Skip to main content

Erven van de vhv

conclusies

  • Chapter
Vrouwenhulpverlening 1975-2000

Hoe schrijf je over een beweging met zoveel gezichten als de Nederlandse vrouwenhulpverleningsbeweging? Is het een verhaal van heldinnen die het schijnbaar onmogelijke voor elkaar kregen – sekseverschil een plaats geven in de gezondheidszorg? Of vertel je van nieuwkomers in therapeutische professies die er in slagen zich naar binnen te vechten? Maak je een feitenrelaas, en wordt het een verhaal van kleine stapjes en cruciale mijlpalen: de erkenning, de vestiging van een eigen infrastructuur, de integratieprojecten en de grenzen aan integratie? Vertel je een verhaal over feministische idealen die gerealiseerd worden of een verhaal over de teleurstelling die volgde op verdamping van de vernieuwingsvoorstellen? Stel je de politieke context en sociaal-economische structuren centraal waarin de opkomst van het ‘product’ vrouwenhulpverlening (Vhv) alleen al uit het oogpunt van marktwerking onvermijdelijk lijkt, maar de neergang ook? Wij denken dat de hoofdstukken in dit boek laten zien dat al deze facetten samen recht doen aan de veelzijdige geschiedenis van de vrouwenhulpverlening. Op grond van de gepresenteerde geschiedenissen biedt dit slothoofdstuk vier dwarsdoorsnedes aan de hand van de volgende vragen: (1) Wat is er te zeggen over de vrouwen die vorm gaven aan de Vhv-beweging; (2) Hoe verliep de samenwerking binnen de beweging; (3) Hoe was de relatie met vrouwenstudies? (4) Hoe is de integratie (mainstreaming) verlopen? We sluiten af met wat wij zien als de ‘erfenis’ van de vrouwenhulpverlening: de verkenning van drie dilemma's waarmee iedereen die de gezondheidszorg kritisch wil hervormen te maken krijgt.

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this chapter

Institutional subscriptions

Preview

Unable to display preview. Download preview PDF.

Unable to display preview. Download preview PDF.

Literatuur

  1. Zie ook Waaldijk, ‘Vhv en de verzorgingsstaat’, dit boek; Van Mens-Verhulst, ‘Vrouwen(zelf)hulp’, dit boek; Van Mens-Verhulst en Noordenbos, ‘Vrouwengezondheidscentra’, dit boek.

    Google Scholar 

  2. Cees Gorter, ‘The Dutch Miracle?’, in: Gösting Esping-Andersen en Marino Regini (red.) Why Deregulate Labour Markets? (Oxford: Oxford University Press 2000).

    Google Scholar 

  3. Lex Herweijer, Tussen overschot en tekort, De aansluiting tussen onderwijs en arbeid in de quartaire sector en in de martksector vergeleken (Den Haag: SCP (1999), p. 13 en p. 74; Zie ook Henriët van Rossum, ‘De gesubsidieerde revolutie? Geschiedenis van de Nederlandse Vrouwenbeweging 1968–1989’, in: Jan-Willem Duyvendak, Hein-Anton van der Heijden, Ruud Koopmans, Luuk Wijmans (red.) Tussen verbeelding en macht. 25 jaar nieuwe sociale bewegingen in Nederland (Amsterdam: SUA 1992).

    Google Scholar 

  4. Zie bijvoorbeeld de Nota Verhagen ofwel: Geneeskundige Hoofdinspectie Voor De Geestelijke Volksgezondheid (Ghigv), Vrouwenhulpverlening en de Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg (Leidschendam 1982), bijlage 2.

    Google Scholar 

  5. Zie ook Van Gorp, ‘Opleidingen Vhv’, dit boek.

    Google Scholar 

  6. Zie Waaldijk, ‘Vhv en de verzorgingsstaat, dit boek.

    Google Scholar 

  7. Zie bijvoorbeeld de ervaringen van Kortram, in Van Gorp, ‘Opleidingen Vhv’, dit boek.

    Google Scholar 

  8. GHIGV (1982), bijlage 2, p. 4.

    Google Scholar 

  9. Zie Waaldijk, ‘Vhv en de verzorgingsstaat, dit boek.

    Google Scholar 

  10. Jacqueline van de Pol,‘Tien vrouwenorganisaties onderzocht’, ViaVia, 1988 (1), pp. 12–17; Yvonne van Eekelen, Yvonne van den Mosselaar en Mirjam Otten, ‘Organisatievormen en -veranderingen in de autonome vrouwenhulpverlening’, Slangengodin, 1990 (25), pp. 1–22.

    Google Scholar 

  11. Van Eekelen (1990).

    Google Scholar 

  12. Pierre Bourdieu,‘Economisch kapitaal, cultureel kapitaal, sociaal kapitaal’, in: Dick Pels (red.) Opstellen over smaak, habitus en het veldbegrip (Amsterdam: Van Gennep 1989), pp. 120–141.

    Google Scholar 

  13. Zie Boet, Vereniging tegen Seksuele Kindermishandeling’, dit boek.

    Google Scholar 

  14. Zie Swart, ‘Lesbische Specifieke Hulpverlening’, dit boek.

    Google Scholar 

  15. Zie Van Mens-Verhulst en Noordenbos, ‘Vrouwengezondheidscentra’, dit boek. Zie Van Mens-Verhulst, ‘Vrouwen(zelf)hulp, dit boek.

    Google Scholar 

  16. Wat er rond 1992 binnen de Vhv aan specifieke ideeën leefde over de hulpverlening aan ‘allochtone’ vrouwen, is destijds bijeengebracht in de studie Vrouwenhulpverlening op het transculturele pad van Heike Mesch en Janneke van Mens-Verhulst (Utrecht: ISOR 1993).

    Google Scholar 

  17. Zie Van Besouw, ‘De Strijd Van Blijf Van M'n Lijf’, dit boek; Kortram, ‘Multicultureel werken’, dit boek.

    Google Scholar 

  18. Zie Naezer, ‘De Maan’, dit boek.

    Google Scholar 

  19. Gail Pheterson,‘Bondgenootschap tussen vrouwen: een theoretiese en empiriese analyse van onderdrukking en bevrijding’, Psychologie en Maatschappij, 1982, 6 (3), pp. 398–424.

    Google Scholar 

  20. Philomena Essed, ‘Feminisme en Racisme’, in: Zomeruniversiteit Vrouwenstudies (Amsterdam: UvA 1981), pp. 16–17; Philomena Essed, Alledaags Racisme (Amsterdam: Sara 1984); Philomena Essed, Diversiteit. Vrouwen, kleur en cultuur (Baarn: Ambo 1994).

    Google Scholar 

  21. Zie voor een interessante analyse hiervan de thesis van Marijke Naezer, Women's health care in black and white. Ethnic diversity within the Moon Foundation (Utrecht: Universiteit Utrecht 2007). Zie ook Marlène Babel en Dolly Hitipeuw, Langzaam gaan deuren open: vrouwenhulpverlening in relatie tot zwarte vrouwen (Amsterdam: Stichting De Maan 1992); Leila Jaffar, Tweestrijd: de kwetsbare positie van Turkse en Marokkaanse hulpverleensters (Amsterdam: Stichting De Maan 1992).

    Google Scholar 

  22. Indra Boedjarath, ‘Groepstherapie voor allochtone vrouwen’, Verenigingsblad van de Nederlandse Vereniging voor Groeps-Psychotherapie, 1993, 27 (2), pp. 13–15; Indra Boedjarath, ‘Vrouwengroepen: over oude principes en nieuwe doelgroepen’, in: Janneke van Mens-Verhulst en Lies Schilder (red.) Debatten in de Vrouwenhulpverlening (Amsterdam: Babylon-De Geus 1994), pp. 55–73.

    Google Scholar 

  23. Lies Schilder, ‘Turkse en Marokkaanse vrouwen in Nederland’, in: Lies Schilder (red.) Maatschappelijk werken met vrouwen. Over de integratie van vrouwenhulpverlening in het Algemeen Maatschappelijk Werk (Utrecht: Jan van Arkel/ Via 1990), pp. 35–60.

    Google Scholar 

  24. Jacqueline van der Post, Vrouwenhulpverlening in de praktijk. Casestudies van vrouwenhulpverlening aan zwarte, witte en migrantenvrouwen in het maatschappelijk werk (Utrecht: Jan van Arkel 1994).

    Google Scholar 

  25. Zie Koster, ‘Targuia’, dit boek.

    Google Scholar 

  26. Zie Kortram, ‘Multicultureel werken’, dit boek.

    Google Scholar 

  27. Zie voor de oorsprong van het ‘kruispunt-denken’: KimberléCrenshaw, ‘Demarginalizing the Intersection of Race and Sex: A black feminist Critique of Antidiscrimination Doctrine, Feminist Theory and Antiracist Politics’, The University of Chicago Legal Forum, 1989, pp. 139–167; KimberléCrenshaw, ‘Mapping the Margins: Intersectionality, Identity Politics and Violence Against Women of Color’, Stanford Law Review, 1991, 43 (6), pp. 1241–1299; Patricia Collins, ‘Intersections of Race, Class, Gender and Nation: Some Implications for Black Family Studies’, Journal of Comparative Family Studies, 1998, 29 (1), pp. 27–36; Gloria Wekker en Helma Lutz, ‘Een hoogvlakte met koude winden. De geschiedenis van het gender- en etniciteitsdenken in Nederland’, in: Maayke Botman, Nancy Jouwe en Gloria Wekker (red.) Caleidoscopische visies. De zwarte, migranten en vluchtelingenbeweging in Nederland (Amsterdam: Koninklijk Instituut voor de Tropen 2001), pp. 25–50.

    Google Scholar 

  28. Zie Van Mens-Verhulst en Waaldijk, ‘Vrouwenhulpverlening in Nederland’, dit boek; Van Mens-Verhulst, ‘Vrouwen(zelf)hulp’, dit boek; Swart, ‘Lesbische Specifieke Hulpverlening’, dit boek; Van Mens-Verhulst, ‘De kleine integratie’, dit boek.

    Google Scholar 

  29. Zie Koster, ‘Targuia’, dit boek.

    Google Scholar 

  30. Zie Van Mens-Verhulst en Noordenbos, ‘Vrouwengezondheidscentra’, dit boek.

    Google Scholar 

  31. Linda Duits en Lennert van Mens, De Macht van de medicijnman. De vrouwenbeweging in de medisch sector (Amsterdam: UvA 1999).

    Google Scholar 

  32. Zie Van Besouw, ‘De strijd van Blijf Van M'N Lijf’, dit boek; Boet, ‘Vereniging tegen Seksuele Kindermishandeling’, dit boek; Naezer en Römkens, ‘Van gezondheids- tot veiligheidsprobleem’, dit boek.

    Google Scholar 

  33. Denk aan het relaas van Katier, in Van Mens-Verhulst, ‘Vrouwen(zelf)hulp’, dit boek. Of aan het hoofdstuk over het ontstaan van de Vgc's: Van Mens-Verhulst en Noordenbos, ‘Vrouwengezondheidscentra’, dit boek.

    Google Scholar 

  34. Zie Greta Noordenbos en Ineke van der Vlugt, Evidence based onderzoek en seksespecifieke zorg: een (on)gelukkige relatie? (Utrecht: Transact 2003).

    Google Scholar 

  35. Kathy Davis, The Making of Our Bodies Our Selves: How Feminism travels across borders (Durham: Duke University Press 2007).

    Google Scholar 

  36. Van Sylvia Lammers en Ludwien – toen nog Wientje – Meeuwesen.

    Google Scholar 

  37. Christien Brinkgreve en Margreet Wegelin van de Universiteit van Amsterdam; Kathy Davis van de Vrije Universiteit.

    Google Scholar 

  38. Hinke Beukema, Jeanette Doornenbal, Greta Noordenbos.

    Google Scholar 

  39. Francine Albach en Bernardine Ensink.

    Google Scholar 

  40. Pauline Tomlow.

    Google Scholar 

  41. Between Selfhelp and Professionalism (1988) met De Maan als initiatiefneemster, en Realizing a Gender-Sensitive Health Care (1997) met de Dutch Foundation For Women And Health Research als initiatiefneemster.

    Google Scholar 

  42. Dit is ook de bakermat van Soman geweest en van enkele docenten die later werkzaam waren binnen de vrouwenleerroutes van de Sociale Academies.

    Google Scholar 

  43. O.a. Lorraine Code, Carol Gilligan, Carol Smart, Joan Tronto, Iris Young.

    Google Scholar 

  44. Zie Greta Noordenbos, Onbegrensd lijnen (Leiden: Universiteit Leiden 1988); Greta Noordenbos, Eetstoornissen, preventie en therapie (Utrecht: De Tijdstroom 1991).

    Google Scholar 

  45. Annemarie Kolk in interview afgenomen door Greta Noordenbos (Amsterdam 2002). Neerslag in bezit van auteur. Zie ook www.eawhr.org. Toegang 8-5-2008.

  46. Zie Jeannette van der Sanden, Truth or Dare? Fifteen years of women's studies at Utrecht University (Utrecht: Universiteit Utrecht 2003).

    Google Scholar 

  47. Het jaar 1988 was bijvoorbeeld vruchtbaar met de proefschriften van Kathy Davis over macht in de arts-patiënt relatie, Trudie Knijn & Carla Verheyen over moederschap, Ludwien Meeuwesen over somatische fixatie en sekse-asymmetrie tijdens het medisch consult, Noordenbos over onbegrensd lijnen en Janneke Van Mens-Verhulst over modelontwikkeling voor vrouw- en hulpverlening. In 1989 volgde Annemarie Kolk over fobie; vervolgens in 1990, Nel Draijer over seksuele traumatisering in de jeugd en Gunilla Kleiverda over zwangerschap. In 1991 promoveerden Marrie Bekker over autonomieproblematiek, Toine Lagro-Janssen over urine-incontinentie, Anna Oldenhave over overgangsklachten, Katja van Vliet over onverklaarde gynaecologische klachten. In 1992 Renee Römkens over geweld tegen vrouwen in relaties en Bernardine Ensink over seksuele kindermishandeling en psychiatrische symptomen; in 1993 Wies Weijts over patiëntenparticipatie bij gynaecologische consulten; in 1994 Fijgje de Boer over sekseverschillen in diagnostiek; in 1995 Cecile Gijsbers van Wijk over sekseverschillen in waarneming van symptomen, Sylvia Lammers over alcoholproblematiek onder vrouwen, Fransje van der Waals over medicijngebruik en Majone Steketee met een evaluatiestudie van vrouwenhulpverlening in de klinische psychiatrie; in 1996: Atie van de Brink Muinen op een vergelijking van Vhv en reguliere medische zorg en in 1998 Ineke Klinge over osteoporose (broze botten). Voorgaand overzicht is gebaseerd op een eerste inventarisatie. Zie voor de titels de literatuurlijst elders in dit boek.

    Google Scholar 

  48. Ludwien Meeuwesen et al., Vrouwen en gezondheid. Een overzicht van onderzoek naar gezondheidsklachten van vrouwen. 1970–1990 (Den Haag: Trendrapport STEO 1991). Hieruit blijkt hoeveel seksespecifieke kennis er in het tijdsbestek van 10 jaar in Nederland is geproduceerd.

    Google Scholar 

  49. In 1995 werden er drie – bijzonder – hoogleraren benoemd: in Leiden, Nijmegen en Utrecht (Universiteit Voor Humanistiek (Uvh)). Zie Van Gorp,‘Opleidingen Vhv’, dit boek. Anno 2008 is de Nijmeegse stoel, in het kader van huisartsgeneeskunde, als enige overgebleven.

    Google Scholar 

  50. Zonmw startte in 1997 een programma ‘m/v de factor sekse in de gezondheidszorg’. Het programma maakte deel uit van het programma ‘Diversiteit’ en beschikte over een budget van ruim 3 miljoen euro. Een derde van de projecten betrof wetenschappelijk onderzoek. Zie projectenpoort van Zinmw: www.zonmw.nl/projectenpoort. Toegang 8-5-2008.

  51. Renee Rö mkens en Nel Draijer, maar ook Gerrie Huijts hebben onderzoek kunnen doen binnen de Stichting Tot Wetenschappelijk Onderzoek Omtrent Seksualiteit En Geweld (Wosg).

    Google Scholar 

  52. Project ‘Kwaliteit van Vrouwenhulpverlening’ onder leiding van Janneke van Mens-Verhulst.

    Google Scholar 

  53. Claar Parlevliet en Selma Sevenhuijsen, Zorg bekeken door een andere bril. Vrouwen en het debat over keuzen in de zorg (Utrecht: Vrouwenstudies/ Metis 1992).

    Google Scholar 

  54. Zie Van Mens-Verhulst en Waaldijk, ‘Vrouwenhulpverlening in Nederland’, dit boek; Tiems, ‘Vhv in het overheidsbeleid’, dit boek.

    Google Scholar 

  55. Zie ook Van Mens-Verhulst, ‘De kleine integratie’, dit boek.

    Google Scholar 

  56. Zie Naezer, ‘De Maan’, dit boek.

    Google Scholar 

  57. Zie Van Mens-Verhulst en Waaldijk, ‘Vrouwenhulpverlening in Nederland’, dit boek; Tiems, Vhv in het overheidsbeleid’, dit boek.

    Google Scholar 

  58. Zie Tiems, ‘Vhv in het overheidsbeleid’, dit boek.

    Google Scholar 

  59. Zie Waaldijk, ‘Vhv en de verzorgingsstaat’, dit boek.

    Google Scholar 

  60. Zie ook Tiems, ‘Vhv in het overheidsbeleid’, dit boek.

    Google Scholar 

  61. Aaf Tiems (red.) Over de integratie van vrouwenhulpverlening. De zes speerpunten van het werkprogramma Vrouwenhulpverlening. (Rijswijk: Wvc 1993), pp. 154–172.

    Google Scholar 

  62. Dit is wat De Beuk is gelukt. Zie Van Mens-Verhulst, ‘Vrouwen(zelf)hulp, dit boek.

    Google Scholar 

  63. Regien Oomes, ‘Op zoek naar bondgenoten. Naar een reguliere financiering van vrouwenhulpverlening’, in: Aaf Tiems (red.) De eerste jaren (Rijswijk: Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur 1996).

    Google Scholar 

  64. In Naar een seksespecifieke en multiculturele gezondheidszorg in de 21steeeuw, de eindrapportage en beleidsaanbevelingen van de Stuurgroep Vrouwenhulpverlening van Vws, liet hij deze veelbelovende zin opnemen.

    Google Scholar 

  65. Zie Van Mens-Verhulst, ‘Vrouwen(zelf)hulp’, dit boek.

    Google Scholar 

  66. Zie www.npcf.nl.Toegang 7-5-2008.

  67. Zie Tiems, ‘Vhv in het overheidsbeleid’, dit boek.

    Google Scholar 

  68. Zie Tiems, ‘Vhv in het overheidsbeleid’, dit boek.

    Google Scholar 

  69. Zie Waaldijk, ‘Vhv en de verzorgingsstaat’, dit boek.

    Google Scholar 

  70. Zie Van Mens-Verhulst, ‘De kleine integratie’, dit boek. Over De Berkenhof, ziewww.welnis/berkenhof. Toegang 8-5-2008. Over de voorgeschiedenis van De Berkenhof zie Fred Oosting en Anneke Mulder, ‘De Berkenhof’, Berteke Waaldijk en Geertje Dimmendaal, Vrouw en verzorgingsstaat. Groniek, 1987, 20, pp. 27–36. Over Sonnehaerdt, zie Jan Post, Herwonnen Levenskracht. Een episode in de geschiedenis van de verzorgingssamenleving (Nijmegen: Valkhof Pers, 1996).

  71. Zie Van Mens-Verhulst, ‘De kleine integratie’, dit boek.

    Google Scholar 

  72. Van Mens-Verhulst, ‘De kleine integratie’, dit boek.

    Google Scholar 

  73. Jaap van der Stel, Resultaten expertmeeting sekse, genderspecifieke en interculturele hulpverlening in de psychiatrie. Hoe verder met de multidisciplinaire richtlijnen. Een initiatief genomen door Ilonka Boomsma (Bennebroek: De Geestgronden 2006).

    Google Scholar 

  74. Boet, ‘Vereniging tegen Seksuele Kindermishandeling’, dit boek.

    Google Scholar 

  75. Vgl Davis (2007).

    Google Scholar 

  76. Schilder (1990).

    Google Scholar 

  77. Rob van Dijk, Indra Boedjarath, Joop de Jong, Ronald May en Rianne Wesenbeek, ‘Interculturele geestelijke gezondheidszorg in de XXIe eeuw. Een manifest’, Maandblad voor Geestelijke Volksgezondheid, 2000, pp. 134–144.

    Google Scholar 

  78. Janneke van Mens-Verhulst, ‘Diversiteit in theorie en praktijk. Een bericht uit de feministische hulpverlening’, Tijdschrift voor Humanistiek, 2001, 2 (6), pp. 7–17.

    Google Scholar 

  79. Janneke van Mens-Verhulst, Intersectionaliteit in vijf veronderstellingen. Zie www.vanmens.info/verhulst. Toegang 7-5-2008; Gloria Wekker en Rosi Braidiotti (red.) Praten in het donker. Multiculturalisme en anti-racisme in feministisch perspectief (Kampen: Kok Agora 1996).

  80. Annie Ouden Avenhuis en Roos Scherpenzeel, Wisselende perspectieven, sensitiviteit voor sekse en cultuur (Utrecht: Transact, 2006).

    Google Scholar 

  81. Zie Tiems, ‘Vhv in het overheidsbeleid’, dit boek.

    Google Scholar 

Download references

Authors

Editor information

Janneke van Mens-Verhulst Berteke Waaldijk

Copyright information

© 2008 Bohn Stafleu van Loghum

About this chapter

Cite this chapter

Waaldijk, B., van Mens-Verhulst, J. (2008). Erven van de vhv. In: van Mens-Verhulst, J., Waaldijk, B. (eds) Vrouwenhulpverlening 1975-2000. Bohn Stafleu van Loghum, Houten. https://doi.org/10.1007/978-90-313-6307-0_17

Download citation

  • DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-313-6307-0_17

  • Publisher Name: Bohn Stafleu van Loghum, Houten

  • Print ISBN: 978-90-313-5542-6

  • Online ISBN: 978-90-313-6307-0

  • eBook Packages: Dutch language eBook collection

Publish with us

Policies and ethics