Valkuilen en vangnetten: in goede handen?

Abstract

In de geneeskunde is men al jaren vertrouwd met zogenaamde ‘iatrogene’ aandoeningen: stoornissen teweeggebracht door de arts of de behandelaar (zie kader 8-1). Van vele somatische behandelingen, met name medicijnen en chirurgische ingrepen, is bekend dat ze heel wat ongewenste en zelfs schadelijke effecten kunnen hebben. Artsen worden verondersteld hun patiënten hierover vooraf in te lichten en op bijsluiters van medicatie moeten mogelijke bijwerkingen worden vermeld. Met betrekking tot psychotherapie lijken deze regels niet van toepassing. De discussies over (wettelijke) regulering van het uitvoeren van psychotherapie beperken zich tot formele opleidingseisen. Eenmaal erkend (en vergoed) als psychotherapeut gaat men er blijkbaar van uit dat de toegepaste methode effectief is en enkel het heil van de cliënt bevordert. Eventuele twijfels over de effectiviteit van psychotherapie worden vaak stilzwijgend weggewuifd met de optimistische gedachte: ‘baat het niet, het schaadt ook niet’. In de psychiatrie is intussen veel bekend over bijwerkingen van psychofarmaca, maar in de immense literatuur over psychotherapie zijn nauwelijks behoorlijke publicaties te vinden over gevaren, fouten en bijwerkingen. Anderzijds houdt het beroep van psychotherapeut ook risico's in voor de beoefenaar. Persoonlijke problemen waardoor een psychotherapeut dreigt vast te lopen in zijn werk hebben veelal te maken met het emotionele engagement in een intensieve werkrelatie met de cliënt. De geprivilegieerde maar gekunstelde relatie kan door beide partijen worden gebruikt om aan de frustrerende realiteit te ontsnappen. Niet alleen therapeuten kunnen hun vak of hun cliënten misbruiken, de omgekeerde situatie komt ook in allerlei vormen voor. Wanneer de therapeut dergelijke misbruiken negeert, kan zijn directe omgeving (partner, gezin) hiervan indirect het slachtoffer zijn.