 531–538.
M. M. Pluhator-Murton, R. N. Fedorak, R. J. Audette, B. J. Marriage, R. Y. Yatscoff, L. M. Gramlich, J. Parenteral Enteral Nutr. 1999, 23, 222–227.
W. E. Cornatzer, E. O. Uthus, J. A. Haning, F. H. Nielsen, Nutr. Reports Intl. 1983, 27, 821–829.
E. J. Calabrese, L. A. Baldwin, Crit. Rev. Toxicol. 2003, 33, 215–304.
A. A. Carbonell, M. A. Aarabi, R. D. DeLaune, R. P. Gambrell, W. H. Patrick, Jr., Sci. Total Environ. 1998, 217, 189–199.
N. Singh, L. Q. Ma, Environ. Poll. 2006, 141, 238–246.
Y. Gong, H.-N. Chou, C.-d. Tu, X. Liu, J. Liu, L. Song, J. Appl. Phycol. 2009, 21, 225–231.
M. S. Cox, P. E. Bell, J. Plant Nutr. 1996, 19, 1599–1610.
Z. Meng, N. Meng, Biol. Trace Elem. Res. 1994, 42, 201–208.
T.-C. Lee, M. Oshimura, J. C. Barrett, Cacrinogenesis 1985, 6, 1421–1426.
P. Sykora, E. T. Snow, Toxicol. Appl. Pharmacol. 2008, 228, 385–394.
A. Stoica, E. Pentecost, M. B. Martin, Endocrinology 2000, 141, 3595–3602.
W. P. Norwood, U. Borgmann, D. G. Dixon, Environ. Poll. 2007, 147, 262–272.
J. L. Brown, K. T. Kitchen, Cancer Lett. 1996, 98, 227–231.
P. Mushak, Environ. Health Perspect. 2007, 115, 500–506.
J. M. Santini, L. I. Sly, R. D. Schnagl, J. M. Macy, Appl. Environ. Microbiol. 2000, 66, 92–97.
D. Ahmann, A. L. Roberts, L. R. Krumholz, F. M. Morel, Nature 1994, 371, 750.
R. S. Oremland, J. F. Stolz, Science 2003, 300, 939–944.
F. H. Westheimer, Science 1987, 235, 1173–1178.
Science 2011 332, 1149a-j.
M. I. Fekry, P. A. Tipton, K. S. Gates, ACS Chem. Biol. 2011, 6, 127–130.
D. S. Tawffik, R. E. Viola, Biochemistry 2011, 50, 1128–1134.
S. Silver, L. T. Phung, FEMS Microbiol. Lett. 2011, 315, 79–80.
B. P. Rosen, A. A. Ajees, T. R. McDermott, Bioessays 2011, 33, 350–357.
M. L. Reaves, S. Sinha, J. D. Rabinowitz, L. Kruglyak, R. J. Redfield, Science 2012, 337, 470–473.
T. J. Erb, P. Kiefer, B. Hattendorf, D. Gunther, J. A. Vorholt, Science 2012, 337, 467–470.
L. T. Phung, S. Silver, W. L. Trimble, J. A. Gilbert, J. Bacteriol. 2012, 194, 1835–1836.
G. N. Basturea, T. K. Harris, M. P. Deutscher, J. Biol. Chem. 2012, 287, 28816–28819.
M. A. Zundel, G. N. Basturea, M. P. Deutscher, RNA 2009, 15, 977–983.
M. Elias, A. Wellner, K. Goldin-Azulay, E. Chabriere, J. A. Vorholt, T. J. Erb, D. S. Tawfik, Nature 2012, 491, 134–137.
E. J. Denning, A. D. MacKerell, Jr, J. Am. Chem. Soc. 2011, 133, 5770–5772.
A. Mladek, J. Sponer, B. G. Sumpter, M. Fuentes-Cabrera, J. E. Sponer, J. Phys. Chem. Lett. 2011, 2, 389–392.
J. Gu, J. Wang, Y. Xie, J. Leszczynski, H. F. Schaefer, III, J. Comp. Chem. 2012, 33, 817–821.
M. Toulouze, J. Pilme, F. Pauzat, Y. Ellinger, Phys. Chem. Chem. Phys. 2012, 14, 10515–10522.
J. Sponer, A. Mladek, J. E. Sponer, D. Svozil, M. Zgarbova, P. Panas, P. Jurecka, M. Otyepka, Phys. Chem. Chem. Phys. 2012, 14, 15257–15277.
C. D. Baer, J. O. Edwards, P. H. Rieger, Inorg. Chem. 1981, 20, 905–907.
G. K. Schroeder, C. Lad, P. Wyman, N. H. Williams, R. Wolfenden, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 2006, 103, 4052–4055.
G. Przygoda, J. Feldmann, W. R. Cullen, Appl. Organomet. Chem. 2001, 15, 457–462.
L. Tremolizzo, M. A. Riva, C. Ferrarese, Med. Hypothesis 2010, 75, 677.
Y.-N. Zhang, G.-X. Sun, Q. Huang, P. N. Williams, Y.-G. Zhu, Environ. Intl. 2011, 37, 889–892.
E. A. Murphy, M. Aucott, Sci. Total Environ. 1998, 218, 89–101.
L. L. Embrick, K. M. Porter, A. Pendergrass, D. J. Butcher, Microchem. J. 2005, 81, 117–121.
D. C. Elfving, K. R. Wilson, J. G. Ebel, K. L. Manzell, W. H. Gutenmann, D. J. Lisk, Chemosphere 1994, 29, 407–413.
C. E. Renshaw, B. C. Bostick, X. Feng, C. K. Wong, E. S. Winston, R. Karimi, C. L. Folt, C. Y. Chen, J. Environ. Qual. 2006, 35, 61–67.
B. P. Jackson, J. C. Seaman, P. M. Bertsch, Chemosphere 2006, 65, 2028–2034.
S. Gibaud, G. Jaouen, Top. Organomet. Chem. 2010, 32, 1–20.
Z. X. Shen, G. Q. Chen, J. H. Ni, X. S. Li, S. M. Xiong, Q. Y. Qui, J. Zhu, W. Tang, G. L. Sun, K. Q. Yang, Y. Chen, L. Zhou, Z. W. Fang, Y. T. Wang, J. Ma, P. Zhang, T. D. Zhang, S. J. Chen, Z. Chen, Z. Y. Wang, Blood 1997, 89, 3354–3360.
L. C. Platanias, J. Biol. Chem. 2009, 284, 18583–18587.
J. Zhu, M. H. M. Koken, F. Quignon, M. K. Chelbi-Alix, L. Degos, Z. Y. Wang, Z. Chen, H. de The, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 1997, 94, 3978–3983.
X.-W. Zhang, X.-J. Yan, Z.-R. Shou, F.-F. Yang, Z.-Y. Wu, H.-B. Sun, W.-X. Liang, A.-X. Song, V. Lallemand-Breitengach, M. Jeanne, Q.-Y. Zhang, H.-Y. Yang, Q.-H. Huang, G.-B. Zhou, J.-H. Tong, Y. Zhang, J.-H. Wu, H.-Y. Hu, H. de The, S.-J. Chen, Z. Chen, Science 2010, 328, 240–243.
N. Zhang, P. Wang, P. D. Jeffrey, N. P. Pavletich, Cell 2000, 102, 533–539.
S.-J. Chen, G.-B. Zhou, X.-W. Zhang, J.-H. Mao, H. de The, Z. Chen, Blood 2011, 117, 6425–6437.
J.-H. Mao, X.-Y. Sun, J.-X. Liu, Q.-Y. Zhang, P. Liu, Q.-H. Huang, K. K. Li, Q. Chen, Z. Chen, S.-J. Chen, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 2010, 107, 21683–21688.
J. O. Nriagu, in Environmental Chemistry of Arsenic, Ed W. T. Frankenberger, Jr., Dekker, New York, 2002, pp. 1–26.
R. Baastrup, M. Sorensen, T. Balstrom, K. Frederiksen, C. L. Larsen, A. Tjonneland, K. Overvad, O. Raaschou-Nielsen, Environ. Health Perspect. 2008, 116, 231–237.
World Health Organization, Summary and Conclusions of the 72nd Meeting of the Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives, Geneva, 2010.
Acknowledgments
I thank Brian Jackson for his contributions to the sections on chronic toxicity (2.2), deliberate human exposure (3.3.2), and pesticides (4.1). I am grateful for previous support from the Dartmouth Superfund Research Program, which is supported by the NIH (P42 ES07373). This contribution is dedicated to the late Paul Saltman.
Author information
Authors and Affiliations
Corresponding author
Editor information
Editors and Affiliations
Rights and permissions
Copyright information
© 2013 Springer Science+Business Media Dordrecht
About this chapter
Cite this chapter
Wilcox, D.E. (2013). Arsenic. Can This Toxic Metalloid Sustain Life?. In: Sigel, A., Sigel, H., Sigel, R. (eds) Interrelations between Essential Metal Ions and Human Diseases. Metal Ions in Life Sciences, vol 13. Springer, Dordrecht. https://doi.org/10.1007/978-94-007-7500-8_15
Download citation
DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-007-7500-8_15
Published:
Publisher Name: Springer, Dordrecht
Print ISBN: 978-94-007-7499-5
Online ISBN: 978-94-007-7500-8
eBook Packages: Biomedical and Life SciencesBiomedical and Life Sciences (R0)