We’re sorry, something doesn't seem to be working properly.

Please try refreshing the page. If that doesn't work, please contact support so we can address the problem.

We’re sorry, something doesn't seem to be working properly.

Please try refreshing the page. If that doesn't work, please contact support so we can address the problem.

2. Kapitel Vermögensdelikte ohne Nötigungskomponente | SpringerLink

We’re sorry, something doesn't seem to be working properly.

Please try refreshing the page. If that doesn't work, please contact support so we can address the problem.

Skip to main content

2. Kapitel Vermögensdelikte ohne Nötigungskomponente

    We’re sorry, something doesn't seem to be working properly.

    Please try refreshing the page. If that doesn't work, please contact support so we can address the problem.

  • First Online:
Strafrecht Besonderer Teil 2

We’re sorry, something doesn't seem to be working properly.

Please try refreshing the page. If that doesn't work, please contact support so we can address the problem.

  • 12k Accesses

Zusammenfassung

Vermögensdelikte ohne Nötigungskomponente zeichnen sich dadurch aus, dass der Täter weder Gewalt noch Drohung gegen sein Opfer einsetzt, um sein Ziel zu erreichen.

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this chapter

eBook
USD 19.99
Price excludes VAT (USA)
  • Available as EPUB and PDF
  • Read on any device
  • Instant download
  • Own it forever
Softcover Book
USD 29.99
Price excludes VAT (USA)
  • Compact, lightweight edition
  • Dispatched in 3 to 5 business days
  • Free shipping worldwide - see info

Tax calculation will be finalised at checkout

Purchases are for personal use only

Institutional subscriptions

Notes

  1. 1.

    S.u. 4. Abschnitt.

  2. 2.

    Zum qualifizierten Diebstahl gem. §§ 244, 244a StGB s.u. II und III.

  3. 3.

    Didaktisch zu § 242 StGB Samson JA 1980, 285; Sonnen JA 1984, 569; Heubel JuS 1984, 445; Gropp JuS 1999, 1041; Jäger JuS 2000, 651; Schramm JuS 2008, 678 und 773; Zopfs ZJS 2009, 506 und 649.

  4. 4.

    Näher zum „Eigentum“ als Rechtsgut Sax FS Laufke 1971, 321.

  5. 5.

    Hierzu Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, vor § 242 Rn. 11, § 242 Rn. 1; Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 2; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 30.01.2001 – 1 StR 512/00 – NJW 2001, 1508 = NStZ 2001, 316 = StV 2001, 403 (Anm. Otto JK 2001 StGB § 263a/12; Fad JA-R 2001, 110; Martin JuS 2001, 718; LL 2001, 485; RÜ 2001, 173; RA 2001, 304; famos 5/2001; Wohlers NStZ 2001, 539); BGH B. v. 21.12.2016 – 3 StR 453/16 – NStZ-RR 2017, 211 (Anm. Jahn JuS 2017, 472; LL 2017, 620; RÜ 2017, 307; Laustetter/El-Ghazi jurisPR-StrafR 11/2017 Anm. 2).

  6. 6.

    Dafür, dass allein das Eigentum geschützt wird, z. B. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 1.

  7. 7.

    Zum Sachbegriff Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 3; aus der Rspr. vgl. BayObLG U. v. 16.08.1979 – RReg. 5 St 241/79 a, b – NJW 1980, 132 (Anm. Schmid JR 1980, 430).

  8. 8.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 3; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 03.01.1911 – V 836/10 – RGSt 44, 207; RG U. v. 23.03.1917 – IV 124/17 – RGSt 50, 264; RG U. v. 27.06.1917 – V 430/17 – RGSt 51, 97; BGH U. v. 10.05.1977 – 1 StR 167/77 – NJW 1977, 1460 (Anm. Hassemer JuS 1977, 769; Lieder NJW 1977, 2272; Joecks JA 1978, 524; Geerds JR 1978, 172); OLG Düsseldorf U. v. 22.08.1988 – 5 Ss 231/88 – 195/88 I – NJW 1989, 115; OLG Düsseldorf B. v. 20.12.1991 – 5 Ss 484/91 – 151/91 I – NStZ 1992, 298 = StV 1992, 422; OLG Stuttgart B. v. 21.01.2010 – 6 Ss 1458/09 – NStZ 2011, 44.

  9. 9.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 5; Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 3; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 21.03.1911 – II 134/11 (Heizdampf) – RGSt 44, 335.

  10. 10.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 3; näher Küper JZ 1993, 435; Graul JuS 2000, 215; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 09.05.1899 – 1028/99 – RGSt 32, 165; BayObLG B. v. 05.05.1993 – 4 St RR 29/93 – NJW 1993, 2760; OLG Karlsruhe B. v. 02.05.2001 – 3 Ss 35/01 – NJW 2001, 2488 (Anm. Fahl JA-R 2001, 186).

  11. 11.

    RG U. v. 20.10.1896 – 2609/96 – RGSt 29, 111; RG U. v. 09.05.1899 – 1028/99 – RGSt 32, 165.

  12. 12.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 3.

  13. 13.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 8; zu Implantaten Gropp JR 1985, 181.

  14. 14.

    Hierzu Krey/Hellmann/Heinrich, BT 2, 17. Aufl. 2015, Rn. 7, 10; Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 8; näher Kopp MedR 1997, 544; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 30.06.2015 – 5 StR 71/15 (Zahngold) – BGHSt 60, 302 = NJW 2015, 2901 = NStZ 2016, 92 (Anm. Bosch Jura 2015, 1393; Kudlich JA 2015, 872; LL 2015, 909; RÜ 2015, 581; Groß jurisPR-StrafR 17/2015 Anm. 4; Becker/Martenson JZ 2016, 779; Stübinger ZIS 2016, 373; Kotsoglou ZIS 2017, 257).

  15. 15.

    OLG München B. v. 31.05.1976 – 1 Ws 1540/75 – NJW 1976, 1805 (Anm. Linck NJW 1976, 2310).

  16. 16.

    Z. B. Sonnen, BT, 2005, S. 100.

  17. 17.

    OLG Bamberg U. v. 29.01.2008 – 2 Ss 125/07 (Zahngold) – NJW 2008, 1543 (Anm. Kudlich JA 2008, 391; Jahn JuS 2008, 457; LL 2008, 675; RÜ 2008, 308; RA 2008, 331; famos 7/2008); OLG Nürnberg B. v. 20.11.2009 – 1 St OLG Ss 163/09 (Zahngold) – NJW 2010, 2071 (Anm. Kudlich JA 2010, 226; Kudlich/Christensen JR 2011, 146).

  18. 18.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 19.

  19. 19.

    S. nur OLG Nürnberg B. v. 20.11.2009 – 1 St OLG Ss 163/09 – NJW 2010, 2071.

  20. 20.

    S. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 20.

  21. 21.

    Kindhäuser, in: NK; 4. Aufl. 2013, § 242 Rn. 14; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 01.10.1881 – 2243/81 – RGSt 5, 42; RG U. v. 27.06.1890 – 1574/90 – RGSt 21, 27; RG U. v. 13.04.1892 – 282/92 – RGSt 23, 74; RG U. v. 16.01.1902 – 4392/01 – RGSt 35, 67; LG Karlsruhe U. v. 21.06.1993 – 8 AK 25/93 – NStZ 1993, 543 = StV 1993, 529.

  22. 22.

    S. nur Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 5; näher Kudlich/Noltensmeier JA 2007, 863; anders aber Otto Jura 2004, 389; Otto FS Beulke 2015, 507; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 16.06.1927 – II 91/27 – RGSt 61, 336; BGH U. v. 07.05.1953 – 3 StR 485/52 – BGHSt 6, 377 = NJW 1954, 1292; OLG Düsseldorf B. v. 28.03.1983 – 5 Ss 97/83 – 95/83 I – NJW 1983, 2153 (Anm. Seier/Brandts JA 1983, 673; Bottke JR 1984, 35); BayObLG B. v. 12.12.1991 – RReg. 4 St 158/91 – NJW 1992, 1777 = NStZ 1992, 284 = StV 1992, 120 (Anm. Otto JK 1992 StGB § 246/7; Julius JR 1993, 255).

  23. 23.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 8; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 16.06.1927 – II 91/27 – RGSt 61, 336; BGH U. v. 07.05.1953 – 3 StR 485/52 – BGHSt 6, 377 = NJW 1954, 1292; OLG Düsseldorf B. v. 28.03.1983 – 5 Ss 97/83 – 95/83 I – NJW 1983, 2153 (Anm. Seier/Brandts JA 1983, 673; Bottke JR 1984, 35); OLG Düsseldorf B. v. 14.01.1988 – 5 Ss 446/87 – 1/88 I – NJW 1988, 1335; BGH B. v. 29.02.2000 – 1 StR 46/00 – NStZ-RR 2000, 234 = StV 2000, 619.

  24. 24.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 11.

  25. 25.

    S. obige Nachweise.

  26. 26.

    Zu diesem Begriff Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 242 Rn. 24.

  27. 27.

    Zsf. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 8; zur Rspr. s.o.

  28. 28.

    So Krey/Hellmann/Heinrich, BT 2, 17. Aufl. 2015, Rn. 8.

  29. 29.

    So OLG Hamburg B. v. 19.12.2011 – 2 Ws 123/11 – NJW 2012, 1601 (1603); Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 8

  30. 30.

    Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 242 Rn. 39.

  31. 31.

    Hierzu Gropp JR 1985, 181.

  32. 32.

    S. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 8; näher Kopp MedR 1997, 544; aus der Rspr. vgl. AG Berlin-Tiergarten B. v. 27.03.1996 – 248 Ds 400/95 – NJW 1996, 3092 = NStZ 1996, 544 (Anm. Schmeissner/Wolfslast NStZ 1997, 548).

  33. 33.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 8; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 09.11.1993 – VI ZR 62/93 – BGHZ 124, 52 = NJW 1994, 127 (Anm. Rohe JZ 1994, 465; Taupitz JR 1995, 21).

  34. 34.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 5a; Engel NStZ 1991, 520; Marcelli NStZ 1992, 220; Vitt NStZ 1992, 221; Wolters FS Samson 2010, 495; Bechtel JR 2017, 197; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 12.03.2015 – 4 StR 538/14 – StraFo 2015, 216 (Anm. Bosch Jura 2015, 881; Kudlich JA 2015, 471; RÜ 2015, 439); BGH B. v. 21.04.2015 – 4 StR 92/15 – NJW 2015, 2898 = NStZ 2015, 571 = StV 2015, 630 (Anm. Jäger JA 2015, 874; Kudlich NJW 2015, 2901; Oğlakcıoğlu NStZ 2015, 573); BGH Anfrageb. v. 01.06.2016 – 2 StR 335/15 – NStZ 2016, 596 = NStZ-RR 2017, 44 (Anm. Bosch Jura 2016, 1338; Jäger JA 2016, 790; Jahn JuS 2016, 848; LL 2016, 769; RÜ 2016, 644; Krell NStZ 2016, 599; Ladiges wistra 2016, 479; Schäfer JR 2017, 83; Kratz jurisPR-StrafR 9/2017 Anm. 2); BGH U. v. 22.09.2016 – 2 StR 27/16 – BGHSt 61, 263 = NJW 2017, 1559 (Anm. Schäfer JR 2017, 83); BGH B. v. 15.11.2016 – 3 ARs 16/16 – NStZ-RR 2017, 244 (Anm. RÜ 2017, 373); BGH B. v. 07.02.2017 – 5 ARs 47/16 – NStZ-RR 2017, 110 (Anm. RÜ 2017, 373); BGH B. v. 21.02.2017 – 1 ARs 16/16 – NStZ-RR 2017, 112 (Anm. RÜ 2017, 373); BGH U. v. 17.05.2017 – 2 StR 342/16 (Anm. RÜ 2017, 578); BGH U. v. 16.08.2017 – 2 StR 335/15 – NStZ-RR 2017, 341 = StV 2018, 27 (Anm. Müller-Metz NStZ-RR 2017, 341); BGH U. v. 23.08.2017 – 2 StR 560/15 – NStZ-RR 2018, 15.

  35. 35.

    Engel NStZ 1991, 520 (521); Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 242 Rn. 14; s. auch BGH Anfrageb. v. 01.06.2016 – 2 StR 335/15 – NStZ 2016, 596.

  36. 36.

    S. (auch zum Folgenden) BGH B. v. 20.09.2005 – 3 StR 295/05 – NJW 2006, 72; bestätigt z. B. in BGH B. v. 07.02.2017 – 5 ARs 47/16 – NStZ-RR 2017, 110 (Anm. RÜ 2017, 373).

  37. 37.

    Etwa Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 24.

  38. 38.

    Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 242 Rn. 14.

  39. 39.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 6.

  40. 40.

    So (auch zum Folgenden) AG Köln U. v. 10.08.2012 – 526 Ds 395/12.

  41. 41.

    So (auch zum Folgenden) OLG Hamm B. v. 10.02.2011 – III 3 RVs 103/10 (Anm. Jahn JuS 2011, 755).

  42. 42.

    S.o.; ggf. ist dann ein Versuch zu prüfen.

  43. 43.

    Hierzu Eser/Bosch, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 242 Rn. 17/18; Vergho StraFo 2013, 15.

  44. 44.

    S. nur Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 5b.

  45. 45.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 5b; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 25.09.1885 – 1813/85 – RGSt 12, 376; RG U. v. 12.01.1891 – RGSt 21, 270; RG U. v. 15.11.1898 – 3465/98 – RGSt 31, 317; BGH U. v. 04.12.1953 – 2 StR 220/53 – NJW 1954, 889; OLG Düsseldorf B. v. 15.04.1991 – 5 Ss 491/89 – 5/90 I – NJW 1992, 60; OLG Koblenz U. v. 10.08.1998 – 2 Ss 206/98 – NStZ 1999, 139 = NStZ-RR 1998, 364 (Anm. Otto JK 1999 StGB § 246/11; Baier JA 1999, 364; Wrage DAR 2000, 232).

  46. 46.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 5b; aus der Rspr. vgl. OLG Düsseldorf B. v. 15.04.1991 – 5 Ss 491/89 – 5/90 I – NJW 1992, 60; BGH U. v. 03.05.1991 – 2 StR 613/90 – NJW 1992, 250 = NStZ 1991, 432.

  47. 47.

    Hierzu Hoyer, in. SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 242 Rn. 17 ff.

  48. 48.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 9; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 19.06.1951 – 1 StR 42/51 (mehrfache Sicherungsübereignung) – BGHSt 1, 262 (Anm. Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 77); OLG Düsseldorf B. v. 23.11.1983 – 5 Ss 437/83 – 360/83 I – NJW 1984, 810 = StV 1984, 288 (Anm. Sonnen JA 1984, 379); BGH U. v. 17.03.1987 – 1 StR 693/86 – BGHSt 34, 309 = NJW 1987, 2242 = StV 1988, 14 (Anm. Geppert JK 1987 StGB § 246/5; Müller JA 1988, 56); BGH B. v. 28.06.2005 – 4 StR 376/04 – NStZ 2005, 566 und 631 = NStZ-RR 2005, 311 = StV 2005, 553 (Anm. LL 2006, 400).

  49. 49.

    Ganz h.M., s. nur Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 10.

  50. 50.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 10; näher Piel NStZ 2006, 550; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 20.07.1999 – 1 StR 668/98 – NJW 2000, 154 = NStZ 2000, 37 = StV 2000, 487 (Anm. Gehrlein NJW 2000, 1089); krit. aber etwa Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 5b.

  51. 51.

    Zur missbräuchlichen Benutzung eines Automaten (bzgl. derer außer § 242 StGB auch die §§ 246, 263a, 265a StGB zu prüfen sind) zsf. Wessels/Hillenkamp, BT 2, 40. Aufl. 2017, Rn. 181 ff. (zur Fremdheit Rn. 182); Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 242 Rn. 42 ff.; Schroth NJW 1981, 729; Steinhilper Jura 1983, 401; Lenckner/Winkelbauer wistra 1984, 83; Huff NStZ 1985, 438; Steinhilper GA 1985, 114; Kleb-Braun JA 1986, 249 und 310; Huff NJW 1987, 815; Jungwirth MDR 1987, 537; Ranft wistra 1987, 79; Thaeter JA 1988, 547; Spahn Jura 1989, 513; Schulz/Tscherwinka JA 1991, 119; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Dresden B. v. 13.04.2005 – 2 Ss 654/04 – StV 2005, 443 (Anm. RÜ 2005, 425; RA 2005, 537); OLG Jena B. v. 20.09.2006 – 1 Ss 226/06 – wistra 2007, 236; BGH U. v. 18.07.2007 – 2 StR 69/07 – NStZ 2008, 396 (Anm. RÜ 2007, 585; RA 2007, 559); BGH B. v. 16.11.2017 – 2 StR 154/17 – NJW 2018, 245 (Anm. Brand NJW 2018, 246).

  52. 52.

    Z. B. Huff NJW 1988, 981; Otto JR 1987, 221.

  53. 53.

    Wessels/Hillenkamp, BT 2, 40. Aufl. 2017, Rn. 182 ff.; Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 242 Rn. 17 ff.

  54. 54.

    S. Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 242 Rn. 42.

  55. 55.

    Zum Überlisten von Spielautomaten (bzgl. dessen neben § 242 StGB v. a. auch die §§ 246, 263a, 265a StGB zu prüfen sind) etwa Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 242 Rn. 98; Schlüchter NStZ 1988, 53; Füllkrug/Schnell wistra 1988, 177; Achenbach Jura 1991, 225; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Düsseldorf B. v. 29.10.1998 – 5 Ss 369/98 – 90/98 I – NJW 1999, 3208 = NStZ 1999, 248 = StV 1999, 154 (Anm. LL 1999, 297).

  56. 56.

    Hierzu Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 242 Rn. 5.

  57. 57.

    So OLG Düsseldorf B. v. 29.07.1999 – 5 Ss 291/98 – 71/98 I – NJW 2000, 158 (159).

  58. 58.

    So Kudlich JuS 2001, 20 (23).

  59. 59.

    Hierzu Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 242 Rn. 5; näher Fahl NStZ 2014, 244; Heinrich FS Beulke 2015, 393.

  60. 60.

    In Betracht kommen ferner v. a. die §§ 246, 263 StGB (ggf. als Versuch).

  61. 61.

    Hierzu Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 242 Rn. 60 ff.; näher Herzberg JA 1980, 385; Deutscher JA 1983, 125; Herzberg NJW 1984, 896; Charalambakis MDR 1985, 975; Lange/Trost JuS 2003, 961; Ernst Jura 2013, 454; Rebler JA 2013, 179; Ast NStZ 2013, 305; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 28.07.2009 – 4 StR 254/09 – NJW 2010, 99 = NStZ 2009, 694 = NStZ-RR 2010, 74 = StV 2010, 22 (Anm. von Heintschel-Heinegg JA 2009, 903; RÜ 2009, 713; RA 2009, 753; Satzger JK 2010 StGB § 263/88; LL 2010, 38); BGH B. v. 03.12.2009 – 4 StR 477/09; BGH B. v. 10.01.2012 – 4 StR 632/11 – NJW 2012, 1092 = NStZ 2012, 324 = StV 2012, 465 (Anm. von Heintschel-Heinegg JA 2012, 305; Hecker JuS 2012, 1138; Satzger JK 2013 StGB § 263 I/101; Sinn ZJS 2012, 831; RA 2012, 228; Ernst JR 2012, 473); BGH B. v. 19.12.2012 – 4 StR 497/12 – NStZ 2013, 336 = StV 2013, 511; BGH B. v. 13.01.2016 – 4 StR 532/15 – NJW 2016, 1109 = NStZ 2016, 216 (Anm. Hecker JuS 2016, 566; RÜ 2016, 507).

  62. 62.

    OLG Koblenz U. v. 10.08.1998 – 2 Ss 206/98 – NStZ 1999, 139 = NStZ-RR 1998, 364 (Anm. Otto JK 1999 StGB § 246/11; Baier JA 1999, 364; Wrage DAR 2000, 232); Wessels/Hillenkamp, BT 2, 40. Aufl. 2017, Rn. 80.

  63. 63.

    S. OLG Düsseldorf U. v. 15.07.1981 – 2 Ss 277/81 – 181/81 III – NJW 1982, 2267 = NStZ 1982, 249 (Anm. Geilen JK 1982 StGB § 263/11; Seier JA 1982, 518; Herzberg JR 1982, 344); Herzberg NStZ 1983, 251 (252).

  64. 64.

    OLG Hamm B. v. 29.11.1982 – 1 Ss 905/82 – NJW 1983, 583 = NStZ 1983, 266 = StV 1983, 96 (Anm. Herzberg NStZ 1983, 251; Müller-Luckmann NStZ 1983, 267).

  65. 65.

    OLG Koblenz U. v. 10.08.1998 – 2 Ss 206/98 – NStZ 1999, 139.

  66. 66.

    Zu Tankkarten Radtke, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 266b Rn. 29.

  67. 67.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 5a; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 04.11.1982 – 4 StR 451/82 – BGHSt 31, 145 = NJW 1983, 636 = NStZ 1983, 124 = StV 1983, 108 (Anm. Schmid JR 1983, 432); BGH B. v. 20.09.2005 – 3 StR 295/05 – NJW 2006, 72 = NStZ 2006, 170 = StV 2006, 18 (Anm. Satzger JK 2006 StGB § 249/10; Kudlich JA 2006, 335; LL 2006, 333; RA 2006, 36; famos 1/2006; Hauck ZIS 2006, 36).

  68. 68.

    Hierzu Eser/Bosch, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 242 Rn. 12; Hefendehl, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 263 Rn. 476 ff.; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 07.05.1953 – 3 StR 485/52 – BGHSt 6, 377 = NJW 1954, 1292; OLG Saarbrücken U. v. 16.10.1975 – Ss 55/75 – NJW 1976, 65 (Anm. Günther JZ 1976, 665).

  69. 69.

    Zu den strafrechtlichen Folgen des ProstG Eisele, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, vor § 174 Rn. 8; Heger StV 2003, 350; Kretschmer StraFo 2003, 191.

  70. 70.

    Hierzu Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 242 Rn. 64.

  71. 71.

    S. nur Kindl, in: BeckOK-BGB, Stand 15.06. 2017, § 929 Rn. 24.

  72. 72.

    S. auch BayObLG B. v. 11.02.1992 – RReg. 2 St 245/91 – NJW 1992, 2041; anders O OLG Celle U. v. 26.06.1959 – 2 Ss 179/59 – NJW 1959, 1981.

  73. 73.

    Näher zur Wegnahme Gössel ZStW 1973, 591; Laubenthal JA 1990, 38; Otto Jura 1992, 666; Ling ZStW 1998, 919; Kudlich JA 2017, 428.

  74. 74.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 10; Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 242 Rn. 20; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 27.03.2013 – 2 StR 115/12 – NStZ 2014, 40 (Anm. RÜ 2013, 782; Satzger JK 2014 StGB § 52/16; Hecker JuS 2014, 181; Zöller ZJS 2014, 214); BGH B. v. 16.09.2014 – 3 StR 373/14 – NStZ 2015, 276 = StV 2015, 114 (Anm. Satzger Jura 2015, 768; Jahn JuS 2015, 78; LL 2015, 494; RÜ 2015, 24; Dehne-Niemann NStZ 2015, 251); OLG Dresden B. v. 12.03.2015 – 2 OLG 22 Ss 14/15 – NStZ-RR 2015, 211 = StV 2016, 649 (Anm. Hecker JuS 2015, 847); OLG Braunschweig U. v. 04.03.2016 – 1 Ss 65/15 (Spardose) – StV 2016, 656 (Anm. Groß jurisPR-StrafR 12/2016 Anm. 5); BGH B. v. 16.11.2017 – 2 StR 154/17 – NJW 2018, 245 (Anm. Brand NJW 2018, 246).

  75. 75.

    S. nur Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 11; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Braunschweig U. v. 04.03.2016 – 1 Ss 65/15 – StV 2016, 656 (Spardose) (Anm. Groß jurisPR-StrafR 12/2016 Anm. 5).

  76. 76.

    Zu verschiedenen Gewahrsams-Theorien oder -Definitionen (inkl. beachtlicher Kritik an der h.M.) Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 242 Rn. 50 ff.

  77. 77.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 27; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 26.06.2008 – 3 StR 182/08 – NStZ 2008, 624 (Anm. Jahn JuS 2008, 1119; RÜ 2008, 713; RA 2008, 712; Bachmann NStZ 2009, 267).

  78. 78.

    Zum Verhältnis von Besitz und Gewahrsam Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 28; Kudlich JA 2010, 777.

  79. 79.

    S. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 28; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 18.02.1881 – 189/81 – RGSt 3, 358; RG U. v. 01.10.1881 – 2243/81 – RGSt 5, 42; RG U. v. 06.06.1904 – 5805/03 – RGSt 37, 198; RG U. v. 02.06.1921 – 675/21 – RGSt 56, 115; OLG Celle U. v. 25.01.1968 – 1 Ss 479/67 (Anm. Schröder JR 1968, 432).

  80. 80.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 242 Rn. 18; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 06.02.2002 – 1 StR 513/01 – BGHSt 47, 243 = NJW 2002, 2188 = NStZ 2002, 480 = StV 2002, 485 (Anm. Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 34 Rn. 21 ff.; Geppert JK 2002 StGB § 246/13; LL 2002, 686; RÜ 2002, 318; RA 2002, 353; Duttge/Sotelsek NJW 2002, 3756; Hoyer JR 2002, 517; Küpper JZ 2002, 1114; Cantzler/Zauner Jura 2003, 483; Heghmanns JuS 2003, 954; Otto NStZ 2003, 87; Freund/Putz NStZ 2003, 242; Ernst/Charchulla DRiZ 2003, 238); BGH B. v. 13.08.2004 – 2 StR 234/04; BGH U. v. 09.12.2009 – 5 StR 403/09; BGH B. v. 16.09.2009 – 2 StR 259/09 – NStZ 2010, 33 und 81 = StV 2010, 307 (Anm. RÜ 2009, 779; RA 2009, 809; Satzger JK 2010 StGB § 251/9; Bosch JA 2010, 229); BGH U. v. 25.07.2012 – 2 StR 111/12.

  81. 81.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 28.

  82. 82.

    Zur Gewahrsamslockerung Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 41; zur Abgrenzung von Gewahrsamslockerung und Bruch s.u. (4); zur Abgrenzung von Betrug (Vermögensverfügung) und Diebstahl (Wegnahme nach Gewahrsamslockerung) s.u. (4) und D.

  83. 83.

    Das Zurücklassen landwirtschaftlicher Geräte auf dem Feld wird angeführt von BGH B. v. 06.10.1961 – 2 StR 289/61 – BGHSt 16, 271 = NJW 1961, 2266 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 43; Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 65; Bähr JuS 1962, 79; Mayer JZ 1962, 617); BGH U. v. 01.12.1967 – 4 StR 516/67 – NJW 1968, 662 (Anm. Schmitt JZ 1968, 307); Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 242 Rn. 15.

  84. 84.

    Zur (längeren) Ortsabwesenheit Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 12; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 26.07.1957 – 4 StR 257/57 – BGHSt 10, 400 = NJW 1957, 1933 (Anm. Mayer JZ 1958, 283); BGH B. v. 06.10.1961 – 2 StR 289/61 – BGHSt 16, 271.

  85. 85.

    S. Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 242 Rn. 45; Haffke GA 1972, 225; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 15.02.1918 – V 867/17 – RGSt 52, 143.

  86. 86.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 28; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 17.04.1916 – I 66/16 – RGSt 50, 46; RG U. v. 02.06.1921 – 675/21 – RGSt 56, 115.

  87. 87.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 36 f.; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 22.05.1906 – 80/06 – RGSt 38, 444.

  88. 88.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 25; näher Bruns FS Mezger 1954, 335; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 11.06.1926 – I 159/26 – RGSt 60, 273; BGH U. v. 16.06.1953 – 1 StR 798/52 – NJW 1953, 1358.

  89. 89.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 13; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 15.02.1918 – V 867/17 – RGSt 52, 143; U. v. 03.02.1920 – V 804/19 – RGSt 54, 231; RG U. v. 07.06.1926 – II 342/26 – RGSt 60, 271; OLG Stuttgart U. v. 04.04.1973 – 1 Ss 724/72 – NJW 1973, 1385 (Anm. Kraemer/Ringwald NJW 1973, 1387; Lenckner JZ 1973, 741 und 794).

  90. 90.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 14, 14a; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Celle B. v. 13.09.2011 – 1 Ws 355/11 – NStZ 2012, 447 (Anm. Jahn JuS 2011, 1131; Krell ZJS 2011, 572; Bosch JK 2012 StGB § 255/11; RÜ 2012, 713; LL 2013, 189); OLG Braunschweig U. v. 04.03.2016 – 1 Ss 65/15 (Spardose) – StV 2016, 656 (Anm. Groß jurisPR-StrafR 12/2016 Anm. 5); BGH U. v. 12.10.2016 – 1 StR 402/16 (Anm. Eisele JuS 2017, 698; LL 2017, 480; RÜ 2017, 171).

  91. 91.

    S. Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 242 Rn. 40 ff., insbesondere Rn. 45.

  92. 92.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 33.

  93. 93.

    S. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 51; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 11.02.2015 – 2 StR 210/14 – NStZ-RR 2015, 142.

  94. 94.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 39; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 03.04.2001 – 1 StR 45/01 – NStZ-RR 2001, 268 (Anm. Geppert JK 2002 StGB § 242/21); BGH U. v. 11.03.2003 – 1 StR 507/02 – NStZ-RR 2003, 186 = StV 2003, 460 (Anm. RA 2003, 382); OLG Celle B. v. 13.09.2011 – 1 Ws 355/11 – NStZ 2012, 447 (Anm. Jahn JuS 2011, 1131; Krell ZJS 2011, 572; Bosch JK 2012 StGB § 255/11; RÜ 2012, 713; LL 2013, 189), BGH B. v. 09.06.2015 – 3 StR 113/15 – NStZ 2016, 117.

  95. 95.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 39.

  96. 96.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 12; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 23.01.1979 – 5 StR 804/78 (Fernfahrer) (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 44; Geilen JK 1980 StGB § 246/2); BGH B. v. 02.08.2000 – 3 StR 218/00 – StV 2001, 13; OLG Köln U. v. 29.07.2004 – Ss 196/03 (Anm. Otto JK 2005 StGB § 242/22); BGH U. v. 04.09.2008 – 1 StR 383/08 – NStZ-RR 2009, 22.

  97. 97.

    Hierzu Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 242 Rn. 33 ff., 40; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 09.04.1968 – 1 StR 650/67 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 45); LG Aachen B. v. 11.10.1984 – 86 Qs 74/84 – NJW 1985, 338.

  98. 98.

    Hierzu Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 32; aus der Rspr. vgl. RG. U. v. 24.05.1880 – 1289/80 – RGSt 2, 64; RG U. v. 13.12.1881 – 2873/81 – RGSt 5, 222; RG U. v. 10.02.1902 – 4712/01 – RGSt 35, 115; RG U. v. 09.11.1911 – III 518/11 – RGSt 45, 249; RG U. v. 10.06.1913 – V 93/13 – RGSt 47, 210.

  99. 99.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 13; Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 27 ff.

  100. 100.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 27; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Braunschweig U. v. 04.03.2016 – 1 Ss 65/15 (Spardose) – StV 2016, 656 (Anm. Groß jurisPR-StrafR 12/2016 Anm. 5).

  101. 101.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 30; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 17.04.1916 – I 66/16 – RGSt 50, 46; RG U. v. 21.10.1921 – IV 895/21 – RGSt 56, 207; BGH U. v. 21.05.1953 – 4 StR 787/52 – BGHSt 4, 210 = NJW 1953, 1400; BGH U. v. 15.09.1964 – 1 StR 267/64 – BGHSt 20, 32 = NJW 1965, 115 (Anm. Eser NJW 1965, 377).

  102. 102.

    Ganz h.M., Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 13; Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 29; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 31.03.1933 – I 254/33 – RGSt 67, 183; BGH U. v. 21.05.01953 – 4 StR 787/52 – BGHSt 4, 210 = NJW 1953, 1400; BGH U. v. 15.09.1964 – 1 StR 267/64 – BGHSt 20, 32 = NJW 1965, 115 (Anm. Eser NJW 1965, 377).

  103. 103.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 30; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 31.03.1933 – I 254/33 – RGSt 67, 183; BGH U. v. 21.05.1953 – 4 StR 787/52 – BGHSt 4, 210 = NJW 1953, 1400; BayObLG U. v. 22.12.1960 – RReg. 4 St 230 a, b/60 – NJW 1961, 978 (Anm. Schröder JR 1961, 189); BGH U. v. 15.09.1964 – 1 StR 267/64 – BGHSt 20, 32 = NJW 1965, 115 (Anm. Eser NJW 1965, 377); BGH U. v. 11.03.2003 – 1 StR 507/02 – NStZ-RR 2003, 186 = StV 2003, 460 (Anm. RA 2003, 382).

  104. 104.

    S. die Kritik bei Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 242 Rn. 26.

  105. 105.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 30; aus der Rspr. vgl. BayObLG U. v. 22.12.1960 – RReg. 4 St 230 a, b/60 – NJW 1961, 978 (Anm. Schröder JR 1961, 189).

  106. 106.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 28; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 06.10.1961 – 2 StR 289/61 – BGHSt 16, 271 = NJW 1961, 2266 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 43; Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 65; Bähr JuS 1962, 79; Mayer JZ 1962, 617); OLG Hamm U. v. 13.12.1968 – 3 Ss 1398/68 – NJW 1969, 620 (Anm. Wedekind NJW 1969, 1128; Bittner MDR 1970, 291); LG Karlsruhe U. v. 11.10.1976 – V KLs 23/75b – NJW 1977, 1301 und 2376; OLG Köln U. v. 21.05.1985 – Ss 103/85 – NJW 1986, 392; BGH U. v. 24.06.1987 – VIII ZR 379/86 – BGHZ 101, 186 = NJW 1987, 2812; OLG Düsseldorf B. v. 14.01.1988 – 5 Ss 446/87 – 1/88 I – NJW 1988, 1335.

  107. 107.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 242 Rn. 29 f.

  108. 108.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 28; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 03.05.1897 – 1383/97 – RGSt 30, 88; RG U. v. 17.04.1916 – I 66/16 – RGSt 50, 46; OLG Düsseldorf B. v. 14.01.1988 – 5 Ss 446/87 – 1/88 I – NJW 1988, 1335.

  109. 109.

    Hierzu zsf. Eser/Bosch, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 242 Rn. 37; Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 242 Rn. 79.

  110. 110.

    S. Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 242 Rn. 8; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 21.04.1970 – 1 StR 45/70 – BGHSt 23, 254 = NJW 1970, 1196 (Anm. Hassemer JuS 1970, 536).

  111. 111.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 17; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Dresden B. v. 12.03.2015 – 2 OLG 22 Ss 14/15 – NStZ-RR 2015, 211 = StV 2016, 649 (Anm. Hecker JuS 2015, 847); BGH U. v. 12.10.2016 – 1 StR 402/16 (Anm. Eisele JuS 2017, 698; LL 2017, 480; RÜ 2017, 171); BGH B. v. 15.12.2016 – 3 StR 422/16 (Anm. RÜ 2017, 434).

  112. 112.

    S. nur Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 17; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Hamm B. v. 29.04.2014 – 1 RVs 25/14 – NStZ-RR 2014, 209 (Anm. Hecker JuS 2015 276; Jäger JA 2015, 390; Brüning ZJS 2015, 310).

  113. 113.

    Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 242 Rn. 78; aus der Rspr. vgl. LG Zwickau U. v. 27.10.2005 – 3 Ns 540 Js 7779/05 – NJW 2006, 166.

  114. 114.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 17; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 06.10.1961 – 2 StR 289/61 – BGHSt 16, 271 = NJW 1961, 2266 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 43; Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 65; Bähr JuS 1962, 79; Mayer JZ 1962, 617); BGH U. v. 13.05.1982 – 3 StR 51/82 – NStZ 1982, 420 (Anm. Geilen JK 1983 StGB § 242/3); OLG Köln U. v. 21.05.1985 – Ss 103/85 – NJW 1986, 392.

  115. 115.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 50; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 26.06.2008 – 3 StR 182/08 – NStZ 2008, 624 (Anm. Jahn JuS 2008, 1119; RÜ 2008, 713; RA 2008, 712; Bachmann NStZ 2009, 267); AG Rudolstadt U. v. 10.03.2016 – 312 Js 24369/15 1 Ls jug. – NStZ-RR 2016, 229 = StV 2016, 693.

  116. 116.

    Hierzu Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 54; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 21.12.2016 – 3 StR 453/16 – NStZ-RR 2017, 211 (Anm. Jahn JuS 2017, 472; LL 2017, 620; RÜ 2017, 307; Laustetter/El-Ghazi jurisPR-StrafR 11/2017 Anm. 2); BGH B. v. 28.03.2017 – 2 StR 395/16 – NStZ-RR 2017, 198 (Anm. RÜ 2017, 506).

  117. 117.

    S. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 42; Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 242 Rn. 33.

  118. 118.

    Zum (auch beobachteten) Ladendiebstahl Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 242 Rn. 22 ff.; Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 36, 55 f.; Hillenkamp, 40 Probleme aus dem Strafrecht BT, 12. Aufl. 2013, 20. Problem; Welzel GA 1960, 257; Wimmer NJW 1962, 609; Ling ZStW 1998, 919; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 18.02.2010 – 3 StR 556/09 – NStZ 2011, 158 = StV 2010, 628 (Anm. Bachmann/Goeck Jura 2010, 922; RÜ 2010, 373; RA 2010, 365; Satzger JK 2011 StGB § 250 II Nr. 1/11; Hecker JuS 2011, 565); BGH B. v. 06.07.2010 – 3 StR 180/10 – NStZ 2011, 36 = StV 2010, 634 (Anm. RA 2010, 698; Satzger JK 2011 StGB § 242/25; Hecker JuS 2011, 374; LL 2011, 246); AG Lübeck U. v. 27.06.2012 – 61 Ds 750 Js 13529/12 (70/12) (Anm. Laue jurisPR-StrafR 20/2012 Anm. 4); BGH B. v. 18.06.2013 – 2 StR 145/13 – NStZ-RR 2013, 276; BGH U. v. 27.03.2013 – 2 StR 115/12 – NStZ 2014, 40; OLG Hamm B. v. 29.04.2014 – 1 RVs 25/14 – NStZ-RR 2014, 209 (Anm. Hecker JuS 2015 276; Jäger JA 2015, 390; Brüning ZJS 2015, 310); OLG Dresden B. v. 12.03.2015 – 2 OLG 22 Ss 14/15 – NStZ-RR 2015, 211 = StV 2016, 649 (Anm. Hecker JuS 2015, 847); AG Rudolstadt U. v. 10.03.2016 – 312 Js 24369/15 1 Ls jug. – NStZ-RR 2016, 229 = StV 2016, 693.

  119. 119.

    S.o.

  120. 120.

    S. nur Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 21; Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 36, 55 f.

  121. 121.

    Dazu Eser/Bosch, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 242 Rn. 37 ff.

  122. 122.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 20; näher Wimmer NJW 1962, 609; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 16.09.2014 – 3 StR 373/14 – NStZ 2015, 276 = StV 2015, 114 (Anm. Satzger Jura 2015, 768; Jahn JuS 2015, 78; LL 2015, 494; RÜ 2015, 24; Dehne-Niemann NStZ 2015, 251); OLG Dresden B. v. 12.03.2015 – 2 OLG 22 Ss 14/15 – NStZ-RR 2015, 211 = StV 2016, 649 (Anm. Hecker JuS 2015, 847).

  123. 123.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 242 Rn. 25 ff.; aus der Rspr. vgl. zuletzt LG Zwickau U. v. 27.10.2005 – 3 Ns 540 Js 7779/05 – NJW 2006, 166; BGH B. v. 18.06.2013 – 2 StR 145/13 – NStZ-RR 2013, 276; OLG Dresden B. v. 12.03.2015 – 2 OLG 22 Ss 14/15 – NStZ-RR 2015, 211 = StV 2016, 649 (Anm. Hecker JuS 2015, 847).

  124. 124.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 19; aus der Rspr. vgl. zuletzt LG Potsdam U. v. 06.10.2005 – 26 (10) Ns 142/05 – NStZ 2007, 336 (Anm. RA 2007, 404; famos 11/2007; Walter NStZ 2008, 156); LG Zwickau U. v. 27.10.2005 – 3 Ns 540 Js 7779/05 – NJW 2006, 166; OLG Hamm B. v. 05.01.2009 – 2 Ss 499/08.

  125. 125.

    Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 242 Rn. 37; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 07.09.1962 – 4 StR 266/62 – BGHSt 18, 66 = NJW 1963, 212; BGH U. v. 13.05.1982 – 3 StR 51/82 – NStZ 1982, 420 (Anm. Geilen JK 1983 StGB § 242/3).

  126. 126.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 51 ff.; näher Toepel FS Rudolphi 2004, 581; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 16.11.2017 – 2 StR 154/17 – NJW 2018, 245 (Anm. Brand NJW 2018, 246).

  127. 127.

    Zur Abgrenzungsfunktion der Wegnahme vgl. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 52; näher Meister MDR 1947, 251; Otto ZStW 1967, 59; Geppert JuS 1977, 69; Geiger JuS 1992, 834; Schmitt FS Spendel 1992, 575; Biletzki JA 1995, 857; Toepel FS Rudolphi 2004, 581.

  128. 128.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 51.

  129. 129.

    Zur Abgrenzung von Einverständnis in die Gewahrsamsübertragung und bloßem Einverständnis in eine Gewahrsamslockerung Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 242 Rn. 48.

  130. 130.

    Aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 17.05.2017 – 2 StR 342/16 (Anm. RÜ 2017, 578).

  131. 131.

    S. auch BGH U. v. 12.10.2016 – 1 StR 402/16 (Anm. Eisele JuS 2017, 698; RÜ 2017, 171).

  132. 132.

    Zur Diebesfalle Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 242 Rn. 63; Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 23; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 30.04.1953 – 5 StR 941/52 – BGHSt 4, 199 = NJW 1953, 1271; OLG Köln U. v. 01.09.1961 – Ss 279/61 – NJW 1961, 2360; BGH B. v. 06.10.1961 – 2 StR 289/61 – BGHSt 16, 271 = NJW 1961, 2266 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 43; Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 65; Bähr JuS 1962, 79; Mayer JZ 1962, 617); BGH B. v. 16.04.1985 – 1 StR 144/85 – StV 1985, 323 (Anm. Sonnen JA 1985, 547); OLG Celle U. v. 13.01.1987 – 1 Ss 475/86 (Anm. Geppert JK 1987 StGB § 242/11; Hillenkamp JR 1987, 254); OLG Düsseldorf B. v. 07.09.1987 – 5 Ss 276/87 – 221/87 I – NJW 1988, 83 = StV 1988, 109; LG Gera U. v. 20.07.2000 – 152 Js 7746/99 – StraFo 2000, 358 (Anm. RA 2000, 655).

  133. 133.

    Zur Abgrenzung von Diebesfalle und bloßer Beobachtung Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 53.

  134. 134.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 57 f.; näher Rönnau FS Roxin 2011, 487.

  135. 135.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 57.

  136. 136.

    Hoyer in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 242 Rn. 55; vgl. schon Dreher, MDR 1952, 563.

  137. 137.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 58; Schroth NJW 1981, 729; Steinhilper Jura 1983, 401; Gropp JZ 1983, 487; Lenckner/Winkelbauer wistra 1984, 83; Huff NStZ 1985, 438; Steinhilper GA 1985, 114; Kleb-Braun JA 1986, 249 und 310; Huff NJW 1987, 815; Jungwirth MDR 1987, 537; Ranft wistra 1987, 79; Thaeter JA 1988, 547; Spahn Jura 1989, 513; Schulz/Tscherwinka JA 1991, 119; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Dresden B. v. 13.04.2005 – 2 Ss 654/04 – StV 2005, 443 (Anm. RÜ 2005, 425; RA 2005, 537); OLG Jena B. v. 20.09.2006 – 1 Ss 226/06 – wistra 2007, 236; BGH U. v. 18.07.2007 – 2 StR 69/07 – NStZ 2008, 396 (Anm. RÜ 2007, 585; RA 2007, 559); BGH B. v. 16.11.2017 – 2 StR 154/17 – NJW 2018, 245 (Anm. Brand NJW 2018, 246).

  138. 138.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 58; Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 26.

  139. 139.

    Z. B. BGH B. v. 16.12.1987 – 3 StR 209/87 – BGHSt 35, 152 = NJW 1988, 979 = StV 1988, 149 (Anm. Otto JK 1988 StGB § 246/6; Sonnen JA 1988, 461; Hassemer JuS 1988, 744; Huff NJW 1988, 981; Schmitt/Ehrlicher JZ 1988, 364; Thaeter wistra 1988, 339; Ranft JR 1989, 165); zuletzt BGH B. v. 16.11.2017 – 2 StR 154/17 – NJW 2018, 245 (Anm. Brand NJW 2018, 246).

  140. 140.

    Z. B. BayObLG U. v. 20.11.1986 – RReg. 3 St 146/86 – NJW 1987, 663 (665).

  141. 141.

    Mitsch JuS 1986, 767 (769 ff.); s. auch Eser/Bosch, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 242 Rn. 36a.

  142. 142.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 25; Schlüchter NStZ 1988, 53; Füllkrug/Schnell wistra 1988, 177; Achenbach Jura 1991, 225; aus der Rspr. vgl. BayObLG U. v. 28.08.1990 – RReg. 4 St 250/89 – NJW 1991, 438 = NStZ 1990, 595 und 1991, 343 = StV 1991, 210 (Anm. Herzog StV 1991, 215; Neumann JR 1991, 302); OLG Düsseldorf B. v. 29.10.1998 – 5 Ss 369/98 – 90/98 I – NJW 1999, 3208 = NStZ 1999, 248 = StV 1999, 154 (Anm. LL 1999, 297).

  143. 143.

    S. Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 242 Rn. 5.

  144. 144.

    S. Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 242 Rn. 5; Fahl NStZ 2014, 244; Heinrich FS Beulke 2015, 393.

  145. 145.

    OLG Hamm B. v. 08.08.2013 – III-5 RVs 56/13 – NStZ 2014, 275 (276); s. auch Jahn JuS 2014, 179 (180).; anders aber Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 18a.

  146. 146.

    Hierzu Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 242 Rn. 60 ff.; Herzberg JA 1980, 385; Deutscher JA 1983, 125; Herzberg NJW 1984, 896; Charalambakis MDR 1985, 975; Lange/Trost JuS 2003, 961; Ernst Jura 2013, 454; Rebler JA 2013, 179; Ast NStZ 2013, 305; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 28.07.2009 – 4 StR 254/09 – NJW 2010, 99 = NStZ 2009, 694 = NStZ-RR 2010, 74 = StV 2010, 22 (Anm. von Heintschel-Heinegg JA 2009, 903; RÜ 2009, 713; RA 2009, 753; Satzger JK 2010 StGB § 263/88; LL 2010, 38); BGH B. v. 03.12.2009 – 4 StR 477/09; BGH B. v. 10.01.2012 – 4 StR 632/11 – NJW 2012, 1092 = NStZ 2012, 324 = StV 2012, 465 (Anm. von Heintschel-Heinegg JA 2012, 305; Hecker JuS 2012, 1138; Satzger JK 2013 StGB § 263 I/101; Sinn ZJS 2012, 831; RA 2012, 228; Ernst JR 2012, 473); BGH B. v. 19.12.2012 – 4 StR 497/12 – NStZ 2013, 336 = StV 2013, 511; BGH B. v. 13.01.2016 – 4 StR 532/15 – NJW 2016, 1109 = NStZ 2016, 216 (Anm. Hecker JuS 2016, 566; RÜ 2016, 507).

  147. 147.

    S. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 24; Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 242 Rn. 57.

  148. 148.

    Hierzu Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 242 Rn. 100.

  149. 149.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017 Rn. 54; a Huschka NJW 1960, 1189; Cordier NJW 1961, 1340.

  150. 150.

    So z. B. OLG Düsseldorf B. v. 17.11.1992 – 2 Ss 337/92 – 67/92 III (verdeckte CD) – NJW 1993, 1407 = NStZ 1993, 286 (Anm. Schmitz JA 1993, 350; Jung JuS 1993, 779; Roßmüller/Rohrer Jura 1994, 469; Brocker JuS 1994, 919; Vitt NStZ 1994, 133; Stoffers JR 1994, 205).

  151. 151.

    So die ganz h.M., vgl. nur BGH B. v. 26.07.1995 – 4 StR 234/95 – BGHSt 41, 198 (202 f.); E

    isele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 54.

  152. 152.

    So BGH B. v. 26.07.1995 – 4 StR 234/95 – BGHSt 41, 198 (203).

  153. 153.

    Z. B. Wessels/Hillenkamp, BT 2, 40. Aufl. 2017, Rn. 639.

  154. 154.

    OLG Düsseldorf B. v. 13.11.1987 – 2 Ss 413/87 – 260/87 II – NJW 1988, 922 (923 f.); Fahl JuS 2004, 885 (889).

  155. 155.

    Anders Fahl JuS 2004, 885 (889).

  156. 156.

    Z. B. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 55.

  157. 157.

    Etwa Wessels/Hillenkamp, BT 2, 40. Aufl. 2017, Rn. 639; OLG Hamm U. v. 29.06.1978 – 2 Ss 1315/78 – NJW 1978, 2209 (Anm. Geilen JK 1979 StGB § 263/2).

  158. 158.

    Fahl JuS 2004, 885 (888).

  159. 159.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 56.

  160. 160.

    Ganz h.M.; Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 27; aus der Rspr. vgl. OLG Nürnberg B. v. 08.07.1948 – Ss 117/48 – NJW 1949, 877 (Anm. Schröder SJZ 1950, 94); OLG Hamm U. v. 14.12.1950 – 2 Ss 400/50 – NJW 1951, 245; BGH U. v. 16.04.1952 – II ZR 49/51 – BGHZ 5, 365 = NJW 1952, 782; BGH U. v. 02.05.1952 – 4 StR 867/51 – NJW 1952, 796; BGH U. v. 16.10.1952 – 5 StR 330/52 – BGHSt 3, 241 = NJW 1953, 73; BGH U. v. 27.01.1953 – 2 StR 558/52 – BGHSt 4, 36 = NJW 1953, 752; BGH U. v. 30.10.1953 – 3 StR 776/52 – BGHSt 5, 155 = NJW 1954, 239; BGH U. v. 17.03.1955 – 4 StR 8/55 – BGHSt 7, 252 = NJW 1955, 877.

  161. 161.

    Hierzu aus der Warte des Diebstahls Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 242 Rn. 60 ff.; aus der Warte des Betrugs etwa Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 567 ff.; Hillenkamp, 40 Probleme aus dem Strafrecht BT, 12. Aufl. 2013, 30. Problem; Otto ZStW 1967, 59; Schünemann GA 1969, 46; Dreher GA 1969, 56; Geppert JuS 1977, 69; Herzberg ZStW 1977, 367; Haas GA 1990, 201; Ebel Jura 2008, 256; Ordner NZWiSt 2016, 228; aus der Rspr. vgl. OLG Düsseldorf B. v. 02.11.1992 – 2 Ss 356/92 – 120/92 II – NJW 1993, 1872 = StV 1993, 198 (Anm. Otto JK 1993 StGB § 267/18 und § 263/38); OLG Celle U. v. 12.10.1993 – 1 Ss 166/93 – NJW 1994, 142 (Anm. Linnemann wistra 1994, 167; Krack/Radtke JuS 1995, 17); OLG Düsseldorf U. v. 01.02.1994 – 2 Ss 150/93 – 57/93 II – NJW 1994, 3366; BGH B. v. 30.07.1996 – 5 StR 168/96 – NStZ 1997, 32; BayObLG U. v. 18.12.1997 – 5 St RR 67/97 (Anm. Satzger JA 1998, 926; Otto JK 1999 StGB § 263/51); BGH U. v. 18.02.1998 – 5 StR 682/96 – NStZ-RR 1998, 268; BGH B. v. 05.04.2011 – 3 StR 66/11 – NJW 2012, 1093 = NStZ 2012, 144 = StV 2011, 617 (Anm. Bosch JK 2011 BGB § 229/1; Hecker JuS 2011, 940; LL 2011, 647; RA 2011, 291; Grabow NStZ 2012, 145); OLG Celle B. v. 13.09.2011 – 1 Ws 355/11 – NStZ 2012, 447 (Anm. Jahn JuS 2011, 1131; Krell ZJS 2011, 572; Bosch JK 2012 StGB § 255/11; RÜ 2012, 713; LL 2013, 189); BGH B. v. 07.03.2017 – 1 StR 41/17 (Anm. Jäger JA 2017, 950; RÜ 2017, 638).

  162. 162.

    S. Nachweise in der vorletzten Fn.

  163. 163.

    Z. B. Hefendehl, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 263 Rn. 329 ff.

  164. 164.

    Vgl. etwa Samson JA 1980, 285 (289).

  165. 165.

    Z. B. Hefendehl, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 263 Rn. 329 ff.

  166. 166.

    S. z. B. Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 242 Rn. 63 ff.

  167. 167.

    S. Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 242 Rn. 64.

  168. 168.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 242 Rn. 27; aus der Rspr. vgl. RG B. v. 07.07.1886 – 999/86 – RGSt 14, 312; RG U. v. 02.05.1936 – 3 D 192/36 – RGSt 70, 201; BGH U. v. 01.06.1956 – 2 StR 127/56 – BGHSt 9, 253 = NJW 1956, 1526 (Anm. Maurach JR 1957, 28); BGH U. v. 18.12.1959 – 4 StR 499/59 – NJW 1960, 542 (Anm. Schmitt JZ 1960, 447); BGH B. v. 14.03.1969 – 2 StR 64/69 – BGHSt 22, 350 = NJW 1969, 1037; BGH U. v. 27.05.1982 – 4 StR 181/82 – NJW 1982, 2784 = NStZ 1982, 380 = StV 1982, 420 (Anm. Seier JA 1982, 617; Geilen JK 1983 StGB § 249/2); BGH B. v. 10.02.2009 – 3 StR 3/09 – NStZ-RR 2009, 278; BGH B. v. 27.05.2009 – 5 StR 187/09 – NStZ-RR 2009, 279.

  169. 169.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 32 ff.; Rudolphi GA 1965, 33; Maiwald JA 1971, 579 und 643; Schmidhäuser FS Bruns 1978, 345; Ulsenheimer Jura 1979, 169; Tenckhoff JuS 1980, 723; Dencker FS Rudolphi 2004, 425; Börner Jura 2005, 389; Rönnau JuS 2007, 806; Schmitz FS Otto 2007, 759; Kudlich/Oğlakcıoğlu JA 2012, 321

  170. 170.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 43; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 15.12.2016 – 3 StR 422/16 (Anm. RÜ 2017, 434).

  171. 171.

    S. auch Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 64, 89 ff.; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 22.03.2012 – 4 StR 541/11 – NStZ-RR 2012, 239 = StV 2013, 435 (Anm. Jäger JA 2012, 790; LL 2012, 801; RÜ 2012, 428).

  172. 172.

    S. nur Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 32.

  173. 173.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 43; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 25.10.1968 – 4 StR 398/68; BGH U. v. 15.01.1970 – 4 StR 527/69 – NJW 1970, 1753 (Anm. Schröder NJW 1970, 1754); BGH U. v. 10.05.1977 – 1 StR 167/77 – NJW 1977, 1460 (Anm. Hassemer JuS 1977, 769; Lieder NJW 1977, 2272; Joecks JA 1978, 524; Geerds JR 1978, 172); BGH U. v. 02.07.1980 – 2 StR 224/80 – NStZ 1981, 63 (Anm. Geilen JK 1981 StGB § 249/1); BGH U. v. 26.09.1984 – 3 StR 367/84 – NJW 1985, 812 (Anm. Otto JK 1985 StGB § 242/4; Gropp JR 1985, 518); OLG Düsseldorf B. v. 09.01.1987 – 5 Ss 414/86 – 310/86 I – NJW 1987, 2526 (Anm. Keller JR 1987, 521); OLG Düsseldorf U. v. 22.08.1988 – 5 Ss 231/88 – 195/88 I – NJW 1989, 115; OLG Stuttgart B. v. 21.01.2010 – 6 Ss 1458/09 – NStZ 2011, 44.

  174. 174.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 43.

  175. 175.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 65, 73; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 09.06.2015 – 3 StR 146/15 – StV 2016, 642 (Anm. Satzger Jura 2016, 828; LL 2016, 402; RÜ 2016, 235).

  176. 176.

    Zum Ganzen (zutreffend kritisch bzgl. der h.M.) Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 242 Rn. 118 ff.

  177. 177.

    Hierzu s. nur Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 35a.

  178. 178.

    Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 242 Rn. 24; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 01.03.2012 – 3 StR 434/11 – NStZ-RR 2012, 207; BGH B. v. 17.12.2014 – 3 StR 484/14 – NStZ 2015, 396 = StV 2015, 768 (Anm. RÜ 2015, 308).

  179. 179.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 242 Rn. 31.

  180. 180.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 39; Schaffstein GA 1964, 97; Kudlich JA 2015, 32.

  181. 181.

    Hierzu Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 106, 108; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 21.03.1911 – II 134/11 – RGSt 44, 335; BGH U. v. 17.03.1987 – 1 StR 693/86 – BGHSt 34, 309 = NJW 1987, 2242 = StV 1988, 14 (Anm. Geppert JK 1987 StGB § 246/5; Müller JA 1988, 56).

  182. 182.

    Problematisch, hierzu Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 242 Rn. 29; Reinbacher ZStW 2014, 642; aus der Rspr. vgl. BayObLG B. v. 12.12.1991 – RReg. 4 St 158/91 – NJW 1992, 1777 = NStZ 1992, 284 = StV 1992, 120 (Anm. Otto JK 1992 StGB § 246/7; Julius JR 1993, 255).

  183. 183.

    S. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 38.

  184. 184.

    Problematisch, s. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 106, 108.

  185. 185.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 108.

  186. 186.

    Hierzu Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 242 Rn. 53.

  187. 187.

    S. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 157.

  188. 188.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 73 f.; Stoffers Jura 1995, 113; Grunewald GA 2005, 520; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 19.01.1923 – IV 380/22 – RGSt 57, 199; BGH B. v. 05.03.1971 – 3 StR 231/69 – BGHSt 24, 115 = NJW 1971, 900 (Anm. Deubner NJW 1971, 1469; Schöneborn MDR 1971, 811).

  189. 189.

    Mitsch, BT II, 3. Aufl. 2015, S. 52; RGSt 57, 199.

  190. 190.

    BGH B. v. 05.03.1971 – 3 StR 231/69 – BGHSt 24, 115 (119).

  191. 191.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 74.

  192. 192.

    Hierzu Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 242 Rn. 101; Wessels JZ 1965, 631.

  193. 193.

    Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 242 Rn. 21; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 27.01.2011 – 4 StR 502/10 – NStZ 2011, 699 = StV 2011, 412 (Anm. Jahn JuS 2011, 846; LL 2011, 493; RA 2011, 308); BGH B. v. 25.02.2014 – 4 StR 567/13 – NStZ 2014, 516 (Anm. RÜ 2014, 574); BGH B. v. 28.04.2015 – 3 StR 48/15 – NStZ-RR 2015, 371; BGH B. v. 09.06.2015 – 3 StR 146/15 – StV 2016, 642 (Anm. Satzger Jura 2016, 828; LL 2016, 402; RÜ 2016, 235).

  194. 194.

    Z. B. Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 242 Rn. 31.

  195. 195.

    S. auch Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 242 Rn. 30; Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 242 Rn. 47.

  196. 196.

    S. Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 242 Rn. 62.

  197. 197.

    Aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 13.11.2003 – 3 StR 282/03 – NStZ 2004, 386 (Anm. RA 2004, 278).

  198. 198.

    Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 242 Rn. 61; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 08.01.1915 – IV 593/14 – RGSt 49, 140.

  199. 199.

    Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 242 Rn. 25; aus der Rspr. vgl. OLG Hamm U. v. 26.03.1964 – 2 Ss 10/64 – NJW 1964, 1427 (Anm. Eser JuS 1964, 477); BGH U. v. 26.09.1984 – 3 StR 367/84 – NJW 1985, 812 (Anm. Otto JK 1985 StGB § 242/4; Gropp JR 1985, 518).

  200. 200.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 242 Rn. 37; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 28.04.2015 – 3 StR 48/15 – NStZ-RR 2015, 371; BGH B. v. 09.06.2015 – 3 StR 146/15 – StV 2016, 642 (Anm. Satzger Jura 2016, 828; LL 2016, 402; RÜ 2016, 235).

  201. 201.

    S. nur Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 242 Rn. 35.

  202. 202.

    S. Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 242 Rn. 62; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 12.03.2015 – 4 StR 538/14 – 4 StR 538/14 (Anm. Bosch Jura 2015, 881; Kudlich JA 2015, 471; RÜ 2015, 439); BGH B. v. 28.04.2015 – 3 StR 48/15 – NStZ-RR 2015, 371; BGH B. v. 09.06.2015 – 3 StR 146/15 – StV 2016, 642 (Anm. Satzger Jura 2016, 828; LL 2016, 402; RÜ 2016, 235).

  203. 203.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 83; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 11.06.2013 – 1 StR 86/13 (Anm. Hecker JuS 2013, 1141; RÜ 2013, 709; LL 2014, 196); BGH U. v. 12.03.2015 – 4 StR 538/14 (Anm. Bosch Jura 2015, 881; Kudlich JA 2015, 471; RÜ 2015, 439); BGH B. v. 28.04.2015 – 3 StR 48/15 – NStZ-RR 2015, 371; BGH B. v. 09.06.2015 – 3 StR 146/15 – StV 2016, 642 (Anm. Satzger Jura 2016, 828; LL 2016, 402; RÜ 2016, 235).

  204. 204.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 83; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 12.03.2015 – 4 StR 538/14 – StraFo 2015, 216 (Anm. Bosch Jura 2015, 881; Kudlich JA 2015, 471; RÜ 2015, 439); BGH B. v. 28.04.2015 – 3 StR 48/15 – NStZ-RR 2015, 371; BGH B. v. 09.06.2015 – 3 StR 146/15 – StV 2016, 642 (Anm. Satzger Jura 2016, 828; LL 2016, 402; RÜ 2016, 235).

  205. 205.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 37; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 12.03.2015 – 4 StR 538/14 (Anm. Bosch Jura 2015, 881; Kudlich JA 2015, 471; RÜ 2015, 439); BGH U. v. 14.10.2015 – 2 StR 236/15 – NStZ-RR 2016, 148.

  206. 206.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 84; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 02.07.1918 – IV 432/18 – RGSt 52, 320; RG U. v. 07.03.1927 – III 976/26 – RGSt 61, 228.

  207. 207.

    Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 242 Rn. 50; aus der Rspr. vgl. OLG Stuttgart U. v. 14.07.1969 – 2 Ss 105/69 – NJW 1970, 66 (Anm. Hassemer JuS 1970, 142).

  208. 208.

    Hierzu Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 242 Rn. 54 f.; Wallau JA 2000, 248.

  209. 209.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, vor § 242 Rn. 7; Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 242 Rn. 55.

  210. 210.

    S. Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 242 Rn. 47.

  211. 211.

    Zur Drittzueignungsabsicht Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 46 ff.; näher Hauf DRiZ 1995, 144; Rengier FS Lenckner 1998, 801; Rönnau GA 2000, 410; Kudlich FS Schroeder 2006, 271.

  212. 212.

    Anders aber Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 112.

  213. 213.

    S. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 79 ff.; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 26.09.1984 – 3 StR 367/84 – NJW 1985, 812 (Anm. Otto JK 1985 StGB § 242/4; Gropp JR 1985, 518); OLG Düsseldorf B. v. 22.10.1985 – 5 Ss 294/85 (Anm. Bloy JA 1987, 187); BGH B. v. 12.05.1987 – 1 StR 206/87 (Anm. Otto JK 1988 StGB § 242/12); BGH U. v. 09.12.1993 – 4 StR 416/93 – BGHSt 40, 8 = NJW 1994, 1228 = NStZ 1994, 179 = StV 1994, 243 (Anm. Geppert JK 1994 StGB § 132/2; Geppert JK 1994 StGB § 246/8; Weiß JR 1995, 29; Brocker wistra 1995, 292); BGH B. v. 13.10.1994 – 5 StR 386/94 – NJW 1995, 152 = NStZ 1995, 131 (Anm. Schroeder JR 1995, 95; Brocker wistra 1995, 292); BGH B. v. 25.02.1997 – 1 StR 804/96 – NStZ-RR 1997, 297; BGH B. v. 22.04.1997 – 4 StR 105/97 – NStZ-RR 1997, 298.

  214. 214.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 81.

  215. 215.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 41b; Russ FS Pfeiffer 1988, 61; Böse GA 2010, 249; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 19.12.2012 – 4 StR 494/12 – NStZ-RR 2013, 309 = StV 2013, 440 (Anm. Eisenberg StraFo 2013, 167; Anm. RÜ 2014, 29); BGH B. v. 11.02.2014 – 4 StR 522/13; BGH B. v. 17.12.2014 – 3 StR 484/14 – NStZ 2015, 396 = StV 2015, 768 (Anm. RÜ 2015, 308).

  216. 216.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 242 Rn. 35.

  217. 217.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 242 Rn. 35.

  218. 218.

    Zsf. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 85.

  219. 219.

    S. z. B. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 30.

  220. 220.

    Graul JR 1999, 338 (341).

  221. 221.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 242 Rn. 37; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 19.12.2012 – 4 StR 494/12 – NStZ-RR 2013, 309 = StV 2013, 440 (Anm. Eisenberg StraFo 2013, 167).

  222. 222.

    Hierzu Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 63 ff.; Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 242 Rn. 67 ff.; Hillenkamp, 40 Probleme aus dem Strafrecht BT, 12. Aufl. 2013, 21. Problem; näher Rudolphi GA 1965, 33; Widmann MDR 1969, 529; Miehe FS JurFak Heidelberg 1986, 481; Mikolajczyk ZJS 2008, 18; Ensenbach ZStW 2012, 343.

  223. 223.

    Hierzu Kleb-Braun JA 1986, 249 und 310; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 01.05.1884 – 890/84 – RGSt 10, 369; RG U. v. 07.03.1891 – 234/91 – RGSt 22, 2; RG U. v. 29.10.1894 – 3858/94 – RGSt 26, 151; RG U. v. 02.10.1906 – V 349/06 – RGSt 39, 239; RG U. v. 06.01.1927 – III 917/26 – RGSt 61, 126; BGH U. v. 28.10.1955 – 2 StR 171/55 – BGHSt 8, 273 = NJW 1956, 232; BGH. B. v. 16.12.1987 – 3 StR 209/87 – BGHSt 35, 152 = NJW 1988, 979 = StV 1988, 149 (Anm. Otto JK 1988 StGB § 246/6; Sonnen JA 1988, 461; Hassemer JuS 1988, 744; Huff NJW 1988, 981; Schmitt/Ehrlicher JZ 1988, 364; Thaeter wistra 1988, 339; Ranft JR 1989, 165).

  224. 224.

    S. die Darstellung dieser früher vertretenen Auffassung bei Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 242 Rn. 75.

  225. 225.

    RG U. v. 07.12.1881 – 2039/81 – RGSt 5, 218; RG U. v. 01.05.1884 – 890/84 – RGSt 10, 369; RG U. v. 23.02.1893 – 138/93 (Biermarke) – RGSt 24, 22; RG U. v. 29.10.1894 – 3858/94 – RGSt 26, 151; RG U. v. 30.10.1906 – IV 514/06 – RGSt 39, 239; RG U. v. 19.02.1907 – V 859/06 (Biermarke) – RGSt 40, 10.

  226. 226.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 65.

  227. 227.

    S.o.

  228. 228.

    Z. B. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 66.

  229. 229.

    Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 242 Rn. 134.

  230. 230.

    S. nur Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 242 Rn. 53.

  231. 231.

    Darstellung dieser bisweilen in der Rspr. vertretenen Auffassung bei Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 242 Rn. 75; Krey/Hellmann/Heinrich, BT 2, 17. Aufl. 2015, Rn. 67.

  232. 232.

    Vgl. auch Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 242 Rn. 81 ff., der Zueignung als Verschiebung des subjektiven Sachnutzens auffasst.

  233. 233.

    S. Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 242 Rn. 73; Schnabel NStZ 2005, 18 (18 f.).

  234. 234.

    BGH. B. v. 16.12.1987 – 3 StR 209/87 – BGHSt 35, 152 = NJW 1988, 979 = StV 1988, 149 (Anm. Otto JK 1988 StGB § 246/6; Sonnen JA 1988, 461; Hassemer JuS 1988, 744; Huff NJW 1988, 981; Schmitt/Ehrlicher JZ 1988, 364; Thaeter wistra 1988, 339; Ranft JR 1989, 165); vgl. allerdings auch BGH B. v. 30.01.2001 – 1 StR 512/99 – NJW 2001, 1508 = NStZ 2001, 316 = StV 2001, 403 (Anm. Otto JK 2001 StGB § 263a/12; Fad JA-R 2001, 110; Martin JuS 2001, 718; LL 2001, 485; RÜ 2001, 173; RA 2001, 304; famos 5/2001; Wohlers NStZ 2001, 539).

  235. 235.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 66.

  236. 236.

    Hierzu (abl.) Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 242 Rn. 103; aus der Rspr. vgl. OLG Stuttgart B. v. 21.01.2010 – 6 Ss 1458/09 – NStZ 2011, 44.

  237. 237.

    S.o. (3) (b).

  238. 238.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 36; näher Bernsmann NJW 1982, 2214; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 14.02.2012 – 3 StR 392/11 – NStZ 2012, 627 = StV 2012, 465 (Anm. Jäger JA 2012, 709; LL 2012, 723; RÜ 2012, 373; RA 2012, 472; famos 11/2012; Hecker JuS 2013, 468; Putzke ZJS 2013, 311); BGH B. v. 22.03.2012 – 4 StR 541/11 – NStZ-RR 2012, 239 = StV 2013, 435 (Anm. Jäger JA 2012, 790; LL 2012, 801; RÜ 2012, 428); BGH B. v. 17.06.2014 – 5 StR 216/14; BGH B. v. 09.06.2015 – 3 StR 146/15 – StV 2016, 642 (Anm. Satzger Jura 2016, 828; LL 2016, 402; RÜ 2016, 235).

  239. 239.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 75; Hellmann JuS 2001, 353; Schmitz/Goeckenjan/Ischebeck Jura 2006, 821; aus der Rspr. vgl. BayObLG U. v. 05.08.1960 – RevReg. 3 St 35/60; OLG Hamm B. v. 31.07.2007 – 4 Ss 208/07 – NStZ 2008, 154; AG Berlin-Tiergarten B. v. 17.11.2011 – 249 Ds 3022 PLs 13289/11 – StV 2014, 298 (Anm. Jahn JuS 2013, 753).

  240. 240.

    Hierzu Hellmann JuS 2001, 353 (353 f.).

  241. 241.

    Kudlich JA 2006, 571 (572); Hellmann JuS 2001, 353 (355); Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 75.

  242. 242.

    AG Flensburg U. v. 01.07.2005 – 47 Ds 107 Js 26871/04 (41/05) – NStZ 2006, 101; OLG Hamm B. v. 31.07.2007 – 4 Ss 208/07 – NStZ 2008, 154; a. A. Schmitz/Goeckenjan/Ischebeck Jura 2006, 821.

  243. 243.

    Hierzu Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 94; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 29.06.1920 – V 399/20 – RGSt 55, 59; OLG Stuttgart U. v. 14.01.1970 – 1 Ss 699/69 – NJW 1970, 672 (Anm. Hassemer JuS 1970, 360; Widmaier NJW 1970, 673).

  244. 244.

    S.o.

  245. 245.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 242 Rn. 34.

  246. 246.

    Hierzu Stoffers Jura 1995, 113; Grunewald GA 2005, 520; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 23.02.1893 – 138/93 (Biermarke) – RGSt 24, 22; RG U. v. 19.02.1907 – V 859/06 (Biermarke) – RGSt 40, 10; RG U. v. 19.01.1923 – IV 380/22 – RGSt 57, 199; BGH B. v. 05.03.1971 – 3 StR 231/69 – BGHSt 24, 115 = NJW 1971, 900 (Anm. Deubner NJW 1971, 1469; Schöneborn MDR 1971, 811).

  247. 247.

    S. jeweils o. (2).

  248. 248.

    S. Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 242 Rn. 29; Reinbacher ZStW 2014, 642; aus der Rspr. vgl. BayObLG B. v. 12.12.1991 – RReg. 4 St 158/91 – NJW 1992, 1777 = NStZ 1992, 284 = StV 1992, 120 (Anm. Otto JK 1992 StGB § 246/7; Julius JR 1993, 255).

  249. 249.

    Vgl. aus der Rspr. BGH B. v. 28.04.2015 – 3 StR 48/15 – NStZ-RR 2015, 371; BGH B. v. 09.06.2015 – 3 StR 146/15 – StV 2016, 642 (Anm. Satzger Jura 2016, 828; LL 2016, 402; RÜ 2016, 235).

  250. 250.

    Hierzu Mohrbotter GA 1967, 199; Küper FS Gössel 2002, 429; Berster ZStW 2016, 785.

  251. 251.

    Hierzu Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 242 Rn. 38; Hillenkamp, 40 Probleme aus dem Strafrecht BT, 12. Aufl. 2013, 23. Problem; Schröder DRiZ 1956, 69; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 21.07.2015 – 3 StR 104/15 – NStZ 2015, 699 = StV 2016, 643 (Anm. RÜ 2015, 786); BGH B. v. 23.02.2016 – 3 StR 5/16 (Anm. Bosch Jura 2016, 955; Eisele JuS 2016, 656; RÜ 2016, 371).

  252. 252.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 242 Rn. 40; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 08.01.1915 – IV 593/14 – RGSt 49, 140; OLG Köln U. v. 21.05.1985 – Ss 103/85 – NJW 1986, 392.

  253. 253.

    S. nur Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 242 Rn. 157.

  254. 254.

    Hierzu Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 242 Rn. 172.

  255. 255.

    So aber z. B. Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 242 Rn. 28.

  256. 256.

    Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 242 Rn. 174.

  257. 257.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, vor § 242 Rn. 57.

  258. 258.

    Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 242 Rn. 59.

  259. 259.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 89; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 21.07.2015 – 3 StR 104/15 – NStZ 2015, 699 = StV 2016, 643 (Anm. RÜ 2015, 786).

  260. 260.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 90.

  261. 261.

    H.M., s. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 90; krit. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 242 Rn. 126.

  262. 262.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 90; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 21.07.2015 – 3 StR 104/15 – NStZ 2015, 699 = StV 2016, 643 (Anm. RÜ 2015, 786); BGH B. v. 23.02.2016 – 3 StR 5/16 (Anm. Bosch Jura 2016, 955; Eisele JuS 2016, 656; RÜ 2016, 371).

  263. 263.

    S.o.

  264. 264.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, vor § 242 Rn. 61 f.

  265. 265.

    S. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 90.

  266. 266.

    Z. B. BGH U. v. 12.01.1962 – 4 StR 346/61 (Moos raus) – BGHSt 17, 87 (90 f.).

  267. 267.

    Zu § 243 StGB Arzt JuS 1972, 385, 515 und 576; Calliess JZ 1975, 112; Kudlich JuS 1999, L89; Zopfs Jura 2007, 421.

  268. 268.

    Ganz h.M., s. nur Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 242 Rn. 2; krit. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 96 ff.; näher Schmitt FS Tröndle 1989, 313; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Dresden B. v. 12.03.2015 – 2 OLG 22 Ss 14/15 – NStZ-RR 2015, 211 = StV 2016, 649 (Anm. Hecker JuS 2015, 847); BGH U. v. 27.10.2015 – 1 StR 373/15 – StV 2016, 565.

  269. 269.

    Wessels/Hillenkamp, BT 2, 40. Aufl. 2017, Rn. 210.

  270. 270.

    BVerfG B. v. 21.06.1977 – 2 BvR 308/77 – BVerfGE 45, 363 = NJW 1977, 1815 (Anm. Schmidt-Leichner NJW 1977, 1804; Hassemer JuS 1978, 204).

  271. 271.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 243 Rn. 6.

  272. 272.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 243 Rn. 3; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Dresden U. v. 25.04.2014 – 2 OLG 24 Ss 778/13 – StV 2014, 691; OLG Dresden B. v. 12.03.2015 – 2 OLG 22 Ss 14/15 – NStZ-RR 2015, 211 = StV 2016, 649 (Anm. Hecker JuS 2015, 847).

  273. 273.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 110; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Oldenburg B. v. 14.09.2015 – 1 Ss 81/15 – NStZ 2016, 98 (Anm. RÜ 2016, 171); BGH B. v. 10.03.2016 – 3 StR 404/15 – BGHSt 61, 166 = NJW 2016, 1897 = StV 2016, 637 (Anm. Theile ZJS 2016, 667; RÜ 2016, 434; Schulz-Merkel jurisPR-StrafR 15/2016 Anm. 4; Heinrich JR 2017, 170).

  274. 274.

    S. Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 243 Rn. 20; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 30.06.1982 – 2 StR 56/82 – StV 1982, 468.

  275. 275.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 243 Rn. 19.

  276. 276.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 243 Rn. 19; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 21.02.1907 – I 1436/06 – RGSt 40, 94; BGH U. v. 03.03.1959 – 5 StR 660/58 – NJW 1959, 948 (Anm. Schröder JR 1959, 306); BGH U. v. 07.07.1964 – 5 StR 228/64 – BGHSt 19, 360 = NJW 1964, 1812 (Anm. Schröder JR 1964, 426).

  277. 277.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 243 Rn. 12; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 11.05.1951 – GSSt 1/51 – BGHSt 1, 158 = NJW 1951, 669; BayObLG U. v. 31.10.1951 – RevReg. Nr. III 844/51 – NJW 1952, 313 (Anm. Lichti NJW 1952, 314); BGH U. v. 21.03.1952 – 1 StR 737/51 – BGHSt 2, 214 = NJW 1952, 597; BGH U. v. 28.09.1954 – 1 StR 244/54 – NJW 1954, 1897; OLG Hamburg U. v. 13.02.1962 – Ss 303/61 (2) – NJW 1962, 1453; BGH B. v. 07.12.1982 – 1 StR 725/82 – NStZ 1983, 168 = StV 1983, 149.

  278. 278.

    H.M., s. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 243 Rn. 4; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 07.12.1982 – 1 StR 725/82 – NStZ 1983, 168 = StV 1983, 149; BGH B. v. 01.02.1984 – 3 StR 423/83 – StV 1984, 204; BGH U. v. 11.05.1993 – 1 StR 896/92 – BGHSt 39, 212 = NJW 1993, 2252 = NStZ 1993, 490 = StV 1993, 522; BGH U. v. 16.11.1999 – 1 StR 506/99 – NStZ 2000, 143 = StV 2000, 310 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 49; Otto JK 2000 StGB 243/4; Fahl JA-R 2000, 145); BGH B. v. 27.07.2010 – 1 StR 319/10 – NStZ-RR 2010, 374 = StV 2011, 17.

  279. 279.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 111.

  280. 280.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 243 Rn. 9.

  281. 281.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 243 Rn. 4; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 11.05.1951 – GSSt 1/51 – BGHSt 1, 158 = NJW 1951, 669; BGH U. v. 21.03.1952 – 1 StR 737/51 – BGHSt 2, 214 = NJW 1952, 597. BayObLG U. v. 31.10.1951 – RevReg. Nr. III 844/51 – NJW 1952, 313 (Anm. Lichti NJW 1952, 314); BGH U. v. 15.04.1959 – 2 StR 96/59 – BGHSt 13, 81 = NJW 1959, 1546 (Anm. Hartung NJW 1959, 1547; Bockelmann JZ 1959, 653; Mittelbach MDR 1959, 676).

  282. 282.

    H.M., Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 111; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 29.09.1953 – 2 StR 261/53 – BGHSt 5, 205 = NJW 1953, 1880; BGH U. v. 09.12.1955 – 2 StR 354/55 – NJW 1956, 271.

  283. 283.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 243 Rn. 4; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 19.02.1884 – 268/84 – RGSt 10, 103; RG U. v. 15.12.1914 – IV 1156/14 – RGSt 49, 51; RG U. v. 23.11.1936 – 2 D 647/36 – RGSt 70, 360; OLG Koblenz U. v. 05.10.1950 – Ss 124/50 – NJW 1950, 880; BGH B. v. 11.05.1951 – GSSt 1/51 – BGHSt 1, 158 = NJW 1951, 669; OLG Hamm U. v. 27.11.1952 – (2) 2 Ss 347/52 – NJW 1953, 78.

  284. 284.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 243 Rn. 4; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 19.02.1884 – 268/84 – RGSt 10, 103.

  285. 285.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 243 Rn. 11.

  286. 286.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 243 Rn. 15; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 26.02.2014 – 4 StR 584/13 – StV 2014, 481 (Anm. Bosch JK 2014 StGB § 243/7; RÜ 2014, 374).

  287. 287.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 243 Rn. 5; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 26.02.2014 – 4 StR 584/13 – StV 2014, 481 (Anm. Bosch JK 2014 StGB § 243/7; RÜ 2014, 374).

  288. 288.

    H.M. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 114; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 05.07.1881 – 1550/81 – RGSt 4, 353; RG U. v. 10.12.1885 – 3027/85 – RGSt 13, 200; RG U. v. 08.01.1920 – III 1168/19 – RGSt 54, 211; RG U. v. 28.04.1921 – 64/21 – RGSt 56, 48; RG U. v. 19.10.1926 – I 592/26 – RGSt 60, 378; BGH U. v. 15.01.1954 – 2 StR 620/53; BGH U. v. 08.02.1984 – 3 StR 414/83 – NStZ 1984, 262 = StV 1984, 376; BGH B. v. 22.08.1984 – 3 StR 209/84 – NStZ 1985, 217 = StV 1985, 103 (Anm. Arzt StV 1985, 104).

  289. 289.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 243 Rn. 5; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 16.05.1961 – 5 StR 52/61.

  290. 290.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 113; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 28.11.1882 – 2638/82 – RGSt 7, 262; RG U. v. 10.12.1885 – 3027/85 – RGSt 13, 200; RG U. v. 19.10.1926 – I 592/26 – RGSt 60, 378; BGH U. v. 15.12.1955 – 1 StR 494/55 -NJW 1956, 389; BGH B. v. 07.12.1982 – 1 StR 725/82 – NStZ 1983, 168 = StV 1983, 149.

  291. 291.

    S. Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 243 Rn. 31; Wittkämper NJW 1960, 2036; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 11.01.1883 – 3279/82 – RGSt 7, 419; RG U. v. 29.11.1897 – 3209/97 – RGSt 30, 388; RGSt 39, 104; RG U. v 19.05.1919 – III 92/19 – RGSt 53, 262; BGH U. v. 28.09.1960 – 2 StR 416/60 – BGHSt 15, 146 = NJW 1960, 2301; OLG Frankfurt U. v. 13.06.1962 – 2 Ss 258/62 – NJW 1962, 1879 (Anm. Kohlhaas NJW 1962, 1881; Westermann NJW 1962, 2216; Preuße JuS 1963, 81); OLG Hamm U. v. 26.03.1964 – 2 Ss 10/64 – NJW 1964, 1427 (Anm. Eser JuS 1964, 477); BGH U. v. 15.05.1968 – 2 StR 5/68 – BGHSt 22, 127 = NJW 1968, 1886 (Anm. Säcker NJW 1968, 2116).

  292. 292.

    S.o.

  293. 293.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 118.

  294. 294.

    Säcker NJW 1968, 2116.

  295. 295.

    Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 243 Rn. 11; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 03.01.1921 – III 1123/20 – RGSt 55, 210; BGH B. v. 11.05.1951 – GSSt 1/51 – BGHSt 1, 158 = NJW 1951, 669.

  296. 296.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 243 Rn. 6; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 26.02.2014 – 4 StR 584/13 – StV 2014, 481 (Anm. Bosch JK 2014 StGB § 243/7; RÜ 2014, 374); BGH B. v. 03.06.2014 – 4 StR 173/14 – StV 2015, 113; OLG Oldenburg B. v. 14.09.2015 – 1 Ss 81/15 – NStZ 2016, 98 (Anm. RÜ 2016, 171); BGH B. v. 10.03.2016 – 3 StR 404/15 – BGHSt 61, 166 = NJW 2016, 1897 = StV 2016, 637 (Anm. Theile ZJS 2016, 667; RÜ 2016, 434; Schulz-Merkel jurisPR-StrafR 15/2016 Anm. 4; Heinrich JR 2017, 170).

  297. 297.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 115

  298. 298.

    H.M., Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 243 Rn. 16; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 26.02.2014 – 4 StR 584/13 – StV 2014, 481 (Anm. Bosch JK 2014 StGB § 243/7; RÜ 2014, 374).

  299. 299.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 243 Rn. 6; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 12.03.1969 – 4 StR 46/69; OLG Köln B. v. 23.05.2002 – Ss 171/02 – NStZ-RR 2002, 247 = StV 2003, 662.

  300. 300.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 243 Rn. 6; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Oldenburg B. v. 14.09.2015 – 1 Ss 81/15 – NStZ 2016, 98 (Anm. RÜ 2016, 171); BGH B. v. 10.03.2016 – 3 StR 404/15 – BGHSt 61, 166 = NJW 2016, 1897 = StV 2016, 637 (Anm. Theile ZJS 2016, 667; RÜ 2016, 434; Schulz-Merkel jurisPR-StrafR 15/2016 Anm. 4; Heinrich JR 2017, 170).

  301. 301.

    Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 243 Rn. 27.

  302. 302.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 243 Rn. 16; aus der Rspr. vgl. BayObLG U. v. 14.11.1986 – RReg. 2 St 91/86 – NJW 1987, 665 (Anm. Otto JR 1987, 221).

  303. 303.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 243 Rn. 18; aus der Rspr. vgl. zuletzt BayObLG U. v. 20.11.1986 – RReg. 3 St 146/86 – NJW 1987, 663 = StV 1987, 204 (Anm. Geppert JK 1987 StGB § 263a/1; Otto JR 1987, 221); BGH B. v. 10.03.1993 – 2 StR 43/93 – StV 1993, 422; BGH U. v. 28.01.1997 – 1 StR 724/96; BGH U. v. 25.09.1997 – 1 StR 481/97 – NStZ-RR 1998, 68 = StV 1998, 204; OLG Hamm B. v. 07.05.2001 – 2 Ss 134/01 – NStZ-RR 2001, 300; KG B. v. 30.03.2004 – (4) 1 Ss 405/03 – StV 2004, 544 (Anm. LL 2005, 114); BGH B. v. 20.04.2005 – 1 StR 123/05 (Anm. RA 2005, 414).

  304. 304.

    S. nur Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 243 Rn. 8, 8a.

  305. 305.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 243 Rn. 18; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 11.07.1986 – 2 StR 352/86 – StV 1987, 20.

  306. 306.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 243 Rn. 8; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 11.07.1986 – 2 StR 352/86 – StV 1987, 20; BGH U. v. 25.09.1997 – 1 StR 481/97 – NStZ-RR 1998, 68 = StV 1998, 204; OLG Hamm B. v. 07.05.2001 – 2 Ss 134/01 – NStZ-RR 2001, 300.

  307. 307.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 243 Rn. 19; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 10.12.1885 – 3027/85 – RGSt 13, 200; RG U. v. 12.07.1918 – IV 47/18 – RGSt 52, 321; BGH U. v. 09.12.1955 – 2 StR 354/55 – NJW 1956, 271.

  308. 308.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 243 Rn. 9; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 09.12.1955 – 2 StR 354/55 – NJW 1956, 271.

  309. 309.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 243 Rn. 15; Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 243 Rn. 25.

  310. 310.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 118; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 23.10.1899 – 4129/99 – RGSt 32, 310.

  311. 311.

    Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 243 Rn. 31.

  312. 312.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 166 f.; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 14.06.2017 – 2 StR 14/17 – NStZ-RR 2017, 340.

  313. 313.

    Z. B. Eser/Bosch, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 243 Rn. 59.

  314. 314.

    BGH U. v. 07.08.2001 – 1 StR 470/00 – NJW 2002, 150.

  315. 315.

    S. nur Eisele BT II, 3. Aufl. 2015, Rn. 167.

  316. 316.

    S. nur Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, vor § 52 Rn. 26 ff.

  317. 317.

    Eisele BT II, 3. Aufl. 2015, Rn. 121; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 29.11.1897 – 3209/97 – RGSt 30, 388; OLG München U. v. 24.03.1948 – 1 Ss 3/48 – SJZ 1949, 201 (Anm. Schoetensack SJZ 1949, 202); BGH U. v. 15.12.1955 – 1 StR 494/55 – NJW 1956, 389; OLG Karlsruhe B. v. 22.07.2009 – 1 Ss 177/08 – NStZ-RR 2010, 48 (Anm. Bosch JA 2009, 905).

  318. 318.

    Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 243 Rn. 32.

  319. 319.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 243 Rn. 21; aus der Rspr. vgl. BayObLG U. v. 30.07.1981 – RReg. 5 St 128/81 – NJW 1981, 2826 (Anm. Hassemer JuS 1982, 306; Meurer JR 1982, 292); OLG Stuttgart B. v. 29.10.1984 – 1 Ss 672/84 – NJW 1985, 503 = NStZ 1985, 76 (Anm. Seier JA 1985, 387; Hassemer JuS 1985, 560; Kadel JR 1985, 386; Dölling JuS 1986, 688).

  320. 320.

    Eisele BT II, 3. Aufl. 2015, Rn. 124.

  321. 321.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 243 Rn. 15; aus der Rspr. vgl. OLG Stuttgart B. v. 29.10.1984 – 1 Ss 672/84 – NJW 1985, 503 = NStZ 1985, 76 (Anm. Seier JA 1985, 387; Hassemer JuS 1985, 560; Kadel JR 1985, 386; Dölling JuS 1986, 688).

  322. 322.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 243 Rn. 20; aus der Rspr. vgl. KG U. v. 06.07.1978 – (3) Ss 93/78 (40/78) (Anm. Geerds JR 1979, 250); OLG Frankfurt U. v. 22.01.1988 – 1 Ss 391/87 – NJW 1988, 3028.

  323. 323.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 243 Rn. 18; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 09.04.1920 – IV 1111/19 – RGSt 54, 295; OLG Stuttgart U. v. 20.12.1963 – 2 Ss 869/63 – NJW 1964, 738; OLG Hamm U. v. 14.10.1977 – 3 Ss 588/77 – NJW 1978, 769; OLG Frankfurt U. v. 22.01.1988 – 1 Ss 391/87 – NJW 1988, 3028.

  324. 324.

    Ganz h.M., Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 243 Rn. 16a; aus der Rspr. vgl. OLG Hamm U. v. 23.09.1981 – 7 Ss 1030/81 – NJW 1982, 777 (Anm. Schmid JR 1982, 119); LG Köln U. v. 22.08.1986 – 107 – 98/86 – NJW 1987, 667; KG U. v. 28.11.2011 – 1 Ss 465/11 – NJW 2012, 1093 (Anm. Jahn JuS 2012, 468; Bachmann/Goeck ZJS 2012, 279; RA 2012, 293). OLG Frankfurt U. v. 22.01.1988 – 1 Ss 391/87 – NJW 1988, 3028; BGH B. v. 20.04.2005 – 1 StR 123/05 (Anm. RA 2005, 414); KG U. v. 28.11.2011 – 1 Ss 465/11 – NJW 2012, 1093 (Anm. Jahn JuS 2012, 468; Bachmann/Goeck ZJS 2012, 279; RA 2012, 293).

  325. 325.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 243 Rn. 27; aus der Rspr. vgl.

  326. 326.

    S. Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 243 Rn. 36.

  327. 327.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 122.

  328. 328.

    Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 243 Rn. 22; aus der Rspr. vgl. AG Freiburg U. v. 27.01.1993 – 26 Ds 172/92 – NJW 1994, 400 (Anm. Murmann NJW 1995, 935).

  329. 329.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 124; aus der Rspr. vgl. OLG Hamm U. v. 14.10.1977 – 3 Ss 588/77 – NJW 1978, 769; OLG Zweibrücken U. v. 04.02.1986 – 2 Ss 309/85 – NStZ 1986, 411.

  330. 330.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 243 Rn. 22; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 11.05.1951 – GSSt 1/51 – BGHSt 1, 158 = NJW 1951, 669; OLG Köln U. v. 14.09.1956 – Ss 185/56 – NJW 1956, 1932; OLG Stuttgart U. v. 20.12.1963 – 2 Ss 869/63 – NJW 1964, 738.

  331. 331.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 243 Rn. 28; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 20.02.1953 – 2 StR 624/52 – BGHSt 4, 16 = NJW 1953, 592; BGH U. v. 15.04.1959 – 2 StR 96/59 – BGHSt 13, 81 = NJW 1959, 1546 (Anm. Hartung NJW 1959, 1547; Bockelmann JZ 1959, 653; Mittelbach MDR 1959, 676).

  332. 332.

    S. nur Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 243 Rn. 26; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 09.04.1920 – IV 1111/19 – RGSt 54, 295; OLG Köln U. v. 14.09.1956 – Ss 185/56 – NJW 1956, 1932; OLG Köln U. v. 01.09.1961 – Ss 279/61 – NJW 1961, 2360; OLG Hamm U. v. 14.10.1977 – 3 Ss 588/77 – NJW 1978, 769; OLG Frankfurt U. v. 22.01.1988 – 1 Ss 391/87 – NJW 1988, 3028; AG Freiburg U. v. 27.01.1993 – 26 Ds 172/92 – NJW 1994, 400 (Anm. Murmann NJW 1995, 935).

  333. 333.

    Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 243 Rn. 24; aus der Rspr. vgl. BayObLG B. v. 23.03.1973 – RReg. 7 St 33/73 – NJW 1973, 1205 (Anm. Schröder JR 1973, 507).

  334. 334.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 243 Rn. 23; aus der Rspr. vgl. OLG Hamm U. v. 14.10.1977 – 3 Ss 588/77 – NJW 1978, 769.

  335. 335.

    S. Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 243 Rn. 22, 24; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 13.12.1973 – 4 StR 561/73 – NJW 1974, 567; OLG Frankfurt U. v. 22.01.1988 – 1 Ss 391/87 – NJW 1988, 3028; AG Freiburg U. v. 27.01.1993 – 26 Ds 172/92 – NJW 1994, 400 (Anm. Murmann NJW 1995, 935).

  336. 336.

    S. Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 243 Rn. 36.

  337. 337.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 126.

  338. 338.

    S. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 243 Rn. 16; Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 243 Rn. 20; aus der Rspr. vgl. OLG Stuttgart U. v. 08.02.1982 – 3 Ss (14) 928/81 – NJW 1982, 1659 (Anm. Geilen JK 1982 StGB § 242/2; Seier JR 1982, 509; Albrecht JuS 1983, 101); AG Kulmbach U. v. 27.03.1985 – 3 Ds 4 Js 9471/84 – NJW 1985, 2282 = NStZ 1985, 458 (Anm. Mitsch JuS 1986, 767); BGH B. v. 09.07.1985 – 4 StR 331/85; LG Köln U. v. 22.08.1986 – 107 – 98/86 – NJW 1987, 667; OLG Düsseldorf Vorlageb. v. 19.03.1987 – 5 Ss 402/86 – 16/86 – NStZ 1987, 330; LG Saarbrücken U. v. 16.03.1989 – 3 – II 19/88 – NJW 1989, 2272.

  339. 339.

    S.o. 3. a).

  340. 340.

    Diff. Wessels/Hillenkamp, BT 2, 40. Aufl. 2017, Rn. 238.

  341. 341.

    Etwa BayObLG U. v. 14.11.1986 – RReg. 2 St 91/86 – NJW 1987, 665.

  342. 342.

    Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 243 Rn. 38.

  343. 343.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 126.

  344. 344.

    Z. B. OLG Stuttgart U. v. 08.02.1982 – 3 Ss (14) 928/81 – NJW 1982, 1659.

  345. 345.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 128; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 11.01.1883 – 3279/82 – RGSt 7, 419; RG U. v. 03.11.1884 – 2633/84 – RGSt 11, 208; RG U. v. 29.11.1897 – 3209/97 – RGSt 30, 388; RG U. v. 21.02.1907 – I 1436/06 – RGSt 40, 94; RG U. v. 09.12.1940 – 2 D 537/40 – RGSt 75, 43; OLG München U. v. 24.03.1948 – 1 Ss 3/48 – SJZ 1949, 201 (Anm. Schoetensack SJZ 1949, 202); BGH U. v. 06.03.1952 – 3 StR 1139/51 – BGHSt 2, 260 = NJW 1952, 597; BGH U. v. 29.09.1953 – 2 StR 261/53 – BGHSt 5, 205 = NJW 1953, 1880; OLG Düsseldorf U. v. 20.06.1955 – Ss 337/55 (2 – 319) – NJW 1955, 1528; BayObLG U. v. 05.02.1958 – RevReg 1 St 1018/56 – NJW 1958, 601; OLG Hamm U. v. 14.10.1977 – 3 Ss 588/77 – NJW 1978, 769; OLG Stuttgart U. v. 08.02.1982 – 3 Ss (14) 928/81 – NJW 1982, 1659 (Anm. Geilen JK 1982 StGB § 242/2; Seier JR 1982, 509; Albrecht JuS 1983, 101); BayObLG U. v. 20.11.1986 – RReg. 3 St 146/86 – NJW 1987, 663 = StV 1987, 204 (Anm. Geppert JK 1987 StGB § 263a/1; Otto JR 1987, 221).

  346. 346.

    S.o.

  347. 347.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 128.

  348. 348.

    Z. B. Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 243 Rn. 31.

  349. 349.

    Hierzu Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 243 Rn. 21; Borsdorff JR 1989, 4; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Dresden B. v. 12.03.2015 – 2 OLG 22 Ss 14/15 – NStZ-RR 2015, 211 = StV 2016, 649 (Anm. Hecker JuS 2015, 847).

  350. 350.

    S.o.

  351. 351.

    S. Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 243 Rn. 26.

  352. 352.

    Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 243 Rn. 24.

  353. 353.

    Hierzu näher Stratenwerth FS Schultz 1977, 88; Schulz FS Hassemer 2010, 899; Waschkewitz wistra 2015, 50.

  354. 354.

    Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 243 Rn. 39.

  355. 355.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 243 Rn. 30; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 04.09.2014 – 1 StR 75/14 (Anm. RÜ 2015, 236); BGH B. v. 17.12.2014 – 3 StR 484/14 – NStZ 2015, 396 = StV 2015, 768 (Anm. RÜ 2015, 308); OLG Frankfurt B. v. 15.01.2016 – 1 Ss 364/15 – StV 2017, 297; OLG Stuttgart B. v. 14.03.2016 – 6 Ss 791/15 – StV 2017, 303; BGH U. v. 10.08.2016 – 2 StR 579/15 – NStZ 2017, 351 (Anm. LL 2017, 314; RÜ 2017, 29); BGH U. v. 22.02.2017 – 2 StR 573/15 – StV 2018, 31 (Anm. RÜ 2017, 431); BGH U. v. 31.05.2017 – 2 StR 489/16 – NStZ-RR 2017, 282; BGH U. v. 14.06.2017 – 2 StR 14/17 – NStZ-RR 2017, 340; BGH B. v. 20.06.2017 – 1 StR 458/16 – NJW 2017, 2847 (Anm. Hoven NJW 2017, 2849); BGH U. v. 27.07.2017 – 3 StR 490/16 – StV 2017, 34; LG Köln U. v. 28.07.2017 – 118 KLs 4/17 (Anm. Greier jurisPR-StrafR 23/2017 Anm. 3).

  356. 356.

    Aus der Rspr. vgl. RG U. v. 27.11.1923 – IV 398/23 – RGSt 58, 19.

  357. 357.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 243 Rn. 24; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Dresden U. v. 25.04.2014 – 2 OLG 24 Ss 778/13 – StV 2014, 691.

  358. 358.

    Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 243 Rn. 40.

  359. 359.

    Ganz h.M., Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 119; krit. aber Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 243 Rn. 26; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 10.08.2016 – 2 StR 579/15 – NStZ 2017, 351 (Anm. LL 2017, 314; RÜ 2017, 29); BGH U. v. 14.06.2017 – 2 StR 14/17 – NStZ-RR 2017, 340; BGH B. v. 20.06.2017 – 1 StR 458/16 – NJW 2017, 2847 (Anm. Hoven NJW 2017, 2849).

  360. 360.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 243 Rn. 18; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 02.02.2011 – 2 StR 511/10 – NJW 2011, 1686 = NStZ 2011, 515 = StV 2011, 365; KG B. v. 13.06.2012 – (4) 121 Ss 79/12 (138/12) – NStZ-RR 2013, 13; BGH B. v. 08.10.2013 – 2 StR 342/13 – StV 2014, 543; BGH B. v. 27.02.2014 – 1 StR 15/14 – NStZ 2014, 271.

  361. 361.

    Aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 08.10.2013 – 2 StR 342/13 – StV 2014, 543; BGH U. v. 05.03.2014 – 2 StR 616/12 – NJW 2014, 2595 = StV 2014, 665 (Anm. von Heintschel-Heinegg JA 2014, 790; Hecker JuS 2014, 1043; RÜ 2014, 642; Rönnau/Wegner JZ 2014, 1064; Cornelius StraFo 2014, 476; Krack ZIS 2014, 536; Heger HRRS 2014, 467; LL 2015, 265; Cornelius NStZ 2015, 310).

  362. 362.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 129; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 24.02.1983 – 4 StR 660/82 – NStZ 1983, 262 = StV 1983, 238; OLG Köln B. v. 06.08.1991 – Ss 330/91 – NStZ 1991, 585.

  363. 363.

    Aus der Rspr. vgl. RG U. v. 05.12.1919 – IV 985/19 – RGSt 54, 184; BGH B. v. 23.03.1977 – 3 StR 70/77; BGH B. v. 17.12.2014 – 3 StR 484/14 – NStZ 2015, 396 = StV 2015, 768 (Anm. RÜ 2015, 308).

  364. 364.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 243 Rn. 18; aus der Rspr. vgl. OLG Köln B. v. 06.08.1991 – Ss 330/91 – NStZ 1991, 585; OLG Hamm B. v. 06.09.2004 – 2 Ss 289/04 – NJW 2004, 3647 = NStZ-RR 2004, 335.

  365. 365.

    Wessels/Hillenkamp, BT 2, 40. Aufl. 2017, Rn. 239; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 23.07.2015 – 3 StR 518/14 – NStZ-RR 2015, 341 = StV 2016, 30; OLG Bamberg U. v. 12.01.2016 – 3 OLG 8 Ss 128/15 – StV 2016, 651.

  366. 366.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 243 Rn. 20; näher Waschkewitz wistra 2015, 50; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 26.02.2014 – 4 StR 584/13 – StV 2014, 481 (Anm. Bosch JK 2014 StGB § 243/7; RÜ 2014, 374); BGH B. v. 01.06.2015 – 4 StR 21/15 – NStZ 2015, 540 = StV 2016, 343 (Anm. RÜ2 2015, 137); BGH B. v. 30.06.2015 – 4 StR 190/15 – NStZ 2016, 28 (Anm. RÜ 2015, 784); BGH U. v. 13.07.2017 – 1 StR 536/16 (Anm. Bielefeld jurisPR-StrafR 25/2017 Anm. 3; Pflaum wistra 2018, 47; Schäfer JR 2018, 66); BGH U. v. 27.07.2017 – 3 StR 490/16 – StV 2017, 34.

  367. 367.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 243 Rn. 68; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 26.02.2014 – 4 StR 584/13 – StV 2014, 481 (Anm. Bosch JK 2014 StGB § 243/7; RÜ 2014, 374); BGH B. v. 14.10.2014 – 3 StR 167/14; OLG Bamberg U. v. 12.01.2016 – 3 OLG 8 Ss 128/15 – StV 2016, 651; BGH U. v. 21.02.2017 – 1 StR 223/16 – NStZ 2017, 465 (Anm. Bock NStZ 2017, 468).

  368. 368.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 243 Rn. 19; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 19.05.1998 – 1 StR 154/98 – NJW 1998, 2913 = NStZ 1999, 187 = StV 1998, 421 (Anm. LL 1998, 669; Baier JA 1999, 184; Erb NStZ 1999, 187).

  369. 369.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 243 Rn. 34; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 03.05.1966 – 1 StR 506/65 – BGHSt 21, 64 = NJW 1966, 1419; BGH U. v. 03.02.1983 – 1 StR 697/82; zur Sakristei s. RG U. v. 21.09.1911 – I 537/11 – RGSt 45, 243.

  370. 370.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 131; zu Altarkerzen RG U. v. 13.11.1918 – V 813/18 – RGSt 53, 144; zu Votivtafeln BGH U. v. 03.05.1966 – 1 StR 506/65 – BGHSt 21, 64 = NJW 1966, 1419.

  371. 371.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 243 Rn. 29.

  372. 372.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 243 Rn. 38; aus der Rspr. vgl. BayObLG U. v. 23.03.1973 – RReg. 3 St 235/72 – NJW 1973, 1808 (Anm. Schröder JR 1973, 427); BGH B. v. 26.10.1984 – 3 StR 427/84 – NStZ 1985, 215; BGH B. v. 15.05.1990 – 5 StR 167/90 – NJW 1990, 2569 = NStZ 1990, 388 = StV 1990, 407.

  373. 373.

    Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 243 Rn. 51.

  374. 374.

    Zum Rechtsgutsbezug der hilflosen Lage etwa Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 133.

  375. 375.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 133; aus der Rspr. vgl. zum Schlaf B BGH B. v. 15.05.1990 – 5 StR 167/90 – NJW 1990, 2569 = NStZ 1990, 388 = StV 1990, 407; zum Alter BGH U. v. 25.04.2001 – 3 StR 533/00 – NStZ 2001, 532.

  376. 376.

    Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 243 Rn. 51.

  377. 377.

    Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 243 Rn. 53.

  378. 378.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 243 Rn. 40; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 26.10.1984 – 3 StR 427/84 – NStZ 1985, 215; a.A. Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 243 Rn. 53.

  379. 379.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 243 Rn. 37; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 19.02.2002 – 1 StR 28/02.

  380. 380.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 243 Rn. 38; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 26.10.1984 – 3 StR 427/84 – NStZ 1985, 215.

  381. 381.

    S. subjektiv formulierend („erleichtern will“) Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 243 Rn. 40; objektivierend z. B. Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 243 Rn. 39.

  382. 382.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 243 Rn. 37; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 26.10.1984 – 3 StR 427/84 – NStZ 1985, 215.

  383. 383.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 243 Rn. 40.

  384. 384.

    Hierzu Zipf FS Dreher 1977, 389; Jungwirth NJW 1984, 954; Küper NJW 1994, 349; Kudlich/Noltensmeier/Schuhr JA 2010, 342.

  385. 385.

    Zur problematischen Rechtsnatur Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 243 Rn. 63.

  386. 386.

    S. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 156; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 26.02.2014 – 4 StR 577/13 – NStZ-RR 2014, 141.

  387. 387.

    S. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 243 Rn. 68.

  388. 388.

    S.o.

  389. 389.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 156.

  390. 390.

    Hierzu Henseler StV 2007, 323; Satzger Jura 2012, 786; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 28.07.2015 – 4 StR 247/15 – NStZ-RR 2015, 389; OLG Hamm B. v. 23.02.2016 – 4 RVs 15/16 (Anm. Eisele JuS 2016, 564); OLG Frankfurt B. v. 28.10.2016 – 1 Ss 80/16 – NStZ-RR 2017, 12 (Anm. LL 2017, 516; Schulz-Merkel jurisPR-StrafR 2/2017 Anm. 5).

  391. 391.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 243 Rn. 24; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Hamm B. v. 10.02.2011 – III 3 RVs 103/10 (Anm. Jahn JuS 2011, 755).

  392. 392.

    S. Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 243 Rn. 53; aus der Rspr. vgl. OLG Hamburg U. v. 10.12.1952 – Ss 182/52 – NJW 1953, 396; BGH B. v. 26.03.1954 – 1 StR 161/53 – BGHSt 6, 41 = NJW 1954, 969; OLG Celle U. v. 07.03.1966 – 2 Ss 7/66 – NJW 1966, 1931; OLG Hamm U. v. 30.06.1971 – 4 Ss 513/71 – NJW 1971, 1954 (Anm. Schröder JR 1972, 253).

  393. 393.

    H.M., Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 243 Rn. 40.

  394. 394.

    H.M., s. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 158; aus der Rspr. vgl. OLG Hamm B. v. 21.04.1998 – 2 Ss 412/98 – NStZ-RR 1998, 241 = StV 2000, 7; OLG Stuttgart B. v. 21.01.2010 – 6 Ss 1458/09 – NStZ 2011, 44; OLG Hamm B. v. 10.02.2011 – III 3 RVs 103/10 (Anm. Jahn JuS 2011, 755).

  395. 395.

    So Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 243 Rn. 28.

  396. 396.

    Z. B. Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 243 Rn. 51.

  397. 397.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 243 Rn. 40; näher Schroeder GA 1964, 225; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 06.08.1969 – 4 StR 233/69 – BGHSt 23, 98 = NJW 1969, 2210 (Anm. Küper MDR 1970, 885); OLG Hamm U. v. 30.06.1971 – 4 Ss 513/71 – NJW 1971, 1954 (Anm. Schröder JR 1972, 253); OLG Düsseldorf B. v. 16.03.1987 – 5 Ss 44/87 – 48/87 I – NJW 1987, 1958 = NStZ 1988, 220 (Anm. Naucke NStZ 1988, 220).

  398. 398.

    Hierzu Gribbohm NJW 1975, 1153; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 06.03.2012 – 1 StR 28/12 – NStZ 2012, 571; BGH B. v. 26.02.2014 – 4 StR 577/13 – NStZ-RR 2014, 141; OLG Hamm B. v. 23.02.2016 – 4 RVs 15/16 (Anm. Eisele JuS 2016, 564).

  399. 399.

    Braunsteffer NJW 1975, 1570 (1571).

  400. 400.

    Gribbohm NJW 1975, 1153.

  401. 401.

    S.o.

  402. 402.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 160.

  403. 403.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg. 1999, § 243 Rn. 48 f.; Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 243 Rn. 43.

  404. 404.

    Hierzu Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 243 Rn. 45 ff.; Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 243 Rn. 48 ff.; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 22.04.1897 – 1151/97 – RGSt 30, 67; RG U. v. 07.06.1934 – 3 D 572/34 – RGSt 68, 197; BGH U. v. 29.08.1952 – 3 StR 330/52 – NJW 1952, 1184; BGH U. v. 01.06.1956 – 2 StR 127/56 – BGHSt 9, 253 = NJW 1956, 1526 (Anm. Maurach JR 1957, 28); BGH U. v. 20.06.1958 – 5 StR 157/58 – NJW 1958, 1243 (Anm. Schröder JR 1958, 466); OLG Bremen U. v. 20.05.1959 – Ss 43/59 – NJW 1959, 1839 (Anm. Schmitt JZ 1960, 132); BGH U. v. 18.12.1959 – 4 StR 499/59 – NJW 1960, 542 (Anm. Schmitt JZ 1960, 447); BGH U. v. 09.06.1967 – 4 StR 187/67 – BGHSt 21, 244 = NJW 1967, 1668; BGH U. v. 03.04.1975 – 4 StR 62/75 – BGHSt 26, 104 = NJW 1975, 1286 (Anm. Braunsteffer NJW 1975, 1570; Gribbohm NJW 1975, 2213); BGH U. v. 27.08.1986 – 3 StR 264/86 – NStZ 1987, 71 (Anm. Otto JK 1987 StGB § 242/10).

  405. 405.

    S.o.

  406. 406.

    Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 243 Rn. 55.

  407. 407.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 243 Rn. 48, 49.

  408. 408.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 154; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 23.06.2000 – 2 StR 225/00 – NStZ-RR 2001, 199 = StV 2000, 554.

  409. 409.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 142; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 12.01.1994 – 3 StR 630/93 – StV 1994, 240; BGH U. v. 27.01.2015 – 1 StR 142/14 – NStZ 2015, 466 = StV 2016, 16.

  410. 410.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 142; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 09.09.1997 – 1 StR 730/96 – BGHSt 43, 237 = NJW 1998, 465 = StV 1998, 129 (Anm. Martin JuS 1998, 375; Rudolphi JZ 1998, 471); OLG Hamburg B. v. 21.07.2017 – 1 Ws 73/17 – NStZ 2017, 544.

  411. 411.

    H.M., z. B. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 243 Rn. 56; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 13.09.2007 – 5 StR 65/07 (Anm. RA 2007, 734); BGH B. v. 31.07.2012 – 5 StR 188/12 – NStZ-RR 2012, 342; BGH U. v. 24.03.2016 – 2 StR 36/15 – NStZ-RR 2016, 205; BGH U. v. 25.04.2017 – 1 StR 606/16 (Anm. Grötsch wistra 2017, 404).

  412. 412.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 141.

  413. 413.

    Didaktisch zu § 244 StGB Zopfs Jura 2007, 510.

  414. 414.

    Statt aller Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 244 Rn. 1.

  415. 415.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 244 Rn. 53; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 14.06.2017 – 2 StR 14/17 – NStZ-RR 2017, 340.

  416. 416.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 168.

  417. 417.

    Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 244 Rn. 1; näher Burkhardt JZ 1973, 110; Burkhardt NJW 1975, 1687; aus der Rspr. vgl. OLG Köln U. v. 20.09.1977 – Ss 514/77 – NJW 1978, 652 (Anm. Sonnen JA 1978, 467; Hruschka NJW 1978, 1338; Geilen JK 1979 StGB § 244 I Nr. 1/1; Kotz JuS 1982, 97).

  418. 418.

    Hierzu Theis MDR 1950, 328; Haft JuS 1988, 364; Geppert Jura 1992, 496; Geppert Jura 1999, 599; Küper FS Hanack 1999, 569; Küper GS Schlüchter 2002, 331; Lanzrath/Fieberg Jura 2009, 348.

  419. 419.

    Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 244 Rn. 3; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH Vorlageb. v. 14.12.2001 – 3 StR 369/01 – NJW 2002, 1437 = NStZ 2002, 440 und 600 = StV 2002, 486.

  420. 420.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 244 Rn. 6.

  421. 421.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 244 Rn. 3.

  422. 422.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 244 Rn. 4; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 30.08.1968 – 4 StR 319/68 – BGHSt 22, 230 = NJW 1968, 2344; BGH B. v. 15.03.1983 – 1 StR 47/83 – StV 1983, 413; BGH U. v. 12.10.1999 – 1 StR 417/99 – NStZ 2000, 87 (Anm. Otto JK 2000 StGB § 228/2); BGH U. v. 12.10.2005 – 2 StR 298/05 – NJW 2006, 73 = NStZ 2006, 176 = StV 2006, 23.

  423. 423.

    Ganz h.M., hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 179; Matzke NStZ 2001, 406; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 15.03.2011 – 4 StR 40/11 – BGHSt 56, 196 = NJW 2011, 1979 = NStZ-RR 2011, 335 (Anm. Jäger JA 2011, 632; Hecker JuS 2011, 849; LL 2011, 892; RA 2011, 476; Satzger JK 2012 StGB § 250 II Nr. 1/11; Theile ZJS 2012, 138); BGH U. v. 05.05.2011 – 3 StR 57/11 – NStZ 2011, 702; BGH B. v. 27.03.2012 – 3 StR 83/12 – NStZ-RR 2012, 201; BGH B. v. 06.06.2012 – 5 StR 233/12 – NStZ 2012, 445; BGH B. v. 18.07.2012 – 5 StR 327/12; BGH B. v. 25.07.2012 – 2 StR 138/12; BGH B. v. 11.11.2014 – 3 StR 451/14 – NStZ-RR 2015, 77; BGH B. v. 20.01.2015 – 3 StR 523/14 – NStZ-RR 2015, 111 = StV 2015, 769; BGH B. v. 10.02.2015 – 5 StR 594/14 – NStZ 2015, 349 (Anm. Volkmer NStZ 2015, 349); BGH B. v. 20.01.2016 – 4 StR 528/15 – NStZ-RR 2016, 142.

  424. 424.

    Zu einem nicht funktionsfähigen Messer BGH U. v. 11.03.2003 – 1 StR 507/02 – NStZ-RR 2003, 186 = StV 2003, 460 (Anm. RA 2003, 382); zu einem nicht funktionsfähigen Elektroschocker BGH B. v. 18.06.2015 – 4 StR 122/15 – NStZ-RR 2015, 310 = StV 2016, 644.

  425. 425.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 244 Rn. 7; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 15.01.2013 – 2 StR 589/12 – NStZ 2013, 663 = StV 2013, 704; BGH B. v. 23.05.2013 – 4 StR 143/13; BGH B. v. 11.11.2014 – 3 StR 451/14 – NStZ-RR 2015, 77; BGH B. v. 09.06.2015 – 3 StR 146/15 – StV 2016, 642 (Anm. Satzger Jura 2016, 828; LL 2016, 402; RÜ 2016, 235).

  426. 426.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 176; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 16.04.1953 – 4 StR 771/52 – BGHSt 4, 125 = NJW 1953, 952; BGH U. v. 13.10.1959 – 5 StR 377/59 – BGHSt 13, 259 = NJW 1959, 2222; BGH U. v. 17.03.1967 – 4 StR 33/67 – NJW 1967, 1238; BGH B. v. 22.12.1971 – 2 StR 609/71 – BGHSt 24, 276 = NJW 1972, 547 (Anm. Hassemer JuS 1972, 476; Küper NJW 1972, 1059); BGH U. v. 23.09.1975 – 1 StR 436/75 – NJW 1975, 2303 und NJW 1976, 248 (Anm. Hassemer JuS 1976, 334; Küper JuS 1976, 645); BGH B. v. 17.06.1998 – 2 StR 167/98 – BGHSt 44, 103 = NJW 1998, 2915 = NStZ 1998, 462 = StV 1998, 485 (Anm. Martin JuS 1998, 1166; Mitsch JuS 1999, 640); BGH B. v. 28.07.1998 – 4 StR 240/98.

  427. 427.

    Hierzu Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 244 Rn. 2 ff.; näher Meister JZ 1952, 676; Braunsteffer NJW 1975, 623; Eser JZ 1981, 761 und 821; Hauf GA 1994, 319; Kudlich JR 1998, 357; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 28.04.2015 – 3 StR 48/15 – NStZ-RR 2015, 371; BGH B. v. 09.06.2015 – 3 StR 146/15 – StV 2016, 642 (Anm. Satzger Jura 2016, 828; LL 2016, 402; RÜ 2016, 235).

  428. 428.

    Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 244 Rn. 3a; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 03.12.1998 – 4 StR 380/98 – StV 1999, 151; BGH B. v. 26.02.1999 – 3 ARs 1/99 – NStZ 1999, 301; BGH U. v. 18.02.2010 – 3 StR 556/09 – NStZ 2011, 158 = StV 2010, 628 (Anm. Bachmann/Goeck Jura 2010, 922; RÜ 2010, 373; RA 2010, 365; Satzger JK 2011 StGB § 250 II Nr. 1/11; Hecker JuS 2011, 565).

  429. 429.

    Hierzu Hillenkamp, 40 Probleme aus dem Strafrecht BT, 12. Aufl. 2013, 26. Problem; Schlothauer StV 1998, 505; Küper JZ 1999, 187; Krüger Jura 2001, 766; Maatsch GA 2001, 75; Streng GA 2001, 359; Küper GS Schlüchter 2002, 331; Krüger JA 2009, 190; Jesse NStZ 2009, 364; Rengier FS Schöch 2010, 549; Rönnau JuS 2012, 117; Sickor ZStW 2013, 788; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 18.02.2010 – 3 StR 556/09 – NStZ 2011, 158 = StV 2010, 628 (Anm. Bachmann/Goeck Jura 2010, 922; RÜ 2010, 373; RA 2010, 365; Satzger JK 2011 StGB § 250 II Nr. 1/11; Hecker JuS 2011, 565); OLG Frankfurt B. v. 24.03.2011 – 2 Ss 90/11 (Teppichmesser) – StV 2011, 624; OLG Köln U. v. 10.01.2012 – III-1 RVs 258/11 (Taschenmesser) – NStZ 2012, 327 (Anm. Satzger JK 2012 StGB § 244/7; Kraatz NStZ 2012, 328); OLG Stuttgart B. v. 22.06.2015 – 2 Ss 209/15 – 2 Ss 209/15 (Anm. Meile jurisPR-StrafR 6/2016 Anm. 3).

  430. 430.

    BT-Drs. 13/09064, S. 18.

  431. 431.

    Kasiske HRRS 2008, 378.

  432. 432.

    Zsf. Fischer StGB, 64. Aufl. 2017, § 244 Rn. 20.

  433. 433.

    Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 244 Rn. 12.

  434. 434.

    Lesch JA 1999, 365 (375).

  435. 435.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 244 Rn. 8.

  436. 436.

    Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 244 Rn. 11, 16 ff.; Fischer StGB, 64. Aufl. 2017, § 244 Rn. 23; Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 244 Rn. 8.

  437. 437.

    Schmitz in MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 244 Rn. 14 ff.; Eser/Bosch, in Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 244 Rn. 5a; Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 244 Rn. 13 ff.

  438. 438.

    S. Nachweise bei Fischer StGB, 64. Aufl. 2017, § 244 Rn. 19 ff.; Kasiske HRRS 2008, 378 (378 f.).

  439. 439.

    BGH U. v. 03.06.2008 – 3 StR 246/07 – BGHSt 52, 257; vgl. auch die Darstellung zur Entwicklung der Ansichten zwischen den Senaten bei Kasiske HRRS 2008, 378 (379).

  440. 440.

    Vgl. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 198 f.

  441. 441.

    Hierzu Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 244 Rn. 5; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 19.04.1989 – 2 StR 97/89 – NJW 1989, 2549 (Anm. Geppert JK 1989 StGB § 250/5; Hillenkamp JuS 1990, 454); BGH U. v. 06.10.1992 – 1 StR 554/92 – NJW 1993, 945 = NStZ 1993, 79; BGH U. v. 01.09.1994 – 4 StR 366/94; BGH B. v. 03.04.2002 – 1 ARs 5/02 – NStZ-RR 2002, 265; BGH B. v. 17.06.2003 – 3 StR 177/03 – NStZ-RR 2003, 328; BGH U. v. 15.10.2003 – 2 StR 283/03 – BGHSt 48, 365 = NJW 2004, 528 = NStZ 2004, 152 = StV 2004, 378 (Anm. Geppert JK 2004 StGB § 249/9; Baier JA 2004, 431; Martin JuS 2004, 447; LL 2004, 250; RÜ 2004, 81; RA 2004, 128; famos 3/2004; Walter NStZ 2004, 153; Walter NStZ 2004, 623; Gössel JR 2004, 254; Otto JZ 2004, 364); BGH U. v. 18.01.2007 – 4 StR 394/06 – NStZ 2007, 332 = StV 2007, 186 (Anm. Satzger JK 2007 StGB § 250 I Nr. 1b/11; Bosch JA 2007, 468; Jahn JuS 2007, 583; RÜ 2007, 198; RA 2007, 221; famos 4/2007; Kudlich JR 2007, 381).

  442. 442.

    S. auch das Mit-sich-Führen nach § 30a II Nr. 2 BtMG und die dazu ergangene Rspr.

  443. 443.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 244 Rn. 27, 31; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 10.12.2014 – 3 StR 503/14 – StV 2015, 641; BGH B. v. 10.02.2015 – 5 StR 594/14 – NStZ 2015, 349 (Anm. Volkmer NStZ 2015, 349); BGH B. v. 10.06.2015 – 1 StR 211/15 – NStZ 2016, 613; BGH B. v. 24.09.2015 – 2 StR 126/15 – NStZ 2016, 123; KG B. v. 03.11.2015 – (5) 121 Ss 203/15 – StV 2016, 651 (Anm. Meile jurisPR-StrafR 16/2016 Anm. 4); BGH U. v. 25.11.2015 – 2 StR 165/15 – NStZ 2016, 614; OLG Naumburg B. v. 17.05.2016 – 2 Rv 39/16 – StV 2016, 652; BGH U. v. 18.05.2016 – 2 StR 406/15 – NStZ 2017, 298; OLG Karlsruhe B. v. 04.08.2016 – 2 (4) Ss 356/16 – AK 124/16 (Anm. Schulz-Merkel jurisPR-StrafR 3/2017 Anm. 6); BGH U. v. 10.08.2016 – 2 StR 22/16 – NStZ-RR 2016, 375; BGH B. v. 05.10.2016 – 3 StR 328/16 (Anm. Eisele JuS 2017, 369); OLG Hamburg, U. v. 28.12.2016 – 1 Rev 78/16 – NStZ-RR 2017, 72 (Anm. Peglau jurisPR-StrafR 4/2017 Anm. 4); BGH U. v. 12.01.2017 – 1 StR 394/16 – NStZ 2017, 714.

  444. 444.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 244 Rn. 16; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 26.11.2013 – 3 StR 261/13 – NStZ-RR 2014, 110.

  445. 445.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 244 Rn. 27; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 15.11.2007 – 4 StR 435/07 – BGHSt 52, 89 = NJW 2008, 386 = NStZ 2008, 286 (Anm. von Heintschel-Heinegg JA 2008, 308; Magnus JR 2008, 410).

  446. 446.

    Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 244 Rn. 62; anders ist dies (strittig) z. B. bei § 30a II Nr. 2 BtMG, § 177 III StGB; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 02.10.1952 – 5 StR 623/52 – BGHSt 3, 229 = NJW 1953, 32; BGH B. v. 11.11.1976 – 3 StR 333/76 – BGHSt 27, 56 = NJW 1977, 304; BGH U. v. 14.01.1997 – 1 StR 580/96 – BGHSt 42, 368 = NJW 1997, 1083 = NStZ 1997, 244 = StV 1997, 189; BGH Vorlageb. v. 14.12.2001 – 3 StR 369/01 – NJW 2002, 1437 = NStZ 2002, 440 und 600 = StV 2002, 486; BGH B. v. 27.09.2002 – 5 StR 117/02 – NStZ-RR 2003, 12 = StV 2003, 26 (Anm. Geppert JK 2003 StGB § 244 I Nr. 1a/2).

  447. 447.

    Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 250 Rn. 2; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 08.11.2011 – 3 StR 316/11 – NStZ 2012, 389 = StV 2012, 153 (Anm. Jäger JA 2012, 307; Bohnhorst ZJS 2012, 835; LL 2012, 193; RÜ 2012, 22; RA 2012, 48); BGH B. v. 21.10.2014 – 4 StR 351/14 – NStZ-RR 2015, 13 = StV 2015, 679 (Anm. RÜ 2015, 105).

  448. 448.

    H.M., s. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 185; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 13.02.1985 – 3 StR 481/84 – BGHSt 33, 142 = NJW 1985, 1788 = NStZ 1985, 358 (Anm. Streng NStZ 1985, 359); BGH U. v. 04.04.2007 – 2 StR 34/07 – BGHSt 51, 276 = NJW 2007, 1699 = NStZ 2007, 468 (Anm. von Heintschel-Heinegg JA 2007, 656; RA 2007, 607; Schroeder JR 2007, 481; Streng JZ 2007, 1089); BGH U. v. 27.04.2007 – 2 StR 523/06 – NStZ 2007, 655 = StV 2007, 453.

  449. 449.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 244 Rn. 29; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 10.11.1919 – III 492/19 – RGSt 54, 42; BGH U. v. 10.08.1982 – 1 StR 416/82 – BGHSt 31, 105 = NJW 1982, 2784 = NStZ 1982, 508 = StV 1982, 525 (Anm. Hassemer JuS 1983, 312; Kühl JR 1983, 425; Hruschka JZ 1983, 217); BGH B. v. 14.11.1996 – 1 StR 609/96 – NStZ 1997, 137 = StV 1997, 189.

  450. 450.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 244 Rn. 17; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 12.03.2013 – 2 StR 583/12 – NStZ-RR 2013, 244; BGH U. v. 17.10.2013 – 3 StR 263/13 – NStZ 2015, 85 = NStZ-RR 2014, 277 (Anm. Satzger JK 2014 StGB § 250 I Nr. 1 lit. a/15; Kudlich JA 2014, 228; LL 2014, 418; RÜ 2014, 31; Floeth NStZ 2015, 86).

  451. 451.

    Hierzu Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 244 Rn. 17; Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 244 Rn. 29; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 16. 1. 1980 – 2 StR 692/79 – BGHSt 29, 184 = NJW 1980, 1475 = NStZ 1985, 547; BGH B. v. 10.03.1988 – 4 StR 85/88 – StV 1988, 429 (Anm. Scholderer StV 1988, 429; Salger StV 1989, 66; Scholderer StV 1989, 153); BGH U. v. 11.08.1999 – 5 StR 207/99 – NStZ 1999, 618; BGH B. v. 12.03.2013 – 2 StR 583/12.

  452. 452.

    S.o.

  453. 453.

    S. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 182.

  454. 454.

    Z. B. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 244 Rn. 17.

  455. 455.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 183 f.; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 26.11.2013 – 3 StR 261/13 – NStZ-RR 2014, 110; BGH B. v. 05.12.2013 – 2 StR 454/13 – NStZ-RR 2014, 82; BGH B. v. 10.11.2015 – 3 StR 357/15 – NStZ 2016, 421 = NStZ-RR 2016, 173; BGH U. v. 04.08.2016 – 4 StR 195/16 – NStZ-RR 2016, 339; OLG Hamburg, U. v. 28.12.2016 – 1 Rev 78/16 – NStZ-RR 2017, 72 (Anm. Peglau jurisPR-StrafR 4/2017 Anm. 4).

  456. 456.

    S.o.

  457. 457.

    Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 244 Rn. 7.

  458. 458.

    Z. B. Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 244 Rn. 23.

  459. 459.

    S. jeweils im Allgemeinen Teil.

  460. 460.

    Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 244 Rn. 7.

  461. 461.

    Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 244 Rn. 12; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 10.08.1982 – 1 StR 416/82 – BGHSt 31, 105 = NJW 1982, 2784 = NStZ 1982, 508 = StV 1982, 525 (Anm. Hassemer JuS 1983, 312; Kühl JR 1983, 425; Hruschka JZ 1983, 217).

  462. 462.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 189 f.; näher Hettinger GA 1982, 525; aus der Rspr. vgl. BVerfG B. v. 16.08.1994 – 2 BvR 647/93 – NStZ 1995, 76; BayObLG U. v. 25.02.1999 – 5 St RR 240/98 – NJW 1999, 2535 = NStZ 1999, 460 = StV 1999, 383 (Anm. LL 1999, 667); OLG Hamm B. v. 02.01.2007 – 2 Ss 459/06 – NStZ 2007, 473 (Anm. famos 9/2007).

  463. 463.

    Hruschka NJW 1978, 1338; Kotz JuS 1982, 97; Schünemann JA 1980, 349 (355).

  464. 464.

    S.o.

  465. 465.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 190.

  466. 466.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 244 Rn. 22.

  467. 467.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 244 Rn. 22; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Schleswig U. v. 16.06.2003 – 1 Ss 41/03 – NStZ 2004, 212 = StV 2004, 380 (Anm. Geppert JK 2004 StGB § 244 I Nr. 1a/3; RÜ 2004, 252; RA 2004, 356; Hardtung StV 2004, 399); BGH U. v. 16.12.2004 – 3 StR 362/04 – NStZ-RR 2005, 168; OLG Naumburg U. v. 19.05.2011 – 1 Ss 10/11 (Anm. RÜ 2012, 668; Paster jurisPR-StrafR 3/2012 Anm. 2); BGH U. v. 25.11.2015 – 2 StR 165/15 – NStZ 2016, 614.

  468. 468.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 244 Rn. 23.

  469. 469.

    Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 244 Rn. 4.

  470. 470.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 244 Rn. 25; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 19.04.1989 – 2 StR 97/89 – NJW 1989, 2549 (Anm. Geppert JK 1989 StGB § 250/5; Hillenkamp JuS 1990, 454); BGH U. v. 15.10.2003 – 2 StR 283/03 – BGHSt 48, 365 = NJW 2004, 528 = NStZ 2004, 152 = StV 2004, 378 (Anm. Geppert JK 2004 StGB § 249/9; Baier JA 2004, 431; Martin JuS 2004, 447; LL 2004, 250; RÜ 2004, 81; RA 2004, 128; famos 3/2004; Walter NStZ 2004, 153; Walter NStZ 2004, 623; Gössel JR 2004, 254; Otto JZ 2004, 364).

  471. 471.

    Hierzu Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 244 Rn. 24; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 15.08.2007 – 5 StR 216/07 – NStZ-RR 2007, 375; BGH B. v. 12.03.2013 – 2 StR 583/12; BGH U. v. 04.08.2016 – 4 StR 195/16 – NStZ-RR 2016, 339.

  472. 472.

    Hierzu Geppert Jura 1992, 496; Hauf GA 1994, 319; Saal JA 1997, 859; Kudlich JR 1998, 357; Geppert Jura 1999, 599; Lesch JA 1999, 30; Kleczewski GA 2000, 257; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 23.05.2013 – 4 StR 143/13; BGH U. v. 20.08.2015 – 3 StR 259/15 (Koffer) – NStZ 2016, 215 (Anm. Satzger Jura 2016, 573; Jäger JA 2016, 71; Schumann JR 2016, 337; Preuß HRRS 2016, 466); BGH U. v. 12.07.2017 – 2 StR 160/16 (Schlüssel) – NJW 2018, 90 = NStZ 2017, 581 (Anm. famos 8/2017; Kudlich NStZ 2017, 582; Schulz-Merkel jurisPR-StrafR 21/2017 Anm. 4; Jahn JuS 2018, 85).

  473. 473.

    Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 244 Rn. 28 ff.

  474. 474.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 244 Rn. 6 f.

  475. 475.

    Herzog StV 1990, 547.

  476. 476.

    S.o.

  477. 477.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 207 f.

  478. 478.

    Hierzu Schild NStZ 1983, 69; Endriß StV 1999, 445; Sowada GS Schlüchter 2002, 383; Toepel ZStW 2003, 60; Dessecker NStZ 2009, 184; Oğlakcıoğlu Jura 2012, 770; Rönnau JuS 2013, 594; Wengenroth JA 2015, 185.

  479. 479.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 212; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 22.03.2001 – GSSt 1/00 – BGHSt 46, 321 = NJW 2001, 2266 = NStZ 2001, 421 = StV 2001, 274 und 399 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 51; Altenhain Jura 2001, 836; Martin JuS 2001, 925; LL 2001, 634; RÜ 2001, 412; Erb NStZ 2001, 561; Franke JA 2002, 106; Joerden JuS 2002, 329; Ellbogen wistra 2002, 8; Rissing-van Saan FS Geilen 2003, 131); BGH B. v. 15.01.2002 – 4 StR 499/01 – BGHSt 47, 214 = NJW 2002, 1662 = NStZ 2002, 318 = StV 2002, 191 (Anm. Geppert JK 2002 StGB § 244 I Nr. 2/3; Martin JuS 2002, 717; LL 2002, 542; RÜ 2002, 211; RA 2002, 292; famos 11/2002; Toepel StV 2002, 540; Erb JR 2002, 338; Gaede StV 2003, 78; Rath GA 2003, 823); BGH U. v. 16.06.2005 – 3 StR 492/04 – BGHSt 50, 160 = NJW 2005, 2629 = NStZ 2006, 174 = StV 2005, 555 (Anm. LL 2005, 760; RA 2005, 607; famos 11/2005; Geppert JK 2006 StGB § 244 I Nr. 2/5; Jahn JuS 2006, 89; Kindhäuser StV 2006, 526); BGH B. v. 19.04.2006 – 4 StR 395/05 – NStZ 2007, 33 (Anm. Kudlich JA 2006, 746; LL 2006, 681; RÜ 2006, 362; RA 2006, 417).

  480. 480.

    Ganz h.M., Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 221; krit. Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 244 Rn. 33; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 03.05.1932 – I 434/32 – RGSt 66, 236; BGH U. v. 17.06.2004 – 3 StR 344/03 – BGHSt 49, 177 = NJW 2004, 2840 = NStZ-RR 2006, 106 = StV 2004, 532 (Anm. RÜ 2004, 477; RA 2004, 590).

  481. 481.

    Zsf. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 244 Rn. 34; näher Schild GA 1982, 55; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 16.04.2015 – 1 StR 490/14 – NStZ 2016, 42 = StV 2015, 754 und 2016, 364 (Anm. Bosch Jura 2015, 1137; Hecker JuS 2015, 1132; LL 2015, 827; RÜ 2015, 516; Wollschläger StV 2015, 754; Erb StV 2016, 366); BGH B. v. 03.06.2015 – 4 StR 193/15 – NStZ 2015, 647; BGH U. v. 21.07.2015 – 2 StR 441/14 – NStZ-RR 2016, 11; BGH U. v. 10.08.2016 – 2 StR 22/16 – NStZ-RR 2016, 375; BGH U. v. 10.08.2016 – 2 StR 579/15 – NStZ 2017, 351 (Anm. LL 2017, 314; RÜ 2017, 29); BGH U. v. 13.10.2016 – 4 StR 239/16 – NJW 2017, 743 = StV 2018, 102 (Anm. Bosch Jura 2017, 360; Fickenscher NJW 2017, 744); BGH U. v. 25.01.2017 – 5 StR 364/16 – NStZ-RR 2017, 114; BGH U. v. 19.04.2017 – 2 StR 290/16 – NStZ-RR 2017, 248; BGH B. v. 08.06.2017 – 1 StR 188/17 – NStZ-RR 2017, 283; BGH B. v. 09.06.2017 – 1 StR 45/17 – NStZ-RR 2017, 305; BGH U. v. 14.06.2017 – 2 StR 14/17 – NStZ-RR 2017, 340.

  482. 482.

    Z. B. BGH U. v. 08.04.1986 – 1 StR 109/86 – NStZ 1986, 408 (Anm. Geppert JK 1987 StGB § 244/5); BGH U. v. 19.05.1998 – 1 StR 154/98 – NJW 1998, 2913 = NStZ 1999, 187 = StV 1998, 421 (Anm. LL 1998, 669; Baier JA 1999, 184; Erb NStZ 1999, 187).

  483. 483.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 244 Rn. 36; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 05.07.2012 – 3 StR 119/12 (Anm. Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 23 Rn. 5 ff.; Bosch JK 2013 StGB § 244a/2; Hecker JuS 2013, 177; LL 2013, 349; RÜ 2013, 31); BGH B. v. 10.10.2012 – 2 StR 120/12 – StV 2013, 508; BGH U. v. 18.10.2012 – 2 StR 529/11 – NStZ-RR 2013, 208; BGH U. v. 21.07.2015 – 2 StR 441/14 – NStZ-RR 2016, 11; BGH U. v. 19.11.2015 – 4 StR 115/15 – NStZ 2016, 280 (Anm. Satzger Jura 2016, 1084); BGH U. v. 10.08.2016 – 2 StR 22/16 – NStZ-RR 2016, 375; BGH Urt. v. 25.01.2017 – 5 StR 364/16 – NStZ-RR 2017, 114.

  484. 484.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 244 Rn. 29, 33; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 20.12.2012 – 4 StR 55/12 – BGHSt 58, 102 = NJW 2013, 883 = NStZ 2013, 234 (Anm. Jäger JA 2013, 868; Hecker JuS 2013, 656; RÜ 2013, 233; famos 8/2013; Schiemann NJW 2013, 888; Schlösser NStZ 2013, 629; Eisenberg JR 2013, 232); BGH B. v. 03.06.2015 – 4 StR 193/15 – NStZ 2015, 647; BGH U. v. 21.07.2015 – 2 StR 441/14 – NStZ-RR 2016, 11; BGH B. v. 03.09.2015 – 3 StR 236/15 – NStZ 2016, 415 = NStZ-RR 2016, 374 (Anm. Patzak NStZ 2016, 418); BGH Urt. v. 25.01.2017 – 5 StR 364/16 – NStZ-RR 2017, 114; BGH B. v. 09.06.2017 – 1 StR 45/17 – NStZ-RR 2017, 305.

  485. 485.

    S. im Allgemeinen Teil.

  486. 486.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 244 Rn. 40; aus der Rspr. vgl. OLG Hamm U. v. 29.04.1981 – 4 Ss 2939/80 – NJW 1981, 2207 = StV 1981, 551 (Anm. Geilen JK 1982 StGB § 244/3; Sonnen JA 1982, 102; Hassemer JuS 1982, 71; Tenckhoff JR 1982, 208); BGH U. v. 08.04.1986 – 1 StR 109/86 – NStZ 1986, 408 (Anm. Geppert JK 1987 StGB § 244/5).

  487. 487.

    H.M., Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 220; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 04.06.1996 – 1 StR 235/96 – NStZ 1996, 442 = StV 1996, 483; BGH B. v. 26.09.2013 – 2 StR 256/13 – StV 2014, 613.

  488. 488.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 244 Rn. 36; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 10.10.2012 – 2 StR 120/12 – StV 2013, 508; BGH U. v. 21.07.2015 – 2 StR 441/14 – NStZ-RR 2016, 11.

  489. 489.

    Aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 17.06.2004 – 3 StR 344/03 – BGHSt 49, 177 = NJW 2004, 2840 = NStZ-RR 2006, 106 = StV 2004, 532 (Anm. RÜ 2004, 477; RA 2004, 590); BGH B. v. 25.11.2013 – 5 StR 531/13 – NStZ-RR 2014, 215; BGH B. v. 03.03.2016 – 4 StR 134/15; BGH U. v. 19.04.2017 – 2 StR 290/16 – NStZ-RR 2017, 248.

  490. 490.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 216; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 20.12.2012 – 4 StR 55/12 – BGHSt 58, 102 = NJW 2013, 883 = NStZ 2013, 234 (Anm. Jäger JA 2013, 868; Hecker JuS 2013, 656; RÜ 2013, 233; famos 8/2013; Schiemann NJW 2013, 888; Schlösser NStZ 2013, 629; Eisenberg JR 2013, 232); BGH U. v. 10.08.2016 – 2 StR 579/15 – NStZ 2017, 351 (Anm. LL 2017, 314; RÜ 2017, 29); BGH B. v. 09.06.2017 – 1 StR 45/17 – NStZ-RR 2017, 305.

  491. 491.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 216; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 16.06.2005 – 3 StR 492/04 – BGHSt 50, 160 = NJW 2005, 2629 = NStZ 2006, 174 = StV 2005, 555 (Anm. LL 2005, 760; RA 2005, 607; famos 11/2005; Geppert JK 2006 StGB § 244 I Nr. 2/5; Jahn JuS 2006, 89; Kindhäuser StV 2006, 526); BGH U. v. 24.01.2008 – 5 StR 253/07 – NStZ 2008, 575; BGH U. v. 23.04.2009 – 3 StR 83/09; BGH U. v. 28.03.2012 – 2 StR 398/11; BGH B. v. 10.10.2012 – 2 StR 120/12 – StV 2013, 508; BGH U. v. 10.08.2016 – 2 StR 579/15 – NStZ 2017, 351 (Anm. LL 2017, 314; RÜ 2017, 29); BGH Urt. v. 25.01.2017 – 5 StR 364/16 – NStZ-RR 2017, 114.

  492. 492.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 223 f.; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 19.04.2006 – 4 StR 395/05 – NStZ 2007, 33 (Anm. Kudlich JA 2006, 746; LL 2006, 681; RÜ 2006, 362; RA 2006, 417); BGH B. v. 23.06.2006 – 2 StR 217/06 – StV 2006, 639; BGH U. v. 14.12.2006 – 4 StR 421/06 – NStZ 2007, 288; BGH U. v. 24.01.2008 – 5 StR 253/07 – NStZ 2008, 575; BGH U. v. 23.04.2009 – 3 StR 83/09; BGH U. v. 05.07.2012 – 3 StR 119/12 (Anm. Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 23 Rn. 5 ff.; Bosch JK 2013 StGB § 244a/2; Hecker JuS 2013, 177; LL 2013, 349; RÜ 2013, 31); BGH B. v. 05.11.2014 – 2 StR 186/14 – NStZ-RR 2015, 113 = StV 2015, 639; BGH B. v. 09.06.2017 – 1 StR 45/17 – NStZ-RR 2017, 305.

  493. 493.

    Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 244 Rn. 6.

  494. 494.

    S.o.

  495. 495.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 224.

  496. 496.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 244 Rn. 39; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 26.04.2012 – 4 StR 665/11 – NStZ-RR 2013, 77 = StV 2012, 669; BGH B. v. 10.10.2012 – 2 StR 120/12 – StV 2013, 508; BGH B. v. 14.05.2014 – 2 StR 465/13 – NStZ-RR 2014, 284; BGH B. v. 05.11.2014 – 2 StR 186/14 – NStZ-RR 2015, 113 = StV 2015, 639; BGH B. v. 29.09.2015 – 3 StR 336/15 – NStZ-RR 2016, 6 = StV 2017, 444 (Anm. RÜ 2016, 29).

  497. 497.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 244 Rn. 36; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 09.07.1991 – 1 StR 666/90 – BGHSt 38, 26 = NJW 1992, 58 = NStZ 1991, 535 = StV 1991, 517; BGH U. v. 25.07.1995 – 1 StR 238/95 – StV 1995, 642; BGH B. v. 05.12.1995 – 4 StR 698/95 – StV 1996, 214; BGH U. v. 12.07.2006 – 2 StR 180/06 – NStZ 2007, 339 (Anm. Satzger JK 2007 StGB § 224 I Nr. 5/2).

  498. 498.

    H.M., Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 216; aus der Rspr. vgl. LG Koblenz U. v. 18.12.1996 – 2101 Js 8390/96 jug.-2 KLs – NStZ 1998, 197 (Anm. Glandien NStZ 1998, 197); BGH U. v. 31.07.2008 – 4 StR 144/08 – NStZ 2008, 625 = StV 2009, 129 (Anm. Möller StraFo 2009, 92).

  499. 499.

    Ganz h.M., Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 244 Rn. 24; näher Ellbogen/Wichmann JuS 2007, 114; Exner Jura 2013, 103.

  500. 500.

    Hierzu Altenhain ZStW 2001, 112; Muller GA 2002, 318; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 10.08.2016 – 2 StR 579/15 – NStZ 2017, 351 (Anm. LL 2017, 314; RÜ 2017, 29).

  501. 501.

    S. noch BGH U. v. 21.05.1996 – 1 StR 125/96 – NStZ 1996, 495 = StV 1996, 547 (Anm. Miehe StV 1997, 247).

  502. 502.

    Z. B. Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 244 Rn. 50.

  503. 503.

    Mitsch, BT 2, 3. Aufl. 2015, S. 133.

  504. 504.

    S.o.

  505. 505.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 228.

  506. 506.

    Aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 01.02.2011 – 3 StR 432/10 – NStZ 2011, 637 = StV 2011, 410 (Anm. LL 2011, 561); BGH U. v. 10.08.2016 – 2 StR 579/15 – NStZ 2017, 351 (Anm. LL 2017, 314; RÜ 2017, 29).

  507. 507.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 244 Rn. 43; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 17.01.2006 – 4 StR 595/05 – NStZ 2006, 342; BGH U. v. 21.12.2007 – 2 StR 372/07 – NStZ 2009, 35 (Anm. RÜ 2008, 181); BGH U. v. 28.09.2011 – 2 StR 93/11 – NStZ-RR 2012, 172

  508. 508.

    H.M., Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 229; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 09.08.2000 – 3 StR 339/99 – BGHSt 46, 120 = NJW 2000, 3364 = NStZ 2000, 645 = StV 2000, 675 (Anm. famos 8/2000; Martin JuS 2001, 84); BGH B. v. 22.03.2001 – GSSt 1/00 – BGHSt 46, 321 = NJW 2001, 2266 = NStZ 2001, 421 = StV 2001, 274 und 399 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 51; Altenhain Jura 2001, 836; Martin JuS 2001, 925; LL 2001, 634; RÜ 2001, 412; Erb NStZ 2001, 561; Franke JA 2002, 106; Joerden JuS 2002, 329; Ellbogen wistra 2002, 8; Rissing-van Saan FS Geilen 2003, 131).

  509. 509.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 244 Rn. 34; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 07.08.2014 – 3 StR 105/14 – NStZ 2015, 207 = StV 2015, 673 (Anm. Kudlich JA 2015, 152; LL 2015, 259; RÜ 2015, 101); BGH B. v. 12.11.2015 – 3 StR 346/15 – StV 2016, 556.

  510. 510.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 244 Rn. 34; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 17.01.2006 – 4 StR 595/05 – NStZ 2006, 342; BGH U. v. 28.09.2011 – 2 StR 93/11 – NStZ-RR 2012, 172.

  511. 511.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 244 Rn. 15; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 21.12.2007 – 2 StR 372/07 – NStZ 2009, 35 (Anm. RÜ 2008, 181); BGH U. v. 26.04.2012 – 4 StR 665/11 – NStZ-RR 2013, 77 = StV 2012, 669; BGH B. v. 10.10.2012 – 2 StR 120/12 – StV 2013, 508.

  512. 512.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 232; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 05.07.2012 – 3 StR 119/12 (Anm. Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 23 Rn. 5 ff.; Bosch JK 2013 StGB § 244a/2; Hecker JuS 2013, 177; LL 2013, 349; RÜ 2013, 31); BGH B. v. 05.02.2013 – 3 StR 499/12 – NStZ-RR 2013, 210; BGH B. v. 20.02.2013 – 3 StR 24/13 – NStZ-RR 2013, 210; BGH B. v. 05.11.2014 – 2 StR 186/14 – NStZ-RR 2015, 113 = StV 2015, 639.

  513. 513.

    Z. B. Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 244 Rn. 53.

  514. 514.

    S.o.

  515. 515.

    S. nur Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 244 Rn. 47.

  516. 516.

    Hierzu näher Seier FS Kohlmann 2003, 295.

  517. 517.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 234; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 21.06.2001 – 4 StR 94/01 – StV 2001, 624; BGH B. v. 24.04.2008 – 4 StR 126/08 – NStZ 2008, 514 = StV 2008, 468 (Anm. von Heintschel-Heinegg JA 2008, 742; Jahn JuS 2008, 928; LL 2008, 746; RÜ 2008, 647; RA 2008, 515; Ladiges JR 2008, 493; Winkler jurisPR-StrafR 18/2008 Anm. 2; Geppert JK 2009 StGB § 244 I Nr. 3/2); OLG Köln B. v. 09.02.2016 – 1 RVs 246/15 – StV 2017, 665; BGH B. v. 05.09.2017 – 5 StR 361/17 – NStZ-RR 2018, 14.

  518. 518.

    S. Besonderer Teil – Nichtvermögensdelikte.

  519. 519.

    S.u. ee).

  520. 520.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 244 Rn. 46; näher Behm GA 2002, 153; Schall FS Schreiber 2003, 423; Koranyi JuS 2014, 241; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Köln B. v. 09.02.2016 – 1 RVs 246/15 – StV 2017, 665; BGH B. v. 05.09.2017 – 5 StR 361/17 – NStZ-RR 2018, 14.

  521. 521.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 235; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 03.05.2001 – 4 StR 59/01 – StV 2001, 624.

  522. 522.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 235; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 24.04.2008 – 4 StR 126/08 – NStZ 2008, 514 = StV 2008, 468 (Anm. von Heintschel-Heinegg JA 2008, 742; Jahn JuS 2008, 928; LL 2008, 746; RÜ 2008, 647; RA 2008, 515; Ladiges JR 2008, 493; Winkler jurisPR-StrafR 18/2008 Anm. 2; Geppert JK 2009 StGB § 244 I Nr. 3/2); BGH U. v. 22.02.2012 – 1 StR 378/11 – NStZ 2013, 120 (Anm. Bosch JK 2012 StGB § 244 I Nr. 3/3; Ladiges StraFo 2012, 325); BGH B. v. 03.06.2014 – 4 StR 173/14 – StV 2015, 113; BGH B. v. 08.06.2016 – 4 StR 112/16 – NStZ-RR 2016, 281 = StV 2016, 639 (Anm. Jäger JA 2016, 872; RÜ 2016, 581); BGH B. v. 05.09.2017 – 5 StR 361/17 – NStZ-RR 2018, 14.

  523. 523.

    Vgl. aus der Rspr. BGH B. v. 11.10.2016 – 1 StR 462/16 – BGHSt 61, 285 = NJW 2017, 1186 (Anm. Bosch Jura 2017, 604; Hecker JuS 2017, 470; RÜ 2017, 236; Mitsch NJW 2017, 1188; Bachmann JR 2017, 445; Kratz jurisPR-StrafR 5/2017 Anm. 2).

  524. 524.

    Vgl. aus der Rspr. BGH B. v. 05.09.2017 – 5 StR 361/17 – NStZ-RR 2018, 14.

  525. 525.

    Hierzu Bachmann NStZ 2009, 667; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 22.02.2012 – 1 StR 378/11 – NStZ 2013, 120 (Anm. Bosch JK 2012 StGB § 244 I Nr. 3/3; Ladiges StraFo 2012, 325); BGH B. v. 08.06.2016 – 4 StR 112/16 – NStZ-RR 2016, 281 = StV 2016, 639 (Anm. Jäger JA 2016, 872; RÜ 2016, 581).

  526. 526.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 244 Rn. 48.

  527. 527.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 236.

  528. 528.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 244 Rn. 48.

  529. 529.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 236.

  530. 530.

    S.o. I 4c) aa).

  531. 531.

    Zum Reformprozess Claus jurisPR-StrafR 12/2017 Anm. 1; Mitsch KriPoZ 2017, 180.

  532. 532.

    BT-Drs. 18/12359, 7, 10; s. auch Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 244 Rn. 22.

  533. 533.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 244 Rn. 27; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 06.09.2005 – 5 StR 284/05 – NStZ-RR 2005, 373; BGH U. v. 20.08.2015 – 3 StR 259/15 (Koffer) – NStZ 2016, 215 (Anm. Satzger Jura 2016, 573; Jäger JA 2016, 71; Schumann JR 2016, 337; Preuß HRRS 2016, 466).

  534. 534.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 244 Rn. 27; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 30.08.1968 – 4 StR 319/68 – BGHSt 22, 230 = NJW 1968, 2344; BGH U. v. 04.05.1972 – 4 StR 134/72 – BGHSt 24, 339 = NJW 1972, 1243 (Anm. Hassemer JuS 1972, 672; Schröder NJW 1972, 1833); BGH U. v. 11.02.1982 – 4 StR 689/81 – BGHSt 30, 375 = NJW 1982, 1164 = NStZ 1982, 287 (Anm. Geilen JK 1982 StGB § 250/2; Hettinger JuS 1982, 895); BGH U. v. 12.09.1995 – 1 StR 401/95 – NStZ-RR 1996, 3 = StV 1996, 315; BGH U. v. 24.09.1998 – 4 StR 272/98 – BGHSt 44, 196 = NJW 1999, 69 = NStZ 1999, 30 = StV 1999, 149 und 422 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 24; Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 39; Geppert JK 1999 StGB § 212/4; Kudlich JA 1999, 452; Martin JuS 1999, 298; LL 1999, 175; Satzger JR 1999, 203).

  535. 535.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 244 Rn. 68; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 20.08.2015 – 3 StR 259/15 (Koffer) – NStZ 2016, 215 (Anm. Satzger Jura 2016, 573; Jäger JA 2016, 71; Schumann JR 2016, 337; Preuß HRRS 2016, 466).

  536. 536.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 211.

  537. 537.

    Zu § 244a StGB Zopfs GA 1995, 320; Zopfs Jura 2007, 510.

  538. 538.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 240.

  539. 539.

    S. jeweils o. I 4 und II.

  540. 540.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 242.

  541. 541.

    H.M., vgl. schon o. II; krit. aber Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 244a Rn. 1; aus der Rspr. vgl. LG Koblenz U. v. 18.12.1996 – 2101 Js 8390/96 jug.-2 KLs – NStZ 1998, 197 (Anm. Glandien NStZ 1998, 197); BGH B. v. 20.08.1997 – 2 StR 306/97; BGH B. v. 06.06.2000 – 4 StR 91/00 – NStZ-RR 2000, 343 = StV 2000, 670 (Anm. RA 2000, 715); BGH U. v. 22.03.2006 – 5 StR 38/06 – NStZ 2006, 574; BGH U. v. 31.07.2008 – 4 StR 144/08 – NStZ 2008, 625 = StV 2009, 129 (Anm. Möller StraFo 2009, 92).

  542. 542.

    Schmitz, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 244a Rn. 1.

  543. 543.

    Hierzu Koch GA 1962, 304.

  544. 544.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 247 Rn. 1a; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 25.02.1896 – 5178/95 – RGSt 28, 230; BGH U. v. 26.07.1957 – 4 StR 257/57 – BGHSt 10, 400 = NJW 1957, 1933 (Anm. Mayer JZ 1958, 283); OLG Hamm U. v. 27.10.1959 – 1 Ss 1008/59 – NJW 1960, 834; BayObLG U. v. 23.02.1961 – RReg. 4 St 327/60 – NJW 1961, 1222; BGH U. v. 26.09.1962 – 4 StR 196/62 – BGHSt 18, 123 = NJW 1963, 307 (Anm. Mittelbach JR 1963, 189); BGH U. v. 12.07.1979 – 4 StR 204/79 – BGHSt 29, 54 = NJW 1979, 2055 (Anm. Geilen JK 1980 StGB § 247/1; Giemulla JA 1980, 63; Hassemer JuS 1980, 70); OLG Celle U. v. 09.07.1985 – 1 Ss 178/85 – NJW 1986, 733 (Anm. Hassemer JuS 1986, 486; Stree JR 1986, 386).

  545. 545.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 247 Rn. 1a; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 21.12.2016 – 3 StR 453/16 – NStZ-RR 2017, 211 (Anm. Jahn JuS 2017, 472; LL 2017, 620; RÜ 2017, 307; Laustetter/El-Ghazi jurisPR-StrafR 11/2017 Anm. 2).

  546. 546.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 298; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 12.07.1979 – 4 StR 204/79 – BGHSt 29, 54 = NJW 1979, 2055 (Anm. Geilen JK 1980 StGB § 247/1; Giemulla JA 1980, 63; Hassemer JuS 1980, 70); OLG Hamm B. v. 06.06.2003 – 2 Ss 367/03 – NStZ-RR 2004, 111; BGH U. v. 29.11.2007 – 4 StR 386/07 – NStZ-RR 2008, 83.

  547. 547.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 247 Rn. 7; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 12.07.1979 – 4 StR 204/79 – BGHSt 29, 54 = NJW 1979, 2055 (Anm. Geilen JK 1980 StGB § 247/1; Giemulla JA 1980, 63; Hassemer JuS 1980, 70); BGH B. v. 17.07.1987 – 1 StR 327/87 – StV 1988, 386.

  548. 548.

    H.M., Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 247 Rn. 4; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 21.12.2016 – 3 StR 453/16 – NStZ-RR 2017, 211 (Anm. Jahn JuS 2017, 472; LL 2017, 620; RÜ 2017, 307; Laustetter/El-Ghazi jurisPR-StrafR 11/2017 Anm. 2).

  549. 549.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 247 Rn. 8; aus der Rspr. vgl. OLG Celle U. v. 09.07.1985 – 1 Ss 178/85 – NJW 1986, 733 (Anm. Hassemer JuS 1986, 486; Stree JR 1986, 386); OLG Hamm B. v. 12.08.1985 – 2 Ws 118/85 – NJW 1986, 734 (Anm. Hassemer JuS 1986, 486).

  550. 550.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 247 Rn. 10; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 07.08.2003 – 3 StR 137/03 – BGHSt 48, 322 = NJW 2003, 3283 = NStZ 2004, 37 = StV 2003, 612 (Anm. RÜ 2003, 500; RA 2003, 706; Otto JK 2004 StGB § 253/9 und 10; LL 2004, 37; Kühl NStZ 2004, 387; Swoboda NStZ 2005, 476).

  551. 551.

    Hierzu Dencker JZ 1973, 144.

  552. 552.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 248a Rn. 1; aus der Rspr. vgl. BVerfG B. v. 17.01.1979 – 2 BvL 12/77 – BVerfGE 50, 205 = NJW 1979, 1039; OLG Hamm U. v. 23.05.1978 – 5 Ss 581/78 – NJW 1979, 117.

  553. 553.

    S.o. I 4 d).

  554. 554.

    H.M., Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 248a Rn. 2; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 03.04.1975 – 4 StR 62/75 – BGHSt 26, 104 = NJW 1975, 1286 (Anm. Braunsteffer NJW 1975, 1570; Gribbohm NJW 1975, 2213); OLG Köln U. v. 20.09.1977 – Ss 514/77 – NJW 1978, 652 (Anm. Sonnen JA 1978, 467; Hruschka NJW 1978, 1338; Geilen JK 1979 StGB § 244 I Nr. 1/1; Kotz JuS 1982, 97); BGH B. v. 19.08.1983 – 1 StR 521/83.

  555. 555.

    Zu § 246 StGB Tenckhoff JuS 1984, 775; Samson JA 1990, 5; Kargl ZStW 1991, 136; Duttge/Fahnenschmidt ZStW 1998, 884; Murmann NStZ 1999, 14; Jäger JuS 2000, 1167; Cantzler JA 2001, 567; Kudlich JuS 2001, 767; Kindhäuser FS Gössel 2002, 451; Schulz FS Lampe 2003, 653; Kudlich/Koch JA 2017, 184.

  556. 556.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 246 Rn. 2; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 03.05.1915 – I 189/15 – RGSt 49, 194; OLG Saarbrücken U. v. 16.10.1975 – Ss 55/75 – NJW 1976, 65 (Anm. Günther JZ 1976, 665); OLG Karlsruhe U. v. 18.12.1975 – 1 Ss 343/75 – NJW 1976, 902.

  557. 557.

    S. Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 246 Rn. 4 f.; Feldhaus NJW 1953, 1738; Bockelmann MDR 1953, 3; Rutkowsky NJW 1954, 180; Schneider MDR 1956, 387; Louven MDR 1960, 268

  558. 558.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 246 Rn. 2.

  559. 559.

    S.o. A I 3 a).

  560. 560.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 252; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 05.03.1971 – 3 StR 231/69 – BGHSt 24, 115 = NJW 1971, 900 (Anm. Deubner NJW 1971, 1469; Schöneborn MDR 1971, 811); OLG Celle U. v. 08.07.1974 – 2 Ss 141/74 – NJW 1974, 2326.

  561. 561.

    S.o. bei § 242 StGB, A I 3 a).

  562. 562.

    Hohmann, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 246 Rn. 23.

  563. 563.

    Hierzu Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 246 Rn. 13 ff.; Hillenkamp, 40 Probleme aus dem Strafrecht BT, 12. Aufl. 2013, 24. Problem; Haberkorn MDR 1962, 704; Rudolphi GA 1965, 33; Maiwald JA 1971, 579 und 643; Ulsenheimer Jura 1979, 169; Tenckhoff JuS 1980, 723; Otto Jura 1996, 383; Degener JZ 2001, 388; Mylonopoulos FS Roxin 2001, 917; Duttge/Sotelsek Jura 2002, 526; Sinn NStZ 2002, 64; Basak GA 2003, 109; Maiwald FS Schreiber 2003, 315; Börner Jura 2005, 389; Ambos GA 2007, 127; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 14.11.2012 – 3 StR 372/12 – StV 2013, 632; OLG Hamm B. v. 12.03.2015 – 1 RVs 15/15 – NStZ-RR 2015, 213 (Anm. Jäger JA 2015, 629; RÜ 2015, 374).

  564. 564.

    S. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 246 Rn. 6 ff.

  565. 565.

    Zsf. zu diesen Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 257.

  566. 566.

    S.o.

  567. 567.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, 254.

  568. 568.

    Zsf. Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 246 Rn. 4.

  569. 569.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 255; aus der Rspr. vgl. OLG Hamburg B. v. 27.04.2001 – 1 Ss 21/01 – StV 2001, 577; BGH B. v. 09.01.2007 – 3 StR 472/06 – StV 2007, 241; LG Potsdam B. v. 01.10.2007 – 24 Qs 28/07 – NJW 2008, 1607 = NStZ-RR 2008, 143; LG Potsdam B. v. 25.02.2008 – 24 Qs 38/08 – StV 2008, 361; OLG Brandenburg B. v. 06.07.2009 – 1 Ss 45/09 – NStZ 2010, 220 (Anm. Hecker JuS 2010, 740); BGH B. v. 14.11.2012 – 3 StR 372/12 – StV 2013, 632.

  570. 570.

    So (auch zum Folgenden) OLG Brandenburg B. v. 06.07.2009 – 1 Ss 45/09 – NStZ 2010, 220 (221).

  571. 571.

    S. nur die Darstellung bei Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 257.

  572. 572.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 246 Rn. 22.

  573. 573.

    Krey/Hellmann/Heinrich, BT 2, 17. Aufl. 2015, Rn. 226.

  574. 574.

    Ambos GA 2007, 127 (134 ff.); Basak GA 2003, 109 (120 f.).

  575. 575.

    Kargl ZStW 1991, 136 (167, 181 ff.).

  576. 576.

    S. Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 246 Rn. 5.

  577. 577.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 246 Rn. 5.

  578. 578.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 246 Rn. 23.

  579. 579.

    Hierzu Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 246 Rn. 20 ff.; aus der Rspr. vgl. RG. U. v. 07.11.1938 – 3 D 769/38 – RGSt 72, 380; OLG Frankfurt U. v. 19.02.1947 – Ss 10/47 – SJZ 1947, 675 (Anm. Voigt SJZ 1947, 677); OLG Celle U. v. 08.07.1974 – 2 Ss 141/74 – NJW 1974, 2326; LG Potsdam B. v. 01.10.2007 – 24 Qs 28/07 – NJW 2008, 1607 = NStZ-RR 2008, 143.

  580. 580.

    RG U. v. 23.06.1924 – III 453/24 – RGSt 58, 230; RG U. v. 10.01.1933 – RGSt 67, 73; RG U. v. 27.10.1939 – 6 D 654/39 – RGSt 73, 354; OLG Braunschweig U. v. 19.09.1947 – Ss 40/47 – NJW 1948, 109 (Anm. Wiegmann NJW 1948, 110); OLG Braunschweig U. v. 02.12.1948 – Ss 74/48 – NJW 1949, 477; BGH B. v. 07.12.1959 – GSSt 1/59 – BGHSt 14, 38 = NJW 1960, 684 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 53; Schröder JR 1960, 308; Bockelmann JZ 1960, 621; Schünemann JuS 1968, 114; Eckstein JA 2001, 25).

  581. 581.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 246 Rn. 68

  582. 582.

    S. Wessels/Hillenkamp, BT 2, 40. Aufl. 2017, Rn. 313.

  583. 583.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 246 Rn. 27.

  584. 584.

    Wessels/Hillenkamp, BT 2, 40. Aufl. 2017, Rn. 313; aus der Rspr. RG U. v. 12.11.1914 – I 795/14 – RGSt 49, 16; OLG Düsseldorf B. v. 23.11.1983 – 5 Ss 437/83 – 360/83 I – NJW 1984, 810 = StV 1984, 288 (Anm. Sonnen JA 1984, 379).

  585. 585.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 246 Rn. 7; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 20.12.1926 – III 615/26 – RGSt 61, 65; BGH U. v. 19.06.1951 – 1 StR 42/51 – BGHSt 1, 262 (Anm. Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 77).

  586. 586.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 246 Rn. 7; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 12.11.1894 – 3311/94 – RGSt 26, 230; RG U. v. 08.03.1932 – I 100/32 – RGSt 66, 155; OLG Oldenburg U. v. 19.08.1952 – Ss 186/52 – NJW 1952, 1267; BGH U. v. 13.11.1958 – 4 StR 199/58 – BGHSt 12, 299 = NJW 1959, 584 (Anm. Roxin, Höchstrichterliche Rspr. AT, 1998, Nr. 24; Bockelmann JZ 1959, 495).

  587. 587.

    Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 246 Rn. 17.

  588. 588.

    Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 246 Rn. 20; aus der Rspr. vgl. OLG Celle U. v. 08.07.1974 – 2 Ss 141/74 – NJW 1974, 2326; BGH U. v. 17.03.1987 – 1 StR 693/86 – BGHSt 34, 309 = NJW 1987, 2242 = StV 1988, 14 (Anm. Geppert JK 1987 StGB § 246/5; Müller JA 1988, 56); BGH U. v. 06.09.2006 – 5 StR 156/06 – NStZ-RR 2006, 377 = StV 2007, 30 (Anm. Hauck wistra 2008, 241).

  589. 589.

    Zur Drittzueignung Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 246 Rn. 22 ff.; näher Rengier FS Lenckner 1998, 801; Schenkewitz NStZ 2003, 17.

  590. 590.

    S.o. A I 3 b).

  591. 591.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 261; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 06.09.2006 – 5 StR 156/06 – NStZ-RR 2006, 377 = StV 2007, 30 (Anm. Hauck wistra 2008, 241).

  592. 592.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 262 ff.; Hillenkamp, 40 Probleme aus dem Strafrecht BT, 12. Aufl. 2013, 25. Problem; Kretschmer JuS 2013, 24; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 21.12.2016 – 3 StR 453/16 – NStZ-RR 2017, 211 (Anm. Jahn JuS 2017, 472; LL 2017, 620; RÜ 2017, 307; Laustetter/El-Ghazi jurisPR-StrafR 11/2017 Anm. 2).

  593. 593.

    S.o.

  594. 594.

    Z. B. Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 246 Rn. 7.

  595. 595.

    S. nur Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 246 Rn. 39.

  596. 596.

    S. sogleich u. V.

  597. 597.

    S. nur Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 246 Rn. 13.

  598. 598.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 246 Rn. 33 f.

  599. 599.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 246 Rn. 13.

  600. 600.

    S.o. bei § 242 I StGB, A I 3 b).

  601. 601.

    Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 246 Rn. 10; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 17.10.1961 – 1 StR 382/61 – BGHSt 16, 280 = NJW 1962, 116 (Anm. Bähr JuS 1962, 118); OLG Düsseldorf B. v. 23.11.1983 – 5 Ss 437/83 – 360/83 I – NJW 1984, 810 = StV 1984, 288 (Anm. Sonnen JA 1984, 379).

  602. 602.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 268; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 28.06.2005 – 4 StR 376/04 – NStZ 2005, 566 und 631 = NStZ-RR 2005, 311 = StV 2005, 553 (Anm. LL 2006, 400).

  603. 603.

    Hierzu Hohmann, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 246 Rn. 47; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 24.06.1952 – 1 StR 153/52 – BGHSt 3, 32.

  604. 604.

    Neumann, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 34 Rn. 61; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 13.11.1958 – 4 StR 199/58 – BGHSt 12, 299 = NJW 1959, 584 (Anm. Roxin, Höchstrichterliche Rspr. AT, 1998, Nr. 24; Bockelmann JZ 1959, 495); BGH U. v. 27.01.1976 – 1 StR 739/75 – NJW 1976, 680 (Anm. Hassemer JuS 1976, 470; Küper JZ 1976, 515; Kienapfel JR 1977, 27).

  605. 605.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 246 Rn. 20; näher Dencker FS Rudolphi 2004, 425.

  606. 606.

    H.M., Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 246 Rn. 28; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 12.07.1881 – 1671/81 – RGSt 4, 386; RG U. v. 21.03.1882 – 373/82 – RGSt 6, 117; RG U. v. 11.12.1896 – 3991/96 – RGSt 29, 238; RG U. v. 18.06.1907 – II 308/07 – RGSt 40, 222; BGH U. v. 13.03.1956 – 2 StR 70/56 – BGHSt 9, 90 = NJW 1956, 837; BGH U. v. 17.10.1961 – 1 StR 382/61 – BGHSt 16, 280 = NJW 1962, 116 (Anm. Bähr JuS 1962, 118).

  607. 607.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 246 Rn. 44; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 13.03.1956 – 2 StR 70/56 – BGHSt 9, 90 = NJW 1956, 837; BGH U. v. 17.10.1961 – 1 StR 382/61 – BGHSt 16, 280 = NJW 1962, 116 (Anm. Bähr JuS 1962, 118).

  608. 608.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 246 Rn. 45; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 13.03.1956 – 2 StR 70/56 – BGHSt 9, 90 = NJW 1956, 837.

  609. 609.

    Hohmann, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 246 Rn. 52; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 11.02.2009 – 5 StR 11/09 – NStZ-RR 2009, 177 (Anm. RA 2009, 252).

  610. 610.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 272; näher Baumann ZStW 1956, 522; aus der Rspr. vgl. OLG Düsseldorf B. v. 23.11.1983 – 5 Ss 437/83 – 360/83 I – NJW 1984, 810 = StV 1984, 288 (Anm. Sonnen JA 1984, 379).

  611. 611.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 272; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 06.09.2006 – 5 StR 156/06 – NStZ-RR 2006, 377 = StV 2007, 30 (Anm. Hauck wistra 2008, 241); BGH B. v. 04.06.2013 – 2 StR 59/13 – NJW 2014, 407 = NStZ-RR 2014, 13.

  612. 612.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 273; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 18.06.1907 – II 308/07 – RGSt 40, 222; RG U. v. 05.12.1935 – 3 D 859/35 – RGSt 70, 7; OLG Braunschweig U. v. 27.10.1949 – Ss 89/49 – NJW 1950, 656; BGH U. v. 03.07.1986 – 4 StR 182/86 – StV 1986, 515.

  613. 613.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 246 Rn. 47; OLG Braunschweig U. v. 27.10.1949 – Ss 89/49 – NJW 1950, 656.

  614. 614.

    RG U. v. 18.06.1907 – II 308/07 – RGSt 40, 222; BGH U. v. 27.03.1953 – 2 StR 146/52 – NJW 1954, 889.

  615. 615.

    S. nur Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 246 Rn. 11.

  616. 616.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 246 Rn. 42; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 22.09.1938 – 2 D 568/38 – RGSt 72, 326; LG Karlsruhe U. v. 11.10.1976 – V KLs 23/75 – NJW 1977, 1301 und 2376; BGH B. v. 27.09.1994 – 1 StR 526/94 – StV 1995, 84; BGH B. v. 04.06.2013 – 2 StR 59/13 – NJW 2014, 407 = NStZ-RR 2014, 13.

  617. 617.

    Hierzu näher Wagner FS Grünwald 1999, 797.

  618. 618.

    H.M., Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 277; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 26.06.2012 – 2 StR 137/12 – NJW 2012, 3046 = NStZ 2012, 628 = StV 2013, 85 (Anm. RÜ 2012, 711; Bosch JK 2013 StGB § 246/15; Heghmanns ZJS 2013, 124; Hohmann NStZ 2013, 161).

  619. 619.

    Hohmann, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 246 Rn. 59.

  620. 620.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 246 Rn. 23 ff.; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 16.09.2010 – 3 StR 331/10; BGH B. v. 19.03.2013 – 5 StR 81/13; BGH B. v. 16.08.2017 – 4 StR 324/17 – NStZ-RR 2017, 312.

  621. 621.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 246 Rn. 42; Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 246 Rn. 23c.

  622. 622.

    S.o.

  623. 623.

    Hierzu Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 246 Rn. 14; aus der Rspr. vgl. OLG Köln U. v. 01.09.1961 – Ss 279/61 – NJW 1961, 2360; LG Gera U. v. 20.07.2000 – 152 Js 7746/99 (Anm. RA 2000, 655).

  624. 624.

    Z. B. Hohmann, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 246 Rn. 60.

  625. 625.

    Jäger JuS 2000, 1167 (1171).

  626. 626.

    Hierzu Kargl JZ 1997, 283; Satzger Jura 2006, 428; Waszczynski JA 2015, 259.

  627. 627.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 303 Rn. 1; näher zur Sachbeschädigung als unmittelbare Nutzungbeeinträchtigung Heinrich FS Otto 2007, 577; aus der Rspr. vgl. BayObLG U. v. 31.05.1963 – RReg. 3 St 24/63 – NJW 1963, 1464; LG Göttingen B. v. 30.07.1987 – 11 QS 224/87 – NStZ 1987, 557; OLG Frankfurt U. v. 11.03.1988 – 5 Ss 477/87 – NJW 1990, 2007 = NStZ 1988, 410 = StV 1988, 343.

  628. 628.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 457.

  629. 629.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 303 Rn. 3; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 14.02.1884 – 114/84 – RGSt 10, 120; LG Lübeck B. v. 25.05.1987 – 702 Js 13828/87 – 4 Qs 143/87 – StV 1987, 298 (Anm. Solbach JA 1987, 525); LG Bonn B. v. 26.06.1987 – 31 Qs 83/87 – NJW 1987, 2825 (Anm. Solbach JA 1987, 525); LG Osnabrück B. v. 03.07.1987 – 22 Qs 65/87 – StV 1987, 398; LG Göttingen B. v. 30.07.1987 – 11 QS 224/87 – NStZ 1987, 557; LG Bad Kreuznach B. v. 10.08.1987 – 4 Js 4175/87 – 2 Qs 135/87 – StV 1988, 156 (Anm. Zaczyk StV 1988, 157); AG Stadthagen B. v. 18.12.1987 – 5 Ds 4 Js 2660/87 – StV 1988, 159; OLG Celle U. v. 20.01.1988 – 3 Ss 214/87 – NJW 1988, 1101 = StV 1988, 154 (Anm. Geerds JR 1988, 435); OLG Köln U. v. 23.02.1988 – Ss 30/88 – 1 Ws 7/88 – NJW 1988, 1102 (Anm. Solbach JA 1988, 355).

  630. 630.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 303 Rn. 6; aus der Rspr. vgl. LG Karlsruhe U. v. 21.06.1993 – 8 AK 25/93 – NStZ 1993, 543 = StV 1993, 529; LG Neubrandenburg U. v. 03.12.2012 – 747 Js 9321/09 9 Ns 73/10 (Anm. Jahn JuS 2012, 1140); OLG Naumburg B. v. 24.04.2013 – 2 Ss 58/12 – NStZ 2013, 718 = StV 2014, 225 (Anm. Jahn JuS 2013, 1139); zur Loipe LG Kempten B. v. 20.11.1978 – 2 Qs 393/78 – NJW 1979, 558; BayObLG U. v. 16.08.1979 – RReg. 5 St 241/79 a, b – NJW 1980, 132 (Anm. Schmid JR 1980, 430).

  631. 631.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 303 Rn. 7; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 09.02.1883 – 164/83 – RGSt 8, 33; RG U. v. 22.10.1906 – III 406/06 – RGSt 39, 224; RG U. v. 19.11.1920 – IV 949/20 – RGSt 55, 169; RG U. v. 14.05.1923 – RGSt 57, 294.

  632. 632.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 459 ff.; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG München U. v. 15.05.2006 – 4St RR 53/06 – NJW 2006, 2132 = NStZ 2006, 576 (Anm. LL 2006, 689; RÜ 2006, 479; RA 2006, 490; Geppert JK 2007 StGB § 303/5; Kudlich JA 2007, 72; Mann NStZ 2007, 271; Gaede JR 2008, 97); LG Neubrandenburg U. v. 03.02.2012 – 747 Js 9321/09 9 Ns 73/10 (Anm. Jahn JuS 2012, 1140).

  633. 633.

    S. z. B. Wieck-Noodt, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 303 Rn. 24.

  634. 634.

    S. nur Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 303 Rn. 8.

  635. 635.

    Wieck-Noodt, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 303 Rn. 19; aus der Rspr. BGH U. v. 12.02.1998 – 4 StR 428/97 (Castor-Transport) – BGHSt 44, 34 = NJW 1998, 2149 = NStZ 1998, 513 = StV 1997, 372 (Anm. Krüßmann JA 1998, 626; Martin JuS 1998, 957; LL 1998, 655; Otto NStZ 1998, 513; Dietmeier JR 1998, 470); zum Eingraben von Kartoffelpflanzen auf einem Forschungsfeld LG Neubrandenburg U. v. 03.02.2012 – 747 Js 9321/09 9 Ns 73/10 (Anm. Jahn JuS 2012, 1140).

  636. 636.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 303 Rn. 8; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 19.10.1885 – 2214/85 – RGSt 13, 27; RG U. v. 17.01.1890 – 3271/89 – RGSt 20, 182; RG U. v. 31.03.1890 – 691/90 – RGSt 20, 353; RG U. v. 15.11.1898 – 3452/98 – RGSt 31, 329; RG U. v. 22.10.1906 – III 406/06 – RGSt 39, 223; RG U. v. 19.11.1920 – IV 949/20 – RGSt 55, 169; RG U. v. 27.06.1930 – I 435/30 – RGSt 64, 250; RG U. v. 22.09.1931 – I 431/31 – RGSt 65, 343; RG U. v. 18.12.1939 – 2 D 646/39 – RGSt 66, 203; LG Bremen U. v. 03.06.1982 – 18 Ns 52 Js 16/81 – NJW 1983, 56.

  637. 637.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 303 Rn. 5.

  638. 638.

    Wieck-Noodt, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 303 Rn. 32.

  639. 639.

    H.M., s. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 462; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 13.10.2016 – 4 StR 239/16 – NJW 2017, 743 = StV 2018, 102 (Anm. Bosch Jura 2017, 360; Fickenscher NJW 2017, 744).

  640. 640.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 303 Rn. 17 ff.; Hoyer, in: SK-StGB, 9. Aufl. 2016, § 303 Rn. 15 f.; Thoss NJW 1978, 1612; Schmid NJW 1979, 1580; Gössel JR 1980, 184; Dölling NJW 1981, 207; Behm StV 1999, 567; Scheffler NStZ 2001, 290; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Dresden B. v. 27.05.2004 – 1 Ss 48/04 – NJW 2004, 2843 = NStZ 2004, 687 (Anm. RA 2004, 651; Geppert JK 2005 StGB § 303/4); KG B. v. 01.03.2006 – (5) 1 Ss 479/05 (89/05) – NStZ 2007, 223; OLG Jena B. v. 27.04.2007 – 1 Ss 337/06 – NJW 2008, 776 (Anm. LL 2008, 389); AG Berlin-Tiergarten U. v. 27.04.2012 – (420 Ds) 286 Js 5172/11 (13/12) Jug – NJW 2013, 801 = NStZ 2013, 45 = StV 2013, 34; OLG Hamm B. v. 22.08.2013 – 1 RVs 65/13 – StV 2014, 693.

  641. 641.

    Z. B. Momsen JR 2000, 172 (174 f.).

  642. 642.

    Etwa BGH B. v. 13.11.1979 – 5 StR 166/79 (Verteilerkasten) – BGHSt 29, 129 (133 f.); vgl. schon RG U. v. 08.01.1910 – I 703/09 (Marmorbüste) – RGSt 43, 204

  643. 643.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 466.

  644. 644.

    So Hoyer, in: SK-StGB, 9. Aufl. 2016, § 303 Rn. 16, 26.

  645. 645.

    S. nur Hoyer, in: SK-StGB, 9. Aufl. 2016, § 303 Rn. 8; näher Schmitt FS Stree/Wessels 1993, 505; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 19.10.1885 – 2214/95 – RGSt 13, 27; RG U. v. 11.12.1906 – V 711/06 – RGSt 39, 328.

  646. 646.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 303 Rn. 12; Hoyer, in: SK-StGB, 9. Aufl. 2016, § 303 Rn. 8; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 27.06.1930 – I 435/30 – RGSt 64, 250.

  647. 647.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 303 Rn. 7b; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 19.10.1885 – 2214/95 – RGSt 13, 27.

  648. 648.

    S. (auch zum Folgenden) OLG München U. v. 15.05.2006 – 4St RR 53/06 – NJW 2006, 2132 (2133).

  649. 649.

    S. nur die einhelligen Anm. zur Entscheidung des OLG.

  650. 650.

    H.M., Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 303 Rn. 12a; aus der Rspr. vgl. BayObLG B. v. 27.02.1987 – RReg. 3 St 23/87 – NJW 1988, 837.

  651. 651.

    Zu Werbefaxen Hoyer, in: SK-StGB, 9. Aufl. 2016, § 303 Rn. 14; Stöber NStZ 2003, 515.

  652. 652.

    GenStA Frankfurt NStZ 2002, 547; OLG Frankfurt NStZ 2004, 687; Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 303 Rn. 12a; Hoyer, in: SK-StGB, 9. Aufl. 2016, § 303 Rn. 14.

  653. 653.

    Stöber NStZ 2003, 515 (517); krit. auch Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 303 Rn. 27.

  654. 654.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 461; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 28.02.1905 – 3734/04 – RGSt 37, 411.

  655. 655.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 468; näher Gropengießer JR 1998, 89.

  656. 656.

    Hierzu Hamm KritV-FG Hassemer 2000, 56; Weber GS Meurer 2002, 283; Kühl FS Weber 2004, 413; Eisenschmid NJW 2005, 3033; Thoss StV 2006, 160; Wüstenhagen/Pfab StraFo 2006, 190; Hillenkamp FS Schwind 2006, 927; Schnurr StraFo 2007, 318; Dölling FS Küper 2007, 21; Schuhr JA 2009, 169.

  657. 657.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 303 Rn. 29; aus der Rspr. vgl. KG B. v. 01.03.2006 – (5) 1 Ss 479/05 (89/05) – NStZ 2007, 223.

  658. 658.

    Hoyer, in: SK-StGB, 9. Aufl. 2016, § 303 Rn. 20; aus der Rspr. vgl. OLG Hamm B. v. 21.04.2009 – 1 Ss 127/09; KG B. v. 23.11.2012 – (4) 161 Ss 249/12 (311/12).

  659. 659.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 303 Rn. 19; aus der Rspr. vgl. OLG Jena B. v. 27.04.2007 – 1 Ss 337/06 – NJW 2008, 776 (Anm. LL 2008, 389).

  660. 660.

    Zu ganz unauffälligen Veränderungen Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 303 Rn. 19; aus der Rspr. vgl. OLG Hamm B. v. 21.04.2009 – 1 Ss 127/09; KG B. v. 23.11.2012 – (4) 161 Ss 249/12 (311/12).

  661. 661.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 303 Rn. 16; aus der Rspr. vgl. OLG Hamm B. v. 21.04.2009 – 1 Ss 127/09; KG B. v. 23.11.2012 – (4) 161 Ss 249/12 (311/12); AG Berlin-Tiergarten U. v. 27.04.2012 – (420 Ds) 286 Js 5172/11 (13/12) Jug – NJW 2013, 801 = NStZ 2013, 45 = StV 2013, 34; OLG Hamm B. v. 22.08.2013 – 1 RVs 65/13 – StV 2014, 693.

  662. 662.

    Stree/Hecker, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 303 Rn. 18.

  663. 663.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 303 Rn. 20.

  664. 664.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 303 Rn. 12, 20; aus der Rspr. vgl. OLG Hamburg U. v. 07.05.1975 – 1 Ss 53/75 – NJW 1975, 1981 (Anm. Hassemer JuS 1976, 125; Schroeder JR 1976, 338); OLG Hamm B. v. 29.07.1976 – 2 Ss OWi 1375/75 – NJW 1976, 2173; OLG Hamburg U. v. 07.02.1979 – 1 Ss 62/78 – NJW 1979, 1614; BVerfG B. v. 19.03.1984 – 2 BvR 1/84 (Naegeli, Sprayer von Zürich) – NJW 1984, 1293 (Anm. Hoffmann NJW 1985, 237); EKMR E. v. 13.10.1983 – 9870/82 (Naegeli, Sprayer von Zürich) – NJW 1984, 2753.

  665. 665.

    H.M., vgl. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 304 Rn. 1.

  666. 666.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 304 Rn. 2; aus der Rspr. vgl. OLG Celle U. v. 28.01.1974 – 2 Ss 301/73 – NJW 1974, 1291; BVerfG B. v. 06.10.2009 – 2 BvL 5/09.

  667. 667.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 304 Rn. 1.

  668. 668.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 304 Rn. 1; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 11.02.1910 – V 1164/09 – RGSt 43, 240.

  669. 669.

    H.M., aus der Rspr. vgl. RG U. v. 17.10.1924 – I 627/24 – RGSt 58, 346; BGH U. v. 31.05.1957 – 1 StR 155/57 – BGHSt 10, 285 = NJW 1957, 1158; BVerfG B. v. 06.10.2009 – 2 BvL 5/09

  670. 670.

    Zu § 304 II StGB näher Kudlich GA 2006, 38.

  671. 671.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 484; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 31.05.1957 – 1 StR 155/57 – BGHSt 10, 285 = NJW 1957, 1158.

  672. 672.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 304 Rn. 2; aus der Rspr. vgl. BayObLG B. v. 27.02.1987 – RReg. 3 St 23/87 – NJW 1988, 837; OLG Oldenburg U. v. 14.09.1987 – Ss 403/87 – NJW 1988, 924; BGH B. v. 07.08.1990 – 1 StR 380/90 – NJW 1990, 3029 = NStZ 1990, 540.

  673. 673.

    H.M., Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 304 Rn. 11a; aus der Rspr. vgl. OLG Hamm U. v. 08.07.1981 – 4 Ss 945/81 – NStZ 1982, 31; AG Berlin-Tiergarten U. v. 03.07.1987 – (269) 2 P Js 243/87 Ls – NJW 1988, 3218 = StV 1988, 344.

  674. 674.

    Kasuistik bei Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 304 Rn. 11, 11a.

  675. 675.

    Weidemann, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 303 Rn. 6; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 12.11.1900 – 3250/00 – RGSt 34, 1; KG B. v. 15.12.2008 – (4) 1 Ss 442/08 (243/08) – NStZ-RR 2009, 310 = StV 2009, 649 (Anm. Jahn JuS 2009, 958).

  676. 676.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 484; aus der Rspr. vgl. OLG Köln B. v. 15.09.1998 – Ss 395/98 – NJW 1999, 1042 = NStZ 2000, 32 (Anm. Geppert JK 1999 StGB § 267/27; Jahn JA 1999, 98; Martin JuS 1999, 611; LL 1999, 369; Dedy NZV 1999, 136; Wrage NStZ 2000, 32).

  677. 677.

    H.M., Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 304 Rn. 13; aus der Rspr. vgl. OLG Hamburg U. v. 07.05.1975 – 1 Ss 53/75 – NJW 1975, 1981 (Anm. Hassemer JuS 1976, 125; Schroeder JR 1976, 338); OLG Hamm U. v. 08.07.1981 – 4 Ss 945/81 – NStZ 1982, 31; OLG Düsseldorf B. v. 30.11.1995 – 2 Ss 252/95 – 73/95 III; BayObLG B. v. 17.05.1999 – 2 St RR 84/99 – StV 1999, 543 (Anm. LL 1999, 796); KG B. v. 01.03.2006 – (5) 1 Ss 479/05 (89/05) – NStZ 2007, 223.

  678. 678.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 487; aus der Rspr. vgl. KG B. v. 15.12.2008 – (4) 1 Ss 442/08 (243/08) – NStZ-RR 2009, 310 = StV 2009, 649 (Anm. Jahn JuS 2009, 958).

  679. 679.

    Hierzu Schuhr JA 2009, 169; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Hamburg B. v. 04.12.2013 – 2 REV 72/13 (2) – NStZ 2015, 37 = NStZ-RR 2014, 81 (Anm. Satzger JK 2014 StGB § 304/1; Jäger JA 2014, 549).

  680. 680.

    Z. B. KG B. v. 15.12.2008 – (4) 1 Ss 442/08 (243/08) – NStZ-RR 2009, 310 (311), auch zum Folgenden.

  681. 681.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 304 Rn. 5.

  682. 682.

    OLG Hamburg B. v. 04.12.2013 – 2 REV 72/13 (2) – NStZ 2015, 37 = NStZ-RR 2014, 81 (Anm. Satzger JK 2014 StGB § 304/1; Jäger JA 2014, 549).

  683. 683.

    S. Jäger JA 2014, 549.

  684. 684.

    H.M., Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 304 Rn. 6.

  685. 685.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 305 Rn. 1.

  686. 686.

    S. bei den Nichtvermögensdelikten.

  687. 687.

    S.o. A I 4.

  688. 688.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 305 Rn. 2; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 11.02.1887 – 3418/86 – RGSt 15, 263; RG U. v. 27.02.1893 – 222/93 – RGSt 24, 26; RG U. v. 28.05.1900 – 1480/00 – RGSt 33, 301; RG U. v. 25.03.1930 – IV 4/30 – RGSt 64, 77; BGH B. v. 10.08.1995 – 4 StR 432/95 – BGHSt 41, 219 = NJW 1996, 328 = NStZ 1996, 135 = StV 1996, 316 (Anm. Otto JK 1996 StGB § 1/15; Schmidt JuS 1996, 366).

  689. 689.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 492; aus der Rspr. vgl. OGH U. v. 04.10.1949 – StS 56/49 – OGHSt 2, 209.

  690. 690.

    Wieck-Noodt, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 303a Rn. 13; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 11.11.1895 – 3650/95 – RGSt 27, 420.

  691. 691.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 305 Rn. 2; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 19.11.1920 – IV 949/20 – RGSt 55, 169; LG Dortmund U. v. 14.10.1997 – Ns 70 Js 90/96 – NStZ-RR 1998, 139.

  692. 692.

    S. bei den Nichtvermögensdelikten.

  693. 693.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 305 Rn. 3; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 30.12.1919 – II 795/19 – RGSt 54, 205; RG U. v. 19.11.1920 – IV 949/20 – RGSt 55, 169; OGH U. v. 10.08.1948 – StS 18/48 – OGHSt 1, 53; OGH U. v. 04.10.1949 – StS 56/49 – OGHSt 2, 209; BGH B. v. 10.08.1995 – 4 StR 432/95 – BGHSt 41, 219 = NJW 1996, 328 = NStZ 1996, 135 = StV 1996, 316 (Anm. Otto JK 1996 StGB § 1/15; Schmidt JuS 1996, 366).

  694. 694.

    H.M., Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 305 Rn. 3; aus der Rspr. vgl. OLG Oldenburg B. v. 27.04.2011 – 1 Ss 66/11 – NStZ-RR 2011, 338.

  695. 695.

    RG U. v. 14.05.1923 – III 290/23 – RGSt 57, 294; BGH U. v. 30.03.1954 – 1 StR 494/53 – BGHSt 6, 107 = NJW 1954, 1335 (Anm. Lang-Hinrichsen JZ 1955, 288); BGH B. v. 01.07.1993 – 1 StR 329/93; BGH B. v. 15.12.1992 – 4 StR 583/92.

  696. 696.

    S. nur Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 305 Rn. 6.

  697. 697.

    So auch Zaczyk, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 305 Rn. 16.

  698. 698.

    Hierzu Heger/Jahn JR 2015, 508.

  699. 699.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 305a Rn. 1.

  700. 700.

    Hierzu Zaczyk, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 305a Rn. 1.

  701. 701.

    Wieck-Noodt, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, 305a Rn. 10.

  702. 702.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 305a Rn. 6.

  703. 703.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 305a Rn. 9, 9a; aus der Rspr. vgl. OLG Oldenburg B. v. 27.04.2011 – 1 Ss 66/11 – NStZ-RR 2011, 338.

  704. 704.

    Hierzu Möhrenschlager wistra 1986, 128; Hilgendorf JuS 1996, 1082; Ernst NJW 2003, 3233; Popp JuS 2011, 385; Eisele Jura 2012, 922; Schuhr ZIS 2012, 441.

  705. 705.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 303a Rn. 1.

  706. 706.

    S. bei den Nichtvermögensdelikten.

  707. 707.

    Zum Blenden einer Blitzanlage OLG München U. v. 15.05.2006 – 4St RR 53/06 – NJW 2006, 2132 = NStZ 2006, 576 (Anm. LL 2006, 689; RÜ 2006, 479; RA 2006, 490; Geppert JK 2007 StGB § 303/5; Kudlich JA 2007, 72; Mann NStZ 2007, 271; Gaede JR 2008, 97).

  708. 708.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 506; aus der Rspr. vgl. OLG Dresden B. v. 05.09.2012 – 4 W 961/12.

  709. 709.

    Wieck-Noodt, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 303a Rn. 12.

  710. 710.

    Hoyer, in: SK-StGB, 9. Aufl. 2016, § 303a Rn. 9.

  711. 711.

    Wieck-Noodt, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 303a Rn. 13.

  712. 712.

    S. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 303a Rn. 10; Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 303a Rn. 6.

  713. 713.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 303a Rn. 10; Hoyer, in: SK-StGB, 9. Aufl. 2016, § 303a Rn. 9; Gercke MMR 2005, 868.

  714. 714.

    OLG Frankfurt B. v. 22.05.2006 – 1 Ss 319/05 – StV 2007, 244.

  715. 715.

    Weidemann, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 303a Rn. 10.2.

  716. 716.

    S. Puppe/Schumann, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 274 Rn. 10.

  717. 717.

    Eisele BT II, 3. Aufl. 2014, Rn. 506; Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 303a Rn. 10; aus der Rspr. vgl. OLG Dresden B. v. 05.09.2012 – 4 W 961/12.

  718. 718.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 506.

  719. 719.

    Weidemann, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 303a Rn. 13; Buggisch NStZ 2002, 178; Fülling/Rath JuS 2005, 598.

  720. 720.

    Hierzu Abdallah/Gercke/Reinert HRRS 2003, 134.

  721. 721.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 303a Rn. 8; aus der Rspr. vgl. AG Göttingen U. v. 04.05.2011 – 62 Ds 51 Js 9946/10 – NStZ-RR 2012, 12; OLG Karlsruhe B. v. 16.06.2016 – 3 OLG 8 Ss 54/16 – NStZ-RR 2016, 264 = StV 2016, 374 (Anm. Ullrich WiJ 2016, 162).

  722. 722.

    Hierzu Heine NStZ 2016, 441; Grzywotz/Köhler/Rückert StV 2016, 753; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 21.07.2015 – 1 StR 16/15 – NJW 2015, 3463 = NStZ 2016, 339 = StV 2016, 356; allgemein zur Infiltration mit Botnetzen Mavany KriPoZ 2016, 106; Stam ZIS 2017, 547.

  723. 723.

    H.M., Eisele BT II, 3. Aufl. 2015, Rn. 504; Hoyer, in: SK-StGB, 9. Aufl. 2016, § 303a Rn. 12; a.A. (Hinweis auf das allgemeine Deliktsmerkmal der Rechtswidrigkeit) Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 303a Rn. 13.

  724. 724.

    Hoyer, in: SK-StGB, 9. Aufl. 2016, § 303a Rn. 12; aus der Rspr. vgl. OLG Nürnberg B. v. 23.01.2013 – 1 Ws 445/12 – StV 2014, 296.

  725. 725.

    S. bei den Nichtvermögensdelikten.

  726. 726.

    Hierzu Möhrenschlager wistra 1986, 128; Hilgendorf JuS 1996, 1082; Popp JuS 2011, 385; Eisele Jura 2012, 922.

  727. 727.

    Vgl. Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 303b Rn. 1.

  728. 728.

    S. Zaczyk, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 303b Rn. 4.

  729. 729.

    Weidemann, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 303b Rn. 6.

  730. 730.

    S. Stree/Hecker, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 303b Rn. 4.

  731. 731.

    Weidemann, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 303b Rn. 4.

  732. 732.

    Wieck-Noodt , in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 303b Rn. 12.

  733. 733.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 303b Rn. 12.

  734. 734.

    Wieck-Noodt , in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 303b Rn. 13.

  735. 735.

    Wieck-Noodt , in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 303b Rn. 13.

  736. 736.

    Wieck-Noodt , in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 303b Rn. 17.

  737. 737.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 303b Rn. 9.

  738. 738.

    S. bei den Nichtvermögensdelikten.

  739. 739.

    S. bei den Nichtvermögensdelikten.

  740. 740.

    Hierzu Hardwig GA 1956, 6; Samson JA 1978, 469, 564 und 625; Hansen Jura 1990, 510; Ranft Jura 1992, 66; Tiedemann FG 50 Jahre BGH IV 2000, 551; Otto Jura 2002, 606; Kindhäuser/Nikolaus JuS 2006, 193, 293 und 590; Kulhanek JA 2015, 828; zu Reformüberlegungen Franzheim GA 1972, 353; van Venrooy ZRP 2009, 74; rechtsvergleichend Hauck wistra 2017, 457.

  741. 741.

    Ganz h.M., Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 517; näher Gallas FS Schmidt 1961, 401; Mohrbotter GA 1975, 41; Lampe FS Otto 2007, 623; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 08.10.2014 – 1 StR 359/13 – BGHSt 60, 1 = NStZ 2015, 89 = NStZ-RR 2015, 74 = StV 2016, 20 (Anm. LL 2015, 424; RÜ 2015, 28; Albrecht JZ 2015, 841; Schlösser StV 2016, 25); BGH U. v. 16.06.2016 – 1 StR 20/16 – NJW 2016, 3543 = StV 2018, 1.

  742. 742.

    Hierzu näher Kargl FS Lüderssen 2002, 613; Frisch FS Herzberg 2008, 729.

  743. 743.

    S. bei den Nichtvermögensdelikten.

  744. 744.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 6; näher Bitzilekis FS H. J. Hirsch 1999, 29; aus der Rspr. vgl,. BGH U. v. 26.04.2001 – 4 StR 439/00 – BGHSt 47, 1 = NJW 2001, 2187 = NStZ 2001, 430 = StV 2003, 297 und 680 (Anm. Martin JuS 2001, 1031; LL 2001, 709; RÜ 2001, 317; RA 2001, 435; famos 7/2001; Otto JK 2002 StGB § 263/62; Baier JA 2002, 364; Geisler NStZ 2002, 86; Loos JR 2002, 77; Krack JZ 2002, 613; Rose wistra 2002, 13; Pawlik StV 2003, 297).

  745. 745.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 522; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 28.11.1889 – 2821/89 – RGSt 20, 142; RG U. v. 14.11.1921 – III 864/21 – RGSt 56, 227; LG Fulda B. v. 15.12.1983 – 27 Js 7608/81 a + b KLs – wistra 1984, 188 (Anm. Möhrenschlager wistra 1984, 191).

  746. 746.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 522; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 13.01.2010 – 3 StR 500/09 – NStZ-RR 2010, 146.

  747. 747.

    Hefendehl, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 263 Rn. 77.

  748. 748.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 55; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 08.10.2014 – 1 StR 359/13 – BGHSt 60, 1 = NStZ 2015, 89 = NStZ-RR 2015, 74 = StV 2016, 20 (Anm. LL 2015, 424; RÜ 2015, 28; Albrecht JZ 2015, 841; Schlösser StV 2016, 25).

  749. 749.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 22; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 24.03.2016 – 2 StR 344/14 – NStZ-RR 2016, 341.

  750. 750.

    Hierzu s. noch u. bb) (3).

  751. 751.

    Hierzu Hoyer, in: SK-StGB, 60. Lfg., 7. Aufl. 2004, § 263 Rn. 14; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Köln B. v. 14.05.2013 – III-1 RVs 67/13 – NJW 2013, 2772 = NStZ 2014, 327 = StV 2014, 96 (Anm. Bittmann NJW 2013, 2774; Satzger JK 2014 StGB § 263/104); BGH U. v. 08.10.2014 – 1 StR 359/13 – BGHSt 60, 1 = NStZ 2015, 89 = NStZ-RR 2015, 74 = StV 2016, 20 (Anm. LL 2015, 424; RÜ 2015, 28; Albrecht JZ 2015, 841; Schlösser StV 2016, 25); BGH B. v. 08.02.2017 – 1 StR 483/16 – NJW 2017, 2425 = NStZ 2017, 536 = StV 2018, 32 (Anm. Krell NStZ 2017, 537; Becker HRRS 2017, 404).

  752. 752.

    Hierzu Arzt FS H. J. Hirsch 1999, 431; Kuhli ZIS 2014, 504; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 13.11.2007 – 3 StR 462/07 – NStZ 2008, 96 (Anm. Satzger JK 2008 StGB § 263/82); BGH U. v. 08.10.2014 – 1 StR 359/13 – BGHSt 60, 1 = NStZ 2015, 89 = NStZ-RR 2015, 74 = StV 2016, 20 (Anm. LL 2015, 424; RÜ 2015, 28; Albrecht JZ 2015, 841; Schlösser StV 2016, 25).

  753. 753.

    Hierzu Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 61; Graul JZ 1995, 595; Krell JR 2012, 102; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 25.01.2012 – 1 StR 45/11 – BGHSt 57, 95 = NJW 2012, 1377 = StV 2012, 597 (Anm. Bosch JK 2012 StGB § 263/97; RÜ 2012, 301; Dann NJW 2012, 2001; Wostry StV 2012, 619; Tiedemann JZ 2012, 525; Brand/Mahler wistra 2013, 44; Fehn MedR 2014, 377); BGH U. v. 22.02.2017 – 2 StR 573/15 – StV 2018, 31 (Anm. RÜ 2017, 431).

  754. 754.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 56.

  755. 755.

    Hierzu Arzt FS H. J. Hirsch 1999, 431; Hillenkamp FS Schreiber 2003, 135; Kudlich JZ 2004, 72; Schünemann FS Beulke 2015, 543; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 04.11.1955 – 5 StR 421/55 – BGHSt 8, 237 = NJW 1956, 313 (Anm. Ramstetter NJW 1957, 110); LG Ingolstadt B. v. 23.05.2005 – 2 Qs 69/05 (Kartenlegen) – NStZ-RR 2005, 313 (Anm. Jahn JuS 2006, 945); AG Gießen U. v. 12.06.2014 – 507 Cs 402 Js 6823/11 – NStZ-RR 2014, 292 (Anm. Ambrosy jurisPR-StrafR 18/2014 Anm. 2).

  756. 756.

    Näher Kindhäuser ZStW 1991, 398; Gaede FS Roxin 2011, 967.

  757. 757.

    Hefendehl, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 263 Rn. 53.

  758. 758.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 495 ff.

  759. 759.

    S. nur Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 63.

  760. 760.

    Hoyer, in: SK-StGB, 60. Lfg., 7. Aufl. 2004, § 263 Rn. 24.

  761. 761.

    Hierzu Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 63; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 28.11.1889 – 2727/89 – RGSt 20, 144; BGH U. v. 12.12.1958 – 2 StR 221/58 – BGHSt 12, 347 = NJW 1959, 993; OLG Hamm U. v. 05.01.1968 – 3 Ss 1188/67 (Kilometerstand) – NJW 1968, 903; OLG Düsseldorf B. v. 01.08.1991 – 5 Ss 230/91 – 98/91 I – NJW 1992, 924; OLG Hamm B. v. 02.06.1992 – 3 Ss 203/92 – NStZ 1992, 593 = StV 1993, 76.

  762. 762.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 28d; Brand/Reschke NStZ 2011, 379; Erb ZIS 2011, 368; Kölbel JuS 2013, 193.

  763. 763.

    Hierzu Rotsch ZJS 2008, 132.

  764. 764.

    S. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 14.

  765. 765.

    Vgl. zuletzt BGH U. v. 05.03.2014 – 2 StR 616/12 – NJW 2014, 2595 = StV 2014, 665 (Anm. von Heintschel-Heinegg JA 2014, 790; Hecker JuS 2014, 1043; RÜ 2014, 642; Rönnau/Wegner JZ 2014, 1064; Cornelius StraFo 2014, 476; Krack ZIS 2014, 536; Heger HRRS 2014, 467; LL 2015, 265; Cornelius NStZ 2015, 310); BGH U. v. 08.10.2014 – 1 StR 359/13 – BGHSt 60, 1 = NStZ 2015, 89 = NStZ-RR 2015, 74 = StV 2016, 20 (Anm. LL 2015, 424; RÜ 2015, 28; Albrecht JZ 2015, 841; Schlösser StV 2016, 25); BGH B. v. 28.07.2015 – 4 StR 598/14 – StV 2015, 743; BGH U. v. 22.02.2017 – 2 StR 573/15 – StV 2018, 31 (Anm. RÜ 2017, 431).

  766. 766.

    Z. B. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 521.

  767. 767.

    Z. B. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 14.

  768. 768.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 524.

  769. 769.

    Näher Schröder FS Peters 1974, 153; Schumann JZ 1979, 588.

  770. 770.

    Hierzu Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263 Rn. 39, 50 ff.; Hoffmann GA 2003, 610; Erb ZIS 2011, 368; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 28.05.2014 – 2 StR 437/13 – NStZ-RR 2014, 309 (Anm. Heger HRRS 2014, 467); BGH B. v. 24.07.2014 – 3 StR 176/14 – NStZ-RR 2014, 338.

  771. 771.

    S.o., z. B. BGH U. v. 26.04.2001 – 4 StR 439/00 – BGHSt 47, 1 (5).

  772. 772.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 525 f.

  773. 773.

    Rose wistra 2002, 13 (16).

  774. 774.

    Rose wistra 2002, 13 (16).

  775. 775.

    Zum Beispiel der Zuneigungsgeschäfte (Telefonsex, Flirt-SMS) s. Jaguttis/Parameswaran NJW 2003, 2277.

  776. 776.

    Hierzu Eisele NStZ 2010, 193; Bosch FS Samson 2010, 241; Hatz JA 2012, 186; Kliegel JR 2013, 389; Gaßner/Strömer HRRS 2017, 110.

  777. 777.

    Hoyer, in: SK-StGB, 60. Lfg., 7. Aufl. 2004, § 263 Rn. 24.

  778. 778.

    Hierzu Krey/Hellmann/Heinrich, BT 2, 17. Aufl. 2015, Rn. 450 ff.; Hoyer, in: SK-StGB, 60. Lfg., 7. Aufl. 2004, § 263 Rn. 297; näher Otto ZStW 1967, 59; Günther ZStW 1976, 960; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 17.03.1890 – 403/90 – RGSt 20, 326; BGH U. v. 18.01.1955 – 2 StR 284/54 – BGHSt 7, 197 = NJW 1955, 719 (Anm. Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 75); BGH U. v. 15.05.1956 – 2 StR 35/56 – BGHSt 9, 245 = NJW 1956, 1526; BGH U. v. 12.11.1957 – 5 StR 505/57 – BGHSt 11, 66 = NJW 1958, 69; BGH U. v. 22.04.1964 – 2 StR 88/64; OLG Köln U. v. 24.02.1987 – Ss 33/87 – NJW 1987, 2095 (Anm. Geppert JK 1988 StGB § 263/26).

  779. 779.

    Z. B. Eser/Bosch, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 253 Rn. 33.

  780. 780.

    S.o.

  781. 781.

    S. Wessels/Hillenkamp, BT 2, 40. Aufl. 2017, Rn. 724.

  782. 782.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 528.

  783. 783.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 67.

  784. 784.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263 Rn. 40; näher Bockelmann FS Schmidt 1961, 437; Riggert MDR 1990, 203; Frisch FS Jakobs 2007, 97; Kasiske GA 2009, 360; Bung GA 2012, 354; Becker JuS 2014, 307; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Frankfurt B. v. 17.12.2010 – 1 Ws 29/09 – NJW 2011, 398 (Anm. Bosch JK 2011 StGB § 263/90; Hecker JuS 2011, 470; RA 2011, 184; Hansen NJW 2011, 404); BGH U. v. 10.12.2014 – 5 StR 405/13 – NStZ 2015, 591 = StV 2015, 424; OLG Stuttgart U. v. 12.05.2016 – 4 Ss 73/16 (Anm. LL 2017, 187); OLG Hamm B. v. 30.06.2016 – 4 RVs 58/16 (Anm. Schumacher NZWiSt 2016, 485); BGH U. v. 22.02.2017 – 2 StR 573/15 – StV 2018, 31 (Anm. RÜ 2017, 431); BGH B. v. 25.07.2017 – 5 StR 46/17 – NStZ-RR 2017, 313 (Anm. Schumann HRRS 2017, 511).

  785. 785.

    S. BVerfG B. v. 07.12.2011 – 2 BvR 2500/09 u. a. – BVerfGE 130, 1 = NJW 2012, 907 = NStZ 2012, 496 = StV 2012, 641 (Anm. Bosch JK 2012 StGB § 263/97; Kudlich JA 2012, 230; Jahn JuS 2012, 266; RÜ 2012, 100; Schlösser NStZ 2012, 473; Löffelmann JR 2012, 217; Kraatz JR 2012, 329; Steinsiek/Vollmer ZIS 2012, 586; Waßmer HRRS 2012, 368; Bittmann wistra 2013, 1).

  786. 786.

    Hierzu Soyka wistra 2007, 127; Vergho wistra 2010, 86; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 05.03.2014 – 2 StR 616/12 – NJW 2014, 2595 = StV 2014, 665 (Anm. von Heintschel-Heinegg JA 2014, 790; Hecker JuS 2014, 1043; RÜ 2014, 642; Rönnau/Wegner JZ 2014, 1064; Cornelius StraFo 2014, 476; Krack ZIS 2014, 536; Heger HRRS 2014, 467; LL 2015, 265; Cornelius NStZ 2015, 310).

  787. 787.

    S. nur Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 24 ff.

  788. 788.

    Hierzu Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 73; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 10.08.2016 – 2 StR 579/15 – NStZ 2017, 351 (Anm. LL 2017, 314; RÜ 2017, 29).

  789. 789.

    Hierzu Knierim NJW 2006, 1093; Fahl Jura 2006, 733; Valerius JA 2007, 514 und 778; aus der Rspr. vgl. AG Gera U. v. 10.11.2004 – 750 Js 32484/03 – 10 Ls – NJW 2005, 2634 = NStZ-RR 2005, 213; BGH U. v. 15.06.2005 – 2 StR 30/05 – BGHSt 50, 147 = NJW 2005, 3008 = NStZ 2005, 634 = StV 2005, 607 (Anm. RA 2005, 484; Hadamitzky/Richter NStZ 2005, 636; Soyka NStZ 2005, 637; Heinze HRRS 2005, 349; Satzger JK 2006 StGB § 263/78; Petersohn JA 2006, 12; LL 2006, 39); BGH B. v. 17.04.2007 – 5 StR 446/06 – NStZ 2007, 647; BGH U. v. 29.06.2016 – 2 StR 520/15 (Anm. Floeth NZWiSt 2017, 196).

  790. 790.

    Hierzu Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 263 Rn. 76; näher Kudlich JA 2015, 32; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 17.08.1971 – 1 StR 304/71.

  791. 791.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 531; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 10.07.1906 – V 238/06 – RGSt 39, 80; BGH U. v. 16.01.1963 – 2 StR 591/62 (Sammelgarage) – BGHSt 18, 221 = NJW 1963, 1068 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 64; Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 74; Gribbohm JuS 1964, 233; Gribbohm NJW 1967, 1897; Hauf JA 1995, 458).

  792. 792.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 83 f.; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 24.03.2016 – 2 StR 344/14 – NStZ-RR 2016, 341.

  793. 793.

    Hierzu Schlösser NStZ 2005, 423; Fasten/Oppermann JA 2006, 69; Hartmann/Niehaus JA 2006, 432; Kutzner JZ 2006, 712; Petropoulos/Morozinis wistra 2009, 254; Hutz/Kaiser NZWiSt 2013, 379; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 20.12.2012 – 4 StR 580/11 – NJW 2013, 1017 = NStZ 2013, 281 (Anm. Satzger JK 2013 StGB § 263a/17); BGH U. v. 20.12.2012 – 4 StR 55/12 – BGHSt 58, 102 = NJW 2013, 883 = NStZ 2013, 234 (Anm. Jäger JA 2013, 868; Hecker JuS 2013, 656; RÜ 2013, 233; famos 8/2013; Schiemann NJW 2013, 888; Schlösser NStZ 2013, 629; Eisenberg JR 2013, 232); BGH U. v. 20.12.2012 – 4 StR 125/12 – NStZ-RR 2013, 147 = StV 2014, 218 (Anm. Satzger JK 2013 StGB § 263 I/100); BGH B. v. 11.03.2014 – 4 StR 479/13 – NStZ 2014, 317 = StV 2014, 682 (Anm. Jahn JuS 2014, 658; LL 2014, 436 und 2015, 100; Kulhanek StV 2014, 682; Lienert JR 2014, 484); BGH U. v. 03.03.2016 – 4 StR 496/15 – NJW 2016, 1336 = StV 2017, 103 (Anm. Bosch Jura 2016, 954; LL 2017, 110).

  794. 794.

    S.o.

  795. 795.

    S. Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263 Rn. 30.

  796. 796.

    S.o., s. ferner Hoyer, in: SK-StGB, 60. Lfg., 7. Aufl. 2004, § 263 Rn. 39.

  797. 797.

    Z. B. Jahn/Maier JuS 2007, 215 (216 ff.).

  798. 798.

    S. BGH U. v. 15.12.2006 – 5 StR 181/06 – BGHSt 51, 165 (169 ff.).

  799. 799.

    Hierzu Satzger Jura 2016, 1142; Swoboda/Bohn JuS 2016, 686; Pfister StraFo 2016, 441; Krack ZIS 2016, 540; Kubiciel jurisPR-StrafR 3/2016 Anm. 1; Nuzinger/Rübenstahl/Bittmann WiJ 2016, 34; Kubiciel WiJ 2016, 256; Rübenstahl JR 2017, 264; Jansen GA 2017, 600; Krack wistra 2017, 289; Bohn KriPoZ 2017, 88.

  800. 800.

    Hierzu s.u. d).

  801. 801.

    S.o. A I 3.

  802. 802.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 532; näher Jecht GA 1963, 41; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 10.12.2014 – 5 StR 136/14; BGH U. v. 20.05.2015 – 5 StR 547/14 – NJW 2015, 2826 = NStZ 2015, 461 = NStZ-RR 2015, 245 = StV 2016, 28 (Anm. Greeve NStZ 2015, 463).

  803. 803.

    Hierzu Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 78; Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 25; Hübner JZ 1973, 407; Bringewat GA 1973, 353; Heimann-Trosien JZ 1976, 549; Dunkel GA 1977, 32; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 13.02.2008 – 2 StR 406/07; BGH B. v. 11.12.2008 – 5 StR 536/08 – NStZ-RR 2009, 279 = StV 2009, 244 (Anm. RÜ 2009, 102; RA 2009, 136).

  804. 804.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 26; Hübner JZ 1973, 407; Bringewat GA 1973, 353; Heimann-Trosien JZ 1976, 549; Dunkel GA 1977, 329; Steinhilper Jura 1983, 401; Lenckner/Winkelbauer wistra 1984, 83; Bringewat JA 1984, 347; Steinhilper NJW 1985, 300.

  805. 805.

    Hierzu Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 77; aus der Rspr. vgl. OLG Köln B. v. 19.10.1990 – Ss 476/90 – NJW 1991, 1122 = NStZ 1991, 85; OLG Frankfurt B. v. 08.04.1998 – 3 Ss 419/97 – NStZ-RR 1998, 333 (Anm. Otto JK 1999 StGB § 263/52).

  806. 806.

    S. Hefendehl, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 263 Rn. 132 Fn. 414; aus der Rspr. vgl. AG Eggenfelden B. v. 12.01.2009 – 2 Cs 54 Js 33229/06 – NStZ-RR 2009, 139 (Anm. Geppert JK 2010 StGB § 266/34); OLG Celle U. v. 05.11.2010 – 1 Ws 277/10 – NJW 2011, 2152 = NStZ 2011, 218 = StV 2011, 164 (Anm. Hecker JuS 2011, 657; LL 2011, 408; Küpper jurisPR-StrafR 6/2011 Anm. 3).

  807. 807.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 533; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Köln B. v. 14.05.2013 – III-1 RVs 67/13 – NJW 2013, 2772 = NStZ 2014, 327 = StV 2014, 96 (Anm. Bittmann NJW 2013, 2774; Satzger JK 2014 StGB § 263/104); BGH U. v. 22.02.2017 – 2 StR 573/15 – StV 2018, 31 (Anm. RÜ 2017, 431).

  808. 808.

    Hierzu. Hefendehl, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 263 Rn. 70; Sieweke wistra 2009, 340; aus der Rspr. vgl. OLG Düsseldorf B. v. 31.03.2008 – 1 Ws 167/07 – NJW 2008, 2867 = NStZ-RR 2008, 241; BGH B. v. 09.06.2009 – 5 StR 394/08 (BSR) – NJW 2009, 2900 = NStZ 2009, 506 (Anm. Heghmanns ZJS 2009, 706; RÜ 2009, 504; RA 2009, 473; Bittmann NJW 2009, 2902; Voßen NStZ 2009, 697; Satzger JK 2010 StGB § 263/87; Gössel JR 2010, 175); BGH U. v. 17.07.2009 – 5 StR 394/08 (BSR) – BGHSt 54, 44 = NJW 2009, 3173 = NStZ 2009, 686 = StV 2009, 687 (Anm. Jahn JuS 2009, 1142; Rotsch ZJS 2009, 712; RÜ 2009, 636; RA 2009, 589; Stoffers NJW 2009, 3176; Berndt StV 2009, 689; Kretschmer JR 2009, 474; Mosiek HRRS 2009, 565; Barton jurisPR-StrafR 22/2009 Anm. 1 und jurisPR-StrafR 23/2009 Anm. 1; Thomas CCZ 2009, 239; Satzger JK 2010 StGB § 13/42; Mosbacher/Dierlamm NStZ 2010, 268; Warneke NStZ 2010, 312; Dannecker/Dannecker JZ 2010, 981; Spring GA 2010, 222; Kraft wistra 2010, 81; Fecker/Kinzl CCZ 2010, 13; Krüger ZIS 2011, 1; Schneider/Gottschaldt ZIS 2011, 573; Geiger CCZ 2011, 170; Brozat CCZ 2011, 227; Schwarz wistra 2012, 13; Raum CCZ 2012, 197; Schmid JA 2013, 835).

  809. 809.

    Vgl. aus der Rspr. BGH B. v. 08.02.2017 – 1 StR 483/16 – NJW 2017, 2425 = NStZ 2017, 536 = StV 2018, 32 (Anm. Krell NStZ 2017, 537; Becker HRRS 2017, 404).

  810. 810.

    Hierzu Pawlik FS Lampe 2003, 689; Schmoller FS Weber 2004, 251.

  811. 811.

    OLG Celle U. v. 21.07.1992 – 1 Ss 168/92 – StV 1994, 188 (Anm. Schmoller StV 1994, 190).

  812. 812.

    BGH B. v. 08.11.2000 – 5 StR 433/00 – BGHSt 46, 196.

  813. 813.

    S. nur Hoyer, in: SK-StGB, 60. Lfg., 7. Aufl. 2004, § 263 Rn. 35 f.

  814. 814.

    BGH U. v. 16.11.1993 – 4 StR 648/93 – BGHSt 39, 392.

  815. 815.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 534; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Naumburg B. v. 13.05.2016 – 2 Rv 31/16 – NStZ 2017, 293 = StV 2017, 117.

  816. 816.

    Hierzu Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 263 Rn. 17a; aus der Rspr. vgl. OLG Köln U. v. 10.10.1978 – 1 Ss 542/78 – NJW 1979, 278 (Anm. Kühl JA 1979, 681; Hassemer JuS 1979, 374).

  817. 817.

    Hierzu Hillenkamp, 40 Probleme aus dem Strafrecht BT, 12. Aufl. 2013, 28. Problem; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 15.06.1954 – 1 StR 526/53 – BGHSt 6, 198 = NJW 1954, 1414; OLG Köln U. v. 07.11.1967 – Ss 470/67 (Anm. Schweichel JZ 1968, 340); OLG Stuttgart U. v. 21.11.1977 – 3 Ss 624/77 (Anm. Beulke JR 1978, 390); BGH B. v. 10.04.1984 – 4 StR 180/84 – StV 1984, 511 (Anm. Otto JK 1985 StGB § 263/17); BayObLG U. v. 30.07.1998 – 3 St RR 54/98 – NJW 1999, 663 = NStZ 1999, 136 = StV 1999, 30 (Anm. Martin JuS 1999, 507; Bosch wistra 1999, 410; Rengier JuS 2000, 644).

  818. 818.

    S.o.

  819. 819.

    S. nur Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 263 Rn. 17a.

  820. 820.

    Hirsch NJW 1969, 853.

  821. 821.

    Hierzu Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 263 Rn. 31c; Hellmann JA 1988, 73; Gericke NJW 2013, 1633; aus der Rspr. vgl. AG Kaiserslautern U. v. 25.02.1982 – 6 Js 230/81 3 Ds; OLG Zweibrücken B. v. 15.07.1982 – 2 Ss 159/82 – NJW 1983, 694 (Anm. Geppert JK 1983 StGB § 263/13; Seier JA 1983, 337; Werle NJW 1985, 2913); AG Kenzingen U. v. 15.04.1992 – Ds 224/91 – NStZ 1992, 440.

  822. 822.

    Hierzu Bockelmann FS Schmidt 1961, 437; Runte Jura 1989, 128; Riggert MDR 1990, 203.

  823. 823.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 38; aus der Rspr. vgl. OLG Saarbrücken U. v. 13.08.2007 – Ss 18/2007 (19/07) – NJW 2007, 2868 (Anm. Fahl Jura 2008, 453; Satzger JK 2008 StGB § 263 I/81; Kudlich JA 2008, 72; RÜ 2008, 376; Kargl wistra 2008, 121).

  824. 824.

    Hierzu s. bereits im Allgemeinen Teil.

  825. 825.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 540; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Celle B. v. 09.02.2010 – 32 Ss 205/09 – NStZ-RR 2010, 207.

  826. 826.

    S.o. (f); speziell zur Täuschung durch Unterlassen in diesen Fällen Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 47.

  827. 827.

    Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 263 Rn. 17a; aus der Rspr. vgl. OLG Düsseldorf U. v. 23.08.1968 – (3) Ss 578/68 – NJW 1969, 623 (Anm. Hassemer JuS 1969, 189; Deubner NJW 1969, 624); OLG Köln U. v. 05.02.1980 – 1 Ss 1134/79 – NJW 1980, 2366 (Anm. Geilen JK 1981 StGB § 263/9; Hassemer JuS 1981, 230; Volk JuS 1981, 880).

  828. 828.

    Hierzu Herzberg GA 1977, 289; Frisch FS Bockelmann 1979, 647; Frisch FS Herzberg 2008, 729; Rönnau/Becker JuS 2014, 504.

  829. 829.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 54; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Hamm B. v. 30.06.2016 – 4 RVs 58/16 (Anm. Schumacher NZWiSt 2016, 485); BGH B. v. 14.07. 2016 – 4 StR 362/15 – NJW 2016, 3383 = NStZ 2017, 347 = StV 2017, 93 (Anm. Kudlich JA 2016, 869; RÜ 2016, 717; Brand NJW 2016, 3384; Reckmann jurisPR-StrafR 21/2016 Anm. 2).

  830. 830.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 33; näher Kindhäuser FS Bemmann 1997, 339.

  831. 831.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 66; aus der Rspr. vgl. OLG München B. v. 26.07.1976 – 2 Ws 194/76 (Anm. Sieber JZ 1977, 411); AG Hamburg U. v. 22.01.1986 – 149 Ds/73 Js 254/85 – NJW 1986, 945 und 1988, 3288 (Anm. Huff NJW 1986, 902); OLG Schleswig B. v. 13.06.1986 – 1 Ss 127/86 – NJW 1986, 2652 = StV 1986, 484.

  832. 832.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 67.

  833. 833.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 57; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 13.01.2016 – 4 StR 532/15 – NJW 2016, 1109 = NStZ 2016, 216 (Anm. Hecker JuS 2016, 566; RÜ 2016, 507); BGH U. v. 22.02.2017 – 2 StR 573/15 – StV 2018, 31 (Anm. RÜ 2017, 431).

  834. 834.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 543; Trüg HRRS 2015, 106; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 27.03.2014 – 3 StR 342/13 – BGHSt 59, 195 = NJW 2014, 2054 = NStZ 2015, 158 = StV 2014, 670 (Anm. Bosch JK 2014 StGB § 263/106; Jäger JA 2014, 630; Jahn JuS 2014, 848; Zöller ZJS 2014, 577; RÜ 2014, 512; famos 8/2014; Cornelius NJW 2014, 2056; Kunkel jurisPR-StrafR 16/2014 Anm. 2); BGH U. v. 22.05.2014 – 4 StR 430/13 – NJW 2014, 2132 = NStZ 2014, 459 und 2015, 160 = StV 2014, 676 (Anm. Sinn ZJS 2014, 701); BGH B. v. 17.06.2014 – 2 StR 658/13 – NStZ 2014, 644 = StV 2015, 422; BGH B. v. 04.09.2014 – 1 StR 314/14 – NStZ 2015, 98 (Anm. Sinn ZJS 2015, 627; Krehl NStZ 2015, 101); BGH U. v. 12.02.2015 – 2 StR 109/14 – NJW 2015, 2202 = NStZ 2015, 341 (Anm. Kubiciel HRRS 2015, 382); OLG Köln B. v. 11.09.2015 – 1 RVs 172/15 – StV 2016, 369; BGH U. v. 19.11. 2015 – 4 StR 115/15 – NStZ 2016, 280 = StV 2017, 91 (Anm. Satzger Jura 2016, 1084); BGH B. v. 14.07. 2016 – 4 StR 362/15 – NJW 2016, 3383 = NStZ 2017, 347 = StV 2017, 93 (Anm. Kudlich JA 2016, 869; RÜ 2016, 717; Brand NJW 2016, 3384; Reckmann jurisPR-StrafR 21/2016 Anm. 2); BGH B. v. 16.05.2017 – 2 StR 169/15 – StV 2018, 31.

  835. 835.

    Näher Trüg HRRS 2015, 106; Kuhli StV 2016, 40; Ceffinato ZStW 2016, 804; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 08.03.2017 – 1 StR 466/16 – NJW 2017, 2052 = NStZ 2017, 531 (Anm. Bosch Jura 2017, 1236; Brand NJW 2017, 2056; Becker NStZ 2017, 535; Ceffinato JR 2017, 543); BGH B. v. 16.05.2017 – 2 StR 169/15 – StV 2018, 31; BGH U. v. 06.09.2017 – 5 StR 268/17 – NStZ-RR 2017, 375.

  836. 836.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 544; Steinhilper Jura 1983, 401; Bringewat JA 1984, 347; Steinhilper NJW 1985, 300; Kleb-Braun JA 1986, 249 und 310; Brand JR 2011, 96.

  837. 837.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 59; Sennekamp MDR 1971, 638; Meyer MDR 1971, 893; Zahrnt NJW 1972, 277; Meyer MDR 1972, 668; Hübner JZ 1973, 407; Bringewat GA 1973, 353; Heimann-Trosien JZ 1976, 549; Dunkel GA 1977, 329; Steinhilper Jura 1983, 401; Lenckner/Winkelbauer wistra 1984, 83; Bringewat JA 1984, 347; Steinhilper NJW 1985, 300.

  838. 838.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 58.

  839. 839.

    Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 263 Rn. 19; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 26.10.1993 – 4 StR 347/93 – NStZ 1994, 488 = StV 1994, 82 (Anm. Maiwald NStZ 1994, 489); BGH B. v. 11.10.2004 – 5 StR 389/04 – NStZ 2005, 157 = StV 2005, 23 (Anm. Geppert JK 2005 StGB § 263/76; LL 2006, 260); BGH B. v. 21.06.2006 – 2 StR 57/06 – NStZ 2006, 687 = StV 2006, 583 (Anm. Bosch JA 2007, 70).

  840. 840.

    Hierzu Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263 Rn. 72 f.; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 23.03.2000 – 4 StR 19/00 – NStZ 2000, 375 = StV 2000, 477 (Anm. RA 2000, 425; LL 2001, 103); AG Siegburg U. v. 03.05.2004 – 20 Ds 421/03 – NJW 2004, 3725 (Anm. Kudlich JuS 2005, 566; LL 2005, 179; RA 2005, 48); BGH B. v. 05.03.2008 – 5 StR 36/08 – NStZ 2008, 340 = StV 2008, 356.

  841. 841.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 545; Giehring GA 1973, 1; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 20.12.2011 – 4 StR 491/11 – NStZ 2012, 322 = StV 2012, 406 (Anm. Bosch JK 2012 StGB § 263/96; LL 2012, 500; RÜ 2012, 234; RA 2012, 238); BGH B. v. 19.11.2013 – 4 StR 292/13 – BGHSt 59, 68 = NJW 2014, 711 = NStZ 2014, 155 = StV 2014, 685 (Anm. Bosch JK 2014 StGB § 263a/18; Heghmanns ZJS 2014, 323; LL 2014, 511; RÜ 2014, 305; Trüg NStZ 2014, 157).

  842. 842.

    S. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 109.

  843. 843.

    Z. B. OLG Düsseldorf B. v. 30.08.1991 – 2 Ws 317/91 – NStZ 1991, 586 (Anm. Geppert JK 1992 StGB § 263/36; Pasker JA 1992, 191).

  844. 844.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 548 f.; Hillenkamp, 40 Probleme aus dem Strafrecht BT, 12. Aufl. 2013, 29. Problem; Amelung GA 1977, 1; Amelung FS Krey 2010, 1; Esser FS Krey 2010, 81; Bosch FS Samson 2010, 241; Frank/Leu StraFo 2014, 198; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 27.03.2014 – 3 StR 342/13 – BGHSt 59, 195 = NJW 2014, 2054 = NStZ 2015, 158 = StV 2014, 670 (Anm. Bosch JK 2014 StGB § 263/106; Jäger JA 2014, 630; Jahn JuS 2014, 848; Zöller ZJS 2014, 577; RÜ 2014, 512; famos 8/2014; Cornelius NJW 2014, 2056; Kunkel jurisPR-StrafR 16/2014 Anm. 2); BGH U. v. 28.05.2014 – 2 StR 437/13 – NStZ-RR 2014, 309 (Anm. Heger HRRS 2014, 467); BGH U. v. 08.10.2014 – 1 StR 359/13 – BGHSt 60, 1 = NStZ 2015, 89 = NStZ-RR 2015, 74 = StV 2016, 20 (Anm. LL 2015, 424; RÜ 2015, 28; Albrecht JZ 2015, 841; Schlösser StV 2016, 25); BGH B. v. 14.03.2016 – 5 StR 516/15 (Anm. Sinn ZJS 2017, 375); BGH U. v. 24.03.2016 – 2 StR 344/14 – NStZ-RR 2016, 341; OLG Hamm B. v. 30.06.2016 – 4 RVs 58/16 (Anm. Schumacher NZWiSt 2016, 485); BGH B. v. 16.05.2017 – 1 StR 306/16 – StV 2018, 43.

  845. 845.

    Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 263 Rn. 19; Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 549.

  846. 846.

    S. Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 263 Rn. 389.

  847. 847.

    Amelung, GA 1977, 1 (4 f.); allgemein zur Viktimodogmatik Hassemer FS Klug 1983, 217; Schünemann FS Faller 1984, 357; Günther FS Lenckner 1998, 69; Amelung FS Eser 2005, 3; Anastasopoulou FS Roxin 2011, 1927; Hillenkamp ZStW 2017, 596.

  848. 848.

    S.o.

  849. 849.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 548 f.

  850. 850.

    Giehring GA 1973, 1 (22).

  851. 851.

    Mühlbauer NStZ 2003, 650 (651 ff.).

  852. 852.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 68 f.; Eisele ZStW 2004, 15; Schuhr ZStW 2011, 517; Weißer GA 2011, 333; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 27.03.2012 – 3 StR 472/11 – NStZ 2012, 699 = StV 2013, 388; BGH B. v. 13.03.2013 – 2 StR 474/12 – NStZ 2013, 472; BGH B. v. 23.07.2013 – 3 StR 96/13 – StV 2014, 684; BGH B. v. 30.06.2015 – 3 StR 9/15 – StV 2016, 30.

  853. 853.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 68; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 13.03.2013 – 2 StR 474/12 – NStZ 2013, 472.

  854. 854.

    H.M., Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 551.

  855. 855.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 105; näher Naucke FS Peters 1974, 109; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 30.06.2015 – 3 StR 9/15 – StV 2016, 30.

  856. 856.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 63; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 13.10.2011 – 1 StR 407/11 – NStZ 2012, 147 = NStZ-RR 2012, 42 (Anm. RA 2012, 45).

  857. 857.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 107; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 10.07.1906 – V 238/06 – RGSt 39, 80.

  858. 858.

    H.M., Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 107; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 26.04.2001 – 4 StR 439/00 – BGHSt 47, 1 = NJW 2001, 2187 = NStZ 2001, 430 = StV 2003, 297 und 680 (Anm. Martin JuS 2001, 1031; LL 2001, 709; RÜ 2001, 317; RA 2001, 435; famos 7/2001; Otto JK 2002 StGB § 263/62; Baier JA 2002, 364; Geisler NStZ 2002, 86; Loos JR 2002, 77; Krack JZ 2002, 613; Rose wistra 2002, 13; Pawlik StV 2003, 297).

  859. 859.

    Hierzu Rönnau JuS 2011, 982.

  860. 860.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 70.

  861. 861.

    Näher Hefendehl, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 263 Rn. 273; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 27.05.1930 – I 462/30 – RGSt 64, 226; RG U. v. 10.03.1942 – 1 D 442/41 – RGSt 76, 82; OLG Celle U. v. 08.07.1974 – 2 Ss 141/74 – NJW 1974, 2326.

  862. 862.

    Hierzu Otto ZStW 1967, 59; Geppert JuS 1977, 69; Geiger JuS 1992, 834; Biletzki JA 1995, 857; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 20.04.1887 – 2237/86 – RGSt 16, 1.

  863. 863.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 554; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Hamm B. v. 30.06.2016 – 4 RVs 58/16 (Anm. Schumacher NZWiSt 2016, 485); BGH U. v. 10.08.2016 – 2 StR 579/15 – NStZ 2017, 351 (Anm. LL 2017, 314; RÜ 2017, 29).

  864. 864.

    S. Hefendehl, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 263 Rn. 459 f.; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 08.11.2000 – 5 StR 433/00 (Anm. RÜ 2001, 28).

  865. 865.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 71; Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 137; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 27.05.1930 – I 462/30 – RGSt 64, 226; BGH U. v. 11.03.1960 – 4 StR 588/59 – BGHSt 14, 170 = NJW 1960, 1068 (Anm. Mittelbach JR 1960, 384); BGH U. v. 21.12.1982 – 1 StR 662/82 – BGHSt 31, 178 = NJW 1983, 1130 = NStZ 1983, 408 (Anm. Hassemer JuS 1983, 721; Lenckner NStZ 1983, 409; Bloy JR 1984, 123; Maaß JuS 1985, 25).

  866. 866.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 71; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 11.03.1960 – 4 StR 588/59 – BGHSt 14, 170 = NJW 1960, 1068 (Anm. Mittelbach JR 1960, 384); BGH U. v. 25.10.1971 – 2 StR 238/71 – BGHSt 24, 257 = NJW 1972, 545; BGH U. v. 29.03.1990 – 4 StR 681/89 – NJW 1990, 2476 = NStZ 1990, 388 (Anm. Otto JK 1991 StGB § 1/10).

  867. 867.

    Üblicherweise erst beim Schaden näher erläutert, s. nur Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 156 ff.

  868. 868.

    Üblicherweise erst beim Schaden näher erläutert, s. nur Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 263 Rn. 128 ff.; näher Tenckhoff FS Lackner 1987, 677; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 20.03.2013 – 5 StR 344/12 – BGHSt 58, 205 = NJW 2013, 1460 = NStZ 2013, 404 = StV 2014, 679 (Anm. Bosch JK 2013 StGB § 263/102; Sinn ZJS 2013, 625; RÜ 2013, 375; Bittmann wistra 2013, 449; Albrecht NStZ 2014, 17; Kubiciel JZ 2014, 99).

  869. 869.

    Zu diesem s.u. d).

  870. 870.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 71; näher Schlüchter MDR 1974, 617; Franzheim/Krug GA 1975, 97; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 20.02.1968 – 5 StR 694/67 – BGHSt 22, 88 = NJW 1968, 902 (Anm. Willms JuS 1968, 387; Heinitz JR 1968, 387); BayObLG B. v. 23.11.1972 – RReg. 7 St 219/72 – NJW 1973, 633 (Anm. Hassemer JuS 1973, 578; Berz NJW 1973, 1337).

  871. 871.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 73; Bublitz/Gehrmann wistra 2004, 126; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Celle U. v. 05.11.2010 – 1 Ws 277/10 – NJW 2011, 2152 = NStZ 2011, 218 = StV 2011, 164 (Anm. Hecker JuS 2011, 657; LL 2011, 408; Küpper jurisPR-StrafR 6/2011 Anm. 3).

  872. 872.

    S.o. A I.

  873. 873.

    S.u. cc (2) (e).

  874. 874.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 73; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 19.06.1951 – 1 StR 42/51 – BGHSt 1, 262 (Anm. Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 77); OLG Stuttgart U. v. 19.10.1962 – 1 Ss 561/62 – NJW 1963, 825; BGH B. v. 24.01.1986 – 2 StR 658/85 – StV 1986, 299; BGH B. v. 22.09.1993 – 5 StR 554/93 – StV 1994, 186; OLG Düsseldorf U. v. 01.02.1994 – 2 Ss 150/93 – 57/93 II – NJW 1994, 3366; BGH B. v. 30.01.2003 – 3 StR 437/02 – NStZ 2003, 546 = StV 2004, 317 (Anm. Beckemper JZ 2003, 804); BGH B. v. 07.07.2004 – 5 StR 412/03 (Krause) – NStZ 2005, 160.

  875. 875.

    Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 263 Rn. 60.

  876. 876.

    Hefendehl, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 263 Rn. 460; aus der Rspr. vgl. OLG Köln U. v. 13.01.1967 – Ss 345/66 – NJW 1967, 836; BGH U. v. 26.06.1990 – 5 StR 241/90; BGH B. v. 25.07.2002 – 1 StR 192/02 – StV 2003, 447; BayObLG B. v. 29.01.2003 – 5 St RR 8/2003 – NStZ 2004, 503; OLG Karlsruhe B. v. 13.02.2006 – 3 Ws 199/04 – NJW 2006, 1682 = NStZ-RR 2007, 78; BGH B. v. 27.05.2008 – 4 StR 58/08 – NStZ 2008, 627 = StV 2009, 354 (Anm. RA 2008, 612; Satzger JK 2009 StGB § 263 I/84; Kindhäuser StV 2009, 355).

  877. 877.

    S. zum Folgenden krit. zu BGH B. v. 17.08.2006 – 3 StR 279/06 – NStZ 2007, 95 Grabow NStZ 2010, 371.

  878. 878.

    Hierzu Hillenkamp, 40 Probleme aus dem Strafrecht BT, 12. Aufl. 2013, 31. P.; Bruns FS Mezger 1954, 335; Franzheim GA 1960, 269; Foth GA 1966, 33; Bergmann/Freund JR 1988, 189; Samson JA 1989, 510; Kühl JuS 1989, 505; Freund/Bergmann JR 1991, 357; Otto Jura 1993, 424; Zieschang FS H. J. Hirsch 1999, 831; Kargl JA 2001, 714; Spickhoff JZ 2002, 970; Ziethen NStZ 2003, 184; Kretschmer StraFo 2009, 189; Achenbach FS Roxin 2011, 1005; Zimmermann ZStW 2017, 544; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH Anfrageb. v. 01.06.2016 – 2 StR 335/15 – NStZ 2016, 596 = NStZ-RR 2017, 44 (Anm. Bosch Jura 2016, 1338; Jäger JA 2016, 790; Jahn JuS 2016, 848; LL 2016, 769; RÜ 2016, 644; Krell NStZ 2016, 599; Ladiges wistra 2016, 479; Schäfer JR 2017, 83; Kratz jurisPR-StrafR 9/2017 Anm. 2); BGH U. v. 02.02.2016 – 1 StR 435/15 – BGHSt 61, 149 = NJW 2016, 2434 = NStZ 2016, 283 = StV 2017, 99 (Anm. Bosch Jura 2016, 826; LL 2016, 620; RÜ 2016, 306; famos 5/2016; Krehl NStZ 2016, 346; Rostalski JR 2016, 634; Ambrosy jurisPR-StrafR 19/2016 Anm. 3); BGH U. v. 22.09.2016 – 2 StR 27/16 – BGHSt 61, 263 = NJW 2017, 1559 (Anm. Schäfer JR 2017, 83); BGH U. v. 12.10.2016 – 5 StR 134/15 (HSH Nordbank) – NJW 2017, 578 = NStZ 2017, 227 = StV 2017, 388 (Anm. Brand NJW 2017, 582; Becker NStZ 2017, 232; Leimenstoll StV 2017, 394; Stam JR 2017, 439; Kubiciel JZ 2017, 585; Bittmann wistra 2017, 121; Nepomuck NZWiSt 2017, 119; Ottow WiJ 2017, 52; Rettenmaier/Gessert jurisPR-Compl 2/2017 Anm. 2); BGH B. v. 10.11.2016 – 4 ARs 17/16 – NStZ-RR 2017, 44 (Anm. RÜ 2017, 373); BGH B. v. 15.11.2016 – 3 ARs 16/16 – NStZ-RR 2017, 244 (Anm. RÜ 2017, 373); BGH U. v. 07.12.2016 – 2 StR 522/15 – NStZ-RR 2017, 111; BGH B. v. 07.02.2017 – 5 ARs 47/16 – NStZ-RR 2017, 110 (Anm. RÜ 2017, 373); BGH B. v. 21.02.2017 – 1 ARs 16/16 – NStZ-RR 2017, 112 (Anm. RÜ 2017, 373); BGH U. v. 16.08.2017 – 2 StR 335/15 – NStZ-RR 2017, 341 = StV 2018, 27 (Anm. Müller-Metz NStZ-RR 2017, 341); BGH U. v. 23.08.2017 – 2 StR 150/16 – NStZ-RR 2017, 16.

  879. 879.

    Vgl. die Erläuterung zu einem denkbaren Alternativstandort bei Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 592.

  880. 880.

    Z. B. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 592 ff.

  881. 881.

    Hierzu Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263 Rn. 110 f.; Franzheim GA 1960, 269; Heger StV 2003, 350; Kretschmer StraFo 2003, 191; aus der Rspr. vgl. zuletzt LG Bad Kreuznach U. v. 04.12.2012 – 1025 Js 18093/Ns; BGH B. v. 01.08.2013 – 4 StR 189/13 – NStZ 2013, 710 = StV 2014, 417 (Anm. RÜ 2013, 783; Jäger JA 2014, 230; Schwaab ZJS 2014, 705; LL 2014, 189; Barton StV 2014, 418); BGH U. v. 02.02.2016 – 1 StR 435/15 – BGHSt 61, 149 = NJW 2016, 2434 = NStZ 2016, 283 = StV 2017, 99 (Anm. Bosch Jura 2016, 826; LL 2016, 620; RÜ 2016, 306; famos 5/2016; Krehl NStZ 2016, 346; Rostalski JR 2016, 634; Ambrosy jurisPR-StrafR 19/2016 Anm. 3).

  882. 882.

    Hierzu Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263 Rn. 111; aus der Rspr. vgl. OLG Hamm B. v. 26.01.1989 – 1 Ws 354/88 – NJW 1989, 2551 = NStZ 1990, 342 (Anm. Wöhrmann NStZ 1990, 342); LG Mannheim U. v. 18.05.1995 – (12) 3 Ns 21/95 – NJW 1995, 3398 (Anm. Geppert JK 1996 StGB § 263/44; Scheffler JuS 1996, 1070; Krauss NJW 1996, 2850; Behm NStZ 1996, 317; Abrahams/Schwarz Jura 1997, 355); OLG Karlsruhe U. v. 18.04.1996 – 3 Ss 138/95 – NStZ-RR 1996, 296 (Anm. Otto JK 1997 StGB § 240 II/4).

  883. 883.

    Zu älteren und sonstigen Vermögenslehren Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 112 ff.

  884. 884.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 101: „Jedenfalls unzutr. ist die pauschale Aussage, der BGH vertrete einen „rein wirtschaftlichen Vermögensbegriff. Tatsächlich ist die Rspr. differenziert und nicht ohne Widersprüche.“.

  885. 885.

    S. schon BGH U. v. 15.11.1951 – 4 StR 574/51 (entwendete Drehbank) – BGHSt 2, 364 = NJW 1952, 833 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 65; Bockelmann JZ 1952, 485); zsf. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, Rn. 102 ff.

  886. 886.

    S. nur Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 118.

  887. 887.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 609; aus der Rspr. vgl. KG U. v. 28.09.2000 – (4) 1 Ss 44/00 (50/00) – NJW 2001, 86 (Anm. Otto JK 2001 StGB § 263/59; Baier JA 2001, 280; Hecker JuS 2001, 228; Martin JuS 2001, 301; LL 2001, 261; RA 2001, 32; Gröseling NStZ 2001, 515); BGH B. v. 12.05.2002 – 3 StR 4/02 – NJW 2002, 2117 = NStZ 2003, 151 = NStZ-RR 2002, 214 = StV 2002, 425 (Anm. LL 2002, 754; RÜ 2002, 414; RA 2002, 424; Geppert JK 2003 StGB § 253/8; Mitsch JuS 2003, 122; Kindhäuser/Wallau NStZ 2003, 152; Engländer JR 2003, 164; Swoboda NStZ 2005, 476); BGH U. v. 04.09.2001 – 1 StR 167/01 – NStZ 2002, 33 (Anm. Otto JK 2002 StGB § 263/67; Heger JA 2002, 454; RA 2002, 52); BGH U. v. 07.08.2003 – 3 StR 137/03 – BGHSt 48, 322 = NJW 2003, 3283 = NStZ 2004, 37 = StV 2003, 612 (Anm. RÜ 2003, 500; RA 2003, 706; Otto JK 2004 StGB § 253/9 und 10; LL 2004, 37; Kühl NStZ 2004, 387; Swoboda NStZ 2005, 476); LG Regensburg U. v. 26.04.2005 – 3 Ns 112 Js 14307/01 – NStZ-RR 2005, 312.

  888. 888.

    S. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 108 f.; ferner Hecker JuS 2001, 228: „Wer diese Fälle – vor allem auf der Basis einer rein wirtschaftlichen (faktischen) Betrachtungsweise – gegenteilig entscheidet, lässt dem Einsatz von Vermögenspositionen zu verbotenen Zwecken vermögensstrafrechtlichen Schutz angedeihen und erzeugt dadurch einen Widerspruch zu der vom bürgerlichen Recht getroffenen Wertung, nach der jede Vorleistung auf ein rechtlich missbilligtes und daher nichtiges Geschäft auf eigenes Risiko erfolgt. Die Anwendung des § 263 StGB auf Fälle der vorliegenden Art ist nicht nur im Hinblick auf das Postulat der Einheit der Rechtsordnung verfehlt. Sie erscheint auch kriminalpolitisch bedenklich, weil sie das Vertrauen von Rechtsbrechern in die korrekte Abwicklung einer Straftatverabredung stabilisiert. Die Absicherung einer etwa vorhandenen subkulturellen Verbrechermoral des Inhaltes: ‚Du darfst Deinen Geschäftspartner nicht über Deine Bereitschaft täuschen, den Auftragsmord zu begehen bzw. den Killerlohn zu zahlen‘ ist nun aber gewiss keine Aufgabe des Strafrechts.“

  889. 889.

    Zsf. Wessels/Hillenkamp, BT 2, 40. Aufl. 2017, Rn. 567.

  890. 890.

    Hierzu Freund/Bergmann JR 1991, 357.

  891. 891.

    Hierzu zsf. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 106.

  892. 892.

    S. BGH U. v. 07.08.2003 – 3 StR 137/03 – BGHSt 48, 322 = NJW 2003, 3283 = NStZ 2004, 37 = StV 2003, 612 (Anm. RÜ 2003, 500; RA 2003, 706; Otto JK 2004 StGB § 253/9 und 10; LL 2004, 37; Kühl NStZ 2004, 387; Swoboda NStZ 2005, 476).

  893. 893.

    Hierzu Hoyer, in: SK-StGB, 60. Lfg., 7. Aufl. 2004, § 263 Rn. 126.

  894. 894.

    S. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 611.

  895. 895.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 593; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 28.04.2015 – 3 StR 48/15 – NStZ-RR 2015, 371; BGH B. v. 09.06.2015 – 3 StR 146/15 – StV 2016, 642 (Anm. Satzger Jura 2016, 828; LL 2016, 402; RÜ 2016, 235).

  896. 896.

    Hierzu Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 263 Rn. 94; näher Martens JA 1996, 248.

  897. 897.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 91.

  898. 898.

    S.o. (1).

  899. 899.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 135; näher Heinrich GA 1997, 24; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 18.01.2011 – 3 StR 467/10 – NStZ 2011, 278 = StV 2011, 416 (Anm. Hecker JuS 2011, 944; Zimmermann NStZ 2012, 211); BGH B. v. 25.01.2012 – 1 StR 45/11 – BGHSt 57, 95 = NJW 2012, 1377 = StV 2012, 597 (Anm. Bosch JK 2012 StGB § 263/97; RÜ 2012, 301; Dann NJW 2012, 2001; Wostry StV 2012, 619; Tiedemann JZ 2012, 525; Brand/Mahler wistra 2013, 44; Fehn MedR 2014, 377); BGH B. v. 01.08.2013 – 4 StR 189/13 – NStZ 2013, 710 = StV 2014, 417 (Anm. RÜ 2013, 783; Jäger JA 2014, 230; Schwaab ZJS 2014, 705; LL 2014, 189; Barton StV 2014, 418).

  900. 900.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 135; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 29.10.1934 – 3 D 1082/34 – RGSt 68, 379.

  901. 901.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 92 ff.; näher Mohrbotter GA 1971, 321; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 02.02.2016 – 1 StR 437/15 – NStZ 2016, 286 = StV 2017, 103.

  902. 902.

    Zu diesem s. noch d) ff).

  903. 903.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 122; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 19.05.1930 – III 1331/29 – RGSt 64, 181; BGH U. v. 24.04.1952 – 4 StR 854/51 – BGHSt 2, 325 = NJW 1952, 896 (Anm. Bockelmann NJW 1952, 897); LG Frankfurt U. v. 13.12.1995 – 5/1 KLs – 91 Js 34184.2/92 – NStZ-RR 1996, 297; LG Frankfurt U. v. 18.11.2002 – 5/12 KLs 7570 Js 202195/01 Wi – NStZ-RR 2003, 140; BGH B. v. 05.07.2012 – 5 StR 1/12 – NStZ 2012, 628; BGH B. v. 12.06.2013 – 5 StR 581/12 – NStZ-RR 2013, 313 = StV 2014, 78.

  904. 904.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 131; aus der Rspr. vgl. OLG Düsseldorf B. v. 17.03.1993 – 2 Ss 72/93 – 17/93 III – NJW 1993, 2694 (Anm. Ranft JR 1994, 523); OLG Celle B. v. 06.12.1995 – 2 Ss 419/95 – StV 1996, 154.

  905. 905.

    Hefendehl, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 263 Rn. 440.

  906. 906.

    Hierzu Hoyer, in: SK-StGB, 60. Lfg., 7. Aufl. 2004, § 263 Rn. 122; näher Schroeder NStZ 1997, 585; Jünemann NStZ 1998, 393; Fett JA 2000, 211; Eisele FS Weber 2004, 271; Hoyer FS Schroeder 2006, 497; aus der Rspr. vgl. OLG Stuttgart U. v. 18.09.1998 – 2 Ss 400/98 – NJW 1999, 1564 = NStZ 1999, 246 (Anm. Martin JuS 1999, 825; LL 1999, 513; Thomas NStZ 1999, 622).

  907. 907.

    Hierzu Fahl NStZ 2017, 65; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 01.05.1880 – 994/80 – RGSt 2, 33; RG U. v. 05.07.1900 – 1587/00 – RGSt 33, 333; RG U. v. 28.06.1937 – 5 D 910/36 – RGSt 71, 280; RG U. v. 13.11.1942 – 4 D 402/42 – RGSt 76, 276; BGH U. v. 01.09.1992 – 1 StR 281/92 – BGHSt 38, 345 = NJW 1993, 273 = NStZ 1993, 79 = StV 1992, 575 (Anm. Otto JK 1993 StGB § 267/17; Scheffler StV 1993, 470; Beulke JR 1994, 116; Fahl JA 2004, 796); BGH U. v. 19.12.1997 – 5 StR 569/96 (Zwick) – BGHSt 43, 381 = NJW 1998, 1568 = NStZ 1998, 572 = StV 1998, 186; BGH U. v. 17.08.2001 – 2 StR 159/01; BGH B. v. 18.04.2007 – 5 StR 85/07.

  908. 908.

    Mitsch, BT 2, 3. Aufl. 2015, S. 309.

  909. 909.

    S. obige Nachweise.

  910. 910.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 602.

  911. 911.

    Zu den Strafzwecken s. im Allgemeinen Teil; zur problematischen Frage, ob sich Strafe und Bußgeld unterscheiden vgl. nur Rogall, in: KK-OWiG, 4. Aufl. 2014, § 1 Rn. 9 f.

  912. 912.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 136; aus der Rspr. vgl. OLG Braunschweig U. v. 30.11.1956 – Ss 179/56 – NJW 1957, 600; OLG Karlsruhe B. v. 17.01.1990 – 3 Ss 169/89 – NStZ 1990, 282.

  913. 913.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 99; aus der Rspr. vgl. BayObLG U. v. 09.08.1955 – RReg. 2 St. 5 a, b/55 – NJW 1955, 1567.

  914. 914.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 558 ff.; Jäger JuS 2010, 761; krit. Hefendehl, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 263 Rn. 307; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Frankfurt B. v. 17.12.2010 – 1 Ws 29/09 – NJW 2011, 398 (Anm. Bosch JK 2011 StGB § 263/90; Hecker JuS 2011, 470; RA 2011, 184; Hansen NJW 2011, 404); BGH B. v. 12.01.2011 – 1 StR 540/10 – NJW 2011, 3529 = NStZ 2011, 400 = StV 2011, 362 (Anm. Satzger JK 2011 StGB § 263/92; Jäger JA 2011, 390; RA 2011, 159); OLG Stuttgart U. v. 18.12.2012 – 1 Ss 559/12 – NStZ-RR 2013, 174 (Anm. Satzger JK 2013 StGB § 263/103; Hebben jurisPR-StrafR 8/2013 Anm. 1); BGH B. v. 17.06.2014 – 2 StR 658/13 – NStZ 2014, 644 = StV 2015, 422; BGH U. v. 17.05.2017 – 2 StR 342/16 (Anm. RÜ 2017, 578).

  915. 915.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 76.

  916. 916.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 558.

  917. 917.

    Zur Abgrenzung von (Sach-)Betrug und (Trick-)Diebstahl Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 560; Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 77.

  918. 918.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 78; näher Hecker JA 1998, 300; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 09.08.2016 – 3 StR 109/16 – NJW 2016, 3111 = NStZ 2016, 721 (Anm. RÜ 2017, 32); zur Preisgabe von Karte und PIN ggü. vermeintlichem Bankmitarbeiter (analoges Phishing) BGH B. v. 16.07.2015 – 2 StR 16/15 – NStZ 2016, 149 = NStZ-RR 2015, 337 = StV 2016, 358 (Anm. Bosch Jura 2016, 451; Jäger JA 2016, 151; LL 2016, 106; Böse ZJS 2016, 663; RÜ 2015, 788; Piel NStZ 2016, 151, Brand StV 2016, 360 Kraatz JR 2016, 312; Berster wistra 2016, 73; Ladiges wistra 2016, 180).

  919. 919.

    Krit. aber Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 559, 780.

  920. 920.

    Strittig, s. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 77; Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 559; aus der Rspr. vgl. OLG Düsseldorf U. v. 28.06.1974 – 3 Ss 312/74 – NJW 1974, 1833 (Anm. Oexmann NJW 1974, 2296; Hassemer JuS 1975, 125).

  921. 921.

    Hierzu Popp NJW 2004, 3517; Weber HRRS 2004, 406; Stuckenberg ZStW 2006, 878; Graf NStZ 2007, 129; Heghmanns wistra 2007, 167; Goeckenjan wistra 2008, 128; Goeckenjan wistra 2009, 47; Seidl/Fuchs HRRS 2010, 85; Brand NStZ 2013, 7.

  922. 922.

    Wohl h.L., z. B. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 163.

  923. 923.

    Z. B. Stuckenberg ZStW 2007, 878 (903 f.).

  924. 924.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 68; näher Hansen MDR 1975, 533.

  925. 925.

    H.M., Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 563 ff.

  926. 926.

    H.M., Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 565; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Celle U. v. 05.11.2010 – 1 Ws 277/10 – NJW 2011, 2152 = NStZ 2011, 218 = StV 2011, 164 (Anm. Hecker JuS 2011, 657; LL 2011, 408; Küpper jurisPR-StrafR 6/2011 Anm. 3); OLG Frankfurt B. v. 17.12.2010 – 1 Ws 29/09 – NJW 2011, 398 (Anm. Bosch JK 2011 StGB § 263/90; Hecker JuS 2011, 470; RA 2011, 184; Hansen NJW 2011, 404).

  927. 927.

    Ganz h.M., s. nur Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263 Rn. 88.

  928. 928.

    Hierzu s. schon o. A I; ferner aus der Perspektive des Betrugs z. B. Hoyer, in: SK-StGB, 60. Lfg., 7. Aufl. 2004, § 263 Rn. 168 f.

  929. 929.

    Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 263 Rn. 145; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 12.05.2002 – 3 StR 4/02 – NJW 2002, 2117 = NStZ 2003, 151 = NStZ-RR 2002, 214 = StV 2002, 425 (Anm. LL 2002, 754; RÜ 2002, 414; RA 2002, 424; Geppert JK 2003 StGB § 253/8; Mitsch JuS 2003, 122; Kindhäuser/Wallau NStZ 2003, 152; Engländer JR 2003, 164; Swoboda NStZ 2005, 476); OLG Stuttgart U. v. 18.12.2012 – 1 Ss 559/12 – NStZ-RR 2013, 174 (Anm. Satzger JK 2013 StGB § 263/103; Hebben jurisPR-StrafR 8/2013 Anm. 1).

  930. 930.

    Zu diesem etwa Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 567 ff.

  931. 931.

    S.o. A I.

  932. 932.

    Hierzu Hoyer, in: SK-StGB, 60. Lfg., 7. Aufl. 2004, § 263 Rn. 170 ff.; Fock/Gerhold JA 2010, 511; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 20.02.1962 – 1 StR 496/61 – BGHSt 17, 147 = NJW 1962, 973 (Anm. Preuße JuS 1962, 327); BGH U. v. 26.07.1972 – 2 StR 62/72 – BGHSt 24, 386 = NJW 1972, 1904 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 69; Schröder JZ 1972, 707; Hassemer JuS 1973, 61; Meyer JuS 1973, 214; Zahrnt NJW 1973, 63; Groß NJW 1973, 600; Seebode JR 1973, 117; Gössel MDR 1973, 177); BGH B. v. 23.06.1992 – 1 StR 280/92 – StV 1993, 307; OLG Celle U. v. 12.10.1993 – 1 Ss 166/93 – NJW 1994, 142 (Anm. Linnemann wistra 1994, 167; Krack/Radtke JuS 1995, 17); BayObLG U. v. 18.12.1997 – 5 St RR 67/97 (Anm. Satzger JA 1998, 926; Otto JK 1999 StGB § 263/51); BGH U. v. 18.02.1998 – 5 StR 682/96 – NStZ-RR 1998, 268;

  933. 933.

    Z. B. Hoyer, in: SK-StGB, 60. Lfg., 7. Aufl. 2004, § 263 Rn. 177.

  934. 934.

    Hierzu Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 215; Giehring GA 1973, 1; Eisenberg FS Salger 1995, 15; Fahl Jura 1996, 74; Krell JR 2012, 102; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 09.05.2017 – 1 StR 265/16 – NJW 2017, 3798 = StV 2018, 36 (Anm. Kubiciel/Mennemann jurisPR-StrafR 22/2017 Anm. 1; Webel wistra 2017, 399; Baur/Holle wistra 2017, 499; Jenne/Martens CCZ 2017, 285; Moritz jurisPR-Compl 5/2017 Anm. 1; Wehnert StV 2018, 38).

  935. 935.

    Näher Engisch FS von Weber 1963, 247; Puppe JR 2017, 513.

  936. 936.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 87; näher Busch NJW 1960, 950; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Bamberg B. v. 01.10.2013 – 3 Ss 84/13 (Anm. Jahn JuS 2014, 275); LSG Berlin-Brandenburg U. v. 07.05.2014 – L 9 KR 384/12 (Anm. Kudlich JA 2015, 632); BGH B. v. 04.09.2014 – 1 StR 314/14 – NStZ 2015, 98 (Anm. Sinn ZJS 2015, 627; Krehl NStZ 2015, 101); BGH B. v. 01.10.2015 – 3 StR 102/15 – NStZ-RR 2016, 12; BGH B. v. 30.06.2015 – 3 StR 9/15 – StV 2016, 30; BGH U. v. 28.09.2016 – 2 StR 401/14 – NStZ 2017, 170 (Anm. LL 2017, 474; RÜ 2017, 173); BGH B. v. 24.11.2016 – 4 StR 87/16 – NStZ 2017, 340 = StV 2018, 34; BGH B. v. 16.05.2017 – 2 StR 169/15 – StV 2018, 31.

  937. 937.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 87; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 24.11.2016 – 4 StR 87/16 – NStZ 2017, 340 = StV 2018, 34.

  938. 938.

    S. im Allgemeinen Teil.

  939. 939.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 557; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 20.12.2012 – 4 StR 125/12 – NStZ-RR 2013, 147 = StV 2014, 218 (Anm. Satzger JK 2013 StGB § 263 I/100); OLG Bamberg B. v. 01.10.2013 – 3 Ss 84/13 (Anm. Jahn JuS 2014, 275); LSG Berlin-Brandenburg U. v. 07.05.2014 – L 9 KR 384/12 (Anm. Kudlich JA 2015, 632).

  940. 940.

    Hierzu Gutmann MDR 1963, 3 91; und Otto Jura 1991, 494; Geerds Jura 1994, 309; Kindhäuser FS Lüderssen 2002, 635; Walter FS Herzberg 2008, 763; Satzger Jura 2009, 518; Waszcynski JA 2010, 251; Saliger FS Samson 2010, 455; Rönnau FS Rissing-van Saan 2011, 517; Saliger HRRS 2012, 363; Bittmann NStZ 2013, 72; Kulhanek NZWiSt 2013, 246; Blassl wistra 2016, 425; Becker/Rönnau JuS 2017, 975.

  941. 941.

    S. nur Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 111; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 14.07. 2016 – 4 StR 362/15 – NJW 2016, 3383 = NStZ 2017, 347 = StV 2017, 93 (Anm. Kudlich JA 2016, 869; RÜ 2016, 717; Brand NJW 2016, 3384; Reckmann jurisPR-StrafR 21/2016 Anm. 2); BGH B. v. 08.03.2017 – 1 StR 540/16 – NStZ-RR 2017, 213; BGH B. v. 09.03.2017 – 1 StR 350/16 – NJW 2017, 3014 = NStZ 2017, 413 (Anm. Kulhanek NStZ 2017, 415); BGH B. v. 15.03.2017 – 4 StR 472/16 – NStZ 2017, 469 (Anm. Schröder WiJ 2017, 96); BGH B. v. 16.05.2017 – 1 StR 306/16 – StV 2018, 43; BGH B. v. 16.05.2017 – 3 StR 445/16 – NStZ-RR 2017, 382 = StV 2018, 34 (Anm. RÜ 2017, 787); BGH B. v. 28.06.2017 – 4 StR 186/16 – NStZ 2017, 708 (Anm. Eidam NStZ 2017, 710; Fitzer jurisPR-StrafR 1/2018 Anm. 5); BGH U. v. 27.07.2017 – 3 StR 490/16 – StV 2017, 34; BGH B. v. 10.08.2017 – 1 StR 573/16 – StV 2018, 29.

  942. 942.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 111; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 08.03.2017 – 1 StR 466/16 – NJW 2017, 2052 = NStZ 2017, 531 (Anm. Bosch Jura 2017, 1236; Brand NJW 2017, 2056; Becker NStZ 2017, 535; Ceffinato JR 2017, 543); BGH B. v. 08.03.2017 – 1 StR 540/16 – NStZ-RR 2017, 213; BGH B. v. 09.03.2017 – 1 StR 350/16 – NJW 2017, 3014 = NStZ 2017, 413 (Anm. Kulhanek NStZ 2017, 415); BGH B. v. 15.03.2017 – 4 StR 472/16 – NStZ 2017, 469 (Anm. Schröder WiJ 2017, 96); BGH B. v. 16.05.2017 – 1 StR 306/16 – StV 2018, 43; BGH B. v. 23.05.2017 – 4 StR 141/17 – NStZ-RR 2017, 281; BGH B. v. 28.06.2017 – 4 StR 186/16 – NStZ 2017, 708 (Anm. Eidam NStZ 2017, 710; Fitzer jurisPR-StrafR 1/2018 Anm. 5); BGH B. v. 10.08.2017 – 1 StR 573/16 – StV 2018, 29.

  943. 943.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 111a; näher Jäger JuS 2010, 761; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 10.08.2017 – 1 StR 573/16 – StV 2018, 29.

  944. 944.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 174; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Frankfurt B. v. 17.12.2010 – 1 Ws 29/09 – NJW 2011, 398 (Anm. Bosch JK 2011 StGB § 263/90; Hecker JuS 2011, 470; RA 2011, 184; Hansen NJW 2011, 404).

  945. 945.

    H.M., z. B. Hefendehl, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 263 Rn. 515 f.; vgl. aber auch z. B. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 175; aus der Rspr. vgl. OLG Braunschweig U. v. 17.03.1961 – Ss 224/60 – NJW 1961, 1272; OLG Hamm U. v. 18.12.1964 – 2 Ss 422/64 – NJW 1965, 702 (Anm. Willms JuS 1965, 245; Knappmann NJW 1965, 1931); OLG Hamm U. v. 06.02.1969 – 2 Ss 1842/68 – NJW 1969, 624; OLG Hamm U. v. 02.05.1969 – 3 Ss 257/69 – NJW 1969, 1778; OLG Hamm Vorlegungsb. v. 15.10.1969 – 4 Ss 838/69 – NJW 1969, 2256 und 1970, 1944; BayObLG B. v. 23.11.1972 – RReg. 7 St 219/72 – NJW 1973, 633 (Anm. Hassemer JuS 1973, 578; Berz NJW 1973, 1337); OLG Köln U. v. 27.01.1976 – Ss 288/75 (Lexikon) – NJW 1976, 1222 (Anm. Hassemer JuS 1976, 605; Jakobs JuS 1977, 228); OLG Stuttgart U. v. 16.11.1979 – 4 Ss (15) 702/79 – NJW 1980, 1177 (Anm. Geppert JK 1980 StGB § 263/7).

  946. 946.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263 Rn. 117 f.; näher Dannecker NStZ 2016, 318; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 27.06.2012 – 2 StR 79/12 (Felgen) – NStZ 2012, 629 = StV 2012, 726 (Anm. Jäger JA 2012, 952; RÜ 2012, 708; Bosch JK 2013 StGB § 263/100; Jahn JuS 2013, 81; LL 2013, 109); BGH B. v. 19.02.2014 – 5 StR 510/13 – NStZ 2014, 318 = StV 2014, 673 (Anm. Piel NStZ 2014, 399); BGH U. v. 02.02.2016 – 1 StR 435/15 – BGHSt 61, 149 = NJW 2016, 2434 = NStZ 2016, 283 = StV 2017, 99 (Anm. Bosch Jura 2016, 826; LL 2016, 620; RÜ 2016, 306; famos 5/2016; Krehl NStZ 2016, 346; Rostalski JR 2016, 634; Ambrosy jurisPR-StrafR 19/2016 Anm. 3); BGH B. v. 02.02.2016 – 1 StR 437/15 – NStZ 2016, 286 = StV 2017, 103; BGH U. v. 16.06.2016 – 1 StR 20/16 – NJW 2016, 3543 = StV 2018, 1; BGH B. v. 16.05.2017 – 1 StR 306/16 – StV 2018, 43.

  947. 947.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 119a; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 08.10.2014 – 1 StR 359/13 – BGHSt 60, 1 = NStZ 2015, 89 = NStZ-RR 2015, 74 = StV 2016, 20 (Anm. LL 2015, 424; RÜ 2015, 28; Albrecht JZ 2015, 841; Schlösser StV 2016, 25).

  948. 948.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 575; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 21.11.1961 – 1 StR 424/61 – BGHSt 16, 367 = NJW 1962, 312.

  949. 949.

    Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 263 Rn. 113; näher Dannecker NStZ 2016, 318; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 20.03.1980 – 2 StR 14/80 (Badesalz) – NJW 1980, 1760 (Anm. Hassemer JuS 1980, 916); BGH B. v. 11.09.2003 – 5 StR 524/02 – NStZ-RR 2004, 17; BGH B. v. 14.07.2010 – 1 StR 245/09 – NStZ 2010, 700.

  950. 950.

    Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 263 Rn. 38; Hefendehl wistra 2012, 325; Krause StV 2012, 331.

  951. 951.

    H.M., Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 119a; näher Schlüchter MDR 1974, 617; Franzheim/Krug GA 1975, 97; Lampe NJW 1978, 679; aus der Rspr. vgl. OLG Hamm Vorlegungsb. v. 23.07.1964 – 2 Ss 422/64 – NJW 1964, 2276 und 1965, 1152; OLG Hamm U. v. 18.12.1964 – 2 Ss 422/64 – NJW 1965, 702 (Anm. Willms JuS 1965, 245; Knappmann NJW 1965, 1931); BGH U. v. 28.11.1967 – 5 StR 556/67 – BGHSt 21, 384 = NJW 1968, 261; OLG Hamm U. v. 06.02.1969 – 2 Ss 1842/68 – NJW 1969, 624.

  952. 952.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 584.

  953. 953.

    Hierzu Hefendehl, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 263 Rn. 577 ff.; Volk NJW 2000, 3385; Herffs wistra 2004, 281; Grunst NStZ 2004, 533; Singelnstein wistra 2012, 417; Schneider/Ebermann HRRS 2015, 116; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 06.07.1993 – 1 StR 280/93 – NJW 1994, 808 = NStZ 1994, 236 (Anm. Zimmerling NStZ 1994, 238); OLG Koblenz B. v. 02.03.2000 – 2 Ws 92 – 94/00 (Anm. Stein MedR 2001, 124); BGH B. v. 25.11.2003 – 4 StR 239/03 – BGHSt 49, 17 = NJW 2004, 454 = NStZ 2004, 266 = StV 2004, 422 (Anm. Otto JK 2004 StGB § 263/74; LL 2004, 541; RÜ 2004, 145; RA 2004, 144; Taschke StV 2005, 406; Herffs wistra 2006, 63); BGH B. v. 25.07.2017 – 5 StR 46/17 – NStZ-RR 2017, 313 (Anm. Schumann HRRS 2017, 511).

  954. 954.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263 Rn. 121; zsf. Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 263 Rn. 315a.

  955. 955.

    Volk NJW 2000, 3385 (3386); Grunst NStZ 2004, 533.

  956. 956.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 576; Preuß ZJS 2013, 257 und 355; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 11.04.1985 – 4 StR 162/85 – NJW 1985, 2428; BGH U. v. 12.05.1992 – 1 StR 133/92 – BGHSt 38, 281 = NJW 1992, 2167 = NStZ 1992, 437 = StV 1992, 467 (Anm. Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 80; Schmitz JA 1992, 319; Otto JZ 1992, 1139; Otto JK 1993 StGB § 266b/3; Jung JuS 1993, 80; Ranft NStZ 1993, 185).

  957. 957.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 576.

  958. 958.

    Hierzu s.o. a) und die dortigen Nachweise.

  959. 959.

    S. schon o. c); s. ferner sogleich bb).

  960. 960.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 212; näher Tenckhoff FS Lackner 1987, 677; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 28.04.2016 – 4 StR 317/15 – NStZ 2016, 539 (Anm. RÜ 2016, 510; Becker NStZ 2016, 541).

  961. 961.

    S. nur Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 213 f.

  962. 962.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263 Rn. 137; Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 578

  963. 963.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 156 ff.; Baumanns JR 2005, 227; Becker HRRS 2009, 334; Sickor JA 2011, 109; Schlösser HRRS 2011, 254; Hauck ZIS 2011, 919; Saliger JZ 2012, 723; Peglau wistra 2012, 368; Hinrichs wistra 2013, 161; Peglau wistra 2012, 368; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 15.04.2015 – 1 StR 337/14 – NStZ 2015, 514 = StV 2016, 158 (Anm. Bosch Jura 2015, 1136; Hecker JuS 2015, 949; Kudlich JA 2015, 947; Brüning ZJS 2015, 535; LL 2015, 819; RÜ 2015, 584; El-Ghazi HRRS 2015, 386; Begemeier/Wölfel NStZ 2016, 129; Krell/Eibach StV 2016, 159); BGH B. v. 26.11.2015 – 3 StR 17/15 (Nürburgring) – BGHSt 61, 48 = NJW 2016, 2585 = StV 2017, 104 (Anm. Saliger/Schweiger NJW 2016, 2600; Schlösser StV 2017, 123; Rönnau/Becker JR 2017, 204); BGH U. v. 24.03.2016 – 2 StR 344/14 – NStZ-RR 2016, 341; BGH U. v. 24.03.2016 – 2 StR 36/15 – NStZ-RR 2016, 205; BGH B. v. 20.09. 2016 – 2 StR 497/15 – NStZ 2017, 30 = StV 2017, 95 (Anm. RÜ 2017, 100; Becker NStZ 2017, 31); BGH B. v. 28.06.2017 – 4 StR 186/16 – NStZ 2017, 708 (Anm. Eidam NStZ 2017, 710; Fitzer jurisPR-StrafR 1/2018 Anm. 5).

  964. 964.

    S.o. a).

  965. 965.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 203; Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 176, 176a; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 20.03.2013 – 5 StR 344/12 – BGHSt 58, 205 = NJW 2013, 1460 = NStZ 2013, 404 = StV 2014, 679 (Anm. Bosch JK 2013 StGB § 263/102; Sinn ZJS 2013, 625; RÜ 2013, 375; Bittmann wistra 2013, 449; Albrecht NStZ 2014, 17; Kubiciel JZ 2014, 99); BGH B. v. 19.02.2014 – 5 StR 510/13 – NStZ 2014, 318 = StV 2014, 673 (Anm. Piel NStZ 2014, 399); BGH B. v. 02.09.2015 – 5 StR 314/15 – StV 2017, 99; BGH U. v. 24.03.2016 – 2 StR 36/15 – NStZ-RR 2016, 205; BGH U. v. 16.06.2016 – 1 StR 20/16 – NJW 2016, 3543 = StV 2018, 1; BGH B. v. 28.06.2017 – 4 StR 186/16 – NStZ 2017, 708 (Anm. Eidam NStZ 2017, 710; Fitzer jurisPR-StrafR 1/2018 Anm. 5).

  966. 966.

    S. z. B. die Kritik bei Hoyer, in: SK-StGB, 60. Lfg., 7. Aufl. 2004, § 263 Rn. 228 ff.

  967. 967.

    BGH B. v. 20.03.2008 – 1 StR 488/07 – NJW 2008, 2451 = NStZ 2008, 457 = StV 2008, 414 (Anm. RA 2008, 662; Rübenstahl NJW 2008, 2454; Schäfer JR 2008, 302; Beulke/Witzigmann JR 2008, 430; Klötzer/Schilling StraFo 2008, 305; Selle/Wietz ZIS 2008, 471; Adick HRRS 2008, 460; Wegner wistra 2008, 347; Peglau wistra 2008, 430); BGH B. v. 18.02.2009 – 1 StR 731/08 – BGHSt 53, 199 = NJW 2009, 2390 = NStZ 2009, 330 = StV 2009, 242 (Anm. Satzger JK 2009 StGB § 263/85; Bosch JA 2009, 548; Jahn JuS 2009, 756; Brüning ZJS 2009, 300; LL 2009, 606; RÜ 2009, 374; RA 2009, 257; Rübenstahl NJW 2009, 2392; Schlösser NStZ 2009, 663; Küper JZ 2009, 800; Ransiek/Reichling ZIS 2009, 315; Schlösser StV 2010, 157); BGH U. v. 13.08.2009 – 3 StR 576/08 – StV 2010, 78 (Anm. RÜ 2009, 709; RA 2009, 730).

  968. 968.

    BVerfG B. v. 10.03.2009 – 2 BvR 1980/07 – NJW 2009, 2370 = NStZ 2009, 560 = StV 2010, 70 (Anm. Jahn JuS 2009, 859; RA 2009, 521; Peglau jurisPR-StrafR 10/2009 Anm. 2; Fischer StV 2010, 95; Steinberg/Dinter JR 2011, 224); BVerfG B. v. 23.06.2010 – 2 BvR 2559/08 (Siemens) – BVerfGE 126, 170 = NJW 2010, 3209 = NStZ 2010, 626 = StV 2010, 564 (Anm. Saliger NJW 2010, 3195; Becker HRRS 2010, 383; Leplow wistra 2010, 475; Böse Jura 2011, 617; Satzger JK 2011 StGB § 266 I/36; Kudlich JA 2011, 66; Beckemper ZJS 2011, 88; LL 2011, 33; famos 1/2011; Krüger NStZ 2011, 369; Safferling NStZ 2011, 376; Kuhlen JR 2011, 246; Kraatz JR 2011, 434; Saliger ZIS 2011, 902; Schlösser HRRS 2011, 254; Boetticher jurisPR-StrafR 7/2011 Anm. 1; Schulz FS Roxin 2011, 305; Hüls NZWiSt 2012, 12; Neumann FS Beulke 2015, 197); BVerfG B. v. 07.12.2011 – 2 BvR 2500/09 – BVerfGE 130, 1 = NJW 2012, 907 = NStZ 2012, 496 = StV 2012, 641 (Anm. Bosch JK 2012 StGB § 263/97; Kudlich JA 2012, 230; Jahn JuS 2012, 266; RÜ 2012, 100; Schlösser NStZ 2012, 473; Löffelmann JR 2012, 217; Kraatz JR 2012, 329; Steinsiek/Vollmer ZIS 2012, 586; Waßmer HRRS 2012, 368; Bittmann wistra 2013, 1); BVerfG B. v. 01.11.2012 – 2 BvR 1235/11 (Schäch) – NJW 2013, 365 = StV 2013, 80 (Anm. Steinert HRRS 2014, 58).

  969. 969.

    Hierzu zsf. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 578; näher Dannecker NStZ 2016, 318; Blassl wistra 2016, 425; zu Bezifferungsmethoden Zebisch/Kubik NStZ 2017, 322; Ginou NZWiSt 2017, 138; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 15.04.2015 – 1 StR 337/14 – NStZ 2015, 514 = StV 2016, 158 (Anm. Bosch Jura 2015, 1136; Hecker JuS 2015, 949; Kudlich JA 2015, 947; Brüning ZJS 2015, 535; LL 2015, 819; RÜ 2015, 584; El-Ghazi HRRS 2015, 386; Begemeier/Wölfel NStZ 2016, 129; Krell/Eibach StV 2016, 159); BGH B. v. 02.09.2015 – 5 StR 314/15 – StV 2017, 99; BGH B. v. 26.11.2015 – 3 StR 17/15 (Nürburgring) – BGHSt 61, 48 = NJW 2016, 2585 = StV 2017, 104 (Anm. Saliger/Schweiger NJW 2016, 2600; Schlösser StV 2017, 123; Rönnau/Becker JR 2017, 204); BGH U. v. 26.11.2015 – 3 StR 247/15 – NStZ 2016, 343 (Anm. Brüning ZJS 2016, 781; Becker NStZ 2016, 345; Ladiges wistra 2016, 231); OLG Hamm B. v. 30.06.2016 – 4 RVs 58/16 (Anm. Schumacher NZWiSt 2016, 485); BGH B. v. 15.03.2017 – 4 StR 472/16 – NStZ 2017, 469 (Anm. Schröder WiJ 2017, 96).

  970. 970.

    S.u. hh).

  971. 971.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 164; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 09.08.2005 – 5 StR 67/05 – NJW 2005, 3650 = NStZ 2006, 223 = StV 2005, 666 (Anm. Sinn NStZ 2007, 155).

  972. 972.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 584; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Bamberg B. v. 17.03.2016 – 3 OLG 8 Ss 18/16 – StV 2017, 117.

  973. 973.

    S. Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 263 Rn. 162, 162a; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 26.11.2015 – 3 StR 247/15 – NStZ 2016, 343 (Anm. Brüning ZJS 2016, 781; Becker NStZ 2016, 345; Ladiges wistra 2016, 231); BGH B. v. 02.02.2016 – 1 StR 437/15 – NStZ 2016, 286 = StV 2017, 103; BGH B. v. 14.07. 2016 – 4 StR 362/15 – NJW 2016, 3383 = NStZ 2017, 347 = StV 2017, 93 (Anm. Kudlich JA 2016, 869; RÜ 2016, 717; Brand NJW 2016, 3384; Reckmann jurisPR-StrafR 21/2016 Anm. 2); BGH B. v. 10.08.2017 – 1 StR 573/16 – StV 2018, 29; BGH U. v. 06.09.2017 – 5 StR 268/17 – NStZ-RR 2017, 375.

  974. 974.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 165.

  975. 975.

    Hefendehl, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 263 Rn. 626 ff.; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 13.04.2012 – 5 StR 442/11 – NJW 2012, 2370 = NStZ 2012, 698 = StV 2012, 725 (Anm. Rübenstahl HRRS 2012, 501; Tierel jurisPR-StrafR 11/2012 Anm. 2); BGH B. v. 13.03.2013 – 2 StR 474/12 – NStZ 2013, 472; BGH B. v. 04.02.2014 – 3 StR 347/13 – NStZ 2014, 457 (Anm. Becker NStZ 2014, 458); BGH U. v. 28.09.2016 – 2 StR 401/14 – NStZ 2017, 170 (Anm. LL 2017, 474; RÜ 2017, 173); BGH U. v. 06.09.2017 – 5 StR 268/17 – NStZ-RR 2017, 375.

  976. 976.

    Hierzu näher Norouzi JuS 2005, 786.

  977. 977.

    Beukelmann, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 263 Rn. 66; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 18.11.2008 – 4 StR 485/08 – NStZ 2009, 329 = StV 2009, 245 (Anm. Geppert JK 2009 StGB § 263/86; RA 2009, 117); BGH B. v. 14.10.2010 – 2 StR 447/10 – NStZ 2011, 160; BGH B. v. 19.12.2012 – 1 StR 590/12

  978. 978.

    Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 263 Rn. 29a; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 11.10.1988 – 1 StR 486/88 – StV 1989, 199 (Anm. Otto JK 1989 StGB § 263/29).

  979. 979.

    Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 253 Rn. 30; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 13.10.2005 – 5 StR 366/05 – NStZ 2006, 38 (Anm. LL 2006, 192; Hoyer ZIS 2006, 140).

  980. 980.

    Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 263 Rn. 42; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 19.09.2013 – 3 StR 119/13 – NStZ 2014, 316 (Anm. Bosch JK 2014 StGB § 239a/12; Hecker JuS 2014, 368; RÜ 2014, 171).

  981. 981.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 166; Sennekamp MDR 1971, 638; Meyer MDR 1971, 893; Zahrnt NJW 1972, 277; Meyer MDR 1972, 668; Steinhilper Jura 1983, 401; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 19.04.2016 – 3 StR 52/16 – NStZ-RR 2016, 244.

  982. 982.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 166; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 06.03.2012 – 4 StR 669/11 – NStZ-RR 2013, 80 = StV 2012, 407 (Anm. Bosch JK 2012 StGB § 263/98; RÜ 2012, 377).

  983. 983.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 166; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 17.08.1976 – 1 StR 371/76 – NJW 1976, 2028; BGH B. v. 13.02.1992 – 4 StR 638/91 – NJW 1992, 1118 = NStZ 1992, 291 = StV 1992, 145 (Anm. Hassemer JuS 1992, 706; Fischer JZ 1992, 570); BGH U. v. 09.07.1996 – 1 StR 288/96 – NStZ 1997, 31.

  984. 984.

    S.u. gg) und hh).

  985. 985.

    Hierzu Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263 Rn. 124 ff.; Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 135; Hoyer, in: SK-StGB, 60. Lfg., 7. Aufl. 2004, § 263 Rn. 208; Welzel NJW 1953, 652; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 25.01.2012 – 1 StR 45/11 – BGHSt 57, 95 = NJW 2012, 1377 = StV 2012, 597 (Anm. Bosch JK 2012 StGB § 263/97; RÜ 2012, 301; Dann NJW 2012, 2001; Wostry StV 2012, 619; Tiedemann JZ 2012, 525; Brand/Mahler wistra 2013, 44; Fehn MedR 2014, 377); OLG Celle B. v. 23.08.2012 – 1 Ws 248/12 – NStZ-RR 2013, 13 (Anm. Jahn JuS 2013, 179); BGH U. v. 22.01.2014 – 5 StR 468/12 – StV 2014, 474 (Anm. Satzger JK 2014 StGB § 27/27; Putzke ZJS 2014, 635; Greco wistra 2015, 1); BGH B. v. 01.10.2015 – 3 StR 102/15 – NStZ-RR 2016, 12 = StV 2017, 89.

  986. 986.

    S. z. B. Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 263 Rn. 117; zur Rspr. s.o.

  987. 987.

    Hierzu Gribbohm MDR 1962, 950; Weidemann GA 1967, 238; Mohrbotter GA 1969, 225; Ellscheid GA 1971, 161; Herzberg MDR 1972, 93; Sonnen JA 1982, 593; Rudolphi FS Klug 1983, 315; Schmoller JZ 1991, 117; Graul FS Brandner 1996, 801; Jordan JR 2000, 133; Schlösser HRRS 2011, 254; Heghmanns ZIS 2015, 102; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Frankfurt B. v. 14.09.2010 – 3 Ws 830/10 – NStZ-RR 2011, 13 (Anm. Satzger JK 2011 StGB § 263/91; Bosch JA 2011, 69); OLG Celle B. v. 23.08.2012 – 1 Ws 248/12 – NStZ-RR 2013, 13 (Anm. Jahn JuS 2013, 179); OLG Bamberg B. v. 01.10.2013 – 3 Ss 84/13 (Anm. Jahn JuS 2014, 275); BGH B. v. 19.02.2014 – 5 StR 510/13 – NStZ 2014, 318 = StV 2014, 673 (Anm. Piel NStZ 2014, 399); LSG Berlin-Brandenburg U. v. 07.05.2014 – L 9 KR 384/12 (Anm. Kudlich JA 2015, 632); BGH U. v. 08.10.2014 – 1 StR 359/13 – BGHSt 60, 1 = NStZ 2015, 89 = NStZ-RR 2015, 74 = StV 2016, 20 (Anm. LL 2015, 424; RÜ 2015, 28; Albrecht JZ 2015, 841; Schlösser StV 2016, 25).

  988. 988.

    S. z. B. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 197 ff.

  989. 989.

    Hierzu Hoyer, in: SK-StGB, 60. Lfg., 7. Aufl. 2004, § 263 Rn. 209 ff.; Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 68; Mohrbotter GA 1969, 225; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 25.04.2014 – 1 StR 13/13 (Schwielowsee) – BGHSt 59, 205 = NJW 2014, 2295 = StV 2015, 339 (Anm. Bosch JK 2014 StGB § 263/105; Gaede NJW 2014, 2298; Küpper jurisPR-StrafR 14/2014 Anm. 1; Börner StV 2015, 343).

  990. 990.

    Hierzu Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 263 Rn. 31, 101; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Bamberg B. v. 01.10.2013 – 3 Ss 84/13 (Anm. Jahn JuS 2014, 275).

  991. 991.

    S. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 630 f.

  992. 992.

    Spezifisch hierzu Endriß wistra 1989, 90.

  993. 993.

    Z. B. Mitsch, BT 2, 3. Aufl. 2015, S. 275 f.; vgl. auch Hoyer, in: SK-StGB, 60. Lfg., 7. Aufl. 2004, § 263 Rn. 220.

  994. 994.

    S. Mitsch, BT 2, 3. Aufl. 2015, S. 270 ff.

  995. 995.

    S.o.

  996. 996.

    OLG Düsseldorf U. v. 06.03.1990 – 5 Ss 449/89 – 168/89 I (Zeitschriftenwerber) – NJW 1990, 2397.

  997. 997.

    S. etwa die Diff. bei Wessels/Hillenkamp, BT 2, 40. Aufl. 2017, Rn. 555 ff.; s. ferner Eisele, BT II; 3. Aufl. 2015, Rn. 631.

  998. 998.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 575; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 27.06.2012 – 2 StR 79/12 (Felgen) – NStZ 2012, 629 = StV 2012, 726 (Anm. Jäger JA 2012, 952; RÜ 2012, 708; Bosch JK 2013 StGB § 263/100; Jahn JuS 2013, 81; LL 2013, 109).

  999. 999.

    Hierzu Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263 Rn. 590 f.; Hoyer, in: SK-StGB, 60. Lfg., 7. Aufl. 2004, § 263 Rn. 242; Schönfeld JZ 1964, 206; Kreft DRiZ 1970, 58; Seyfert JuS 1997, 29; Puppe ZIS 2010, 216; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 08.07.1955 – 1 StR 245/55 (Hopfen) – BGHSt 8, 46 = NJW 1955, 1406; BGH U. v. 12.12.1958 – 2 StR 221/58 (Butter) – BGHSt 12, 347 = NJW 1959, 993; OLG Köln U. v. 07.07.1959 – Ss 170/59 – NJW 1959, 1980; OLG Hamm U. v. 15.01.1960 – 1 Ss 1248/59 (Kilometerstand) – NJW 1960, 642 (Anm. Parsch NJW 1960, 977); OLG Stuttgart Vorlegungsb. v. 14.10.1960 – 2 Ss 489/60 – NJW 1960, 2264 und 1961, 1888; OLG Hamm U. v. 05.01.1968 – 3 Ss 1188/67 (Kilometerstand) – NJW 1968, 903; OLG Düsseldorf U. v. 03.12.1969 – 2 Ss 529/69 (Kilometerstand) – NJW 1971, 158; OLG Koblenz U. v. 18.05.1972 – 1 Ss 63/72 – NJW 1972, 1907; BGH U. v. 06.12.1977 – 1 StR 495/77; BGH U. v. 20.03.1980 – 2 StR 14/80 (Badesalz) – NJW 1980, 1760 (Anm. Hassemer JuS 1980, 916); OLG Düsseldorf B. v. 01.02.1991 – 2 Ws 541/90 – NJW 1991, 1841; OLG Hamm B. v. 02.06.1992 – 3 Ss 203/92 – NStZ 1992, 593 = StV 1993, 76; OLG Düsseldorf B. v. 10.01.1995 – 5 Ss 443/94 – 145/94 I – StV 1995, 591 (Anm. Schneider JZ 1996, 914); BGH U. v. 19.07.1995 – 2 StR 758/94 (Glykol) – NJW 1995, 2933 = NStZ 1995, 605 = StV 1996, 73 (Anm. Geppert JK 1996 StPO § 136a/8; Fezer StV 1996, 77; Samson StV 1996, 93); OLG Köln B. v. 02.12.2008 – 83 Ss 90/08 (Gewährleistungsausschluss) – NStZ-RR 2009, 176.

  1000. 1000.

    S.o.

  1001. 1001.

    Z. B. Wessels/Hillenkamp, BT 2, 40. Aufl. 2017, Rn. 542.

  1002. 1002.

    Z. B. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 591.

  1003. 1003.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 122; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 05.07.2012 – 5 StR 1/12 – NStZ 2012, 628; BGH B. v. 12.06.2013 – 5 StR 581/12 – NStZ-RR 2013, 313 = StV 2014, 78.

  1004. 1004.

    Hierzu zsf. Kreft DRiZ 1970, 58; Schmoller ZStW 1991, 92; Heghmanns ZIS 2015, 102; Teixeira ZIS 2016, 307; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 02.07.2014 – 5 StR 182/14 – NStZ 2014, 517 = StV 2015, 439 (Anm. Jäger JA 2014, 875; RÜ 2014, 713; Trüg NStZ 2014, 520; Schlösser HRRS 2014, 395); BGH U. v. 08.10.2014 – 1 StR 359/13 – BGHSt 60, 1 = NStZ 2015, 89 = NStZ-RR 2015, 74 = StV 2016, 20 (Anm. LL 2015, 424; RÜ 2015, 28; Albrecht JZ 2015, 841; Schlösser StV 2016, 25); BGH B. v. 11.06.2015 – 2 StR 186/15 – NStZ 2016, 149 = StV 2017, 86 (Anm. Bosch Jura 2016, 218; RÜ 2016, 104); BGH B. v. 16.05.2017 – 3 StR 445/16 – NStZ-RR 2017, 382 = StV 2018, 34 (Anm. RÜ 2017, 787); BGH U. v. 27.07.2017 – 3 StR 490/16 – StV 2017, 34.

  1005. 1005.

    Zsf. Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263 Rn. 157; grundlegend BGH B. v. 16.08.1961 – 4 StR 166/61 (Melkmaschine) – BGHSt 16, 321.

  1006. 1006.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 183.

  1007. 1007.

    Hierzu Schmidt NJW 2015, 284; Ceffinato NZWiSt 2015, 90; Rostalski HRRS 2016, 73; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 19.02.2014 – 5 StR 510/13 – NStZ 2014, 318 = StV 2014, 673 (Anm. Piel NStZ 2014, 399); BGH B. v. 02.07.2014 – 5 StR 182/14 – NStZ 2014, 517 = StV 2015, 439 (Anm. Jäger JA 2014, 875; RÜ 2014, 713; Trüg NStZ 2014, 520; Schlösser HRRS 2014, 395).

  1008. 1008.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 152 ff.; Haupt NJW 1958, 938; Geppert FS H. J. Hirsch 1999, 525; Duttge JR 2002, 271; Kargl wistra 2008, 121.

  1009. 1009.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 207; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 30.10.1919 – III 595/19 – RGSt 54, 37; RG U. v. 27.04.1931 – III 171/31 – RGSt 65, 281; RG U. v. 13.07.1939 – 3 D 472/39 – RGSt 73, 268; BGH U. v. 05.01.1951 – 2 StR 29/50 – BGHSt 1, 13 = NJW 1951, 160 (Anm. Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 20 Rn. 16 ff.; Mezger JZ 1951, 179); BGH U. v. 16.03.1954 – 5 StR 552/53 – BGHSt 5, 358 = NJW 1954, 890; BGH U. v. 21.07.1961 – 4 StR 93/61 – NJW 1961, 2027; BGH U. v. 04.05.1962 – 4 StR 71/62 – BGHSt 17, 254 = NJW 1962, 1521; BGH U. v. 09.05.1978 – StR 104/78 – NJW 1978, 2042 (Anm. Geilen JK 1979 StGB § 263/1 und § 267/2; Sonnen JA 1979, 166; Miehe JuS 1980, 261).

  1010. 1010.

    Hierzu Sarstedt JR 1952, 308; Protzen NStZ 1997, 525; Geppert FS H. J. Hirsch 1999, 525; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Düsseldorf B. v. 18.11.2010 – III-3 RVs 145/10 – StV 2011, 734.

  1011. 1011.

    S.o.

  1012. 1012.

    Z. B. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 617.

  1013. 1013.

    Hefendehl, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 263 Rn. 576.

  1014. 1014.

    S. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 615; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Düsseldorf B. v. 18.11.2010 – III-3 RVs 145/10 (Vorstrafe) – StV 2011, 734.

  1015. 1015.

    S. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 208 f.

  1016. 1016.

    S. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 616.

  1017. 1017.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 169 ff.; Jaath FS Schäfer 1979, 89; Bruns NStZ 1983, 384; Schmid wistra 1984, 1; Baumann FS Oehler 1985, 291; Schaupensteiner ZRP 1993, 250; Lüderssen wistra 1995, 243; Otto ZRP 1996, 300; Satzger ZStW 1997, 357; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 04.11.2003 – KRB 20/03 – NJW 2004, 1539 = NStZ 2004, 567; BGH B. v. 11.10.2004 – 5 StR 389/04 – NStZ 2005, 157 = StV 2005, 23 (Anm. Geppert JK 2005 StGB § 263/76; LL 2006, 260); BGH U. v. 09.07.2009 – 5 StR 263/08 – BGHSt 54, 39 = NJW 2009, 3248 = StV 2009, 581 (Anm. Mehle NJW 2009, 3253; Satzger JK 2010 StPO § 246 I/1; Radtke JR 2011, 128).

  1018. 1018.

    S.o.

  1019. 1019.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 600.

  1020. 1020.

    Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 263 Rn. 137a.

  1021. 1021.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 124 ff.; Otto FS Pfeiffer 1988, 69; Gerst/Meinicke StraFo 2011, 29.

  1022. 1022.

    S. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 127; Seelmann NJW 1980, 2545; Koch JZ 1980, 704; Rochus NJW 1981, 736; Sonnen wistra 1982, 123; Lackner/Imo MDR 1983, 969; Sonnen StV 1984, 175; Worms wistra 1984, 123; Franke/Ristau wistra 1990, 252; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 13.11.2007 – 3 StR 462/06 (Anm. Rose wistra 2009, 289).

  1023. 1023.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 130; Arzt FS Miyazawa 1995, 519; Finger ZRP 2006, 159; Kilian HRRS 2009, 285; Schmidt StV 2018, 57; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 19.11.2015 – 4 StR 115/15 – NStZ 2016, 280 (Anm. Satzger Jura 2016, 1084); BGH B. v. 02.03.2016 – 1 StR 433/15 – NJW 2016, 2438 = NStZ 2016, 409 (Anm. Becker NStZ 2016, 410; Leppich wistra 2016, 275).

  1024. 1024.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 613; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 19.06.1951 – 1 StR 42/51 (mehrfache Sicherungsübereignung) – BGHSt 1, 262 (Anm. Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 77); BGH U. v. 04.11.1959 – 2 StR 421/59 – BGHSt 14, 219 = NJW 1960, 301; LG Karlsruhe U. v. 11.10.1976 – V KLs 23/75 – NJW 1977, 1301 und 2376; BGH B. v. 14.07.2016 – 3 StR 105/16 – NStZ-RR 2016, 340.

  1025. 1025.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 613; Hillenkamp, 40 Probleme aus den Strafrecht BT, 12. Aufl. 2013, 32. Problem; Traub NJW 1956, 450; Begemeier/Wölfel JuS 2015, 307; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 12.11.1914 – I 795/14 – RGSt 49, 16; RG U. v. 22.12.1938 – 3 D 904/38 (Makel) – RGSt 73, 61; BGH U. v. 04.04.1951 – 1 StR 92/51 – BGHSt 1, 92; OLG Hamburg U. v. 03.10.1951 – Ss 124/11 – NJW 1952, 439 (Anm. Bockelmann JZ 1952, 461); BGH U. v. 29.01.1953 – 5 StR 408/52 – BGHSt 3, 370 = NJW 1953, 474 (Anm. Maurer NJW 1953, 1480; Müller-Webers NJW 1954, 220); BGH U. v. 24.06.1955 – 2 StR 154/55 (Anm. Oehler GA 1956, 161); BGH U. v. 05.07.1955 – 5 StR 252/55 (Anm. Oehler GA 1956, 161); OLG Hamburg U. v. 05.10.1955 – Ss 113/55 – NJW 1956, 392; BGH U. v. 08.05.1990 – 1 StR 52/90 (Anm. Keller JR 1990, 519; Otto JK 1991 StGB § 263/33); BGH B. v. 25.07.2002 – 1 StR 192/02 – StV 2003, 447 (Anm. LL 2003, 702); BGH B. v. 08.06.2011 – 3 StR 115/11 – NStZ 2013, 37 (Anm. Kudlich JA 2011, 790; RA 2011, 645; Schlösser NStZ 2013, 162).

  1026. 1026.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 570.

  1027. 1027.

    S.o. c) ee).

  1028. 1028.

    RG U. v. 22.12.1938 – 3 D 904/38 (Makel) – RGSt 73, 61.

  1029. 1029.

    S. o.

  1030. 1030.

    Hoyer, in: SK-StGB, 60. Lfg., 7. Aufl. 2004, § 263 Rn. 260; Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 612.

  1031. 1031.

    S. BGH B. v. 08.06.2011 – 3 StR 115/11 – NStZ 2013, 37.

  1032. 1032.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 603 f.; Sickor GA 2007, 590; Bittmann NStZ 2012, 289; Kretschmer JuS 2013, 24; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 27.04.2004 – 1 StR 165/03 – NStZ 2004, 568 (Anm. RÜ 2004, 651; RA 2004, 720); BGH U. v. 18.07.2007 – 2 StR 69/07 – NStZ 2008, 396 (Anm. RÜ 2007, 585; RA 2007, 559); BGH B. v. 25.07.2017 – 5 StR 46/17 – NStZ-RR 2017, 313 (Anm. Schumann HRRS 2017, 511).

  1033. 1033.

    Lackner/Kühl, 28. Aufl. 2014, § 253 Rn. 13.

  1034. 1034.

    Krey/Hellmann/Heinrich, BT 2, 17. Aufl. 2015, Rn. 678; Bittmann NStZ 2012, 289 (290 ff.).

  1035. 1035.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 604, 664; Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 233.

  1036. 1036.

    S. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 182 ff.; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Hamburg B. v. 10.06.2009 – 3 Ss 29/09 – NStZ 2010, 335 = StV 2010, 79 (Anm. Jahn JuS 2009, 1144; Satzger JK 2010 StGB § 266/35); BGH U. v. 24.03.2016 – 2 StR 36/15 – NStZ-RR 2016, 205.

  1037. 1037.

    Beukelmann, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 263 Rn. 75; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 12.06.2001 – 4 StR 402/00 – NStZ-RR 2001, 328 = StV 2002, 133 (Anm. RA 2001, 717; Otto JK 2002 StGB § 263/66); BGH B. v. 04.12.2002 – 2 StR 332/02 – NStZ 2003, 264 (Anm. Otto JK 2003 StGB § 263/70); BGH U. v. 15.06.2005 – 2 StR 30/05 – BGHSt 50, 147 = NJW 2005, 3008 = NStZ 2005, 634 = StV 2005, 607 (Anm. RA 2005, 484; Hadamitzky/Richter NStZ 2005, 636; Soyka NStZ 2005, 637; Heinze HRRS 2005, 349; Satzger JK 2006 StGB § 263/78; Petersohn JA 2006, 12; LL 2006, 39).

  1038. 1038.

    Hierzu Lindner MDR 1949, 203; Gundlach MDR 1981, 194; Wittig JA 2013, 401.

  1039. 1039.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 35, 224; aus der Rspr. vgl. zuletzt KG B. v. 19.10.2015 – (2) 161 Ss 220/15 (63/15) (Anm. Meile jurisPR-StrafR 4/2016 Anm. 2).

  1040. 1040.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263 Rn. 168 f.; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 11.12.2014 – 3 StR 265/14 (Konzept „Wahlsieg 2006“) – BGHSt 60, 94 = NJW 2015, 1618 = NStZ-RR 2016, 14 = StV 2015, 439 (Anm. Altenburg NJW 2015, 1624; Bock ZIS 2016, 67); BGH B. v. 14.01.2015 – 2 StR 352/14 – StV 2015, 632.

  1041. 1041.

    Hefendehl, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 263 Rn. 762.

  1042. 1042.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 226; aus der Rspr. vgl. OLG Stuttgart U. v. 10.11.1961 – 1 Ss 767/61 – NJW 1962, 502 (Anm. Merkert NJW 1962, 1023); BGH U. v. 17.10.1996 – 4 StR 389/96 – BGHSt 42, 268 = NJW 1997, 750 = NStZ 1997, 431 = StV 1997, 417 (Anm. Roxin, Höchstrichterliche Rspr. AT, 1998, Nr. 56; Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 20 Rn. 1 ff.; Geppert JK 1997 StGB § 263/48; Martin JuS 1997, 567; Kudlich NStZ 1997, 432; Arzt JR 1997, 469).

  1043. 1043.

    Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 263 Rn. 59.

  1044. 1044.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 68; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 24.03.2016 – 2 StR 344/14 – NStZ-RR 2016, 341.

  1045. 1045.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 636 f.; näher Rengier JZ 1990, 321; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 11.12.2014 – 3 StR 265/14 (Konzept „Wahlsieg 2006“) – BGHSt 60, 94 = NJW 2015, 1618 = NStZ-RR 2016, 14 = StV 2015, 439 (Anm. Altenburg NJW 2015, 1624; Bock ZIS 2016, 67); BGH B. v. 28.04.2015 – 3 StR 48/15 – NStZ-RR 2015, 371; BGH U. v. 24.03.2016 – 2 StR 344/14 – NStZ-RR 2016, 341.

  1046. 1046.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 639 f.; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 04.12.2002 – 2 StR 332/02 – NStZ 2003, 264 (Anm. Otto JK 2003 StGB § 263/70); BGH B. v. 07.12.2010 – 3 StR 433/10 – StV 2011, 726 (Anm. Satzger JK 2011 StGB § 263/94).

  1047. 1047.

    Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 263 Rn. 59; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 27.01.2011 – NStZ 2011, 699 = StV 2011, 412 (Anm. Jahn JuS 2011, 846; LL 2011, 493; RA 2011, 308); OLG Nürnberg B. v. 07.11.2012 – 1 StOLG Ss 258/12 – NStZ-RR 2013, 78; BGH B. v. 28.04.2015 – 3 StR 48/15 – NStZ-RR 2015, 371.

  1048. 1048.

    Hierzu Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 253 Rn. 8; Bernsmann NJW 1982, 2214; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 05.07.2017 – 2 StR 512/16 – NStZ 2017, 642 = NStZ-RR 2017, 280 (Anm. Kulhanek NStZ 2017, 643).

  1049. 1049.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 224; näher Umansky/Mathieu HRRS 2015, 36; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 14.07.2010 – 2 StR 104/10 – BGHSt 55, 229 = NJW 2010, 3669 = NStZ 2011, 457 = StV 2011, 161 (Anm. Satzger JK 2011 StGB § 28 II/2; Wieck-Noodt NStZ 2011, 458; Hoyer GA 2012, 123).

  1050. 1050.

    Näher Mohrbotter GA 1967, 199; Berster ZStW 2016, 785.

  1051. 1051.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 642; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 17.10.1996 – 4 StR 389/96 – BGHSt 42, 268 = NJW 1997, 750 = NStZ 1997, 431 = StV 1997, 417 (Anm. Roxin, Höchstrichterliche Rspr. AT, 1998, Nr. 56; Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 20 Rn. 1 ff.; Geppert JK 1997 StGB § 263/48; Martin JuS 1997, 567; Kudlich NStZ 1997, 432; Arzt JR 1997, 469).

  1052. 1052.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 194; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 21.02.2017 – 1 StR 223/16 – NStZ 2017, 465 (Anm. Bock NStZ 2017, 468).

  1053. 1053.

    Hierzu Hoyer, in: SK-StGB, 60. Lfg., 7. Aufl. 2004, § 263 Rn. 274; Welzel NJW 1953, 652; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 26.08.2014 – 5 StR 358/14 – NStZ-RR 2014, 341 (Anm. Kudlich JA 2014, 947); BGH B. v. 14.01.2015 – 2 StR 352/14 – StV 2015, 632; BGH U. v. 21.12.2016 – 1 StR 253/16 – NJW 2017, 1487 = NStZ 2017, 284 (Anm. Bosch Jura 2017, 990; LL 2017, 754; RÜ 2017, 437; Kudlich/Koch NJW 2017, 1490; Wittig NStZ 2017, 288).

  1054. 1054.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 191.

  1055. 1055.

    Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 263 Rn. 61.

  1056. 1056.

    S.o. 1 d), ferner z. B. Hoyer, in: SK-StGB, 60. Lfg., 7. Aufl. 2004, § 263 Rn. 275.

  1057. 1057.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 191, 192; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 09.10.2008 – 1 StR 359/08 – NStZ-RR 2009, 17 = StV 2009, 128 (Anm. Dehne-Niemann StraFo 2009, 34); BGH B. v. 17.12.2008 – StV 2009, 357 (Anm. RA 2009, 254).

  1058. 1058.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 646; näher Schröder DRiZ 1956, 69; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 26.08.2014 – 5 StR 358/14 – NStZ-RR 2014, 341 (Anm. Kudlich JA 2014, 947); BGH U. v. 10.12.2014 – 5 StR 136/14: BGH B. v. 14.01.2015 – 2 StR 352/14 – StV 2015, 632; BGH U. v. 21.12.2016 – 1 StR 253/16 – NJW 2017, 1487 = NStZ 2017, 284 (Anm. Bosch Jura 2017, 990; LL 2017, 754; RÜ 2017, 437; Kudlich/Koch NJW 2017, 1490; Wittig NStZ 2017, 288); BGH U. v. 21.02.2017 – 1 StR 223/16 – NStZ 2017, 465 (Anm. Bock NStZ 2017, 468).

  1059. 1059.

    So aber die ganz h.M., s. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 647; zur Rspr, s.o., z. B. BGH U. v. 17.10.1996 – 4 StR 389/96 – BGHSt 42, 268.

  1060. 1060.

    So aber Hartung NJW 1953, 553.

  1061. 1061.

    S. Mitsch, BT 2, 3. Aufl. 2015, S. 344; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 12.03.2002 – 3 StR 4/02 – NJW 2002, 2117 = NStZ 2003, 151 = NStZ-RR 2002, 214 = StV 2002, 425 (Anm. LL 2002, 754; RÜ 2002, 414; RA 2002, 424; Geppert JK 2003 StGB § 253/8; Mitsch JuS 2003, 122; Kindhäuser/Wallau NStZ 2003, 152; Engländer JR 2003, 164; Swoboda NStZ 2005, 476); BGH U. v. 07.08.2003 – 3 StR 137/03 – BGHSt 48, 322 = NJW 2003, 3283 = NStZ 2004, 37 = StV 2003, 612 (Anm. RÜ 2003, 500; RA 2003, 706; Otto JK 2004 StGB § 253/9 und 10; LL 2004, 37; Kühl NStZ 2004, 387; Swoboda NStZ 2005, 476); BGH B. v. 23.02.2010 – 4 StR 438/09 – NStZ 2010, 391 = StV 2010, 635 (Anm. LL 2010, 525; RÜ 2010, 306; RA 2010, 294).

  1062. 1062.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 187 ff.; näher Hefendehl FS Philipps 2005, 385; Jäger JuS 2010, 761; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 27.03.2014 – 3 StR 342/13 – BGHSt 59, 195 = NJW 2014, 2054 = NStZ 2015, 158 = StV 2014, 670 (Anm. Bosch JK 2014 StGB § 263/106; Jäger JA 2014, 630; Jahn JuS 2014, 848; Zöller ZJS 2014, 577; RÜ 2014, 512; famos 8/2014; Cornelius NJW 2014, 2056; Kunkel jurisPR-StrafR 16/2014 Anm. 2); BGH U. v. 08.10.2014 – 1 StR 359/13 – BGHSt 60, 1 = NStZ 2015, 89 = NStZ-RR 2015, 74 = StV 2016, 20 (Anm. LL 2015, 424; RÜ 2015, 28; Albrecht JZ 2015, 841; Schlösser StV 2016, 25); BGH U. v. 16.06.2016 – 1 StR 20/16 – NJW 2016, 3543 = StV 2018, 1.

  1063. 1063.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263 Rn. 170; zur Rspr. s.o.

  1064. 1064.

    S. z. B. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 232; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 04.12.2002 – 2 StR 332/02 – NStZ 2003, 264 (Anm. Otto JK 2003 StGB § 263/70); BGH B. v. 07.12.2010 – 3 StR 433/10 – StV 2011, 726 (Anm. Satzger JK 2011 StGB § 263/94).

  1065. 1065.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 640.

  1066. 1066.

    Hierzu Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263 Rn. 171; näher Krack FS Puppe 2011, 120.; aus der Rspr. vgl. BVerfG B. v. 27.09.2006 – 2 BvR 1603/06 (Anm. Jahn JuS 2007, 384).

  1067. 1067.

    So LG Kiel U. v. 03.03.2006 – V Ns 18/06 – NStZ 2008, 219; a.A. z. B. Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263 Rn. 171.

  1068. 1068.

    S. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 189; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 04.07.1919 – II 162/19 – RGSt 53, 281.

  1069. 1069.

    Hierzu Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 263 Rn. 169; näher Erb ZIS 2011, 368; Brand/Reschke NStZ 2011, 379; Kölbel JuS 2013, 193; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 27.03.2014 – 3 StR 342/13 – BGHSt 59, 195 = NJW 2014, 2054 = NStZ 2015, 158 = StV 2014, 670 (Anm. Bosch JK 2014 StGB § 263/106; Jäger JA 2014, 630; Jahn JuS 2014, 848; Zöller ZJS 2014, 577; RÜ 2014, 512; famos 8/2014; Cornelius NJW 2014, 2056; Kunkel jurisPR-StrafR 16/2014 Anm. 2).

  1070. 1070.

    S. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 231; aus der Rspr. zuletzt OLG Frankfurt B. v. 20.12.2007 – 2 Ss 409/07 – NStZ-RR 2008, 240 (Anm. LL 2008, 610).

  1071. 1071.

    Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 263 Rn. 168; aus der Rspr. vgl. BayObLG B. v. 11.03.1994 – 1 St RR 16/94 – NStZ 1994, 491 = StV 1995, 304 (Anm. Otto JK 1994 StGB § 263/42; Seier NZV 1995, 34).

  1072. 1072.

    Zum Phishing Popp NJW 2004, 3517; Weber HRRS 2004, 406; Stuckenberg ZStW 2006, 878; Graf NStZ 2007, 129; Heghmanns wistra 2007, 167; Goeckenjan wistra 2008, 128; Goeckenjan wistra 2009, 47; Seidl/Fuchs HRRS 2010, 85.

  1073. 1073.

    Hierzu s.o. 1.

  1074. 1074.

    S. Hellmann JA 1988, 73; Gericke NJW 2013, 1633; aus der Rspr. vgl. AG Kaiserslautern U. v. 25.02.1982 – 6 Js 230/81 3 Ds; OLG Zweibrücken B. v. 15.07.1982 – 2 Ss 159/82 – NJW 1983, 694 (Anm. Geppert JK 1983 StGB § 263/13; Seier JA 1983, 337; Werle NJW 1985, 2913); BayObLG U. v. 05.02.1987 – RReg. 3 St 174/86 – NJW 1987, 1654 = StV 1987, 397 (Anm. Hassemer JuS 1987, 830; Otto JZ 1987, 628; Hillenkamp JR 1988, 301; Rengier JuS 1989, 802);

    AG Kenzingen U. v. 15.04.1992 – Ds 224/91 – NStZ 1992, 440.

  1075. 1075.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 189; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 16.07.2014 – 5 StR 290/14 – StV 2015, 423.

  1076. 1076.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 188; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 25.11.2003 – 4 StR 239/03 – BGHSt 49, 17 = NJW 2004, 454 = NStZ 2004, 266 = StV 2004, 422 (Anm. Otto JK 2004 StGB § 263/74; LL 2004, 541; RÜ 2004, 145; RA 2004, 144; Taschke StV 2005, 406; Herffs wistra 2006, 63).

  1077. 1077.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 188; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 28.10.2004 – 3 StR 301/03 (Kremendahl I) – BGHSt 49, 275 = NJW 2004, 3569 = NStZ 2005, 509 (Anm. Otto JK 2005 StGB § 331/9; LL 2005, 171; RÜ 2005, 37; RA 2005, 33; famos 2/2005; Saliger/Sinner NJW 2005, 1073; Korte NStZ 2005, 512; Dölling JR 2005, 519; Kargl JZ 2005, 503).

  1078. 1078.

    S. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 189; aus der Rspr. vgl. OLG Hamm B. v. 09.03.2006 – 1 Ss 58/06 – NJW 2006, 2341 = NStZ 2006, 574 (Anm. RÜ 2006, 530; LL 2007, 251).

  1079. 1079.

    S.o. aa).

  1080. 1080.

    Z. B. bei Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 263 Rn. 168 f.

  1081. 1081.

    Hierzu Hannich/Röhm NJW 2004, 2061; Lang/Eichhorn/Golombek/von Tippelskirch NStZ 2004, 528; Peglau wistra 2004, 7; Rotsch ZStW 2005, 577; Satzger Jura 2012, 786; Stam NStZ 2013, 144.

  1082. 1082.

    S. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 215a; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 27.10.2015 – 1 StR 373/15 – BGHSt 61, 28 = NJW 2016, 965 = NStZ 2016, 288 = StV 2016, 565 (Anm. Altenburg NJW 2016, 967; Kirch-Heim NStZ 2016, 291; Adick StV 2016, 566; Lampe jurisPR-StrafR 7/2016 Anm. 4).

  1083. 1083.

    S.o.

  1084. 1084.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 652.

  1085. 1085.

    Etwa Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 215a.

  1086. 1086.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 244; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 20.12.2012 – 4 StR 55/12 – BGHSt 58, 102 = NJW 2013, 883 = NStZ 2013, 234 (Anm. Jäger JA 2013, 868; Hecker JuS 2013, 656; RÜ 2013, 233; famos 8/2013; Schiemann NJW 2013, 888; Schlösser NStZ 2013, 629; Eisenberg JR 2013, 232); BGH U. v. 05.03.2014 – 2 StR 616/12 – NJW 2014, 2595 = StV 2014, 665 (Anm. von Heintschel-Heinegg JA 2014, 790; Hecker JuS 2014, 1043; RÜ 2014, 642; Rönnau/Wegner JZ 2014, 1064; Cornelius StraFo 2014, 476; Krack ZIS 2014, 536; Heger HRRS 2014, 467; LL 2015, 265; Cornelius NStZ 2015, 310).

  1087. 1087.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 652; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 07.05.2002 – 3 StR 48/02 – NStZ 2002, 548 = StV 2004, 16 (Anm. Joecks StV 2004, 17); BGH U. v. 07.10.2003 – 1 StR 212/03 – BGHSt 48, 354 = NJW 2003, 3717 = NStZ 2004, 95 = StV 2004, 18 (Anm. Martin JuS 2004, 171; RÜ 2004, 37; famos 5/2004; Gallandi NStZ 2004, 268; Krüger wistra 2004, 146; Rotsch wistra 2004, 300); BGH B. v. 09.08.2005 – 5 StR 67/05 – NJW 2005, 3650 = NStZ 2006, 223 = StV 2005, 666 (Anm. Sinn NStZ 2007, 155); BGH B. v. 17.11.2006 – 2 StR 388/06 – StV 2007, 132; BGH B. v. 25.04.2007 – 2 StR 25/07 – NStZ-RR 2007, 269; BGH B. v. 24.03.2009 – 3 StR 598/08 – NStZ-RR 2009, 206.

  1088. 1088.

    S.o.

  1089. 1089.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 652.

  1090. 1090.

    Gallandi NStZ 2004, 268.

  1091. 1091.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 653; aus der Rspr. vgl. OLG Jena U. v. 03.05.2002 – 1 Ss 80/02 – NJW 2002, 2404.

  1092. 1092.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 219; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 21.12.2011 – 4 StR 453/11 – NStZ-RR 2012, 114 = StV 2012, 729; BGH U. v. 24.03.2016 – 2 StR 36/15 – NStZ-RR 2016, 205.

  1093. 1093.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263 Rn. 245; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 09.11.2000 – 3 StR 371/00 – NStZ 2001, 319 = StV 2001, 110; OLG Jena U. v. 03.05.2002 – 1 Ss 80/02 – NJW 2002, 2404.

  1094. 1094.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 653; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 09.11.2000 – 3 StR 371/00 – NStZ 2001, 319 = StV 2001, 110.

  1095. 1095.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263a Rn. 189.

  1096. 1096.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 220.

  1097. 1097.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 654.

  1098. 1098.

    S. bei den Nichtvermögensdelikten.

  1099. 1099.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263 Rn. 221; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 14.08.2013 – 4 StR 255/13 – NStZ-RR 2013, 344 (Anm. RÜ 2013, 786; Jäger JA 2014, 311; Kraatz JR 2014, 241).

  1100. 1100.

    Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 263 Rn. 188 g.

  1101. 1101.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 660; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 05.07.2016 – 4 StR 512/15 – NStZ 2017, 290 (Anm. Eisele JuS 2016, 1041).

  1102. 1102.

    S. bei den Nichtvermögensdelikten.

  1103. 1103.

    S. bei den Nichtvermögensdelikten.

  1104. 1104.

    Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 263 Rn. 400; aus der Rspr. vgl. OLG Koblenz U. v. 11.03.1965 – (1) Ss 71/65 – NJW 1966, 1669.

  1105. 1105.

    Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 263 Rn. 400; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 16.10.1902 – 4219/02 – RGSt 35, 399.

  1106. 1106.

    Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 263 Rn. 400.

  1107. 1107.

    S. Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 263 Rn. 380 ff.; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 16.04.2014 – 2 StR 435/13 – NStZ 2014, 516 = StV 2014, 684 (Anm. Becker NStZ 2014, 517); BGH B. v. 18.11. 2015 – 4 StR 76/15 – NStZ-RR 2016, 42 = StV 2017, 85; OLG Bamberg B. v. 17.03.2016 – 3 OLG 8 Ss 18/16 – StV 2017, 117; BGH B. v. 10.11.2016 – 4 StR 86/16 – NStZ 2018, 45 = StV 2018, 35.

  1108. 1108.

    Zu § 263a StGB Otto Jura 1993, 612; Hilgendorf JuS 1997, 130; Achenbach FS Gössel 2002, 481; Kraatz Jura 2010, 36; Kraatz Jura 2016, 875; Wachter JuS 2017, 723.

  1109. 1109.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263a Rn. 1, 2; näher Möhrenschlager wistra 1982, 201; Achenbach NJW 1986, 1835; Weber NStZ 1986, 481; Möhrenschlager wistra 1986, 123; Möhrenschlager wistra 1986, 128; Haft NStZ 1987, 6; Bühler MDR 1987, 448

  1110. 1110.

    S. Hoyer, in: SK-StGB, 142. Lfg. 2014, § 263a Rn. 6.

  1111. 1111.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263a Rn. 1; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 10.11.1994 – 1 StR 157/94 – BGHSt 40, 331 = NJW 1995, 669 = NStZ 1995, 135 = StV 1995, 470 (Anm. Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 79; Otto JK 1995 StGB § 263a/44; Schulz JA 1995, 538; Schmidt JuS 1995, 557; Zielinski NStZ 1995, 345; Mitsch JR 1995, 432; Arloth Jura 1996, 354; Neumann StV 1996, 375; Ranft JuS 1997, 19).

  1112. 1112.

    S. Hoyer, in: SK-StGB, 142. Lfg. 2014, § 263a Rn. 2, 5 ff.; Ranft NJW 1994, 2574; näher Ranft NJW 1994, 2574; Kindhäuser FS Grünwald 1999, 285; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 19.11.2013 – 4 StR 292/13 – BGHSt 59, 68 = NJW 2014, 711 = NStZ 2014, 155 = StV 2014, 685 (Anm. Bosch JK 2014 StGB § 263a/18; Heghmanns ZJS 2014, 323; LL 2014, 511; RÜ 2014, 305; Trüg NStZ 2014, 157); OLG Koblenz U. v. 02.02.2015 – 2 OLG 3 Ss 170/14 – StV 2016, 371 (Anm. Bosch Jura 2015, 1010; LL 2015, 584; RÜ 2015, 311; famos 8/2015; Ambrosy jurisPR-StrafR 15/2015 Anm. 3); BGH B. v. 30.08.2016 – 4 StR 153/16 – NJW 2017, 840 – NStZ-RR 2016, 371 (Anm. Hecker JuS 2017, 274); BGH B. v. 30.08.2016 – 4 StR 194/16 (Anm. RÜ 2017, 33).

  1113. 1113.

    S. Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 263a Rn. 3; aus der Rspr. vgl. LG Köln U. v. 22.08.1986 – 107 – 98/86 – NJW 1987, 667; OLG Köln U. v. 09.07.1991 – Ss 624/90 – NJW 1992, 125 = NStZ 1991, 586 = StV 1991, 468 (Anm. Otto JK 1992 StGB § 263a/5; Hassemer JuS 1992, 351; Otto JR 1992, 252).

  1114. 1114.

    S. Hoyer, in: SK-StGB, 142. Lfg. 2014, § 263a Rn. 8; Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263a Rn. 37; aus der Rspr. vgl. BayObLG Vorlageb. v. 10.02.1994 – 4 St RR 145/93 – NJW 1994, 960 = NStZ 1994, 287 (Anm. Otto JK 1994 StGB § 263a/7; Achenbach JR 1994, 293; Bühler wistra 1994, 256).

  1115. 1115.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 688.

  1116. 1116.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263a Rn. 6.

  1117. 1117.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263a Rn. 6.

  1118. 1118.

    S. Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263a Rn. 10; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 30.08.2016 – 4 StR 153/16 – NJW 2017, 840 – NStZ-RR 2016, 371 (Anm. Hecker JuS 2017, 274); BGH B. v. 30.08.2016 – 4 StR 194/16 (Anm. RÜ 2017, 33).

  1119. 1119.

    S. Schmidt, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 263a Rn. 13.

  1120. 1120.

    Z. B. Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 263a Rn. 5.

  1121. 1121.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263a Rn. 11 f.

  1122. 1122.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263a Rn. 6; Buggisch NStZ 2002, 178; Fülling/Rath JuS 2005, 598.

  1123. 1123.

    S. bei den Nichtvermögensdelikten.

  1124. 1124.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 670; aus der Rspr. vgl. OLG Celle B. v. 31.08.2016 – 2 Ss 93/16 – StV 2017, 120 (Anm. Esser/Rehaag wistra 2017, 81).

  1125. 1125.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263a Rn. 17; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 22.01.2013 – 1 StR 416/12 – BGHSt 58, 119 = NJW 2013, 2608 = NStZ 2013, 525 = StV 2013, 512 (Anm. Heghmanns ZJS 2013, 423; RÜ 2013, 305; Schuhr JR 2013, 572).

  1126. 1126.

    Ganz h.M., s. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263a Rn. 17; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 22.01.2013 – 1 StR 416/12 – BGHSt 58, 119 = NJW 2013, 2608 = NStZ 2013, 525 = StV 2013, 512 (Anm. Heghmanns ZJS 2013, 423; RÜ 2013, 305; Schuhr JR 2013, 572).

  1127. 1127.

    Hoyer, in: SK-StGB, 142. Lfg. 2014, § 263a Rn. 28; aus der Rspr. vgl. OLG Stuttgart U. v. 08.02.1982 – 3 Ss (14) 928/81 – NJW 1982, 1659 (Anm. Geilen JK 1982 StGB § 242/2; Seier JR 1982, 509; Albrecht JuS 1983, 101).

  1128. 1128.

    Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 263a Rn. 4.

  1129. 1129.

    S.o.

  1130. 1130.

    S. Hoyer, in: SK-StGB, 142. Lfg. 2014, § 263a Rn. 28.

  1131. 1131.

    S. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263a Rn. 18 ff.; näher Giehring GA 1973, 1; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Celle B. v. 01.11.2011 – 31 Ss 29/11 – NStZ-RR 2012, 111 (Anm. Kudlich JA 2012, 152; RÜ 2012, 234; RA 2012, 233; Krell/David StraFo 2012, 77); BGH B. v. 20.12.2011 – 4 StR 491/11 – NStZ 2012, 322 = StV 2012, 406 (Anm. Bosch JK 2012 StGB § 263/96; LL 2012, 500; RÜ 2012, 234; RA 2012, 238); BGH B. v. 19.11.2013 – 4 StR 292/13 – BGHSt 59, 68 = NJW 2014, 711 = NStZ 2014, 155 = StV 2014, 685 (Anm. Bosch JK 2014 StGB § 263a/18; Heghmanns ZJS 2014, 323; LL 2014, 511; RÜ 2014, 305; Trüg NStZ 2014, 157).

  1132. 1132.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263a Rn. 7; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 22.01.2013 – 1 StR 416/12 – BGHSt 58, 119 = NJW 2013, 2608 = NStZ 2013, 525 = StV 2013, 512 (Anm. Heghmanns ZJS 2013, 423; RÜ 2013, 305; Schuhr JR 2013, 572).

  1133. 1133.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263a Rn. 17; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 22.01.2013 – 1 StR 416/12 – BGHSt 58, 119 = NJW 2013, 2608 = NStZ 2013, 525 = StV 2013, 512 (Anm. Heghmanns ZJS 2013, 423; RÜ 2013, 305; Schuhr JR 2013, 572).

  1134. 1134.

    Schmidt, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 263a Rn. 18; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 22.01.2013 – 1 StR 416/12 – BGHSt 58, 119 = NJW 2013, 2608 = NStZ 2013, 525 = StV 2013, 512 (Anm. Heghmanns ZJS 2013, 423; RÜ 2013, 305; Schuhr JR 2013, 572).

  1135. 1135.

    Hierzu Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263a Rn. 16; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 22.01.2013 – 1 StR 416/12 – BGHSt 58, 119 = NJW 2013, 2608 = NStZ 2013, 525 = StV 2013, 512 (Anm. Heghmanns ZJS 2013, 423; RÜ 2013, 305; Schuhr JR 2013, 572).

  1136. 1136.

    S. Hoyer, in: SK-StGB, 142. Lfg. 2014, § 263a Rn. 27; zur Rspr. s.o.

  1137. 1137.

    Hierzu Hoyer, in: SK-StGB, 142. Lfg. 2014, § 263a Rn. 14 ff.; Ranft NJW 1994, 2574; Kindhäuser FS Grünwald 1999, 285; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Koblenz U. v. 02.02.2015 – 2 OLG 3 Ss 170/14 – StV 2016, 371 (Anm. Bosch Jura 2015, 1010; LL 2015, 584; RÜ 2015, 311; famos 8/2015; Ambrosy jurisPR-StrafR 15/2015 Anm. 3); BGH B. v. 16.07.2015 – 2 StR 16/15 – NStZ 2016, 149 = NStZ-RR 2015, 337 = StV 2016, 358 (Anm. RÜ 2015, 788; Bosch Jura 2016, 451; Jäger JA 2016, 151; Böse ZJS 2016, 663; LL 2016, 106; Piel NStZ 2016, 151, Brand StV 2016, 360 Kraatz JR 2016, 312; Berster wistra 2016, 73; Ladiges wistra 2016, 180); OLG Köln B. v. 11.09.2015 – 1 RVs 172/15 – StV 2016, 369; BGH U. v. 03.03.2016 – 4 StR 496/15 – NJW 2016, 1336 = StV 2017, 103 (Anm. Bosch Jura 2016, 954; LL 2017, 110); OLG Stuttgart U. v. 12.05.2016 – 4 Ss 73/16 (Anm. LL 2017, 187); OLG Celle B. v. 31.08.2016 – 2 Ss 93/16 – StV 2017, 120 (Anm. Esser/Rehaag wistra 2017, 81); OLG Celle B. v. 07.10.2016 – 2 Ss 113/16 – NStZ-RR 2017, 80 (Anm. Jansen jurisPR-StrafR 6/2017 Anm. 2).

  1138. 1138.

    S. BGH B. v. 10.11.1994 – 1 StR 157/94 – BGHSt 40, 331 = NJW 1995, 669 = NStZ 1995, 135 = StV 1995, 470 (Anm. Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 79; Otto JK 1995 StGB § 263a/44; Schulz JA 1995, 538; Schmidt JuS 1995, 557; Zielinski NStZ 1995, 345; Mitsch JR 1995, 432; Arloth Jura 1996, 354; Neumann StV 1996, 375; Ranft JuS 1997, 19).

  1139. 1139.

    S. OLG Celle U. v. 11.04.1989 – 1 Ss 287/88368 – NStZ 1989, 367 (Anm. Otto JK 1990 StGB § 263a/3; Neumann JuS 1990, 535; Lampe JR 1990, 347).

  1140. 1140.

    Wessels/Hillenkamp, BT 2, 40. Aufl. 2017, Rn. 613; zur Rspr. vgl. o., z. B. BGH B. v. 21.11.2001 – 2 StR 260/01 – BGHSt 47, 160 (162 f).

  1141. 1141.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 677.

  1142. 1142.

    S. sogleich.

  1143. 1143.

    Wessels/Hillenkamp, BT 2, 40. Aufl. 2017, Rn. 614; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 22.11.1991 – 2 StR 376/91 – BGHSt 38, 120 = NJW 1992, 445 = NStZ 1992, 180 = StV 1992, 115 (Anm. Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 78; Otto JK 1992 StGB § 263a/6; Cramer JZ 1992, 1032; Schlüchter JR 1993, 493); BayObLG U. v. 24.06.1993 – 5 St RR 5/93 (Anm. Otto JK 1994 StGB § 303a/1; Hilgendorf JR 1994, 478); OLG Koblenz U. v. 02.02.2015 – 2 OLG 3 Ss 170/14 – StV 2016, 371 (Anm. Bosch Jura 2015, 1010; LL 2015, 584; RÜ 2015, 311; famos 8/2015; Ambrosy jurisPR-StrafR 15/2015 Anm. 3).

  1144. 1144.

    Ebenso in Fällen, in denen die Originalkarte gegen oder ohne Willen des Berechtigten erlangt wird, vgl. aus der Rspr. zuletzt BGH U. v. 17.08.2004 – 5 StR 197/04 – NStZ-RR 2004, 333 (Anm. RÜ 2004, 584; RA 2004, 735; Valerius JA 2005, 330; LL 2005, 107); BGH U. v. 18.07.2007 – 2 StR 69/07 – NStZ 2008, 396 (Anm. RÜ 2007, 585; RA 2007, 559); BGH B. v. 28.09.2011 – 4 StR 403/11 – StV 2012, 153; BGH B. v. 13.11.2012 – 3 StR 422/12 – NStZ-RR 2013, 210; OLG Koblenz U. v. 02.02.2015 – 2 OLG 3 Ss 170/14 – StV 2016, 371 (Anm. Bosch Jura 2015, 1010; LL 2015, 584; RÜ 2015, 311; famos 8/2015; Ambrosy jurisPR-StrafR 15/2015 Anm. 3).

  1145. 1145.

    S. BGH B. v. 21.11.2001 – 2 StR 260/01 – BGHSt 47, 160 (163); Altenhain JZ 1997, 752 (758); Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263a Rn. 31; Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 263a Rn. 26.

  1146. 1146.

    Hierzu Steinhilper Jura 1983, 401; Steinhilper GA 1985, 114; Kleb-Braun JA 1986, 249 und 310; Huff NJW 1987, 815; Ranft wistra 1987, 79; Thaeter JA 1988, 547; Spahn Jura 1989, 513; Schulz/Tscherwinka JA 1991, 119; Meier JuS 1992, 1017; Altenhain JZ 1997, 752; Heinz FS Maurer 2001, 1111; Kempny JuS 2007, 1084.

  1147. 1147.

    Hierzu Hoyer, in: SK-StGB, 142. Lfg. 2014, § 263a Rn. 36; aus der Rspr. vgl. BayObLG U. v. 24.06.1993 – 5 St RR 5/93 (Anm. Otto JK 1994 StGB § 303a/1; Hilgendorf JR 1994, 478); OLG Koblenz U. v. 02.02.2015 – 2 OLG 3 Ss 170/14 – StV 2016, 371 (Anm. Bosch Jura 2015, 1010; LL 2015, 584; RÜ 2015, 311; famos 8/2015; Ambrosy jurisPR-StrafR 15/2015 Anm. 3).

  1148. 1148.

    Zum Skimming s. bei den Nichtvermögensdelikten.

  1149. 1149.

    S. nur Hoyer, in: SK-StGB, 142. Lfg. 2014, § 263a Rn. 36.

  1150. 1150.

    S. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263a Rn. 50 f.; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 18.07.2007 – 2 StR 69/07 – NStZ 2008, 396 (Anm. RÜ 2007, 585; RA 2007, 559); BGH B. v. 28.09.2011 – 4 StR 403/11 – StV 2012, 153; BGH B. v. 13.11.2012 – 3 StR 422/12 – NStZ-RR 2013, 210; OLG Koblenz U. v. 02.02.2015 – 2 OLG 3 Ss 170/14 – StV 2016, 371 (Anm. Bosch Jura 2015, 1010; LL 2015, 584; RÜ 2015, 311; famos 8/2015; Ambrosy jurisPR-StrafR 15/2015 Anm. 3).

  1151. 1151.

    S.o.

  1152. 1152.

    S. nur Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263a Rn. 26 f.

  1153. 1153.

    Berechtigte Kritik am Prüfungshorizont bei Mitsch, BT 2, 3. Aufl. 2015, S. 397 f.

  1154. 1154.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 679; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 15.01.2013 – 2 StR 553/12; OLG Koblenz U. v. 02.02.2015 – 2 OLG 3 Ss 170/14 – StV 2016, 371 (Anm. Bosch Jura 2015, 1010; LL 2015, 584; RÜ 2015, 311; famos 8/2015; Ambrosy jurisPR-StrafR 15/2015 Anm. 3); BGH B. v. 23.11.2016 – 4 StR 464/16 – NStZ-RR 2017, 79 = StV 2017, 445 (Anm. Ladiges wistra 2017, 255; Stam NZWiSt 2017, 238).

  1155. 1155.

    S.o.

  1156. 1156.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263a Rn. 30.

  1157. 1157.

    Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 263a Rn. 14.

  1158. 1158.

    Problematisch; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 16.07.2015 – 2 StR 16/15 – NStZ 2016, 149 = NStZ-RR 2015, 337 = StV 2016, 358 (Anm. RÜ 2015, 788; Bosch Jura 2016, 451; Jäger JA 2016, 151; Böse ZJS 2016, 663; LL 2016, 106; Piel NStZ 2016, 151, Brand StV 2016, 360 Kraatz JR 2016, 312; Berster wistra 2016, 73; Ladiges wistra 2016, 180).

  1159. 1159.

    Hierzu Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263a Rn. 53 ff.; Berghaus JuS 1990, 981; aus der Rspr. vgl. AG Hamburg U. v. 22.01.1986 – 149 Ds/73 Js 254/85 – NJW 1986, 945 und 1988, 3288 (Anm. Huff NJW 1986, 902); OLG Schleswig B. v. 13.06.1986 – 1 Ss 127/86 – NJW 1986, 2652 = StV 1986, 484; OLG Stuttgart U. v. 23.11.1987 – 3 Ss 389/87 – NJW 1988, 981 (Anm. Otto JK 1988 StGB § 266b/1); OLG Köln U. v. 09.07.1991 – Ss 624/90 – NJW 1992, 125 = NStZ 1991, 586 = StV 1991, 468 (Anm. Otto JK 1992 StGB § 263a/5; Hassemer JuS 1992, 351; Otto JR 1992, 252); OLG Düsseldorf B. v. 05.01.1998 – 2 Ss 437/97 – 123/97 II – NStZ-RR 1998, 137 = StV 1998, 266 (Anm. Löhnig JA 1998, 836; Martin JuS 1998, 763; Otto JK 1999 StGB § 263a/9; Hilgendorf JuS 1999, 542).

  1160. 1160.

    S.o.

  1161. 1161.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263a Rn. 33.

  1162. 1162.

    Z. B. Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 263a Rn. 13.

  1163. 1163.

    S. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 685 f.

  1164. 1164.

    Hierzu Schmidt, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 263a Rn. 29 f.; näher Altenhain JZ 1997, 752; Heinz FS Maurer 2001, 1111; Rengier FS Gössel 2002, 469; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 21.09.2000 – 4 StR 284/00 – BGHSt 46, 146 = NJW 2001, 163 = NStZ 2001, 140 = StV 2000, 664 (Anm. famos 12/2000; Otto JK 2001 StGB § 152a/2; Eisele JA 2001, 747; Martin JuS 2001, 300; Puppe JZ 2001, 471); BGH B. v. 21.01.2003 – 4 StR 472/02 – NJW 2003, 1404 = NStZ 2003, 563 = StV 2003, 268 (Anm. Martin JuS 2003, 717); BGH B. v. 19.10.2011 – 4 StR 409/11.

  1165. 1165.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263a Rn. 15; Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 263a Rn. 52 f.

  1166. 1166.

    Hoyer, in: SK-StGB, 142. Lfg. 2014, § 263a Rn. 41.

  1167. 1167.

    Näher Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 263a Rn. 54; vgl. auch Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 681.

  1168. 1168.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 681.

  1169. 1169.

    Hierzu Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 263a Rn. 14.

  1170. 1170.

    Wohlers/Mühlbauer, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 263a Rn. 50; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 12.02.2008 – 4 StR 623/07 – NJW 2008, 1394 = NStZ 2008, 281 = StV 2008, 250 (Anm. Geppert JK 2008 StGB § 263a/15; von Heintschel-Heinegg JA 2008, 660; RÜ 2008, 311; RA 2008, 312); BGH U. v. 18.06.2008 – 2 StR 115/08; BGH B. v. 11.11. 2015 – 2 StR 299/15 – StV 2017, 92.

  1171. 1171.

    Hierzu Achenbach Jura 1991, 225; aus der Rspr. vgl. OLG Stuttgart U. v. 08.02.1982 – 3 Ss (14) 928/81 – NJW 1982, 1659 (Anm. Geilen JK 1982 StGB § 242/2; Seier JR 1982, 509; Albrecht JuS 1983, 101).

  1172. 1172.

    S.o.

  1173. 1173.

    S. nur Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263a Rn. 19

  1174. 1174.

    Scheffler, in: Kilian/Heussen, Computerrecht, 19. EL 2002, 1. Abschnitt, Teil 10, Rn. 66.

  1175. 1175.

    Hierzu Hoyer, in: SK-StGB, 142. Lfg. 2014, § 263a Rn. 45; Schlüchter NStZ 1988, 53; Füllkrug/Schnell wistra 1988, 177; Achenbach Jura 1991, 225; Obermann NStZ 2015, 197; aus der Rspr. vgl. LG Aachen B. v. 30.04.1987 – 63 Qs 145/87 (Anm. Lampe JR 1988, 437); LG Duisburg B. v. 17.02.1988 – XVII Qs 2/88 (Anm. Otto JK 1989 StGB § 263a/2); LG Göttingen U. v. 02.08.1988 – Ns 10 Ls 41 Js 19525/87 – NJW 1988, 2488 und 1990, 1688; LG Saarbrücken U. v. 16.03.1989 – 3 – II 19/88 – NJW 1989, 2272; LG Freiburg B. v. 17.04.1990 – IV Qs 33/90 – NJW 1990, 2635 = NStZ 1990, 343 (Anm. Hildner NStZ 1990, 598; Bühler NStZ 1991, 343); LG Stuttgart B. v. 02.07.1990 – 3 Qs 57/90 – NJW 1991, 441 (Anm. Bühler MDR 1991, 14); LG Ravensburg B. v. 27.08.1990 – Qs 206/90 – StV 1991, 214 (Anm. Herzog StV 1991, 215); BayObLG U. v. 28.08.1990 – RReg. 4 St 250/89 – NJW 1991, 438 = NStZ 1990, 595 und 1991, 343 = StV 1991, 210 (Anm. Herzog StV 1991, 215; Neumann JR 1991, 302); BGH B. v. 10.11.1994 – 1 StR 157/94 – BGHSt 40, 331 = NJW 1995, 669 = NStZ 1995, 135 = StV 1995, 470 (Anm. Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 79; Otto JK 1995 StGB § 263a/44; Schulz JA 1995, 538; Schmidt JuS 1995, 557; Zielinski NStZ 1995, 345; Mitsch JR 1995, 432; Arloth Jura 1996, 354; Neumann StV 1996, 375; Ranft JuS 1997, 19); OLG Stuttgart U. v. 12.05.2016 – 4 Ss 73/16 (Anm. LL 2017, 187).

  1176. 1176.

    OLG Celle U. v. 11.04.1989 – 1 Ss 287/88368 – NStZ 1989, 367.

  1177. 1177.

    Z. B. Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 263a Rn. 8.

  1178. 1178.

    BayObLG Vorlageb. v. 10.02.1994 – 4 St RR 145/93 – NJW 1994, 960.

  1179. 1179.

    Schmidt, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 263a Rn. 35.

  1180. 1180.

    S. BGH B. v. 10.11.1994 – 1 StR 157/94 – BGHSt 40, 331; KG U. v. 08.12.2014 – (3) 161 Ss 216/13 (160/13) – NStZ-RR 2015, 111.

  1181. 1181.

    Z. B. Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 263a Rn. 14a; Hoyer, in: SK-StGB, 142. Lfg. 2014, § 263a Rn. 45.

  1182. 1182.

    S. Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 263a Rn. 14a.

  1183. 1183.

    S.o.

  1184. 1184.

    Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 263a Rn. 14a.

  1185. 1185.

    S. auch Otto, BT, 2005 § 52 Rn. 45.

  1186. 1186.

    S. Schmidt, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 263a Rn. 24; aus der Rspr. vgl. AG Eggenfelden B. v. 12.01.2009 – 2 Cs 54 Js 33229/06 – NStZ-RR 2009, 139 (Anm. Geppert JK 2010 StGB § 266/34); abzugrenzen vom Einsatz einer fremden, eigenmächtig erlangten Tankkarte, vgl. aus der Rspr. OLG Celle B. v. 07.10.2016 – 2 Ss 113/16 – NStZ-RR 2017, 80 (Anm. Jansen jurisPR-StrafR 6/2017 Anm. 2).

  1187. 1187.

    Strittig, abl. z. B. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 690.

  1188. 1188.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263a Rn. 18.

  1189. 1189.

    Z. B. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263a Rn. 12 ff.

  1190. 1190.

    S. nur Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263a Rn. 36; aus der Rspr. vgl. BayObLG Vorlageb. v. 10.02.1994 – 4 St RR 145/93 – NJW 1994, 960 = NStZ 1994, 287 (Anm. Otto JK 1994 StGB § 263a/7; Achenbach JR 1994, 293; Bühler wistra 1994, 256); BGH B. v. 10.11.1994 – 1 StR 157/94 – BGHSt 40, 331 = NJW 1995, 669 = NStZ 1995, 135 = StV 1995, 470 (Anm. Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 79; Otto JK 1995 StGB § 263a/44; Schulz JA 1995, 538; Schmidt JuS 1995, 557; Zielinski NStZ 1995, 345; Mitsch JR 1995, 432; Arloth Jura 1996, 354; Neumann StV 1996, 375; Ranft JuS 1997, 19).

  1191. 1191.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263a Rn. 18.

  1192. 1192.

    H.M., Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263a Rn. 35; s. aber auch z. B. Hoyer, in: SK-StGB, 142. Lfg. 2014, § 263a Rn. 46.

  1193. 1193.

    H.M. Hoyer, in: SK-StGB, 142. Lfg. 2014, § 263a Rn. 46.

  1194. 1194.

    S.o., s. ferner Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 689 ff.

  1195. 1195.

    Z. B. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263a Rn. 18 f.

  1196. 1196.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 670.

  1197. 1197.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263a Rn. 51 ff.; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 22.01.2013 – 1 StR 416/12 – BGHSt 58, 119 = NJW 2013, 2608 = NStZ 2013, 525 = StV 2013, 512 (Anm. Heghmanns ZJS 2013, 423; RÜ 2013, 305; Schuhr JR 2013, 572); BGH B. v. 28.05.2013 – 3 StR 80/13 – NStZ 2013, 586 = StV 2014, 85; BGH B. v. 19.11.2013 – 4 StR 292/13 – BGHSt 59, 68 = NJW 2014, 711 = NStZ 2014, 155 = StV 2014, 685 (Anm. Bosch JK 2014 StGB § 263a/18; Heghmanns ZJS 2014, 323; LL 2014, 511; RÜ 2014, 305; Trüg NStZ 2014, 157); BGH B. v. 30.08.2016 – 4 StR 153/16 – NJW 2017, 840 – NStZ-RR 2016, 371 (Anm. Hecker JuS 2017, 274); BGH B. v. 30.08.2016 – 4 StR 194/16 (Anm. RÜ 2017, 33).

  1198. 1198.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263a Rn. 39; aus der Rspr. vgl. OLG Celle B. v. 06.05.1996 – 3 Ss 21/96 – NJW 1997, 1518 = StV 1997, 79 (Anm. Biletzki JA 1997, 749; Martin JuS 1997, 947; Hilgendorf JR 1997, 347; Mitsch JuS 1998, 307); BGH B. v. 28.05.2013 – 3 StR 80/13 – NStZ 2013, 586 = StV 2014, 85; OLG Hamm B. v. 08.08.2013 – III-5 RVs 56/13 – NStZ 2014, 275 (Anm. RÜ 2013, 714; famos 11/2013; Jäger JA 2014, 155; Jahn JuS 2014, 179; LL 2014, 29).

  1199. 1199.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263a Rn. 20; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 30.08.2016 – 4 StR 153/16 – NJW 2017, 840 – NStZ-RR 2016, 371 (Anm. Hecker JuS 2017, 274); BGH B. v. 30.08.2016 – 4 StR 194/16 (Anm. RÜ 2017, 33); OLG Celle B. v. 31.08.2016 – 2 Ss 93/16 – StV 2017, 120 (Anm. Esser/Rehaag wistra 2017, 81); OLG Celle B. v. 07.10.2016 – 2 Ss 113/16 – NStZ-RR 2017, 80 (Anm. Jansen jurisPR-StrafR 6/2017 Anm. 2).

  1200. 1200.

    S. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 692.

  1201. 1201.

    S. aber etwa noch LG Wiesbaden U. v. 30.03.1989 – 2 Js 145804/87 – NJW 1989, 2551 = StV 1990, 497 (Anm. Otto JK 1990 StGB § 263a/4; Ennuschat StV 1990, 498).

  1202. 1202.

    S. nur Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263a Rn. 41; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Koblenz U. v. 02.02.2015 – 2 OLG 3 Ss 170/14 -StV 2016, 371 (Anm. Bosch Jura 2015, 1010; LL 2015, 584; RÜ 2015, 311; famos 8/2015; Ambrosy jurisPR-StrafR 15/2015 Anm. 3); BGH B. v. 12.11.2015 – 2 StR 197/15 – NStZ 2016, 338.

  1203. 1203.

    S. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 263a Rn. 20.

  1204. 1204.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 263a Rn. 45; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 20.12.2012 – 4 StR 580/11 – NJW 2013, 1017 = NStZ 2013, 281 (Anm. Satzger JK 2013 StGB § 263a/17).

  1205. 1205.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263a Rn. 59; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 20.12.2012 – 4 StR 580/11 – NJW 2013, 1017 = NStZ 2013, 281 (Anm. Satzger JK 2013 StGB § 263a/17).

  1206. 1206.

    Hierzu Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 263a Rn. 60 ff.; Duttge FS Weber 2004, 285; Heger ZIS 2008, 496; aus der Rspr. vgl. LG Karlsruhe B. v. 24.04.2006 – 6 Qs 11/06 – NStZ-RR 2007, 19.

  1207. 1207.

    Zur Normhistorie Hohmann, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 248b Rn. 5.

  1208. 1208.

    Hierzu Seibert DAR 1955, 298; Lienen NJW 1960, 1438; Bock JA 2016, 342.

  1209. 1209.

    H.M., Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 248b Rn. 1; Betonung des Eigentumsschutzes hingegen bei Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 248b Rn. 1; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 17.10.1957 – 4 StR 523/57 – BGHSt 11, 47 = NJW 1958, 151; BGH U. v. 27.11.1957 – 2 StR 426/57 – BGHSt 11, 44 = NJW 1958, 152; LG Mannheim U. v. 23.06.1965 – 4 Ns 71/65 – NJW 1965, 1929.

  1210. 1210.

    Beispiele und Gegenbeispiele bei Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 248b Rn. 2; Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 248b Rn. 2.

  1211. 1211.

    Hohmann, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 248b Rn. 9.

  1212. 1212.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 248b Rn. 3, 3.1; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 07.06.1934 – 2 D 461/34 – RGSt 68, 216; BGH U. v. 17.10.1957 – 4 StR 523/57 – BGHSt 11, 47 = NJW 1958, 151; BGH U. v. 27.11.1957 – 2 StR 426/57 – BGHSt 11, 44 = NJW 1958, 152; BGH B. v. 24.06.2014 – 2 StR 73/14 – BGHSt 59, 260 = NJW 2014, 2887 = NStZ 2015, 156 = StV 2015, 114 (Anm. Kudlich JA 2014, 873; RÜ 2014, 786; Jahn JuS 2015, 82; Theile/Stürmer ZJS 2015, 123; famos 7/2015; Floeth NZV 2015, 95; Mitsch NZV 2015, 423).

  1213. 1213.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 248b Rn. 7.

  1214. 1214.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 248b Rn. 8; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 27.11.1957 – 2 StR 426/57 – BGHSt 11, 44 = NJW 1958, 152.

  1215. 1215.

    Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 248b Rn. 4.

  1216. 1216.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 248b Rn. 8; Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 248b Rn. 9.

  1217. 1217.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 248b Rn. 9.

  1218. 1218.

    Hierzu Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 248b Rn. 8 ff.; Ebert DAR 1954, 291; Franke NJW 1974, 1803; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 07.06.1934 – 2 D 461/34 – RGSt 68, 216; BayObLG U. v. 04.11.1952 – RevReg. 2 St 373/52 – NJW 1953, 193; BGH U. v. 17.10.1957 – 4 StR 523/57 – BGHSt 11, 47 = NJW 1958, 151; LG Mannheim U. v. 23.06.1965 – 4 Ns 71/65 – NJW 1965, 1929; OLG Hamm U. v. 28.01.1966 – 4 U 211/65 – NJW 1966, 2357; OLG Schleswig B. v. 20.01.1989 – 1 Ss 527/88 – NStZ 1990, 340 (Anm. Schmidhäuser NStZ 1990, 341); LAG Nürnberg U. v. 25.01.2011 – 7 Sa 521/10.

  1219. 1219.

    BayObLG U. v. 04.11.1952 – RevReg. 2 St 373/52 – NJW 1953, 193; AG München B. v. 31.10.1985 – 462 Cs 262 Js 53795/85 – NStZ 1986, 458.

  1220. 1220.

    Krey/Hellmann/Heinrich, BT II, 17. Aufl. 2015, Rn. 211 f.; Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 248b Rn. 3.

  1221. 1221.

    Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 248b Rn. 6; diff. Hohmann, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 248b Rn. 18; BGH U. v. 17.10.1957 – 4 StR 523/57 – BGHSt 11, 47; BGH B. v. 24.06.2014 – 2 StR 73/14 – BGHSt 59, 260.

  1222. 1222.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg. 1999, § 248b Rn. 13; als zwingendes Merkmal: Schmidhäuser NStZ 1986, 461.

  1223. 1223.

    S. Hohmann, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 248b Rn. 14.

  1224. 1224.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 248b Rn. 9.

  1225. 1225.

    Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 248b Rn. 7.

  1226. 1226.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 284.

  1227. 1227.

    S. Hohmann, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 248b Rn. 1 f.

  1228. 1228.

    S. jeweils obige Nachweise.

  1229. 1229.

    Hierzu Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 248b Rn. 5; für Entfallen des Tatbestands Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 248b Rn. 7; aus der Rspr. vgl. OLG Düsseldorf B. v. 01.04.1985 – 5 Ss 10/85 – 19/85 I – NStZ 1985, 413 (Anm. Otto JK 1986 StGB § 248b/1); BGH B. v. 24.06.2014 – 2 StR 73/14 – BGHSt 59, 260 = NJW 2014, 2887 = NStZ 2015, 156 = StV 2015, 114 (Anm. Kudlich JA 2014, 873; RÜ 2014, 786; Jahn JuS 2015, 82; Theile/Stürmer ZJS 2015, 123; famos 7/2015; Floeth NZV 2015, 95; Mitsch NZV 2015, 423).

  1230. 1230.

    Hierzu Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 248b Rn. 14; aus der Rspr. vgl. BAG U. v. 09.03.1961 – 2 AZR 129/60 – NJW 1961, 1422; AG München B. v. 31.10.1985 – 462 Cs 262 Js 53795/85 – NStZ 1986, 458 (Anm. Schmidhäuser NStZ 1986, 460); OLG Schleswig B. v. 20.01.1989 – 1 Ss 527/88 – NStZ 1990, 340 (Anm. Schmidhäuser NStZ 1990, 341).

  1231. 1231.

    Hohmann, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 248b Rn. 15.

  1232. 1232.

    Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 248b Rn. 6.

  1233. 1233.

    Eser/Bosch in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 248b Rn. 15; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 30.06.1930 – III 367/30 – RGSt 64, 259; OLG Celle U. v. 15.10.1952 – Ss 241/52 – NJW 1953, 37; BGH U. v. 05.07.1960 – 5 StR 80/60 – BGHSt 14, 386 = NJW 1960, 1729 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 58; Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 70; Schnellenbach NJW 1960, 2154); BayObLG U. v. 18.08.1960 – RReg. 4 St 188/60 – NJW 1961, 280; BAG U. v. 09.03.1961 – 2 AZR 129/60 – NJW 1961, 1422.

  1234. 1234.

    Begründung strittig, s. nur Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 248b Rn. 11.

  1235. 1235.

    Hierzu Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 248b Rn. 11.

  1236. 1236.

    So auch Hohmann, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 248b Rn. 23.

  1237. 1237.

    Hierzu Bock JA 2016, 502.

  1238. 1238.

    RG U. v. 20.10.1896 – 2609/96 – RGSt 29, 111; RG U. v. 01.05.1899 – 739/99 – RGSt 32, 165; hierzu Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 248c Rn. 1.

  1239. 1239.

    S. Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 248c Rn. 1.

  1240. 1240.

    Kudlich, in: SSW, 3. Aufl. 2017, § 248c Rn. 1.

  1241. 1241.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 248c Rn. 2; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 23.10.1911 – I 523/11 – RGSt 45, 230; OLG Celle U. v. 13.02.1969 – 1 Ss 488/68.

  1242. 1242.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 248c Rn. 3; anders Stimpfig MDR 1991, 709 (710).

  1243. 1243.

    Kudlich, in: SSW, 3. Aufl. 2017, § 248c Rn. 3.

  1244. 1244.

    Hierzu (verneinend) Hohmann, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 248b Rn. 6; bejahend Kudlich, in: SSW, 3. Aufl. 2017, § 248c Rn. 3.

  1245. 1245.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 248c Rn. 2; aus der Rspr. zum Einrichtungsbegriff vgl. BGH U. v. 03.03.1982 – 2 StR 649/81 – BGHSt 31, 1 = NJW 1982, 1655 = NStZ 1982, 465.

  1246. 1246.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 248c Rn. 4.

  1247. 1247.

    H.M., Hohmann, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 248b Rn. 9.

  1248. 1248.

    Eser/Bosch, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 248c Rn. 6 – 8.

  1249. 1249.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 248c Rn. 3; Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 248c Rn. 2; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 01.05.1899 – 739/99 – RGSt 32, 165.

  1250. 1250.

    So Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 248c Rn. 2.

  1251. 1251.

    So auch Kudlich, in: SSW, 3. Aufl. 2017, § 248c Rn. 6.

  1252. 1252.

    Hohmann, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 248b Rn. 10.

  1253. 1253.

    Mitsch, BT, 3. Aufl. 2015, S. 249.

  1254. 1254.

    S. Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 248c Rn. 2.1; näher Stimpfig MDR 1991, 709; Beesner MDR 1991, 939.

  1255. 1255.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 248c Rn. 2; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 02.07.1958 – 2 StR 258/58.

  1256. 1256.

    Hohmann, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 248b Rn. 11; aus der Rspr. vgl. OLG Hamburg U. v. 13.12.1967 – 1 Ss 141/67.

  1257. 1257.

    Anders aber Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 248c Rn. 3,

  1258. 1258.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 248c Rn. 5.

  1259. 1259.

    Kudlich, in: SSW, 3. Aufl. 2017, § 248c Rn. 7;aus der Rspr. vgl. RG U. v. 18.12.1933 – 2 D 462/33 – RGSt 68, 65; BayObLG U. v. 28.02.1961 – RReg. 3 St 117/60.

  1260. 1260.

    Eser/Bosch, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 248c Rn. 10/11; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 14.02.1907 – I 682/06 – RGSt 39, 436; RG U. v. 29.04.1940 – 2 D 153/40 – RGSt 74, 243.

  1261. 1261.

    S. Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 248c Rn. 2.1.

  1262. 1262.

    S. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 248c Rn. 7; näher Brodowski ZJS 2010, 144.

  1263. 1263.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 248c Rn. 3.

  1264. 1264.

    So Brodowski ZJS 2010, 144 (146).

  1265. 1265.

    S. Eser/Bosch, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 248c Rn. 10/11.

  1266. 1266.

    Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 248c Rn. 7.

  1267. 1267.

    S. Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 248c Rn. 7 („unplausibel“).

  1268. 1268.

    Brodowski ZJS 2010, 144 (147).

  1269. 1269.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 248c Rn. 2.1; näher (mit instruktivem Beispielssachverhalt, Subsumtion weiterer Tatbestände sowie Erörterung von Teilnahmeproblemen) Kudlich/Oğlakcıoğlu:FS I. Roxin, 2012, 265.; i.R. seiner Auffassung konsequenterweise für Erfassung durch § 248c StGB Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 248c Rn. 7; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 29.04.1940 – 2 D 153/40 – RGSt 74, 243.

  1270. 1270.

    Prüfung der außer § 248c StGB in Betracht kommenden Delikte bei Kudlich/Oğlakcıoğlu FS I. Roxin, 2012, 265 (267 ff.).

  1271. 1271.

    Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 248c Rn. 2; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 20.10.1908 – II 614/08 – RGSt 42, 19; RG U. v. 29.04.1940 – 2 D 153/40 – RGSt 74, 243; OLG Hamburg U. v. 13.12.1967 – 1 Ss 141/67; OLG Celle U. v. 13.02.1969 – 1 Ss 488/68; AG Berlin-Tiergarten U. v. 16.12.1982 – 269-109/82 – StV 1983, 335.

  1272. 1272.

    Die Verwendung des Begriffs ist an sich sachwidrig, s. Hoyer, in: SK-StGB, 47. Lfg., 6. Aufl. 1999, § 248c Rn. 9.

  1273. 1273.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 248c Rn. 3.

  1274. 1274.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 248c Rn. 3.

  1275. 1275.

    Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 248c Rn. 11.

  1276. 1276.

    Hohmann, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 248c Rn. 16.

  1277. 1277.

    Eser/Bosch, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 248c Rn. 17.

  1278. 1278.

    S. Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 248c Rn. 11.

  1279. 1279.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 292 Rn. 2; § 293 Rn. 1.

  1280. 1280.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 289 Rn. 1.

  1281. 1281.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 1009.

  1282. 1282.

    Zur sog. fremdnützigen Pfandkehr Bock ZStW 2009, 548.

  1283. 1283.

    Maier, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 289 Rn. 1.

  1284. 1284.

    Gaede, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 289 Rn. 4.

  1285. 1285.

    Gaede, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 289 Rn. 5.

  1286. 1286.

    Heine/Hecker, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 289 Rn. 6.

  1287. 1287.

    Hierzu Gaede, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 289 Rn. 6.

  1288. 1288.

    Gaede, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 289 Rn. 6; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 10.10.1905 – 154/05 – RGSt 38, 174; BayObLG U. v. 09.04.1981 – RReg 5 St 53/81 – NJW 1981, 1745 (Anm. Geppert JK 1981 StGB § 289/1; Bohnert JuS 1982, 256; Otto JR 1982, 32).

  1289. 1289.

    S. Rinio DAR 1998, 297 (298).

  1290. 1290.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 1016 f.

  1291. 1291.

    Hierzu Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 289 Rn. 5; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 25.03.1930 – IV 4/30 – RGSt 64, 77.

  1292. 1292.

    Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 289 Rn. 1 („auf Grund teleologischer Erwägungen“).

  1293. 1293.

    Z. B. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 289 Rn. 5.

  1294. 1294.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 289 Rn. 2; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 08.05.1888 – 1013/88 – RGSt 17, 358.

  1295. 1295.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 1019.

  1296. 1296.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 1020; aus der Rspr. vgl. OLG Braunschweig U. v. 06.01.1961 – Ss 233/60 – NJW 1961, 1274.

  1297. 1297.

    Hierzu Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 289 Rn. 3 f.; Laubenthal JA 1990, 38; Otto Jura 1992, 666; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 13.02.1894 – 4648/93 – RGSt 25, 115; RG U. v. 14.04.1904 – 5794/03 – RGSt 37, 118; RG U. v. 10.10.1905 – 154/05 – RGSt 38, 174; RG U. v. 25.03.1930 – IV 4/30 – RGSt 64, 77.

  1298. 1298.

    Z. B. Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 289 Rn. 4.

  1299. 1299.

    Laubenthal JA 1990, 38 (42).

  1300. 1300.

    Hoyer, in: SK, 1999, 48. Lfg., 6. Aufl., § 289 Rn. 9.

  1301. 1301.

    Rotsch, Die Klausur im Ersten Staatsexamen, 2003, S. 389.

  1302. 1302.

    Hierzu Rotsch, Die Klausur im Ersten Staatsexamen, 2003, S. 389 f.

  1303. 1303.

    S.o.

  1304. 1304.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 289 Rn. 9; Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 289 Rn. 3.

  1305. 1305.

    Schünemann, in: LK, 12. Aufl. 2008, § 289 Rn. 14.

  1306. 1306.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 289 Rn. 5; aus der Rspr. vgl. OLG Düsseldorf U. v. 22.08.1988 – 5 Ss 231/88 – 195/88 I – NJW 1989, 115.

  1307. 1307.

    Anders aber die ganz h.M., s. nur Hoyer, in: SK, 1999, 48. Lfg., 6. Aufl., § 289 Rn. 14.

  1308. 1308.

    S. nur Maier, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 289 Rn. 22.

  1309. 1309.

    Maier, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 289 Rn. 2.

  1310. 1310.

    Wohlers, in: NK, 2005, § 289 Rn. 15.

  1311. 1311.

    S. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 289 Rn. 12; aus der Rspr. vgl. OLG Braunschweig U. v. 06.01.1961 – Ss 233/60 – NJW 1961, 1274; OLG Düsseldorf U. v. 22.08.1988 – 5 Ss 231/88 – 195/88 I – NJW 1989, 115.

  1312. 1312.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 289 Rn. 12.

  1313. 1313.

    S. z. B. Hoyer, in: SK, 1999, 48. Lfg., 6. Aufl., § 289 Rn. 13; Gaede, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 289 Rn. 4.

  1314. 1314.

    So ist vor allem der Entwurf des § 283a EGStGB 1974 nicht Gesetz geworden, hierzu Hoyer, in: SK, 1999, 48. Lfg., 6. Aufl., § 289 Rn. 13.

  1315. 1315.

    So Schünemann, in: LK, 12. Aufl. 2008, § 289 Rn. 24.

  1316. 1316.

    Maier, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 289 Rn. 20.

  1317. 1317.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 1027; zur Rspr. s.o.

  1318. 1318.

    OLG Braunschweig U. v. 06.01.1961 – Ss 233/60 – NJW 1961, 1274, dessen Leitsatz („Entgegen der herrschenden Meinung genügt hinsichtlich der Rechtswidrigkeit der Wegnahme der Kaufsache bedingter Vorsatz des Wegnehmenden.“) allerdings missverständlich weit geraten ist; Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 1027.

  1319. 1319.

    Hierzu Geerds FS Welzel 1974, 841; Ranft Jura 1985, 393; Seier ZStW 1993, 321; Geppert Jura 1998, 382; Rönnau JR 1998, 441.

  1320. 1320.

    S. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 695; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 06.02.1933 – II 1427/32 – RGSt 67, 108; BGH U. v. 19.12.1950 – 4 StR 14/50 – NJW 1951, 204; BGH U. v. 29.04.1958 – 1 StR 135/58 – BGHSt 11, 398 = NJW 1958, 1149; OLG Koblenz U. v. 11.03.1965 – (1) Ss 71/65 – NJW 1966, 1669, BGH U. v. 15.01.1974 – 5 StR 602/73 – BGHSt 25, 261 = NJW 1974, 568 (Anm. Schroeder JR 1975, 71); BGH U. v. 20.04.1988 – 2 StR 88/88 – BGHSt 35, 261 = NJW 1988, 3025 = NStZ 1988, 363 = StV 1989, 298 (Anm. Ranft StV 1989, 301).

  1321. 1321.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 265 Rn. 2.

  1322. 1322.

    Hellmann, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 265 Rn. 15.

  1323. 1323.

    Wohlers/Mühlbauer, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 265 Rn. 25.

  1324. 1324.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 265 Rn. 3.

  1325. 1325.

    H.M., Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 265 Rn. 3; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 25.05.1925 – III 143/25 – RGSt 59, 247; RG U. v. 06.02.1933 – II 1427/32 – RGSt 67, 108; BGH U. v. 01.12.1955 – 3 StR 399/55 – BGHSt 8, 343 = NJW 1956, 430; BGH U. v. 20.04.1988 – 2 StR 88/88 – BGHSt 35, 261 = NJW 1988, 3025 = NStZ 1988, 363 = StV 1989, 298 (Anm. Ranft StV 1989, 301).

  1326. 1326.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 265 Rn. 3; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 25.10.1983 – 1 StR 682/83 – BGHSt 32, 137 = NJW 1984, 443 = NStZ 1984, 118 = StV 1984, 204 (Anm. Keller JR 1984, 434; Meurer JuS 1985, 443).

  1327. 1327.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 265 Rn. 3.

  1328. 1328.

    Wohlers/Mühlbauer, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 265 Rn. 15.

  1329. 1329.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 265 Rn. 4; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 09.07.1954 – 1 StR 677/53 – BGHSt 6, 251 = NJW 1954, 1576.

  1330. 1330.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 699.

  1331. 1331.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 699.

  1332. 1332.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 265 Rn. 5.

  1333. 1333.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 265 Rn. 13.

  1334. 1334.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 265 Rn. 7.

  1335. 1335.

    S. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 701.

  1336. 1336.

    Zur früheren Rechtslage Wagner JuS 1978, 161; Meurer JuS 1985, 443; Küper NStZ 1993, 313; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 19.10.1934 – 1 D 910/34 – RGSt 69, 1; RG U. v. 06.12.1934 – 3 D 1208/34 – RGSt 68, 430; OLG Celle U. v. 08.03.1950 – Ss 25/50 – SJZ 1950, 682 (Anm. Bockelmann SJZ 1950, 683); BGH U. v. 15.01.1974 – 5 StR 602/73 – BGHSt 25, 261 = NJW 1974, 568 (Anm. Schroeder JR 1975, 71); BGH U. v. 07.09.1976 – 1 StR 390/76 – NJW 1976, 2271 (Anm. Blei JA 1977, 45; Hassemer JuS 1977, 195; Gössel JR 1977, 391; Wagner JuS 1978, 161); BGH B. v. 25.08.1983 – 4 StR 483/83 – StV 1983, 504; BGH U. v. 29.01.1986 – 2 StR 700/85 – NJW 1986, 2265 = NStZ 1986, 314 (Anm. Otto JK 1986 StGB § 265/2); BGH B. v. 14.07.1987 – 1 StR 290/87 – NStZ 1987, 505 = StV 1988, 65 und 1989, 298 (Anm. Ranft StV 1989, 301); BGH U. v. 08.06.1988 – 3 StR 94/88 – StV 1989, 299 (Anm. Ranft StV 1989, 301); BGH B. v. 24.08.1988 – 2 StR 324/88 – BGHSt 35, 325 = NJW 1989, 595 = NStZ 1989, 23 = StV 1989, 301 (Anm. Geerds Jura 1989, 294; Ranft StV 1989, 301); BGH U. v. 13.11.1991 – 3 StR 117/91 – NJW 1992, 1635 = NStZ 1992, 181 = StV 1992, 146.

  1337. 1337.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 701; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 15.03.2007 – 3 StR 454/06 – BGHSt 51, 236 = NJW 2007, 2130 = NStZ 2007, 640 = StV 2007, 581 (Anm. Geppert JK 2007 StGB § 306b/3; Bosch JA 2007, 743; LL 2007, 605; RÜ 2007, 425; RA 2007, 387; famos 8/2007; Radtke NStZ 2007, 642; Dehne-Niemann Jura 2008, 530).

  1338. 1338.

    H.M., Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 265 Rn. 13; a.A. Wohlers/Mühlbauer, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 265 Rn. 32.

  1339. 1339.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 704; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 23.09.1999 – 4 StR 700/98 – BGHSt 45, 211 = NJW 2000, 226 = StV 2000, 133 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 78; Otto JK 2000 StGB § 306b/1; Kudlich JA 2000, 361; Martin JuS 2000, 503; LL 2000, 479; RÜ 2000, 71; RA 2000, 99; Radtke JR 2000, 428; Rönnau JuS 2001, 328); BGH U. v. 21.09.2011 – 1 StR 95/11 – NStZ 2012, 39 = NStZ-RR 2012, 46 (Anm. Satzger JK 2012 StGB § 306a I Nr. 1/8; LL 2012, 186; RÜ 2012, 27; RA 2012, 48).

  1340. 1340.

    Hierzu Bock JA 2017, 357.

  1341. 1341.

    H.M., Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 265a Rn. 1; Valerius, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 265a Rn. 1; aus der Rspr. vgl. BayObLG U. v. 08.01.1986 – 3 StR 457/85 – NJW 1986, 1504; OLG Hamburg U. v. 03.06.1987 – 1 Ss 67/87 – NJW 1987, 2688 = NStZ 1987, 413 und 1988, 221 (Anm. Fischer NJW 1988, 1828; Albrecht NStZ 1988, 222); AG Lübeck U. v. 19.10.1987 – 751 Js 22352/87 – NJW 1989, 467 = StV 1989, 22; OLG Stuttgart U. v. 10.03.1989 – 1 Ss 635/88 – NJW 1990, 924 = NStZ 1991, 41 (Anm. Fischer NStZ 1991, 41); OLG Hamburg U. v. 18.12.1990 – 2a Ss 119/90 – NStZ 1991, 587 (Anm. Alwart NStZ 1991, 588; Schall JR 1992, 1); BayObLG U. v. 23.02.1995 – 3 St RR 149/94; BVerfG B. v. 09.02.1998 – 2 BvR 1907/97 – NJW 1998, 1135; OLG Koblenz B. v. 11.10.1999 – 2 Ss 250/99 – NJW 2000, 86 (Anm. RA 2000, 35; LL 2000, 183; Kudlich NStZ 2001, 90); OLG Düsseldorf B. v. 30.03.2000 – 2b Ss 54/00 – 31/00 I – NJW 2000, 2120 = StV 2001, 112 (Anm. Geppert JK 2000 StGB § 265a/2; Martin JuS 2000, 1126; RA 2000, 463); OLG Frankfurt U. v. 16.01.2001 – 2 Ss 365/00 – NStZ-RR 2001, 269 (Anm. RA 2001, 544; famos 10/2001); OLG Koblenz B. v. 17.05.2011 – 2 Ss 12/11 – NStZ-RR 2011, 246.

  1342. 1342.

    Valerius, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 265a Rn. 1; Wohlers/Mühlbauer, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 265a Rn. 1.

  1343. 1343.

    Zu in der vorherigen Rspr. aufgetretenen Lücken s. RG U. v. 30.10.1908 – II 846/08 – RGSt 42, 40 (nicht kontrollierte unentgeltliche Fahrt mit der Eisenbahn); RG U. v. 18.12.1933 – 2 D 462/33 – RGSt 68, 65 (Missbrauch öffentlicher Münzfernsprecher durch die Verwendung breitgeklopfter Zweipfennigstücke anstatt der vorgesehenen Zehnpfennigstücke).

  1344. 1344.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 265a Rn. 1; Valerius, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 265a Rn. 2 (zur Normhistorie Rn. 2.1); aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Düsseldorf B. v. 30.03.2000 – 2b Ss 54/00 – 31/00 I – NJW 2000, 2120 = StV 2001, 112 (Anm. Geppert JK 2000 StGB § 265a/2; Martin JuS 2000, 1126; RA 2000, 463); OLG Frankfurt U. v. 16.01.2001 – 2 Ss 365/00 – NStZ-RR 2001, 269 (Anm. RA 2001, 544; famos 10/2001); BGH B. v. 08.01.2009 – 4 StR 117/08 – BGHSt 53, 122 = NJW 2009, 1091 = NStZ 2009, 211 = StV 2009, 358 (Anm. Satzger JK 2009 StGB § 265a/4; Bosch JA 2009, 469; LL 2009, 472; RÜ 2009, 234; RA 2009, 214; Zschieschack/Rau JR 2009, 244; Alwart JZ 2009, 478; Gaede HRRS 2009, 69; Nitz jurisPR-StrafR 5/2009 Anm. 3; Roggan Jura 2012, 299); OLG Celle U. v. 27.01.2009 – 32 Ss 159/08.

  1345. 1345.

    S. etwa Wohlers/Mühlbauer, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 265a Rn. 4 ff.

  1346. 1346.

    BVerfG B. v. 09.02.1998 – 2 BvR 1907/97 – NJW 1998, 1135.

  1347. 1347.

    Hierzu Valerius, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 265a Rn. 2.3; aus der Rspr. vgl. KG U. v. 09.12.2003 – (5) 1 Ss 404/03 – StV 2004, 383; OLG Stuttgart B. v. 09.02.2006 – 1 Ss 575/05 – NJW 2006, 1222 = NStZ 2007, 37; KG B. v. 31.05.2006 – 1 Ss 65/06 – StV 2007, 35; BGH B. v. 15.11.2007 – 4 StR 400/07 – BGHSt 52, 84 = NJW 2008, 672 (Anm. Jahn JuS 2008, 371); OLG Hamm B. v. 10.01.2008 – 3 Ss 491/07 – NStZ-RR 2009, 73; OLG Brandenburg B. v. 26.03.2009 – 5 StR 74/09 – NStZ-RR 2009, 205; OLG München U. v. 09.06.2009 – 5 St RR 128/09; OLG Koblenz B. v. 17.05.2011 – 2 Ss 12/11 – NStZ-RR 2011, 246; OLG Naumburg B. v. 28.06.2011 – 2 Ss 68/11; OLG Naumburg B. v. 12.03.2012 – 2 Ss 157/11 – StV 2012, 734.

  1348. 1348.

    Hellmann, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 265a Rn. 18; aus der Rspr. vgl. LG Freiburg U. v. 19.11.2008 – 7 Ns 150 Js 4282/08.

  1349. 1349.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 709; aus der Rspr. vgl. AG Lichtenfels U. v. 17.03.1980 – Ds 3 Js 7267/79 a, b jug. – NJW 1980, 2206 (Anm. Seier JA 1980, 680; Geppert JK 1981 StGB § 265a/1; Schulz NJW 1981, 1351); OLG Koblenz U. v. 24.06.1982 – 1 Ss 267/82 – NJW 1984, 2424; AG Gießen U. v. 24.05.1985 – 53 Ls 9 Js 17148/84 – NJW 1985, 2283 (Anm. Sonnen JA 1985, 605); BayObLG U. v. 20.11.1986 – RReg. 3 St 146/86 – NJW 1987, 663 = StV 1987, 204 (Anm. Geppert JK 1987 StGB § 263a/1; Otto JR 1987, 221); OLG Saarbrücken U. v. 30.06.1988 – 1 Ws 208/88 (Anm. Wenzel DAR 1989, 455); LG Freiburg B. v. 17.04.1990 – IV Qs 33/90 – NJW 1990, 2635 = NStZ 1990, 343 (Anm. Hildner NStZ 1990, 598; Bühler NStZ 1991, 343); LG Ravensburg U. v. 27.08.1990 – Qs 206/90 – StV 1991, 214 (Anm. Herzog StV 1991, 215); OLG Celle B. v. 06.05.1996 – 3 Ss 21/96 – NJW 1997, 1518 = StV 1997, 79 (Anm. Biletzki JA 1997, 749; Martin JuS 1997, 947; Hilgendorf JR 1997, 347; Mitsch JuS 1998, 307); OLG Düsseldorf B. v. 29.10.1998 – 5 Ss 369/98 – 90/98 I – NJW 1999, 3208 = NStZ 1999, 248 = StV 1999, 154 (Anm. LL 1999, 297); OLG Düsseldorf B. v. 29.07.1999 – 5 Ss 291/98 – 71/98 I – NJW 2000, 158 (Anm. Geppert JK 2000 StGB § 242/20; Biletzki JA-R 2000, 79; Martin JuS 2000, 406; LL 2000, 260; RÜ 2000, 67; RA 2000, 55; Biletzki NStZ 2000, 424; Otto JR 2000, 214; Kudlich JuS 2001, 20).

  1350. 1350.

    S.o.

  1351. 1351.

    Vgl. Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 265a Rn. 6; Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 265a Rn. 4.

  1352. 1352.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 708.

  1353. 1353.

    Kasuistik mit Beispielen und Gegenbeispielen bei Valerius, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 265a Rn. 4.1, 4.2.

  1354. 1354.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 265a Rn. 11.

  1355. 1355.

    Z. B. Hoyer, in: SK-StGB, 147. Lfg. 2014, § 265a Rn. 11; AG Lichtenfels U. v. 17.03.1980 – Ds 3 Js 7267/79 a, b jug. – NJW 1980, 2206 (Anm. Seier JA 1980, 680; Geppert JK 1981 StGB § 265a/1; Schulz NJW 1981, 1351).

  1356. 1356.

    S. Wohlers/Mühlbauer, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 265a Rn. 12.

  1357. 1357.

    S. Wohlers/Mühlbauer, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 265a Rn. 14 ff.

  1358. 1358.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 265a Rn. 13; Valerius, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 265a Rn. 4.2; aus der Rspr. vgl. OLG Saarbrücken U. v. 30.06.1988 – 1 Ws 208/88 (Anm. Wenzel DAR 1989, 455).

  1359. 1359.

    S. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 710 f., 714, 716, 720; Hellmann, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 265a Rn. 14 ff.

  1360. 1360.

    Ganz h.M.; s. Valerius, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 265a Rn. 16; Hellmann, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 265a Rn. 17; Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 265a Rn. 8; anders noch OLG Stuttgart U. v. 19.10.1962 – 1 Ss 722/62.

  1361. 1361.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 710; aus der Rspr. vgl. OLG Karlsruhe B. v. 21.01.2009 – 2 Ss 155/08 – NJW 2009, 1287 = NStZ 2009, 390 = StV 2009, 474 (Anm. LL 2009, 477).

  1362. 1362.

    Näher Wohlers/Mühlbauer, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 265a Rn. 48.

  1363. 1363.

    S. z. B. Valerius, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 265a Rn. 17; Hellmann, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 265a Rn. 24; aus der Rspr. vgl. AG Lichtenfels U. v. 17.03.1980 – Ds 3 Js 7267/79 a, b jug. – NJW 1980, 2206 (Anm. Seier JA 1980, 680; Geppert JK 1981 StGB § 265a/1; Schulz NJW 1981, 1351); OLG Stuttgart U. v. 10.03.1989 – 1 Ss 635/88 – NJW 1990, 924 = NStZ 1991, 41 (Anm. Fischer NStZ 1991, 41); BVerfG B. v. 09.02.1998 – 2 BvR 1907/97 – NJW 1998, 1135.

  1364. 1364.

    S.o. E; s. auch Schlüchter NStZ 1988, 53; Füllkrug/Schnell wistra 1988, 177; Achenbach Jura 1991, 225.

  1365. 1365.

    Wohlers/Mühlbauer, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 265a Rn. 47.

  1366. 1366.

    Wohlers/Mühlbauer, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 265a Rn. 31; näher Schroth NJW 1981, 729; Huff NStZ 1985, 438; aus der Rspr. vgl. AG Hamburg U. v. 22.01.1986 – 149 Ds/73 Js 254/85 – NJW 1986, 945 und 1988, 3288 (Anm. Huff NJW 1986, 902); AG-Berlin-Tiergarten U. v. 18.04.1986 – 264 Ds 84/85 – NJW 1987, 854 = NStZ 1987, 122 (Anm. Schneider NStZ 1987, 123); OLG Hamburg U. v. 07.11.1986 – 1 Ss 168/86 – NJW 1987, 336.

  1367. 1367.

    Valerius, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 265a Rn. 5.

  1368. 1368.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 265a Rn. 18.

  1369. 1369.

    Hierzu Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 265a Rn. 18; näher Oğlakcıoğlu JA 2011, 588.

  1370. 1370.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 265a Rn. 18.

  1371. 1371.

    Hellmann, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 265a Rn. 31; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 31.03.2004 – 1 StR 482/03 – NStZ 2005, 213 = StV 2004, 488 (Anm. RA 2004, 517; LL 2005, 378).

  1372. 1372.

    S. Valerius, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 265a Rn. 19.

  1373. 1373.

    Hellmann, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 265a Rn. 30; aus der Rspr. vgl. OLG Karlsruhe B. v. 26.07.2003 – 3 Ws 134/02 – NStZ 2004, 333 = StV 2003, 168 (Anm. LL 2003, 422; RÜ 2003, 215; Otto JK 2005 StGB § 263a/14); BGH B. v. 31.03.2004 – 1 StR 482/03 – NStZ 2005, 213 = StV 2004, 488 (Anm. RA 2004, 517; LL 2005, 378).

  1374. 1374.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 715.

  1375. 1375.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 265a Rn. 8.

  1376. 1376.

    H.M., Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 265a Rn. 20.

  1377. 1377.

    H.M., Valerius, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 265a Rn. 7.

  1378. 1378.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 715 f.; näher Bilda MDR 1969, 434; Alwart JZ 1986, 563; Ranft Jura 1993, 84; Hauf DRiZ 1995, 15; Hinrichs NJW 2001, 932; Ellbogen JuS 2005, 20; Exner JuS 2009, 990; Oğlakcıoğlu JA 2011, 588; Putzke/Putzke JuS 2012, 500; Preuß ZJS 2013, 257 und 355; Alwart ZIS 2016, 534; Lorenz/Sebastian KriPoZ 2017, 352; aus der Rspr. vgl. zuletzt KG B. v. 02.03.2011 – (4) 1 Ss 32/11 (19/11) – NJW 2011, 2600 (Anm. Jahn JuS 2011, 1042); OLG Hamm B. v. 10.03.2011 – 5 RVs 1/11 – NStZ-RR 2011, 206; LG Dresden B. v. 12.05.2011 – 3 Qs 40/11; OLG Koblenz B. v. 17.05.2011 – 2 Ss 12/11 – NStZ-RR 2011, 246; OLG Hamm B. v. 02.02.2012 – 3 RVs 4/12 – NJW 2012, 1239; OLG Naumburg B. v. 12.03.2012 – 2 Ss 157/11 – StV 2012, 734; OLG Köln B. v. 02.09.2015 – 1 RVs 118/15 – NStZ-RR 2016, 92 (Anm. LL 2016, 101; famos 10/2016; Satzger Jura 2017, 362).

  1379. 1379.

    S.o.

  1380. 1380.

    (Krit.) Übersicht bei Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 265a Rn. 20 f.; Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 265a Rn. 7.

  1381. 1381.

    S. nur Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 265a Rn. 9 ff.

  1382. 1382.

    Ausführlich BGH B. v. 08.01.2009 – 4 StR 117/08 – BGHSt 53, 122 (126 f.).

  1383. 1383.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 710, 714, 719 f.

  1384. 1384.

    BVerfG B. v. 09.02.1998 – 2 BvR 1907/97 – NJW 1998, 1135.

  1385. 1385.

    S. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 716; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Hamm B. v. 10.03.2011 – 5 RVs 1/11 – NStZ-RR 2011, 206; OLG Köln B. v. 02.09.2015 – 1 RVs 118/15 – NStZ-RR 2016, 92 (Anm. LL 2016, 101; famos 10/2016; Satzger Jura 2017, 362).

  1386. 1386.

    Wohlers/Mühlbauer, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 265a Rn. 26.

  1387. 1387.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 265a Rn. 8.

  1388. 1388.

    Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 265a Rn. 11; aus der Rspr. vgl. AG Lübeck U. v. 19.10.1987 – 751 Js 22352/87 – NJW 1989, 467 = StV 1989, 22; BayObLG U. v. 23.02.1995 – 3 St RR 149/94; AG Berlin-Tiergarten U. v. 16.05.2008 – (286 Ds) 110 PLs 1396/06 (58/07) – StV 2008, 647; KG B. v. 15.03.2012 – (4) 121 Ss 113/12 (149/12).

  1389. 1389.

    H.M., Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 265a Rn. 15; aus der Rspr. vgl. OLG Frankfurt B. v. 20.07.2010 – 1 Ss 336/08 – NJW 2010, 3107 (Anm. RA 2010, 681; Krumm NJW 2010, 3109); OLG Hamm B. v. 10.03.2011 – 5 RVs 1/11 – NStZ-RR 2011, 206; OLG Koblenz B. v. 17.05.2011 – 2 Ss 12/11 – NStZ-RR 2011, 246.

  1390. 1390.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 265a Rn. 23; Hellmann, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 265a Rn. 40; aus der Rspr. (aber zum WaffG) vgl. BGH B. v. 22.02.1991 – 1 StR 44/91 – BGHSt 37, 330 = NJW 1991, 2715 = NStZ 1991, 340 (Anm. Hinze NStZ 1992, 287).

  1391. 1391.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 265a Rn. 23; Hellmann, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 265a Rn. 40; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 03.03.1982 – 2 StR 649/81 – BGHSt 31, 1 = NJW 1982, 1655 = NStZ 1982, 465.

  1392. 1392.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 719; aus der Rspr. vgl. OLG Saarbrücken U. v. 30.06.1988 – 1 Ws 208/88 (Anm. Wenzel DAR 1989, 455).

  1393. 1393.

    Valerius, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 265a Rn. 9.

  1394. 1394.

    S. Gern/Schneider NZV 1988, 129; zum Parken auf einem Behindertenparkplatz Mitsch NZV 2012, 153.

  1395. 1395.

    Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 265a Rn. 5.

  1396. 1396.

    Hellmann, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 265a Rn. 41.

  1397. 1397.

    Zu § 123 StGB s. bei den Nichtvermögensdelikten; aus der Rspr. vgl. OLG Hamburg U. v. 04.12.1980 – 1 Ss 232/80 – NJW 1981, 1281 (Anm. Schmid JR 1981, 391).

  1398. 1398.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 265a Rn. 24.

  1399. 1399.

    S. Hellmann, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 265a Rn. 42, 44; näher (a.A.) Rinio DAR 1998, 297; aus der Rspr. vgl. AG München U. v. 20.05.2011 – 163 C 5295/11.

  1400. 1400.

    Hierzu Wohlers/Mühlbauer, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 265a Rn. 76.

  1401. 1401.

    Z. B. Hellmann, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 265a Rn. 42.

  1402. 1402.

    Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 265a Rn. 11.

  1403. 1403.

    Hierzu Valerius, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 265a Rn. 10 ff.; aus der Rspr. vgl. OLG Hamburg U. v. 04.12.1980 – 1 Ss 232/80 – NJW 1981, 1281 (Anm. Schmid JR 1981, 391); OLG Koblenz B. v. 11.10.1999 – 2 Ss 250/99 – NJW 2000, 86 (Anm. RA 2000, 35; LL 2000, 183; Kudlich NStZ 2001, 90); OLG Karlsruhe B. v. 21.01.2009 – 2 Ss 155/08 – NJW 2009, 1287 = NStZ 2009, 390 = StV 2009, 474 (Anm. LL 2009, 477).

  1404. 1404.

    S. auch Wessels/Hillenkamp, BT 2, 40. Aufl. 2017, Rn. 680; aus der Rspr. vgl. BayObLG B. v. 21.02.1969 – RReg. 3 a St 16/69 – NJW 1969, 1042 (Anm. Hassemer JuS 1969, 392).

  1405. 1405.

    Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 265a Rn. 14; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 23.02.1961 – 4 StR 7/61 – BGHSt 16, 1 = NJW 1961, 1172 (Anm. Bähr JuS 1961, 265; Welzel NJW 1962, 20; Fahl JA 1997, 110); OLG Düsseldorf U. v. 14.03.1983 – 5 Ss 543/82 – 8/83 I – NJW 1983, 2341 (Anm. Geilen JK 1983 StGB § 274/2; Puppe JR 1983, 429); OLG Düsseldorf B. v. 20.11.1989 – 2 Ss 377/89 – 77/89 III – NJW 1990, 924.

  1406. 1406.

    S. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 265a Rn. 26; Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 265a Rn. 14.

  1407. 1407.

    So auch Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 265a Rn. 8.

  1408. 1408.

    Zu § 266 StGB Heinitz FS Mayer 1966, 433; Sax JZ 1977, 663, 702 und 743; Kohlmann JA 1980, 228; Labsch Jura 1987, 343 und 411; Dierlamm NStZ 1997, 534; Seier/Martin JuS 2001, 874; Kargl ZStW 2001, 565; Seier FS Geilen 2003, 145; Schünemann NStZ 2006, 196; Saliger HRRS 2006, 10; Saliger JA 2007, 326; Rönnau ZStW 2007, 887; Albrecht FS Hamm 2008, 1; Perron GA 2009, 219; Beulke FS Eisenberg 2009, 245; Murmann Jura 2010, 561; Rönnau ZStW 2010, 299; Mitsch JuS 2011, 97; Rönnau StV 2011, 753; Schünemann ZIS 2012, 183; Schünemann FS Frisch 2013, 837; Jahn/Ziemann ZIS 2016, 552.

  1409. 1409.

    S. Hoyer, in: SK-StGB, 123. Lfg. 2010, § 266 Rn. 1 ff.; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 27.07.2017 – 3 StR 490/16 – StV 2017, 34.

  1410. 1410.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 266 Rn. 12 f.; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 13.09.2010 – 1 StR 220/09 (Beeinflussung von Betriebsratswahlen: Siemens/AUB) – BGHSt 55, 288 = NJW 2011, 88 = NStZ 2011, 37 = StV 2011, 25 (Anm. Jahn JuS 2011, 183; Bittmann NJW 2011, 96; Brand JR 2011, 400; Tierel jurisPR-StrafR 5/2011 Anm. 4; Kraatz wistra 2011, 447); OLG Rostock B. v. 27.09.2012 – I Ws 133/12.

  1411. 1411.

    BVerfG B. v. 10.03.2009 – 2 BvR 1980/07 – NJW 2009, 2370 = NStZ 2009, 560 = StV 2010, 70 (Anm. Jahn JuS 2009, 859; RA 2009, 521; Peglau jurisPR-StrafR 10/2009 Anm. 2; Fischer StV 2010, 95; Steinberg/Dinter JR 2011, 224); BVerfG B. v. 23.06.2010 – 2 BvR 2559/08 (Siemens) – BVerfGE 126, 170 = NJW 2010, 3209 = NStZ 2010, 626 = StV 2010, 564 (Anm. Saliger NJW 2010, 3195; Becker HRRS 2010, 383; Leplow wistra 2010, 475; Böse Jura 2011, 617; Satzger JK 2011 StGB § 266 I/36; Kudlich JA 2011, 66; Beckemper ZJS 2011, 88; LL 2011, 33; famos 1/2011; Krüger NStZ 2011, 369; Safferling NStZ 2011, 376; Kuhlen JR 2011, 246; Kraatz JR 2011, 434; Saliger ZIS 2011, 902; Schlösser HRRS 2011, 254; Boetticher jurisPR-StrafR 7/2011 Anm. 1; Schulz FS Roxin 2011, 305; Hüls NZWiSt 2012, 12; Neumann FS Beulke 2015, 197); BVerfG B. v. 01.11.2012 – 2 BvR 1235/11 (Schäch) – NJW 2013, 365 = StV 2013, 80 (Anm. Steinert HRRS 2014, 58); vgl. auch Krell ZStW 2014, 902.

  1412. 1412.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 855; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 10.11.1959 – 5 StR 337/59 – BGHSt 13, 330 = NJW 1960, 158 (Anm. Schröder JR 1960, 105); BGH B. v. 12.07.1994 – 1 StR 300/94 – StV 1995, 73; KG B. v. 04.11.2014 – 2 Ws 298/14 – 161 AR 16/14 (Anm. Helck jurisPR-Compl 1/2015 Anm. 5); BGH B. v. 26.11.2015 – 3 StR 17/15 (Nürburgring) – BGHSt 61, 48 = NJW 2016, 2585 = StV 2017, 104 (Anm. Saliger/Schweiger NJW 2016, 2600; Schlösser StV 2017, 123; Rönnau/Becker JR 2017, 204).

  1413. 1413.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 856; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 21.12.2005 – 3 StR 470/04 (Mannesmann) – BGHSt 50, 331 = NJW 2006, 522 = NStZ 2006, 214 = StV 2006, 301 (Anm. Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 8 Rn. 18 ff.; Kudlich JA 2006, 171; Jahn JuS 2006, 379; RÜ 2006, 147; RA 2006, 161; famos 2/2006; Ransiek NJW 2006, 814; Rönnau NStZ 2006, 218; Krause StV 2006, 307; Vogel/Hocke JZ 2006, 568; Hohn wistra 2006, 161).

  1414. 1414.

    S. nur Hoyer, in: SK-StGB, 123. Lfg. 2010, § 266 Rn. 27 ff.

  1415. 1415.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266 Rn. 20; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 01.04.2008 – 3 StR 493/07.

  1416. 1416.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 185; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 23.08.1995 – 5 StR 371/95 – BGHSt 41, 224 = NJW 1996, 65 = NStZ 1996, 81 = StV 1996, 34 (Anm. Otto JK 1996 StGB § 266/12; Schmidt JuS 1996, 364; Sowada JR 1997, 28); BGH B. v. 01.04.2008 – 3 StR 493/07; BGH B. v. 31.07.2009 – 2 StR 95/09 – BGHSt 54, 52 = NJW 2009, 3666 = NStZ 2010, 89 = StV 2010, 74 (Anm. Leimenstoll ZIS 2010, 143).

  1417. 1417.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 889; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 16.08.2016 – 4 StR 163/16 – NJW 2016, 3253 = NStZ 2017, 32 (Anm. RÜ 2016, 781; Hoven NJW 2016, 3213; Hinderer StraFo 2016, 481; Neuhöfer/Reschke jurisPR-Compl 6/2016 Anm. 2; Bosch Jura 2017, 245; Sebastian/Lorenz JZ 2017, 876; Schneider HRRS 2017, 231; Ambrosy jurisPR-StrafR 4/2017 Anm. 2; Waßmer/Zeller wistra 2017, 71; Wengenroth/Wallerstorfer NZWiSt 2017, 157; Leimenstoll MedR 2017, 96; Steinhilper MedR 2017, 138); BGH U. v. 09.11.2016 – 5 StR 313/15 – BGHSt 61, 305 (Anm. Bittmann wistra 2017, 121); BGH U. v. 21.02.2017 – 1 StR 296/16 – NJW 2018, 177 (Anm. Eisele NJW 2018, 180).

  1418. 1418.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 266 Rn. 31; aus der Rspr. vgl. LG Mainz B. v. 13.11.2000 – 1 Qs 257/00 – NJW 2001, 906 = StV 2001, 296 (Anm. RA 2001, 350; Tholl wistra 2001, 473); BGH B. v. 03.08.2005 – 2 StR 202/05 – NStZ 2006, 38 (Anm. Satzger JK 2006 StGB § 266/28); BGH B. v. 03.05.2012 – 2 StR 446/11 – NStZ 2013, 40 = StV 2013, 86.

  1419. 1419.

    Hoyer, in: SK-StGB, 123. Lfg. 2010, § 266 Rn. 29 („Gesamtbetrachtungslehre der Rspr.“); aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 01.04.2008 – 3 StR 493/07.

  1420. 1420.

    S. Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 266 Rn. 35a; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 26.11.2015 – 3 StR 17/15 (Nürburgring) – BGHSt 61, 48 = NJW 2016, 2585 = StV 2017, 104 (Anm. Saliger/Schweiger NJW 2016, 2600; Schlösser StV 2017, 123; Rönnau/Becker JR 2017, 204).

  1421. 1421.

    Hierzu Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 266 Rn. 23a; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 13.12.1994 – 1 StR 622/94 – NStZ 1995, 233 = StV 1995, 302 (Anm. Sonnen JA 1995, 627); BGH U. v. 04.04.2001 – 1 StR 528/00 – NStZ 2001, 545 = StV 2002, 142; BGH U. v. 23.05.2002 – 1 StR 372/01 – BGHSt 47, 295 = NJW 2002, 2801 = NStZ 2002, 648 = StV 2003, 500 (Anm. RÜ 2002, 459; Michalke NJW 2002, 3381; Otto JK 2003 StGB § 266/23 und § 331/7; Rönnau JuS 2003, 232; Korte NStZ 2003, 156; Kindhäuser/Goy NStZ 2003, 291; Kuhlen JR 2003, 231; Ambos JZ 2003, 345; Tholl wistra 2003, 181; Mansdörfer wistra 2003, 211).

  1422. 1422.

    Hierzu bzgl. § 266 StGB Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 888.

  1423. 1423.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 11; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 08.05.1951 – 1 StR 171/51 – BGHSt 1, 186; BGH U. v. 24.06.1952 – 1 StR 153/52 – BGHSt 3, 32; OLG Celle U. v. 30.07.1958 – 1 Ss 181/58 – NJW 1959, 496; BGH U. v. 29.11.1983 – 5 StR 616/83 – NStZ 1984, 119 = StV 1984, 119 und 205.

  1424. 1424.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 36, 36a; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 11.12.2014 – 3 StR 265/14 (Konzept „Wahlsieg 2006“) – BGHSt 60, 94 = NJW 2015, 1618 = NStZ-RR 2016, 14 = StV 2015, 439 (Anm. Altenburg NJW 2015, 1624; Bock ZIS 2016, 67); OLG Hamm B. v. 12.03.2015 – 1 RVs 15/15 – NStZ-RR 2015, 213 (Anm. Jäger JA 2015, 629; RÜ 2015, 374); BGH B. v. 26.11.2015 – 3 StR 17/15 (Nürburgring) – BGHSt 61, 48 = NJW 2016, 2585 = StV 2017, 104 (Anm. Saliger/Schweiger NJW 2016, 2600; Schlösser StV 2017, 123; Rönnau/Becker JR 2017, 204); OLG Hamm B. v. 30.06.2016 – 4 RVs 58/16 (Anm. Schumacher NZWiSt 2016, 485); BGH B. v. 16.08.2016 – 4 StR 163/16 – NJW 2016, 3253 = NStZ 2017, 32 (Anm. RÜ 2016, 781; Hoven NJW 2016, 3213; Hinderer StraFo 2016, 481; Neuhöfer/Reschke jurisPR-Compl 6/2016 Anm. 2; Bosch Jura 2017, 245; Sebastian/Lorenz JZ 2017, 876; Schneider HRRS 2017, 231; Ambrosy jurisPR-StrafR 4/2017 Anm. 2; Waßmer/Zeller wistra 2017, 71; Wengenroth/Wallerstorfer NZWiSt 2017, 157; Leimenstoll MedR 2017, 96; Steinhilper MedR 2017, 138); BGH U. v. 09.11.2016 – 5 StR 313/15 – BGHSt 61, 305 (Anm. Bittmann wistra 2017, 121); BGH U. v. 21.02.2017 – 1 StR 296/16 – NJW 2018, 177 (Anm. Eisele NJW 2018, 180).

  1425. 1425.

    S. nur Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 48; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 27.08.2010 – 2 StR 111/09 (Trienekens) – BGHSt 55, 266 = NJW 2010, 3458 = NStZ 2010, 700 = StV 2011, 20 (Anm. RA 2010, 637; Brand NJW 2010, 3463; Mühlenfeld jurisPR-StrafR 19/2010 Anm. 2; Görling CCZ 2011, 77; Saliger FS Roxin 2011, 1053); OLG Braunschweig B. v. 14. 06.2012 – Ws 44/12, Ws 45/12 – NJW 2012, 3798 = StV 2013, 94 (Anm. Corsten wistra 2013, 73; Rübenstahl NZWiSt 2013, 267; Mutter/Kruchen CCZ 2013, 123); BGH B. v. 26.11.2015 – 3 StR 17/15 (Nürburgring) – BGHSt 61, 48 = NJW 2016, 2585 = StV 2017, 104 (Anm. Saliger/Schweiger NJW 2016, 2600; Schlösser StV 2017, 123; Rönnau/Becker JR 2017, 204).

  1426. 1426.

    Hierzu Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266 Rn. 36; näher Tiedemann FS Tröndle 1989, 319; Lüderssen FS Lampe 2003, 727; Zwiehoff FS Eisenhardt 2007, 573; Krause FS Hamm 2008, 341; Leipold FS Mehle 2009, 347; Krause NStZ 2011, 57; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Braunschweig B. v. 14. 06.2012 – Ws 44/12, Ws 45/12 – NJW 2012, 3798 = StV 2013, 94 (Anm. Corsten wistra 2013, 73; Rübenstahl NZWiSt 2013, 267; Mutter/Kruchen CCZ 2013, 123); BGH U. v. 28.05.2013 – 5 StR 551/11 – NStZ 2013, 715 = StV 2014, 88 (Anm. Trüg NStZ 2013, 717; Jahn JuS 2014, 82; Kubiciel StV 2014, 91; Bung StV 2015, 176); BGH B. v. 26.11.2015 – 3 StR 17/15 (Nürburgring) – BGHSt 61, 48 = NJW 2016, 2585 = StV 2017, 104 (Anm. Saliger/Schweiger NJW 2016, 2600; Schlösser StV 2017, 123; Rönnau/Becker JR 2017, 204).

  1427. 1427.

    Hierzu Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 266 Rn. 21e; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 13.04.2010 – 5 StR 428/09 – NStZ 2010, 632 (Anm. Beckemper ZJS 2010, 554; Schramm/Hinderer ZIS 2010, 494; Schlösser/Mosiek HRRS 2010, 424; Bittmann wistra 2010, 303; Radtke/Rönnau NStZ 2011, 556; Kraatz JR 2011, 58).

  1428. 1428.

    S. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 48; näher Barton StV 1991, 322; Schmidt NStZ 2013, 498; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 05.03.2013 – 3 StR 438/12 – NJW 2013, 1615 = NStZ 2013, 407 = StV 2014, 95 (Anm. Bosch JK 2013 StGB § 266 I/40; RÜ 2013, 438; Schmidt/Corsten NZWiSt 2013, 470); BGH B. v. 24.07.2014 – 2 StR 221/14 – NStZ 2015, 277 = StV 2015, 172 und 556; BGH B. v. 29.01.2015 – 1 StR 587/14 – NJW 2015, 1190 = NStZ 2015, 517 = StV 2015, 439.

  1429. 1429.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 48; näher Franzheim StV 1986, 409; Schmidt NStZ 2013, 49; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 24.07.2014 – 2 StR 221/14 – NStZ 2015, 277 = StV 2015, 172 und 556; BGH B. v. 29.01.2015 – 1 StR 587/14 – NJW 2015, 1190 = NStZ 2015, 517 = StV 2015, 439.

  1430. 1430.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 890.

  1431. 1431.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 890; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 25.02.1935 – 2 D 57/35 – RGSt 69, 146; BGH U. v. 08.05.1951 – 1 StR 171/51 – BGHSt 1, 186; OLG Hamm U. v. 18.02.1954 – (2) 2a Ss 1175/53 – NJW 1954, 1091; BGH U. v. 05.07.1968 – 5 StR 262/68 – BGHSt 22, 190 = NJW 1968, 1938 (Anm. Schröder JR 1969, 191); BGH U. v. 17.09.1990 – 1 StR 372/90 – NJW 1991, 371 = NStZ 1991, 36.

  1432. 1432.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 266 Rn. 33; aus der Rspr. vgl. OLG Oldenburg U. v. 19.08.1952 – Ss 186/52 – NJW 1952, 1267; OLG Braunschweig U. v. 14.08.1953 – Ss 116/53 – NJW 1953, 1604 (Anm. Erdsiek JZ 1954, 392).

  1433. 1433.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 891; aus der Rspr. vgl. OLG Köln U. v. 06.10.1987 – Ss 292/87 – NJW 1988, 3219 = StV 1989, 66 (Anm. Hassemer JuS 1989, 331).

  1434. 1434.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 266 Rn. 33; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 12.07.1943 – 3 D 150/43 – RGSt 77, 150; LG Karlsruhe U. v. 11.10.1976 – V KLs 23/75 – NJW 1977, 1301 und 2376.

  1435. 1435.

    Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 266 Rn. 12; aus der Rspr. vgl. zuletzt LG Mainz B. v. 13.11.2000 – 1 Qs 257/00 – NJW 2001, 906 = StV 2001, 296 (Anm. RA 2001, 350; Tholl wistra 2001, 473); BGH B. v. 15.07.2010 – 4 StR 164/10 – NStZ-RR 2011, 276 (Anm. RA 2011, 123).

  1436. 1436.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 891; näher Baumann ZStW 1956, 522; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 28.06.2005 – 4 StR 376/04 – NStZ 2005, 566 und 631 = NStZ-RR 2005, 311 = StV 2005, 553 (Anm. LL 2006, 400); OLG Celle B. v. 18.07.2013 – 1 Ws 238/13 – NStZ-RR 2013, 348 = StV 2014, 99.

  1437. 1437.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 891; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 14.12.1939 – 2 D 345/39 – RGSt 74, 1; BGH U. v. 16.06.1953 – 1 StR 67/53 – BGHSt 5, 61 = NJW 1954, 202; BGH U. v. 26.10.1954 – 2 StR 197/54 – NJW 1955, 71.

  1438. 1438.

    S. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 49; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 13.05.2004 – 5 StR 73/03 (Bremer Vulkan) – BGHSt 49, 147 = NJW 2004, 2248 = NStZ 2004, 559 = StV 2005, 523 (Anm. Kudlich JuS 2004, 1117; RÜ 2004, 422; RA 2004, 526; Pfeiffer JA 2005, 95; Salditt NStZ 2005, 270; Kutzner NStZ 2005, 271; Wattenberg StV 2005, 523; Tiedemann JZ 2005, 45; Ransiek wistra 2005, 121; Krause JR 2006, 51; Schlösser GA 2007, 161; Rotsch ZJS 2008, 610; Momsen FS Schöch 2010, 567).

  1439. 1439.

    Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 266 Rn. 26; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 17.11.1983 – 4 StR 662/83 – NStZ 1984, 118 (Anm. Labsch JuS 1985, 602).

  1440. 1440.

    Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 266 Rn. 57; aus der Rspr. vgl. AG Hamburg U. v. 22.01.1986 – 149 Ds/73 Js 254/85 – NJW 1986, 945 und 1988, 3288 (Anm. Huff NJW 1986, 902); OLG Schleswig B. v. 13.06.1986 – 1 Ss 127/86 – NJW 1986, 2652 = StV 1986, 484.

  1441. 1441.

    Strittig, s. Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 266 Rn. 13; näher Sennekamp MDR 1971, 638; Meyer MDR 1971, 893; Zahrnt NJW 1972, 277; Meyer MDR 1972, 668; Hübner JZ 1973, 407; Bringewat GA 1973, 353; Heimann-Trosien JZ 1976, 549; Dunkel GA 1977, 329; Lenckner/Winkelbauer wistra 1984, 83; aus der Rspr. vgl. LG Dortmund U. v. 21.08.1970 – Ns 38 Ms 18/70 – NJW 1971, 65 (Anm. Vonnahme NJW 1971, 443); OLG Hamm U. v. 18.11.1971 – 2 Ss 685/71 – NJW 1972, 298 (Anm. Hassemer JuS 1972, 347; Zahrnt NJW 1972, 1095); OLG Köln U. v. 22.11.1977 – Ss 397/77 – NJW 1978, 713 (Anm. Gössel JR 1978, 469; Giemulla JA 1979, 334; Vormbaum JuS 1981, 18); OLG Köln U. v. 18.03.1981 – 3 Ss 1129/80 – 18 – NJW 1981, 1851 (Anm. Hassemer JuS 1981, 928; Geppert JK 1982 StGB § 263/10); OLG Hamburg U. v. 04.11.1981 – 1 Ss 177/81 – NJW 1983, 768 (Anm. Schroth NJW 1983, 716).

  1442. 1442.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 890; näher Steinhilper Jura 1983, 401; Bringewat JA 1984, 347; Lenckner/Winkelbauer wistra 1984, 83; Steinhilper NJW 1985, 300; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Hamm B. v. 12.03.2015 – 1 RVs 15/15 – NStZ-RR 2015, 213 (Anm. Jäger JA 2015, 629; RÜ 2015, 374).

  1443. 1443.

    S. (krit.) Dierlamm, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 266 Rn. 1; Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 266 Rn. 26; aus der Rspr. vgl. zuletzt LG München I U. v. 04.02.2016 – 23 Ns 256 Js 112128/14 – StV 2017, 450.

  1444. 1444.

    Hierzu Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266 Rn. 39; näher Satzger Jura 1998, 570; Gericke NJW 2013, 1633; aus der Rspr. vgl. AG Frankfurt U. v. 21.06.1988 – 77/78 Js 14 686/87 – 96 Cs 120 – NJW 1988, 3029; OLG Düsseldorf B. v. 02.12.1988 – 1 Ws 943/88 – NJW 1989, 1171; LG München I B. v. 21.09.1990 – 3 Qs 8/90 – NStZ 1991, 134; LG Bonn B. v. 25.02.1993 – 35 Qs 3/93 – NStZ 1993, 343; BGH B. v. 23.08.1995 – 5 StR 371/95 – BGHSt 41, 224 = NJW 1996, 65 = NStZ 1996, 81 = StV 1996, 34 (Anm. Otto JK 1996 StGB § 266/12; Schmidt JuS 1996, 364; Sowada JR 1997, 28); BayObLG U. v. 18.12.1997 – 5 St RR 67/97 (Anm. Satzger JA 1998, 926; Otto JK 1999 StGB § 263/51); OLG Zweibrücken B. v. 08.03.2007 – 1 Ws 47/07 – NStZ 2007, 420 (Anm. Jahn JuS 2007, 691; LL 2007, 751; famos 7/2007).

  1445. 1445.

    S. nur BGH B. v. 23.08.1995 – 5 StR 371/95 – BGHSt 41, 224; Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 48.

  1446. 1446.

    Etwa OLG Düsseldorf B. v. 02.12.1988 – 1 Ws 943/88 – NJW 1989, 1171.

  1447. 1447.

    Etwa Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 266 Rn. 12.

  1448. 1448.

    S. auch BGH B. v. 02.04.2008 – 5 StR 354/07 – BGHSt 52, 182 (184).

  1449. 1449.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 36a.

  1450. 1450.

    S. (außer BGH B. v. 02.04.2008 – 5 StR 354/07 – BGHSt 52, 182) zsf. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266 Rn. 22; Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 36, 36a.

  1451. 1451.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 894; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 14.12.1934 – 1 D 865/34 – RGSt 69, 58; RG U. v. 22.06.1939 – 2 D 310/39 – RGSt 73, 235; BGH U. v. 06.05.1952 – 1 StR 60/52 – BGHSt 2, 324; BGH U. v. 11.12.1957 – 2 StR 481/57 – BGHSt 13, 315 = NJW 1960, 53; OLG Köln U. v. 12.02.1963 – Ss 335/62 – NJW 1963, 1992 (Anm. Schröder NJW 1963, 1958; Bähr JuS 1964, 39); BGH U. v. 02.04.1963 – 1 StR 66/63 – BGHSt 18, 312 = NJW 1963, 1259 (Anm. Schröder JR 1963, 427); OLG Hamm U. v. 22.05.1973 – 5 Ss 519/73 – NJW 1973, 1809; BGH U. v. 30.11.1978 – 1 StR 490/78; BGH B. v. 26.05.1983 – 4 StR 265/83 – NStZ 1983, 455 = StV 1983, 505; BGH B. v. 01.04.2008 – 3 StR 493/07.

  1452. 1452.

    S. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 48; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 12.05.1992 – 1 StR 133/92 – BGHSt 38, 281 = NJW 1992, 2167 = NStZ 1992, 437 = StV 1992, 467 (Anm. Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 80; Schmitz JA 1992, 319; Otto JZ 1992, 1139; Otto JK 1993 StGB § 266b/3; Jung JuS 1993, 80; Ranft NStZ 1993, 185); OLG Düsseldorf B. v. 24.11.1997 – 5 Ss 342/97 – 96/97I – NJW 1998, 690 = NStZ 1998, 250 = StV 1999, 31; OLG Düsseldorf B. v. 19.07.1999 – 2b Ss 182/99 – 66/99 I – NJW 2000, 529 = StV 2000, 30 (Anm. Otto JK 2000 StGB § 266/18).

  1453. 1453.

    Hierzu Kindhäuser, in: NK, 5. Aufl. 2017, § 266 Rn. 36; näher Brandts/Seier FS Herzberg 2008, 811; Leimenstoll wistra 2013, 121; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 25.11.2003 – 4 StR 239/03 – BGHSt 49, 17 = NStZ 2004, 266 = StV 2004, 422 (Anm. Otto JK 2004 StGB § 263/74; LL 2004, 541; RÜ 2004, 145; RA 2004, 144; Taschke StV 2005, 406; Herffs wistra 2006, 63); BGH B. v. 27.04.2004 – 1 StR 165/03 – NStZ 2004, 568 (Anm. RÜ 2004, 651; RA 2004, 720); OLG Hamm U. v. 22.12.2004 – 3 Ss 431/04 – NStZ-RR 2006, 13; BGH U. v. 22.08.2006 – 1 StR 547/05 – NStZ 2007, 213 (Anm. RÜ 2006, 646); BGH B. v. 16.08.2016 – 4 StR 163/16 – NJW 2016, 3253 = NStZ 2017, 32 (Anm. RÜ 2016, 781; Hoven NJW 2016, 3213; Hinderer StraFo 2016, 481; Neuhöfer/Reschke jurisPR-Compl 6/2016 Anm. 2; Bosch Jura 2017, 245; Sebastian/Lorenz JZ 2017, 876; Schneider HRRS 2017, 231; Ambrosy jurisPR-StrafR 4/2017 Anm. 2; Waßmer/Zeller wistra 2017, 71; Wengenroth/Wallerstorfer NZWiSt 2017, 157; Leimenstoll MedR 2017, 96; Steinhilper MedR 2017, 138); BGH B. v. 25.07.2017 – 5 StR 46/17 – NStZ-RR 2017, 313 (Anm. Schumann HRRS 2017, 511).

  1454. 1454.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 266 Rn. 34; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 11.12.2014 – 3 StR 265/14 (Konzept „Wahlsieg 2006“) – BGHSt 60, 94 = NJW 2015, 1618 = NStZ-RR 2016, 14 = StV 2015, 439 (Anm. Altenburg NJW 2015, 1624; Bock ZIS 2016, 67); OLG Hamm B. v. 12.03.2015 – 1 RVs 15/15 – NStZ-RR 2015, 213 (Anm. Jäger JA 2015, 629; RÜ 2015, 374); BGH B. v. 26.11.2015 – 3 StR 17/15 (Nürburgring) – BGHSt 61, 48 = NJW 2016, 2585 = StV 2017, 104 (Anm. Saliger/Schweiger NJW 2016, 2600; Schlösser StV 2017, 123; Rönnau/Becker JR 2017, 204); BGH B. v. 16.08.2016 – 4 StR 163/16 – NJW 2016, 3253 = NStZ 2017, 32 (Anm. RÜ 2016, 781; Hoven NJW 2016, 3213; Hinderer StraFo 2016, 481; Neuhöfer/Reschke jurisPR-Compl 6/2016 Anm. 2; Bosch Jura 2017, 245; Sebastian/Lorenz JZ 2017, 876; Schneider HRRS 2017, 231; Ambrosy jurisPR-StrafR 4/2017 Anm. 2; Waßmer/Zeller wistra 2017, 71; Wengenroth/Wallerstorfer NZWiSt 2017, 157; Leimenstoll MedR 2017, 96; Steinhilper MedR 2017, 138); BGH U. v. 09.11.2016 – 5 StR 313/15 – BGHSt 61, 305 (Anm. Bittmann wistra 2017, 121); BGH U. v. 21.02.2017 – 1 StR 296/16 – NJW 2018, 177 (Anm. Eisele NJW 2018, 180); BGH U. v. 27.07.2017 – 3 StR 490/16 – StV 2017, 34.

  1455. 1455.

    S. nur Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266 Rn. 25 f.

  1456. 1456.

    H.M., Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266 Rn. 27; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Hamm B. v. 12.03.2015 – 1 RVs 15/15 – NStZ-RR 2015, 213 (Anm. Jäger JA 2015, 629; RÜ 2015, 374); OLG Hamm B. v. 30.06.2016 – 4 RVs 58/16 (Anm. Schumacher NZWiSt 2016, 485).

  1457. 1457.

    H.M., Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266 Rn. 27; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 03.03.1944 – 1 D 363/43 – RGSt 77, 343; OLG Hamm U. v. 18.11.1971 – 2 Ss 685/71 – NJW 1972, 298 (Anm. Hassemer JuS 1972, 347; Zahrnt NJW 1972, 1095).

  1458. 1458.

    Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 266 Rn. 14.

  1459. 1459.

    Zum Unmittelbarkeitserfordernis Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 15.

  1460. 1460.

    Zur Vermögensbetreuungspflicht der Betreuer i.S.d. §§ 1896 ff. BGB Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 48; näher Otto Jura 1992, 48; aus der Rspr. vgl. OLG Stuttgart U. v. 18.09.1998 – 2 Ss 400/98 – NJW 1999, 1564 = NStZ 1999, 246 (Anm. Martin JuS 1999, 825; LL 1999, 513; Thomas NStZ 1999, 622).

  1461. 1461.

    S. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266 Rn. 36; aus der Rspr. vgl. OLG Bremen U. v. 05.12.1988 – Ss 85/87 – NStZ 1989, 228; OLG Celle U. v. 12.10.1993 – 1 Ss 166/93 – NJW 1994, 142 (Anm. Linnemann wistra 1994, 167; Krack/Radtke JuS 1995, 17).

  1462. 1462.

    S. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 48; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 24.02.1988 – 3 StR 476/87 – BGHSt 35, 224 = NJW 1988, 2809 = NStZ 1988, 498 (Anm. Otto JZ 1988, 883).

  1463. 1463.

    S. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266 Rn. 36; näher Schramm NStZ 2000, 398; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 16.12.1960 – 4 StR 401/60 – BGHSt 15, 342 = NJW 1961, 685 (Anm. Schröder JR 1961, 268); BGH B. v. 03.02.1993 – 3 StR 606/92 – NJW 1993, 1278 = NStZ 1993, 239 = StV 1993, 245 (Anm. Sowada GA 1995, 60); BGH U. v. 14.01.1998 – 1 StR 504/97 – NStZ 1998, 246; BGH U. v. 23.03.2000 – 4 StR 19/00 – NStZ 2000, 375 = StV 2000, 477 (Anm. RA 2000, 425; LL 2001, 103).

  1464. 1464.

    S. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 48; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 20.02.1936 – 2 D 531/35 – RGSt 70, 166; BGH U. v. 10.11.1959 – 5 StR 337/59 – BGHSt 13, 330 = NJW 1960, 158 (Anm. Schröder JR 1960, 105); BGH U. v. 06.04.1982 – 5 StR 8/8 – NJW 1982, 2390 = NStZ 1982, 331; BGH U. v. 12.06.1990 – 5 StR 268/89 – NJW 1990, 3219 = NStZ 1990, 437; BGH B. v. 07.04.2010 – 2 StR 153/09 – NJW 2010, 1764 (Anm. Küpper jurisPR-StrafR 11/2010 Anm. 3).

  1465. 1465.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266 Rn. 36; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 07.01.2011 – 4 StR 409/10 – NJW 2011, 2149 = NStZ 2011, 281 = StV 2011, 417 (Anm. Ceffinato StV 2011, 418); BGH B. v. 14.08.2013 – 4 StR 255/13 – NStZ-RR 2013, 344 (Anm. RÜ 2013, 786; Jäger JA 2014, 311; Kraatz JR 2014, 241).

  1466. 1466.

    Z. B. Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 266 Rn. 25.

  1467. 1467.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 266 Rn. 20.

  1468. 1468.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 861; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 10.10.1935 – 2 D 647/35 – RGSt 69, 333.

  1469. 1469.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 48; aus der Rspr. vgl. OLG Köln U. v. 12.02.1963 – Ss 335/62 – NJW 1963, 1992 (Anm. Schröder NJW 1963, 1958; Bähr JuS 1964, 39); LG Dresden U. v. 21.06.2005 – 10 Ns 202 Js 45549/03 – NStZ 2006, 633 (Anm. RA 2006, 698; Geppert JK 2007 StGB § 266/30; RÜ 2007, 32).

  1470. 1470.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 48; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 21.10.1997 – 5 StR 328/97 – NStZ 1998, 91; BGH U. v. 06.06.2007 – 5 StR 127/07 – BGHSt 51, 356 = NJW 2007, 2864 = NStZ 2007, 596 (Anm. Schmitz NJW 2007, 2867); OLG Rostock B. v. 27.09.2012 – I Ws 133/12.

  1471. 1471.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 48; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 27.07.1982 – 1 StR 209/82 – NJW 1982, 2881 = NStZ 1982, 465; BGH U. v. 23.05.2002 – 1 StR 372/01 – BGHSt 47, 295 = NJW 2002, 2801 = NStZ 2002, 648 = StV 2003, 500 (Anm. RÜ 2002, 459; Michalke NJW 2002, 3381; Otto JK 2003 StGB § 266/23 und § 331/7; Rönnau JuS 2003, 232; Korte NStZ 2003, 156; Kindhäuser/Goy NStZ 2003, 291; Kuhlen JR 2003, 231; Ambos JZ 2003, 345; Tholl wistra 2003, 181; Mansdörfer wistra 2003, 211).

  1472. 1472.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 48; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 19.10.1931 – II 1093/30 – RGSt 65, 402; BayObLG B. v. 18.02.1988 – RReg. 1 St 309/87 (Anm. Seebode JR 1989, 301); BGH U. v. 08.05.2003 – 4 StR 550/02 – NJW 2003, 3498 = NStZ 2003, 540 (Anm. RA 2003, 511); BGH U. v. 09.12.2004 – 4 StR 294/04 – NStZ-RR 2005, 83 (Anm. RA 2005, 163; Kiethe NStZ 2005, 529); BGH B. v. 13.02.2007 – 5 StR 400/06 – NStZ 2007, 579 (Anm. Dierlamm NStZ 2007, 581); BGH U. v. 29.08.2007 – 5 StR 103/07 (Flutkoordinator) – NStZ 2008, 87 (Anm. Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 8 Rn. 41 ff.).

  1473. 1473.

    Z. B. Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 266 Rn. 25.

  1474. 1474.

    Hoyer, in: SK-StGB, 123. Lfg. 2010, § 266 Rn. 40.

  1475. 1475.

    S. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 885 f.; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Celle B. v. 13.02.2013 – 1 Ws 54/13 (Betreuer) – NJW 2013, 2456 = NStZ-RR 2013, 176 (Anm. Kudlich JA 2013, 710); OLG Hamm B. v. 30.06.2016 – 4 RVs 58/16 (Anm. Schumacher NZWiSt 2016, 485).

  1476. 1476.

    S. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266 Rn. 36; näher Fuhrmann FS Tröndle 1989, 139; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 13.12.2012 – 5 StR 407/12 – NJW 2013, 624 = NStZ 2013, 529 = StV 2014, 93 (Anm. Schneider HRRS 2013, 297); BGH U. v. 04.09.2014 – 1 StR 75/14 (Anm. RÜ 2015, 236).

  1477. 1477.

    Hoyer, in: SK-StGB, 123. Lfg. 2010, § 266 Rn. 40; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 01.04.2008 – 3 StR 493/07.

  1478. 1478.

    Hierzu Hillenkamp, 40 Probleme aus dem Strafrecht BT, 12. Aufl. 2013, 35. Problem; Bruns FS Mezger 1954, 335; Kretschmer StraFo 2009, 189; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 04.05.1908 – III 179/08 – RGSt 41, 266; RG U. v. 23.01.1930 – III 947/29 – RGSt 63, 407; RG U. v. 05.12.1935 – 3 D 859/35 – RGSt 70, 7; RG U. v. 04.06.1939 – 2 D 650/38 – RGSt 73, 157; OLG Braunschweig U. v. 27.10.1949 – Ss 89/49 – NJW 1950, 656; BGH U. v. 27.03.1953 – 2 StR 146/52 – NJW 1954, 889; BGH U. v. 22.04.1954 – 4 StR 807/53 – BGHSt 6, 67 = NJW 1954, 1009; BGH U. v. 19.01.1965 – 1 StR 497/64 – BGHSt 20, 143 = NJW 1965, 770 (Anm. Brauser NJW 1965, 1088; Roxin JZ 1965, 558); BGH U. v. 06.12.1983 – VI ZR 117/82 – NJW 1984, 800; BGH U. v. 22.01.1988 – 2 StR 133/87 – NJW 1988, 2483 = NStZ 1988, 217; BGH U. v. 26.10.1998 – 5 StR 746/97 – NStZ-RR 1999, 184 = StV 2000, 474 (Anm. Otto JK 1999 StGB § 27/13).

  1479. 1479.

    S.o.

  1480. 1480.

    S. Wessels/Hillenkamp, BT 2, 40. Aufl. 2017, Rn. 774.

  1481. 1481.

    Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 266 Rn. 31.

  1482. 1482.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 897.

  1483. 1483.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266 Rn. 77; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 10.05.1935 – 1 D 757/34 – RGSt 69, 203; BGH U. v. 17.06.1952 – 1 StR 668/51 – BGHSt 3, 23.

  1484. 1484.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 897; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 27.08.2010 – 2 StR 111/09 (Trienekens) – BGHSt 55, 266 = NJW 2010, 3458 = NStZ 2010, 700 = StV 2011, 20 (Anm. RA 2010, 637; Brand NJW 2010, 3463; Mühlenfeld jurisPR-StrafR 19/2010 Anm. 2; Görling CCZ 2011, 77; Saliger FS Roxin 2011, 1053).

  1485. 1485.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 54.

  1486. 1486.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 897; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 12.07.1962 – 1 StR 282/62 – BGHSt 17, 360 = NJW 1962, 1685; BGH U. v. 17.09.2009 – 5 StR 521/08 (VW) – BGHSt 54, 148 = NJW 2010, 92 = NStZ 2009, 694 = StV 2010, 77 (Anm. Bittmann NJW 2010, 98; Corsten wistra 2010, 206; Zwiehoff FS Puppe 2011, 1337).

  1487. 1487.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 898; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 22.01.2013 – 1 StR 416/12 – BGHSt 58, 119 = NJW 2013, 2608 = NStZ 2013, 525 = StV 2013, 512 (Anm. Heghmanns ZJS 2013, 423; RÜ 2013, 305; Schuhr JR 2013, 572).

  1488. 1488.

    Dierlamm, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 266 Rn. 187; aus der Rspr. vgl. OLG Stuttgart B. v. 21.05.1962 – 2 Ss 779/61 – NJW 1962, 1272 und 1696; BGH B. v. 12.07.1962 – 1 StR 282/62 – BGHSt 17, 360 = NJW 1962, 1685; OLG Hamm U. v. 22.05.1973 – 5 Ss 519/73 – NJW 1973, 1809.

  1489. 1489.

    H.M., s. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 90; näher Lesch FS Wessing 2016, 223; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 10.07.2013 – 1 StR 532/12 (Hochseeschlepper) – NJW 2013, 3590 = NStZ 2014, 42 = StV 2014, 73 (Anm. Brand NJW 2013, 3594; Lindemann/Hehr NZWiSt 2014, 350; Golombek WiJ 2014, 84).

  1490. 1490.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266 Rn. 55; Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 865; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 12.01.1956 – 3 StR 626/54 – BGHSt 9, 203 = NJW 1956, 1326; BGH B. v. 29.11.1996 – 2 StR 491/96 – NStZ 1997, 124 (Anm. Otto JK 1997 StGB § 266/14).

  1491. 1491.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 866; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 11.12.2014 – 3 StR 265/14 (Konzept „Wahlsieg 2006“) – BGHSt 60, 94 = NJW 2015, 1618 = NStZ-RR 2016, 14 = StV 2015, 439 (Anm. Altenburg NJW 2015, 1624; Bock ZIS 2016, 67).

  1492. 1492.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 92; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 29.08.2008 – 2 StR 587/07 (Siemens) – BGHSt 52, 323 = NJW 2009, 89 = NStZ 2009, 95 = StV 2009, 21 (Anm. Brüning/Wimmer ZJS 2009, 94; Bosch JA 2009, 233; Jahn JuS 2009, 173; Satzger JK 2009 StGB § 266/33; RÜ 2009, 30; RA 2009, 43; famos 2/2009; Ransiek NJW 2009, 95; Knauer NStZ 2009, 151; Satzger NStZ 2009, 297; Schlösser HRRS 2009, 19; Reinhold HRRS 2009, 107; Rönnau StV 2009, 246; Tierel jurisPR-StrafR 2/2009 Anm. 3; Knierim CCZ 2009, 38; Hohn FS Rissing-van Saan 2011, 259; Schmidt/Fuhrmann FS Rissing-van Saan 2011, 585); BGH U. v. 27.08.2010 – 2 StR 111/09 (Trienekens) – BGHSt 55, 266 = NJW 2010, 3458 = NStZ 2010, 700 = StV 2011, 20 (Anm. RA 2010, 637; Brand NJW 2010, 3463; Mühlenfeld jurisPR-StrafR 19/2010 Anm. 2; Görling CCZ 2011, 77; Saliger FS Roxin 2011, 1053).

  1493. 1493.

    Hierzu Hoyer, in: SK-StGB, 123. Lfg. 2010, § 266 Rn. 63 ff.; Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 93 ff.; Labsch wistra 1985, 1 und 59; Lipps NJW 1989, 502; Reiß wistra 1989, 81; Hellmann wistra 1989, 214; Arloth NStZ 1990, 570; Muhler wistra 1994, 283; Müller-Christmann/Schnauder JuS 1998, 1080; Krekeler/Werner StraFo 2003, 374; Zieschang FS Kohlmann 2003, 351; Piel NStZ 2006, 550; Radtke GA 2008, 535; Livonius wistra 2009, 91; Rönnau FS Amelung 2009, 247; Hohn FS Samson 2010, 315; Anders NZWiSt 2017, 13; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 15.05.2012 – 3 StR 118/11 – BGHSt 57, 229 = NJW 2012, 2366 = NStZ 2012, 630 = StV 2012, 729 (Anm. Bosch JK 2012 StGB § 14/3; Brand NJW 2012, 2370; Pohl wistra 2013, 329); BGH B. v. 19.02.2013 – 5 StR 427/12 – NStZ-RR 2013, 345; BGH U. v. 28.05.2013 – 5 StR 551/11 – NStZ 2013, 715 = StV 2014, 88 (Anm. Trüg NStZ 2013, 717; Jahn JuS 2014, 82; Kubiciel StV 2014, 91; Bung StV 2015, 176); BGH B. v. 17.03. 2015 – 1 StR 628/15 – StV 2017, 79.

  1494. 1494.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 868.

  1495. 1495.

    RG U. v. 20.09.1937 – 5 D 524/37 – RGSt 71, 353 (355 f.).

  1496. 1496.

    S.o., z. B. BGH U. v. 24.08.1988 – 3 StR 232/88 – BGHSt 35, 333 (337 f.).

  1497. 1497.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266 Rn. 59.

  1498. 1498.

    Strittig, s. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 102; näher Rönnau FS Amelung 2009, 247; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 27.08.2010 – 2 StR 111/09 (Trienekens) – BGHSt 55, 266 = NJW 2010, 3458 = NStZ 2010, 700 = StV 2011, 20 (Anm. RA 2010, 637; Brand NJW 2010, 3463; Mühlenfeld jurisPR-StrafR 19/2010 Anm. 2; Görling CCZ 2011, 77; Saliger FS Roxin 2011, 1053).

  1499. 1499.

    S. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 869; Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 95; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 27.08.2010 – 2 StR 111/09 (Trienekens) – BGHSt 55, 266 = NJW 2010, 3458 = NStZ 2010, 700 = StV 2011, 20 (Anm. RA 2010, 637; Brand NJW 2010, 3463; Mühlenfeld jurisPR-StrafR 19/2010 Anm. 2; Görling CCZ 2011, 77; Saliger FS Roxin 2011, 1053).

  1500. 1500.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 92; aus der Rspr. vgl. OLG Hamm B. v. 15.07.1981 – 5 Ws 29/81 – NJW 1982, 190 (Anm. Geppert JK 1982 StGB § 266/2); BGH B. v. 23.10.1981 – 2 StR 477/80 – BGHSt 30, 247 = NJW 1982, 346 = NStZ 1982, 70 = StV 1982, 115; BGH U. v. 07.11.1990 – 2 StR 439/90 – BGHSt 37, 226 = NJW 1991, 990 = NStZ 1991, 486 = StV 1991, 462 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 60; Geppert JK 1991 StGB § 258/7; Hassemer JuS 1991, 694; Wodicka NStZ 1991, 487; Krey JZ 1991, 889; Müller-Christmann JuS 1992, 379; Hillenkamp JR 1992, 74; Scholl NStZ 1999, 599); LG Marburg U. v. 02.11.1999 – 1 KLs 4 Js 1696.6/97.

  1501. 1501.

    Vgl. aus der Rspr. BGH U. v. 29.08.2008 – 2 StR 587/07 (Siemens) – BGHSt 52, 323 = NJW 2009, 89 = NStZ 2009, 95 = StV 2009, 21 (Anm. Brüning/Wimmer ZJS 2009, 94; Bosch JA 2009, 233; Jahn JuS 2009, 173; Satzger JK 2009 StGB § 266/33; RÜ 2009, 30; RA 2009, 43; famos 2/2009; Ransiek NJW 2009, 95; Knauer NStZ 2009, 151; Satzger NStZ 2009, 297; Schlösser HRRS 2009, 19; Reinhold HRRS 2009, 107; Rönnau StV 2009, 246; Tierel jurisPR-StrafR 2/2009 Anm. 3; Knierim CCZ 2009, 38; Hohn FS Rissing-van Saan 2011, 259; Schmidt/Fuhrmann FS Rissing-van Saan 2011, 585).

  1502. 1502.

    Hierzu Hoyer, in: SK-StGB, 123. Lfg. 2010, § 266 Rn. 46 ff.

  1503. 1503.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 59; Dierlamm StraFo 2005, 397; Kraatz ZStW 2011, 447.

  1504. 1504.

    S. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266 Rn. 61 ff.; näher Günther FS Weber 2004, 311; Feddersen FS Laufs 2006, 1169; Volk FS Hamm 2008, 803; Loos FS Wessing 2016, 273; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 12.10.2016 – 5 StR 134/15 (HSH Nordbank) – NJW 2017, 578 = NStZ 2017, 227 = StV 2017, 388 (Anm. Brand NJW 2017, 582; Becker NStZ 2017, 232; Leimenstoll StV 2017, 394; Stam JR 2017, 439; Kubiciel JZ 2017, 585; Bittmann wistra 2017, 121; Nepomuck NZWiSt 2017, 119; Ottow WiJ 2017, 52; Rettenmaier/Gessert jurisPR-Compl 2/2017 Anm. 2).

  1505. 1505.

    Hierzu Dierlamm, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 266 Rn. 267 ff.; Rönnau/Hohn NStZ 2004, 113; Braum KritV 2004, 67; Tiedemann FS Weber 2004, 319; Kubiciel NStZ 2005, 353; Schünemann NStZ 2006, 196; Lüderssen FS Schroeder 2006, 569; Hanft Jura 2007, 58; Leipold FS Mehle 2009, 347; aus der Rspr. vgl. LG Düsseldorf U. v. 30.04.2003 – 2b O 182/02 (Mannesmann) – NJW 2003, 2536 und NJW 2005, 1824; LG Düsseldorf U. v. 22.07.2004 – XIV 5/03 (Mannesmann) – NJW 2004, 3275 (Anm. Otto JK 2005 StGB § 266/26; Kort NJW 2005, 333; Jakobs NStZ 2005, 276).

  1506. 1506.

    S. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 899; näher Arnold Jura 2005, 844; Brammsen wistra 2009, 85; Bosch/Lange JZ 2009, 225; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 12.10.2016 – 5 StR 134/15 (HSH Nordbank) – NJW 2017, 578 = NStZ 2017, 227 = StV 2017, 388 (Anm. Brand NJW 2017, 582; Becker NStZ 2017, 232; Leimenstoll StV 2017, 394; Stam JR 2017, 439; Kubiciel JZ 2017, 585; Bittmann wistra 2017, 121; Nepomuck NZWiSt 2017, 119; Ottow WiJ 2017, 52; Rettenmaier/Gessert jurisPR-Compl 2/2017 Anm. 2).

  1507. 1507.

    Hierzu Windolph NStZ 2000, 522; Mosiek wistra 2003, 370.

  1508. 1508.

    S. Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 266 Rn. 19b; Schlösser/Dörfler wistra 2007, 326.

  1509. 1509.

    Hierzu Theile wistra 2010, 457; Michalke StV 2011, 245.

  1510. 1510.

    Hierzu Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266 Rn. 61 ff.; Hillenkamp NStZ 1981, 161; Ransiek ZStW 2004, 634; Hellmann ZIS 2007, 433; Murmann Jura 2010, 561; Bittmann NStZ 2011, 361; Kasiske NZWiSt 2016, 302; Piel/Albert FS Wessing 2016, 209; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 12.10.2016 – 5 StR 134/15 (HSH Nordbank) – NJW 2017, 578 = NStZ 2017, 227 = StV 2017, 388 (Anm. Brand NJW 2017, 582; Becker NStZ 2017, 232; Leimenstoll StV 2017, 394; Stam JR 2017, 439; Kubiciel JZ 2017, 585; Bittmann wistra 2017, 121; Nepomuck NZWiSt 2017, 119; Ottow WiJ 2017, 52; Rettenmaier/Gessert jurisPR-Compl 2/2017 Anm. 2).

  1511. 1511.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 84; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 06.12.2001 – 1 StR 215/01 (SSV Reutlingen) – BGHSt 47, 187 = NJW 2002, 1585 = NStZ 2002, 322 = StV 2002, 137 (Anm. Otto JK 2002 StGB § 266/22; RÜ 2002, 219; RA 2002, 305; Beckemper NStZ 2002, 324; Sauer wistra 2002, 465); BGH U. v. 04.09.2014 – 1 StR 75/14 (Anm. RÜ 2015, 236).

  1512. 1512.

    Hierzu Otto FS Kohlmann 2003, 187; Deiters ZIS 2006, 152.

  1513. 1513.

    S. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 72; näher Knierim FS Widmaier 2008, 617; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 15.11.2001 – 1 StR 185/01 – BGHSt 47, 148 = NJW 2002, 1211 = NStZ 2002, 262 = StV 2002, 193 (Anm. Otto JK 2002 StGB § 266/21; Kühne StV 2002, 198; Keller/Sauer wistra 2002, 365).

  1514. 1514.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 70 ff.; Nack NJW 1980, 1599; Gallandi wistra 2001, 281; Knauer NStZ 2002, 399; Feigen FS Rudolphi 2004, 445; Ignor/Sättele FS Hamm 2008, 211; Schmitt FS Nobbe 2009, 1009; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 13.03.2013 – 2 StR 275/12 (Anm. RÜ 2013, 435); LG Arnsberg B. v. 17.07.2013 – 6 KLs 1/13 (Anm. Kunkel jurisPR-StrafR 22/2013 Anm. 2).

  1515. 1515.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266 Rn. 78; aus der Rspr. vgl. OLG Hamm B. v. 15.07.1981 – 5 Ws 29/81 – NJW 1982, 190 (Anm. Geppert JK 1982 StGB § 266/2).

  1516. 1516.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266 Rn. 78; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 12.07.1962 – 1 StR 282/62 – BGHSt 17, 360 = NJW 1962, 1685; OLG Stuttgart B. v. 21.05.1962 – 2 Ss 779/61 – NJW 1962, 1272 und 1696.

  1517. 1517.

    Hierzu s. bei den Nichtvermögensdelikten.

  1518. 1518.

    Hierzu Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 266 Rn. 7; näher Kapp NJW 1992, 2796; Ignor/Rixen wistra 2000, 448; Hoffmann/Wißmann StV 2001, 249; Poller StraFo 2005, 274; Kranz ZJS 2008, 471; Stoffers JR 2010, 239; Horrer/Patzschke CCZ 2013, 94; Schott StraFo 2014, 315; Brockhaus FS Wessing 2016, 253; aus der Rspr. vgl. OLG Frankfurt B. v. 05.11.1987 – 1 Ws 194/87 – StV 1990, 112 (Anm. Otto JK 1990 StGB § 258/6; Noack StV 1990, 113); BGH U. v. 08.07.2014 – II ZR 174/13 – BGHZ 202, 26 (Anm. Kunkel jurisPR-StrafR 24/2014 Anm. 1; Knuth jurisPR-Compl 3/2014 Anm. 1; Küpper NZWiSt 2015, 319; Rahlmeier/von Eiff CCZ 2015, 91).

  1519. 1519.

    Hierzu Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 266 Rn. 36; Rieble CCZ 2008, 121; Kudlich FS Stöckel 2010, 93; Corsten HRRS 2011, 247; aus der Rspr. vgl. LG Braunschweig U. v. 25.01.2007 – 6 KLs 48/06 – (VW) (Anm. Rieble CCZ 2008, 34); BGH U. v. 17.09.2009 – 5 StR 521/08 (VW) – BGHSt 54, 148 = NJW 2010, 92 = NStZ 2009, 694 = StV 2010, 77 (Anm. Bittmann NJW 2010, 98; Corsten wistra 2010, 206; Zwiehoff FS Puppe 2011, 1337).

  1520. 1520.

    S. Pasewaldt ZIS 2007, 75.

  1521. 1521.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 884; näher Güntge wistra 1996, 84; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 07.09.2011 – 2 StR 600/10 – NJW 2011, 3528 = NStZ 2012, 151 = StV 2012, 82 (Anm. RA 2012, 53; Becker HRRS 2012, 237; Mosiek HRRS 2012, 454); OLG Braunschweig B. v. 14. 06.2012 – Ws 44/12, Ws 45/12 – NJW 2012, 3798 = StV 2013, 94 (Anm. Corsten wistra 2013, 73; Rübenstahl NZWiSt 2013, 267; Mutter/Kruchen CCZ 2013, 123).

  1522. 1522.

    H.M., Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 266 Rn. 60 f.; näher Güntge wistra 1996, 84; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 29.01.2015 – 1 StR 587/14 – NJW 2015, 1190 = NStZ 2015, 517 = StV 2015, 439.

  1523. 1523.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 55; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 18.01.1983 – 1 StR 490/82 – BGHSt 31, 207 = NJW 1983, 1919 = NStZ 1983, 368; BGH U. v. 28.01.1983 – 1 StR 820/81 – BGHSt 31, 232 = NJW 1983, 1807 = StV 1983, 319 und 326 (Anm. Hassemer JuS 1983, 883); BGH U. v. 29.11.1983 – 1 StR 401/83; OLG Bremen U. v. 05.12.1988 – Ss 85/87 – NStZ 1989, 228; BGH B. v. 24.08.1999 – 1 StR 672/98 – NStZ 2000, 46; BGH U. v. 08.05.2003 – 4 StR 550/02 – NJW 2003, 3498 = NStZ 2003, 540 (Anm. RA 2003, 511); BGH U. v. 31.07.2007 – 5 StR 347/06 – NStZ 2008, 398.

  1524. 1524.

    Hierzu zsf. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 61, 61a; näher Schünemann NStZ 2005, 473; Dierlamm StraFo 2005, 397; Theile ZIS 2011, 616; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 28.05.2013 – 5 StR 551/11 – NStZ 2013, 715 = StV 2014, 88 (Anm. Trüg NStZ 2013, 717; Jahn JuS 2014, 82; Kubiciel StV 2014, 91; Bung StV 2015, 176); OLG Köln B. v. 26.06.2014 – 2 Ws 189/14 – 2 Ws 189/14; BGH U. v. 04.09.2014 – 1 StR 75/14 (Anm. RÜ 2015, 236); BGH U. v. 11.12.2014 – 3 StR 265/14 (Konzept „Wahlsieg 2006“) – BGHSt 60, 94 = NJW 2015, 1618 = NStZ-RR 2016, 14 = StV 2015, 439 (Anm. Altenburg NJW 2015, 1624; Bock ZIS 2016, 67); BGH U. v. 12.10.2016 – 5 StR 134/15 (HSH Nordbank) – NJW 2017, 578 = NStZ 2017, 227 = StV 2017, 388 (Anm. Brand NJW 2017, 582; Becker NStZ 2017, 232; Leimenstoll StV 2017, 394; Stam JR 2017, 439; Kubiciel JZ 2017, 585; Bittmann wistra 2017, 121; Nepomuck NZWiSt 2017, 119; Ottow WiJ 2017, 52; Rettenmaier/Gessert jurisPR-Compl 2/2017 Anm. 2).

  1525. 1525.

    S. BGH U. v. 21.12.2005 – 3 StR 470/04 (Mannesmann) – BGHSt 50, 331 = NJW 2006, 522 = NStZ 2006, 214 = StV 2006, 301 (Anm. Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 8 Rn. 18 ff.; Kudlich JA 2006, 171; Jahn JuS 2006, 379; RÜ 2006, 147; RA 2006, 161; famos 2/2006; Ransiek NJW 2006, 814; Rönnau NStZ 2006, 218; Krause StV 2006, 307; Vogel/Hocke JZ 2006, 568; Hohn wistra 2006, 161); OLG Braunschweig B. v. 14. 06.2012 – Ws 44/12, Ws 45/12 – NJW 2012, 3798 = StV 2013, 94 (Anm. Corsten wistra 2013, 73; Rübenstahl NZWiSt 2013, 267; Mutter/Kruchen CCZ 2013, 123).

  1526. 1526.

    BVerfG B. v. 23.06.2010 – 2 BvR 2559/08 (Siemens) – BVerfGE 126, 170 = NJW 2010, 3209 = NStZ 2010, 626 = StV 2010, 564 (Anm. Saliger NJW 2010, 3195; Becker HRRS 2010, 383; Leplow wistra 2010, 475; Böse Jura 2011, 617; Satzger JK 2011 StGB § 266 I/36; Kudlich JA 2011, 66; Beckemper ZJS 2011, 88; LL 2011, 33; famos 1/2011; Krüger NStZ 2011, 369; Safferling NStZ 2011, 376; Kuhlen JR 2011, 246; Kraatz JR 2011, 434; Saliger ZIS 2011, 902; Schlösser HRRS 2011, 254; Boetticher jurisPR-StrafR 7/2011 Anm. 1; Schulz FS Roxin 2011, 305; Hüls NZWiSt 2012, 12; Neumann FS Beulke 2015, 197).

  1527. 1527.

    Hoyer, in: SK-StGB, 123. Lfg. 2010, § 266 Rn. 51; näher Gerst WiJ 2013, 178; Krell NStZ 2014, 62; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Celle B. v. 23.08.2012 – 1 Ws 248/12 – NStZ-RR 2013, 13 (Anm. Jahn JuS 2013, 179); BGH B. v. 05.09.2012 – 1 StR 297/12 – NJW 2012, 3797 = NStZ 2013, 164; BGH U. v. 10.10.2012 – 2 StR 591/11 (Telekom) – NJW 2013, 401 = NStZ 2013, 165 = StV 2014, 86 (Anm. Satzger JK 2013 StGB § 266 I/39; Cornelius NZWiSt 2013, 166); BGH B. v. 26.11.2015 – 3 StR 17/15 (Nürburgring) – BGHSt 61, 48 = NJW 2016, 2585 = StV 2017, 104 (Anm. Saliger/Schweiger NJW 2016, 2600; Schlösser StV 2017, 123; Rönnau/Becker JR 2017, 204); BGH B. v. 16.08.2016 – 4 StR 163/16 – NJW 2016, 3253 = NStZ 2017, 32 (Anm. RÜ 2016, 781; Hoven NJW 2016, 3213; Hinderer StraFo 2016, 481; Neuhöfer/Reschke jurisPR-Compl 6/2016 Anm. 2; Bosch Jura 2017, 245; Sebastian/Lorenz JZ 2017, 876; Schneider HRRS 2017, 231; Ambrosy jurisPR-StrafR 4/2017 Anm. 2; Waßmer/Zeller wistra 2017, 71; Wengenroth/Wallerstorfer NZWiSt 2017, 157; Leimenstoll MedR 2017, 96; Steinhilper MedR 2017, 138); LG Ravensburg B. v. 22.02.2017 – 2 Qs 9/17 – NStZ-RR 2017, 145.

  1528. 1528.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 76; näher Wolf KJ 2000, 531; Volhard FS Lüderssen 2002, 673; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 05.09.2012 – 1 StR 297/12 – NJW 2012, 3797 = NStZ 2013, 164; BGH U. v. 11.12.2014 – 3 StR 265/14 (Konzept „Wahlsieg 2006“) – BGHSt 60, 94 = NJW 2015, 1618 = NStZ-RR 2016, 14 = StV 2015, 439 (Anm. Altenburg NJW 2015, 1624; Bock ZIS 2016, 67).

  1529. 1529.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 266 Rn. 16; aus der Rspr. vgl. OLG Hamm U. v. 18.11.1971 – 2 Ss 685/71 – NJW 1972, 298 (Anm. Hassemer JuS 1972, 347; Zahrnt NJW 1972, 1095).

  1530. 1530.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 266 Rn. 17.

  1531. 1531.

    Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 266 Rn. 15.

  1532. 1532.

    Dierlamm, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 266 Rn. 36.

  1533. 1533.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 860; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 16.06.1953 – 1 StR 67/53 – BGHSt 5, 61 = NJW 1954, 202; OLG Stuttgart B. v. 14.03.1985 – 3 Ss (14) 823/84 – NStZ 1985, 365 (Anm. Otto JK 1986 StGB § 266/5).

  1534. 1534.

    H.M., Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 266 Rn. 9; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 16.06.1953 – 1 StR 67/53 – BGHSt 5, 61 = NJW 1954, 202; OLG Stuttgart B. v. 14.03.1985 – 3 Ss (14) 823/84 – NStZ 1985, 365 (Anm. Otto JK 1986 StGB § 266/5); OLG Koblenz B. v. 14.07.2011 – 2 Ss 80/11 – NStZ 2012, 330.

  1535. 1535.

    H.M., Perron, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 266 Rn. 5; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 14.12.1934 – 1 D 865/34 – RGSt 69, 58; OLG Hamm U. v. 18.11.1971 – 2 Ss 685/71 – NJW 1972, 298 (Anm. Hassemer JuS 1972, 347; Zahrnt NJW 1972, 1095); BGH U. v. 26.07.1972 – 2 StR 62/72 – BGHSt 24, 386 = NJW 1972, 1904 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 69; Schröder JZ 1972, 707; Hassemer JuS 1973, 61; Meyer JuS 1973, 214; Zahrnt NJW 1973, 63; Groß NJW 1973, 600; Seebode JR 1973, 117; Gössel MDR 1973, 177).

  1536. 1536.

    Strittig, s. Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 266 Rn. 7; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 14.07.1999 – 3 StR 188/99 – NStZ 1999, 558 = StV 2000, 486 (Otto JK 2000 StGB § 263/55); BGH B. v. 13.12.2012 – 5 StR 407/12 – NJW 2013, 624 = NStZ 2013, 529 = StV 2014, 93 (Anm. Schneider HRRS 2013, 297).

  1537. 1537.

    H.M., s. nur Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 266 Rn. 22; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 17.09.2009 – 5 StR 521/08 (VW) – BGHSt 54, 148 = NJW 2010, 92 = NStZ 2009, 694 = StV 2010, 77 (Anm. Bittmann NJW 2010, 98; Corsten wistra 2010, 206; Zwiehoff FS Puppe 2011, 1337); BGH U. v. 16.12.2010 – 4 StR 492/10 – NStZ 2011, 280 (Anm. RA 2011, 162).

  1538. 1538.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 266 Rn. 19.

  1539. 1539.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 860; aus der Rspr. vgl. OLG Hamm U. v. 18.11.1971 – 2 Ss 685/71 – NJW 1972, 298 (Anm. Hassemer JuS 1972, 347; Zahrnt NJW 1972, 1095); OLG Karlsruhe B. v. 30.08.1989 – 1 Ws 60/89 – NStZ 1990, 82 (Anm. Otto JK 1990 StGB § 266/10).

  1540. 1540.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 266 Rn. 15; aus der Rspr. vgl. RG U.v. 02.07.1931 – III 413/31 – RGSt 65, 333; BGH U. v. 16.06.1953 – 1 StR 67/53 – BGHSt 5, 61 = NJW 1954, 202; BGH U. v. 17.12.1953 – 4 StR 483/53 – BGHSt 5, 187 = NJW 1954, 320; OLG Bremen U. v. 05.12.1988 – Ss 85/87 – NStZ 1989, 228.

  1541. 1541.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 32; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 26.01.1885 – 3211/84 – RGSt 11, 412; BGH U. v. 11.11.1982 – 4 StR 406/82 – NJW 1983, 461 = NStZ 1983, 168 (Anm. Hassemer JuS 1983, 397; Keller JR 1983, 516).

  1542. 1542.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 873; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 02.12.2005 – 5 StR 119/05 (Kölner Müllskandal) – BGHSt 50, 299 = NJW 2006, 925 = NStZ 2006, 210 = StV 2006, 126 (Anm. RÜ 2006, 142; Saliger NJW 2006, 3377; Noltensmeier StV 2006, 132).

  1543. 1543.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 865.

  1544. 1544.

    Hierzu Hillenkamp, 40 Probleme aus dem Strafrecht BT, 12. Aufl. 2013, 34. Problem; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Celle B. v. 05.11.2010 – 1 Ws 277/10 – NJW 2011, 2152 = NStZ 2011, 218 = StV 2011, 164 (Anm. Hecker JuS 2011, 657; LL 2011, 408; Küpper jurisPR-StrafR 6/2011 Anm. 3); BGH B. v. 03.05.2012 – 2 StR 446/11 – NStZ 2013, 40 = StV 2013, 86; OLG Hamm B. v. 12.03.2015 – 1 RVs 15/15 – NStZ-RR 2015, 213 (Anm. Jäger JA 2015, 629; RÜ 2015, 374).

  1545. 1545.

    Labsch, Jura 1987, 343 (344); Otto, JZ 1985, 1008 (1009).

  1546. 1546.

    S. nur BGH U. v. 13.06.1985 – 4 StR 213/85 (Kreditkarte) – BGHSt 33, 244 (250); Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 6 ff., 21.

  1547. 1547.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 900 ff.; Kindhäuser FS Lampe 2003, 709; Schünemann StraFo 2010, 1 und 477; Saliger FS Samson 2010, 455; Bittmann NStZ 2012, 57.

  1548. 1548.

    Ganz h.M., Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 110; Hoyer, in: SK-StGB, 123. Lfg. 2010, § 266 Rn. 93; näher Ransiek ZStW 2004, 634; Perron FS Frisch 2013, 857; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Celle B. v. 23.08.2012 – 1 Ws 248/12 – NStZ-RR 2013, 13 (Anm. Jahn JuS 2013, 179); OLG Rostock B. v. 27.09.2012 – I Ws 133/12; OLG Hamm B. v. 30.06.2016 – 4 RVs 58/16 (Anm. Schumacher NZWiSt 2016, 485); BGH U. v. 09.11.2016 – 5 StR 313/15 – BGHSt 61, 305 (Anm. Bittmann wistra 2017, 121).

  1549. 1549.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 900; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 26.11.2015 – 3 StR 17/15 (Nürburgring) – BGHSt 61, 48 = NJW 2016, 2585 = StV 2017, 104 (Anm. Saliger/Schweiger NJW 2016, 2600; Schlösser StV 2017, 123; Rönnau/Becker JR 2017, 204).

  1550. 1550.

    Hierzu Hoyer, in: SK-StGB, 123. Lfg. 2010, § 266 Rn. 115 ff.; aus der Rspr. vgl. OLG Hamm B. v. 15.07.1981 – 5 Ws 29/81 – NJW 1982, 190 (Anm. Geppert JK 1982 StGB § 266/2); BGH U. v. 24.08.1988 – 3 StR 232/88 – BGHSt 35, 333 = NJW 1989, 112 = NStZ 1989, 23 = StV 1989, 105 (Anm. Otto JK 1989 StGB § 266/8; Hellmann wistra 1989, 214); BGH U. v. 04.11.1997 – 1 StR 273/97 (Bugwellen-Prozess) – BGHSt 43, 293 = NJW 1998, 913 = NStZ 1998, 514 = StV 2003, 448 (Anm. Otto JK 1998 StGB § 266/17; Martin JuS 1998, 565; Bittmann NStZ 1998, 495; Brauns JR 1998, 381; Bieneck wistra 1998, 249); BGH U. v. 06.04.2000 – 1 StR 280/99 – BGHSt 46, 30 = NJW 2000, 2364 = NStZ 2000, 655 = StV 2000, 483 (Anm. Dierlamm/Links NStZ 2000, 656; Otto JR 2000, 517; Otto JK 2001 StGB § 266/19; Knauer NStZ 2002, 399); BGH B. v. 17.07.2007 – 3 StR 207/07; OLG Rostock B. v. 27.09.2012 – I Ws 133/12.

  1551. 1551.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 115; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 25.04.2006 – 1 StR 519/05 – BGHSt 51, 29 = NJW 2006, 1984 = NStZ 2006, 401 = StV 2006, 456.

  1552. 1552.

    H.M., Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 164; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 27.07.2017 – 3 StR 490/16 – StV 2017, 34; BGH U. v. 21.02.2017 – 1 StR 296/16 – NJW 2018, 177 (Anm. Eisele NJW 2018, 180).

  1553. 1553.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 908; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 27.02.1975 – 4 StR 571/74; BGH U. v. 04.03.1999 – 5 StR 355/98 – 5 StR 130/93; BayObLG B. v. 20.07.1995 – 4 St RR 4/95 – NJW 1996, 268 = StV 1997, 191 (Anm. Haft NJW 1996, 238).

  1554. 1554.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 166; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 13.04.2011 – 1 StR 94/1 (Kölner Parteispenden) – BGHSt 56, 203 = NJW 2011, 1747 = NStZ 2011, 403 = StV 2011, 484 (Anm. Jahn JuS 2011, 1133; Brand NJW 2011, 1751; Tierel jurisPR-StrafR 12/2011 Anm. 3; Bittmann wistra 2011, 343; Corsten wistra 2011, 389; Wagner ZIS 2012, 28; Mosiek HRRS 2012, 454).

  1555. 1555.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 902; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 29.08.2008 – 2 StR 587/07 (Siemens) – BGHSt 52, 323 = NJW 2009, 89 = NStZ 2009, 95 = StV 2009, 21 (Anm. Brüning/Wimmer ZJS 2009, 94; Bosch JA 2009, 233; Jahn JuS 2009, 173; Satzger JK 2009 StGB § 266/33; RÜ 2009, 30; RA 2009, 43; famos 2/2009; Ransiek NJW 2009, 95; Knauer NStZ 2009, 151; Satzger NStZ 2009, 297; Schlösser HRRS 2009, 19; Reinhold HRRS 2009, 107; Rönnau StV 2009, 246; Tierel jurisPR-StrafR 2/2009 Anm. 3; Knierim CCZ 2009, 38; Hohn FS Rissing-van Saan 2011, 259; Schmidt/Fuhrmann FS Rissing-van Saan 2011, 585); BGH B. v. 13.04.2011 – 1 StR 592/10 – NStZ 2011, 520 (Anm. Bosch JK 2011 StGB § 266/37); BVerfG B. v. 01.11.2012 – 2 BvR 1235/11 (Schäch) – NJW 2013, 365 = StV 2013, 80 (Anm. Steinert HRRS 2014, 58).

  1556. 1556.

    H.M., s. Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 906.

  1557. 1557.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 164; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 06.05.1986 – 4 StR 124/86 – NStZ 1986, 455; BGH U. v. 30.09.2010 – 4 StR 150/10 – NStZ-RR 2011, 82; BGH U. v. 07.09.2011 – 2 StR 600/10 – NJW 2011, 3528 = NStZ 2012, 151 = StV 2012, 82 (Anm. RA 2012, 53; Becker HRRS 2012, 237; Mosiek HRRS 2012, 454).

  1558. 1558.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 116; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Stuttgart U. v. 18.09.1998 – 2 Ss 400/98 – NJW 1999, 1564 = NStZ 1999, 246 (Anm. Martin JuS 1999, 825; LL 1999, 513; Thomas NStZ 1999, 622); BGH B. v. 24.08.1999 – 1 StR 672/98 – NStZ 2000, 46; BGH U. v. 08.05.2003 – 4 StR 550/02 – NJW 2003, 3498 = NStZ 2003, 540 (Anm. RA 2003, 511); BVerfG B. v. 23.06.2010 – 2 BvR 2559/08 (Siemens) – BVerfGE 126, 170 = NJW 2010, 3209 = NStZ 2010, 626 = StV 2010, 564 (Anm. Saliger NJW 2010, 3195; Becker HRRS 2010, 383; Leplow wistra 2010, 475; Böse Jura 2011, 617; Satzger JK 2011 StGB § 266 I/36; Kudlich JA 2011, 66; Beckemper ZJS 2011, 88; LL 2011, 33; famos 1/2011; Krüger NStZ 2011, 369; Safferling NStZ 2011, 376; Kuhlen JR 2011, 246; Kraatz JR 2011, 434; Saliger ZIS 2011, 902; Schlösser HRRS 2011, 254; Boetticher jurisPR-StrafR 7/2011 Anm. 1; Schulz FS Roxin 2011, 305; Hüls NZWiSt 2012, 12; Neumann FS Beulke 2015, 197).

  1559. 1559.

    H.M., Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 266 Rn. 41; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 02.04.2008 – 5 StR 354/07 – BGHSt 52, 182 = NJW 2008, 1827 = NStZ 2008, 455 = StV 2008, 527 (Anm. Geppert JK 2008 StGB § 266/32; Bosch JA 2008, 658; LL 2008, 531; RÜ 2008, 437; RA 2008, 446; Kretschmer JR 2008, 348; Rönnau NStZ 2009, 632); BGH B. v. 24.07.2014 – 2 StR 221/14 – NStZ 2015, 277 = StV 2015, 172 und 556; BGH U. v. 04.09.2014 – 1 StR 75/14 (Anm. RÜ 2015, 236); BGH B. v. 29.01.2015 – 1 StR 587/14 – NJW 2015, 1190 = NStZ 2015, 517 = StV 2015, 439.

  1560. 1560.

    Strittig, hierzu Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 266 Rn. 44; näher Schmidt NStZ 2013, 498.

  1561. 1561.

    Hierzu Hoyer, in: SK-StGB, 123. Lfg. 2010, § 266 Rn. 101 ff.; näher Saliger ZStW 2000, 563; Schünemann NStZ 2008, 430; Fischer StraFo 2008, 269; Nack StraFo 2008, 277; Mansdörfer JuS 2009, 114; Sickor JA 2011, 109; Hauck ZIS 2011, 919; Becker/Rönnau JuS 2017, 499; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Celle B. v. 23.08.2012 – 1 Ws 248/12 – NStZ-RR 2013, 13 (Anm. Jahn JuS 2013, 179); OLG Celle B. v. 13.02.2013 – 1 Ws 54/13 (Betreuer) – NJW 2013, 2456 = NStZ-RR 2013, 176 (Anm. Kudlich JA 2013, 710); BGH B. v. 26.11.2015 – 3 StR 17/15 (Nürburgring) – BGHSt 61, 48 = NJW 2016, 2585 = StV 2017, 104 (Anm. Saliger/Schweiger NJW 2016, 2600; Schlösser StV 2017, 123; Rönnau/Becker JR 2017, 204); BGH B. v. 16.08.2016 – 4 StR 163/16 – NJW 2016, 3253 = NStZ 2017, 32 (Anm. RÜ 2016, 781; Hoven NJW 2016, 3213; Hinderer StraFo 2016, 481; Neuhöfer/Reschke jurisPR-Compl 6/2016 Anm. 2; Bosch Jura 2017, 245; Sebastian/Lorenz JZ 2017, 876; Schneider HRRS 2017, 231; Ambrosy jurisPR-StrafR 4/2017 Anm. 2; Waßmer/Zeller wistra 2017, 71; Wengenroth/Wallerstorfer NZWiSt 2017, 157; Leimenstoll MedR 2017, 96; Steinhilper MedR 2017, 138); BGH U. v. 21.02.2017 – 1 StR 296/16 – NJW 2018, 177 (Anm. Eisele NJW 2018, 180).

  1562. 1562.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 130 ff.; Velten NJW 2000, 2852; Wolf KJ 2000, 531; Matt NJW 2005, 389; Schünemann NStZ 2008, 430; Kempf FS Hamm 2008, 255; Ransiek StV 2009, 321; Fischer NStZ-Sonderheft 2009, 8; Kempf FS Volk 2009, 231; Corsten HRRS 2011, 247. aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 27.08.2010 – 2 StR 111/09 (Trienekens) – BGHSt 55, 266 = NJW 2010, 3458 = NStZ 2010, 700 = StV 2011, 20 (Anm. RA 2010, 637; Brand NJW 2010, 3463; Mühlenfeld jurisPR-StrafR 19/2010 Anm. 2; Görling CCZ 2011, 77; Saliger FS Roxin 2011, 1053); BGH U. v. 30.09.2010 – 4 StR 150/10 – NStZ-RR 2011, 82; BGH B. v. 13.04.2011 – 1 StR 94/1 (Kölner Parteispenden) – BGHSt 56, 203 = NJW 2011, 1747 = NStZ 2011, 403 = StV 2011, 484 (Anm. Jahn JuS 2011, 1133; Brand NJW 2011, 1751; Tierel jurisPR-StrafR 12/2011 Anm. 3; Bittmann wistra 2011, 343; Corsten wistra 2011, 389; Wagner ZIS 2012, 28; Mosiek HRRS 2012, 454); BGH B. v. 27.08.2014 – 5 StR 181/14 – NStZ 2014, 646 = NStZ-RR 2014, 343 = StV 2015, 438 (Anm. Hoven NStZ 2014, 646; Becker NZWiSt 2015, 38); BGH U. v. 06.09.2016 – 1 StR 104/15 (Anm. Kunkel/Kunkel jurisPR-Compl 2/2017 Anm. 3); BGH U. v. 27.07.2017 – 3 StR 490/16 – StV 2017, 34.

  1563. 1563.

    Dierlamm, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 266 Rn. 244.

  1564. 1564.

    S.o.

  1565. 1565.

    S. Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 134.

  1566. 1566.

    S. nur die o.a. Urteilsanmerkungen zu BGH U. v. 29.08.2008 – 2 StR 587/07 (Siemens) – BGHSt 52, 323, ferner etwa Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266 Rn. 92.

  1567. 1567.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 906; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 28.07.1939 – 1 D 551/39 – RGSt 73, 283; BGH U. v. 26.10.1954 – 2 StR 197/54 – NJW 1955, 71; BGH U. v. 07.12.1965 – 5 StR 312/65 – BGHSt 20, 304 = NJW 1966, 261 (Anm. Schröder JR 1966, 185); BGH U. v. 24.08.1988 – 3 StR 232/88 – BGHSt 35, 333 = NJW 1989, 112 = NStZ 1989, 23 = StV 1989, 105 (Anm. Otto JK 1989 StGB § 266/8; Hellmann wistra 1989, 214); BGH B. v. 16.02.1996 – 3 StR 185/94 – NStZ 1996, 543 = StV 1996, 431; BGH B. v. 26.04.2001 – 5 StR 587/00 – BGHSt 47, 8 = NJW 2001, 3638 = NStZ 2001, 432 = StV 2001, 573 (Anm. Salditt NStZ 2001, 544; Mosenheuer NStZ 2004, 179); OLG Frankfurt B. v. 26.02.2004 – 2 Ws 73/03 – NStZ-RR 2004, 244 (Anm. Otto JK 2005 StGB § 266/25); BGH B. v. 12.05.2004 – 5 StR 46/04 – NStZ 2004, 559; BGH B. v. 13.02.2007 – 5 StR 400/06 – NStZ 2007, 579 (Anm. Dierlamm NStZ 2007, 581); KG U. v. 23.03.2007 – (4) 1 Ss 186/05 (94/05) – NJW 2007, 3366 = NStZ 2008, 405 (Anm. LL 2008, 32); BGH U. v. 27.08.2010 – 2 StR 111/09 (Trienekens) – BGHSt 55, 266 = NJW 2010, 3458 = NStZ 2010, 700 = StV 2011, 20 (Anm. RA 2010, 637; Brand NJW 2010, 3463; Mühlenfeld jurisPR-StrafR 19/2010 Anm. 2; Görling CCZ 2011, 77; Saliger FS Roxin 2011, 1053).

  1568. 1568.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 121 ff.; Neye NStZ 1981, 369; Fabricius NStZ 1993, 414; Schünemann StV 2003, 463; von Selle JZ 2008, 178; aus der Rspr. vgl. zuletzt BVerfG B. v. 01.11.2012 – 2 BvR 1235/11 (Schäch) – NJW 2013, 365 = StV 2013, 80 (Anm. Steinert HRRS 2014, 58); BGH B. v. 26.11.2015 – 3 StR 17/15 (Nürburgring) – BGHSt 61, 48 = NJW 2016, 2585 = StV 2017, 104 (Anm. Saliger/Schweiger NJW 2016, 2600; Schlösser StV 2017, 123; Rönnau/Becker JR 2017, 204); BGH U. v. 24.05. 2016 – 4 StR 440/15 – NJW 2016, 3734 = NStZ 2016, 600 = StV 2017, 104 (Anm. Eidam NStZ 2016, 603; Satzger Jura 2017, 246); BGH U. v. 21.02.2017 – 1 StR 296/16 – NJW 2018, 177 (Anm. Eisele NJW 2018, 180).

  1569. 1569.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 122.

  1570. 1570.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 121.

  1571. 1571.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 910; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 04.11.1997 – 1 StR 273/97 (Bugwellen-Prozess) – BGHSt 43, 293 = NJW 1998, 913 = NStZ 1998, 514 = StV 2003, 448 (Anm. Otto JK 1998 StGB § 266/17; Martin JuS 1998, 565; Bittmann NStZ 1998, 495; Brauns JR 1998, 381; Bieneck wistra 1998, 249); BGH U. v. 14.12.2000 – 5 StR 123/00 – NJW 2001, 2411 = NStZ 2001, 248 (Anm. Wagner/Dierlamm NStZ 2001, 371; Berger JR 2002, 118).

  1572. 1572.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 117 ff.; Tondorf/Waider MedR 1996, 102; Lüderssen FS Müller-Dietz 2001, 467; Rönnau FS Kohlmann 2003, 239; Bernsmann StV 2005, 576; Bernsmann GA 2007, 219; Klengel/Rübenstahl HRRS 2007, 52; Kempf FS Hamm 2008, 255; Dierlamm FS Widmaier 2008, 607; Bernsmann GA 2009, 296; Krafczyk FS Mehle 2009, 325; Kraatz ZStW 2010, 521; Gerst/Meinicke CCZ 2011, 96; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Frankfurt B. v. 26.02.2004 – 2 Ws 73/03 – NStZ-RR 2004, 244 (Anm. Otto JK 2005 StGB § 266/25); BGH B. v. 11.11.2004 – 5 StR 299/03 (Schreiber) – BGHSt 49, 317 = NJW 2005, 300 = NStZ 2005, 569 = StV 2005, 423 (Anm. RÜ 2005, 142; Vogel JR 2005, 123); OLG Hamm U. v. 22.12.2004 – 3 Ss 431/04 – NStZ-RR 2006, 13; BGH B. v. 17.08.2005 – 2 StR 6/05 – NStZ-RR 2005, 374 = StV 2006, 402; BGH U. v. 02.12.2005 – 5 StR 119/05 (Kölner Müllskandal) – BGHSt 50, 299 = NJW 2006, 925 = NStZ 2006, 210 = StV 2006, 126 (Anm. RÜ 2006, 142; Saliger NJW 2006, 3377; Noltensmeier StV 2006, 132); BGH U. v. 29.06.2006 – 5 StR 485/05 – NJW 2006, 2864 = NStZ 2006, 703 = StV 2006, 634 (Anm. RA 2006, 615); BGH U. v. 16.11.2006 – 3 StR 204/06 – NStZ 2007, 269 = StV 2007, 241 (Anm. Kudlich StV 2007, 242); BGH B. v. 10.11.2009 – 4 StR 194/09 – NStZ 2010, 330 (Anm. RA 2010, 93; Kraatz JR 2010, 407); BGH U. v. 10.07.2013 – 1 StR 532/12 (Hochseeschlepper) – NJW 2013, 3590 = NStZ 2014, 42 = StV 2014, 73 (Anm. Brand NJW 2013, 3594; Lindemann/Hehr NZWiSt 2014, 350; Golombek WiJ 2014, 84).

  1573. 1573.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.11.2017, § 266 Rn. 54; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 16.05.2017 – 3 StR 445/16 – NStZ-RR 2017, 382 = StV 2018, 34 (Anm. RÜ 2017, 787).

  1574. 1574.

    Näher zum subjektiven Tatbestand der Untreue Jakobs FS Dahs 2005, 49; Hillenkamp FS Maiwald 2010, 323; Otto FS Puppe 2011, 1247.

  1575. 1575.

    Zuletzt BGH U. v. 23.05.2002 – 1 StR 372/01 – BGHSt 47, 295 = NJW 2002, 2801 = NStZ 2002, 648 = StV 2003, 500 (Anm. RÜ 2002, 459; Michalke NJW 2002, 3381; Otto JK 2003 StGB § 266/23 und § 331/7; Rönnau JuS 2003, 232; Korte NStZ 2003, 156; Kindhäuser/Goy NStZ 2003, 291; Kuhlen JR 2003, 231; Ambos JZ 2003, 345; Tholl wistra 2003, 181; Mansdörfer wistra 2003, 211); BGH B. v. 26.08.2003 – 5 StR 145/03 – BGHSt 48, 331 = NJW 2004, 375 = NStZ 2004, 218 (Anm. Geppert JK 2004 StPO § 153/1; Otto JK 2004 StGB § 263/73; Norouzi JA 2004, 434; RÜ 2004, 198; Heghmanns NStZ 2004, 633; Kühne JZ 2004, 743; Beulke JR 2005, 37; Schlösser GA 2007, 161); BGH B. v. 26.08.2003 – 5 StR 188/03 (Anm. RA 2003, 764); BGH B. v. 25.05.2007 – 2 StR 469/06 – NStZ 2007, 704 = StV 2007, 581 (Anm. LL 2008, 383; Schlösser NStZ 2008, 397).

  1576. 1576.

    S. auch Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 176.

  1577. 1577.

    S. BGH U. v. 18.10.2006 – 2 StR 499/05 (Kanther) – BGHSt 51, 100 = NJW 2007, 1760 = NStZ 2007, 583 (Anm. RÜ 2007, 96; RA 2007, 633; Ransiek NJW 2007, 1727; Saliger NStZ 2007, 545; Bosch JA 2008, 148; Perron NStZ 2008, 517; Weber FS Eisenberg 2009, 371); BGH B. v. 25.05.2007 – 2 StR 469/06 – NStZ 2007, 704 = StV 2007, 581 (Anm. LL 2008, 383; Schlösser NStZ 2008, 397); BGH B. v. 02.04.2008 – 5 StR 354/07 – BGHSt 52, 182 = NJW 2008, 1827 = NStZ 2008, 455 = StV 2008, 527 (Anm. Geppert JK 2008 StGB § 266/32; Bosch JA 2008, 658; LL 2008, 531; RÜ 2008, 437; RA 2008, 446; Kretschmer JR 2008, 348; Rönnau NStZ 2009, 632); OLG Hamburg B. v. 10.06.2009 – 3 Ss 29/09 – NStZ 2010, 335 = StV 2010, 79 (Anm. Jahn JuS 2009, 1144; Satzger JK 2010 StGB § 266/35); BGH B. v. 07.04.2010 – 2 StR 153/09 – NJW 2010, 1764 (Anm. Küpper jurisPR-StrafR 11/2010 Anm. 3); BGH U. v. 28.05.2013 – 5 StR 551/11 – NStZ 2013, 715 = StV 2014, 88 (Anm. Trüg NStZ 2013, 717; Jahn JuS 2014, 82; Kubiciel StV 2014, 91; Bung StV 2015, 176).

  1578. 1578.

    BGH B. v. 20.03.2008 – 1 StR 488/07 – NJW 2008, 2451 = NStZ 2008, 457 = StV 2008, 414 (Anm. RA 2008, 662; Rübenstahl NJW 2008, 2454; Schäfer JR 2008, 302; Beulke/Witzigmann JR 2008, 430; Klötzer/Schilling StraFo 2008, 305; Selle/Wietz ZIS 2008, 471; Adick HRRS 2008, 460; Wegner wistra 2008, 347; Peglau wistra 2008, 430).

  1579. 1579.

    S. nur Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 911.

  1580. 1580.

    Hierzu Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 266 Rn. 57 ff.; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 11.12.2014 – 3 StR 265/14 (Konzept „Wahlsieg 2006“) – BGHSt 60, 94 = NJW 2015, 1618 = NStZ-RR 2016, 14 = StV 2015, 439 (Anm. Altenburg NJW 2015, 1624; Bock ZIS 2016, 67); BGH B. v. 27.01.2015 – 4 StR 476/14; BGH B. v. 17.03. 2015 – 1 StR 628/15 – StV 2017, 79; BGH B. v. 20.05.2015 – 1 StR 33/15 – NJW 2015, 3254 = NStZ 2015, 703 = StV 2016, 19 (Anm. RÜ 2015, 785; Lange jurisPR-StrafR 20/2015 Anm. 1; Bosch Jura 2016, 110; Krug NZWiSt 2016, 159); BGH B. v. 26.11.2015 – 3 StR 17/15 (Nürburgring) – BGHSt 61, 48 = NJW 2016, 2585 = StV 2017, 104 (Anm. Saliger/Schweiger NJW 2016, 2600; Schlösser StV 2017, 123; Rönnau/Becker JR 2017, 204); BGH U. v. 09.11.2016 – 5 StR 313/15 – BGHSt 61, 305 (Anm. Bittmann wistra 2017, 121).

  1581. 1581.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266 Rn. 187; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 11.07.2001 – 5 StR 530/00 – NStZ 2001, 650; BGH U. v. 08.05.2003 – 4 StR 550/02 – NJW 2003, 3498 = NStZ 2003, 540 (Anm. RA 2003, 511); BGH U. v. 18.10.2006 – 2 StR 499/05 (Kanther) – BGHSt 51, 100 = NJW 2007, 1760 = NStZ 2007, 583 (Anm. RÜ 2007, 96; RA 2007, 633; Ransiek NJW 2007, 1727; Saliger NStZ 2007, 545; Bosch JA 2008, 148; Perron NStZ 2008, 517; Weber FS Eisenberg 2009, 371).

  1582. 1582.

    Zu Problemfällen dieser pauschalen Verweisung Dierlamm, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 266 Rn. 300 ff.

  1583. 1583.

    Zu § 266b StGB Offermann wistra 1986, 50; Otto wistra 1986, 150; Weber JZ 1987, 215; Ranft JuS 1988, 673; Heinz FS Maurer 2001, 1111.

  1584. 1584.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266b Rn. 2.

  1585. 1585.

    Hierzu Hoyer, in: SK-StGB, 117. Lfg. 2009, § 266b Rn. 3; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 02.02.1993 – 1 StR 849/92 – NStZ 1993, 283; BGH B. v. 21.11.2001 – 2 StR 260/01 – BGHSt 47, 160 = NJW 2002, 905 = NStZ 2002, 545 = StV 2002, 135 (Anm. Otto JK 2002 StGB § 263a/13 und § 266b/5; Beckemper JA 2002, 545; Martin JuS 2002, 506; LL 2002, 386; RÜ 2002, 214; RA 2002, 246; famos 5/2002; Zielinski JR 2002, 342; Kudlich JuS 2003, 537; Mühlbauer wistra 2003, 244).

  1586. 1586.

    S.o.

  1587. 1587.

    Z. B. Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 266b Rn. 1.

  1588. 1588.

    Z. B. Hoyer, in: SK-StGB, 117. Lfg. 2009, § 266b Rn. 3.

  1589. 1589.

    S. nur Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 266b Rn. 21; aus der Rspr. vgl. OLG Stuttgart U. v. 23.11.1987 – 3 Ss 389/87 – NJW 1988, 981 (Anm. Otto JK 1988 StGB § 266b/1); BGH B. v. 03.12.1991 – 4 StR 538/91 – NJW 1992, 1840 = NStZ 1992, 278 = StV 1992, 118 (Anm. Otto JK 1992 StGB § 266b/2).

  1590. 1590.

    Radtke, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 266b Rn. 5; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 27.04.2017 – 1 StR 67/17 – NStZ-RR 2017, 281 = StV 2018, 35.

  1591. 1591.

    Näher zu den Konsequenzen für § 266b StGB Baier ZRP 2001, 454.

  1592. 1592.

    S.u. b); s. ferner etwa Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266b Rn. 6 ff.

  1593. 1593.

    Radtke, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 266b Rn. 12.

  1594. 1594.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 928 ff.; Schulz/Tscherwinka JA 1991, 119; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Koblenz U. v. 02.02.2015 – 2 OLG 3 Ss 170/14 – StV 2016, 371 (Anm. Bosch Jura 2015, 1010; LL 2015, 584; RÜ 2015, 311; famos 8/2015; Ambrosy jurisPR-StrafR 15/2015 Anm. 3).

  1595. 1595.

    Hierzu Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 931 f.

  1596. 1596.

    Anders aber Radtke, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 266b Rn. 29; aus der Rspr. vgl. AG Eggenfelden B. v. 12.01.2009 – 2 Cs 54 Js 33229/06 – NStZ-RR 2009, 139 (Anm. Geppert JK 2010 StGB § 266/34); OLG Celle U. v. 05.11.2010 – 1 Ws 277/10 – NJW 2011, 2152 = NStZ 2011, 218 = StV 2011, 164 (Anm. Hecker JuS 2011, 657; LL 2011, 408; Küpper jurisPR-StrafR 6/2011 Anm. 3); OLG Koblenz U. v. 02.02.2015 – 2 OLG 3 Ss 170/14 – StV 2016, 371 (Anm. Bosch Jura 2015, 1010; LL 2015, 584; RÜ 2015, 311; famos 8/2015; Ambrosy jurisPR-StrafR 15/2015 Anm. 3).

  1597. 1597.

    Otto JZ 1992, 1139; Ranft JuS 1988, 680; Hilgendorf JuS 1997, 130.

  1598. 1598.

    S. nur Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266b Rn. 10 f.

  1599. 1599.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266b Rn. 8.

  1600. 1600.

    H.M., Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266b Rn. 14 f.; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Koblenz U. v. 02.02.2015 – 2 OLG 3 Ss 170/14 – StV 2016, 371 (Anm. Bosch Jura 2015, 1010; LL 2015, 584; RÜ 2015, 311; famos 8/2015; Ambrosy jurisPR-StrafR 15/2015 Anm. 3).

  1601. 1601.

    Hierzu Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266b Rn. 9; Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266b Rn. 21; Hillenkamp, 40 Probleme aus dem Strafrecht BT, 12. Aufl. 2013, 36. Problem; Brand JR 2008, 496; aus der Rspr. vgl. OLG Stuttgart U. v. 23.11.1987 – 3 Ss 389/87 – NJW 1988, 981 (Anm. Otto JK 1988 StGB § 266b/1); BGH B. v. 21.11.2001 – 2 StR 260/01 – BGHSt 47, 160 = NJW 2002, 905 = NStZ 2002, 545 = StV 2002, 135 (Anm. Otto JK 2002 StGB § 263a/13 und § 266b/5; Beckemper JA 2002, 545; Martin JuS 2002, 506; LL 2002, 386; RÜ 2002, 214; RA 2002, 246; famos 5/2002; Zielinski JR 2002, 342; Kudlich JuS 2003, 537; Mühlbauer wistra 2003, 244).

  1602. 1602.

    S.o.

  1603. 1603.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266b Rn. 21.

  1604. 1604.

    Hoyer, in: SK-StGB, 117. Lfg. 2009, § 266b Rn. 16 f.

  1605. 1605.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266b Rn. 6a; Hoyer, in: SK-StGB, 117. Lfg. 2009, § 266b Rn. 14.

  1606. 1606.

    Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266b Rn. 6a; Hoyer, in: SK-StGB, 117. Lfg. 2009, § 266b Rn. 15.

  1607. 1607.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 266b Rn. 15.

  1608. 1608.

    Joecks/Jäger, StGB, 12. Aufl. 2018, § 266b Rn. 21.

  1609. 1609.

    Ganz h.M., Fischer, StGB, 65. Aufl. 2018, § 266b Rn. 23; Weber JZ 1987, 215; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 18.11.1986 – 4 StR 583/86 – NStZ 1987, 120 = StV 1987, 102; OLG Stuttgart U. v. 23.11.1987 – 3 Ss 389/87 – NJW 1988, 981 (Anm. Otto JK 1988 StGB § 266b/1); BGH U. v. 02.02.1993 – 1 StR 849/92 – NStZ 1993, 283.

  1610. 1610.

    Hierzu Hoyer, in: SK-StGB, 117. Lfg. 2009, § 266b Rn. 28; Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266b Rn. 31; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 21.11.2001 – 2 StR 260/01 – BGHSt 47, 160 = NJW 2002, 905 = NStZ 2002, 545 = StV 2002, 135 (Anm. Otto JK 2002 StGB § 263a/13 und § 266b/5; Beckemper JA 2002, 545; Martin JuS 2002, 506; LL 2002, 386; RÜ 2002, 214; RA 2002, 246; famos 5/2002; Zielinski JR 2002, 342; Kudlich JuS 2003, 537; Mühlbauer wistra 2003, 244).

  1611. 1611.

    S.o.

  1612. 1612.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 266b Rn. 31.

  1613. 1613.

    Hoyer, in: SK-StGB, 117. Lfg. 2009, § 266b Rn. 28.

Author information

Authors and Affiliations

Authors

Rights and permissions

Reprints and permissions

Copyright information

© 2018 Springer-Verlag GmbH Deutschland, ein Teil von Springer Nature

About this chapter

Check for updates. Verify currency and authenticity via CrossMark

Cite this chapter

Bock, D. (2018). 2. Kapitel Vermögensdelikte ohne Nötigungskomponente. In: Strafrecht Besonderer Teil 2. Springer-Lehrbuch. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-662-54793-9_2

Download citation

  • DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-662-54793-9_2

  • Published:

  • Publisher Name: Springer, Berlin, Heidelberg

  • Print ISBN: 978-3-662-54792-2

  • Online ISBN: 978-3-662-54793-9

  • eBook Packages: Social Science and Law (German Language)

Publish with us

Policies and ethics