Variaties op een thema: wat is ‘echte’ psychotherapie?

Abstract

Er is niets nieuws onder de zon! Wie psychotherapie beschouwt als de moderne verpakking van een magisch geneesritueel of ceremoniële bezwering van boze geesten, heeft er geen moeite mee de geciteerde wijsheid van de Prediker op dit vakgebied toe te passen. Hetzelfde geldt voor de opvatting van de psychotherapeut als de moderne biechtvader, de nieuwe zielenherder, de hoeder van het spirituele erfgoed. Toch wordt de hedendaagse psychotherapie al een hele tijd geconfronteerd met een identiteitsprobleem. Zij moet zich een plaats verwerven binnen de psychologie en de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) – en via de psychiatrie ook in de geneeskunde. Dit betekent dat zij ‘zich moet bewijzen’ en een eigen terrein afbakenen. Dat is problematisch, want voor de buitenwereld heeft de psychotherapie geen duidelijk imago. Zij is innerlijk verdeeld in diverse concurrerende ‘therapiescholen’. Een reis door psychotherapieland lijkt dan ook voor outsiders een odyssee langs allerlei eilanden met aparte culturen, exotische rituelen en vreemd taalgebruik. Een goede gids – wat dit boek beoogt te zijn – probeert dit alles overzichtelijk in kaart te brengen. Na een afbakening van het terrein, tegen de achtergrond van geschiedenis en maatschappelijke context, worden de belangrijkste ingrediënten van psychotherapie systematisch ontleed. Los van de verschillende mogelijke therapievormen – waarvan de belangrijkste hoofdrichtingen in de volgende hoofdstukken ter sprake komen – worden de gemeenschappelijke kenmerken belicht. Naast de technische aspecten die verband houden met de werkwijze, krijgt de therapeutische relatie bijzondere aandacht. Dit samenspel tussen therapeut en cliënt/patiënt begint reeds bij de therapiekeuze: de violen moeten op elkaar afgestemd worden. De psychotherapeut kan gebruikmaken van verschillende deuntjes, maar moet telkens een eigen melodie componeren. Nieuw of oud, de noten blijven dezelfde. Zo is psychotherapie een variatie op bekende thema's en blijft het een onvoltooide symfonie.