Skip to main content

14. Kapitel Unterlassene Hilfeleistung; Behinderung von hilfeleistenden Personen, § 323c StGB

  • Chapter
  • First Online:
Strafrecht Besonderer Teil 1

Part of the book series: Springer-Lehrbuch ((SLB))

  • 11k Accesses

Zusammenfassung

Didaktische Aufsätze:

  • Geilen, Probleme des § 323c StGB, Jura 1983, 78 und 138

  • Seelmann, Unterlassene Hilfeleistung“ oder: Was darf das Strafrecht?, JuS 1995, 281

  • Geppert, Die unterlassene Hilfeleistung (§ 323c StGB), Jura 2005, 39

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this chapter

Institutional subscriptions

Notes

  1. 1.

    Zu § 323c I StGB Gallas JZ 1952, 396; Welzel NJW 1953, 327; Naucke FS Welzel 1974, 761; Geilen Jura 1983, 78 und 138; Kargl GA 1994, 247; Seelmann JuS 1995, 281; Pawlik GA 1995, 360; Seebode FS Kohlmann 2003, 279; Geppert Jura 2005, 39; Spendel FS Seebode 2008, 377; Rechtsprechungsübersicht bei Horn/Hoyer JZ 1987, 965.

  2. 2.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 323c Rn. 1; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 08.04.1960 – 4 StR 2/60 – BGH U. v. 08.04.1960 – 4 StR 2/60 – BGHSt 14, 213 = NJW 1960, 1261 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 87); OLG Celle B. v. 26.04.1988 – 3 Ws 103/88 – NStZ 1988, 568; OLG Düsseldorf B. v. 23.04.1992 – 1 Ws 244/92 – NJW 1992, 2370; BGH B. v. 22.01.2002 – 4 StR 392/01 – NJW 2002, 1356 = NStZ 2002, 385.

  3. 3.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 323c Rn. 1; näher Kühl FS Frisch 2013, 785; Frisch GA 2016, 121; aus der Rspr. vgl. OLG Neustadt U. v. 09.03.1949 – Ss 3/49 (Anm. Busch SJZ 1949, 654); OLG Oldenburg U. v. 06.06.1950 – Ss 51/50 (Anm. Erbs JR 1951, 212); BGH B. v. 10.03.1954 – GSSt 4/53 – BGHSt 6, 147 = NJW 1954, 1049 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 86; Heinitz JR 1954, 403; Gallas JZ 1954, 641; Schweiger NJW 1955, 816).

  4. 4.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 323c Rn. 1.

  5. 5.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 323c Rn. 6; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 20.10.2011 – 4 StR 71/11 – BGHSt 57, 42 = NJW 2012, 1237 = NStZ 2012, 142 = StV 2012, 403 (Anm. Bosch JK 2012 StGB § 13 I/45; Jäger JA 2012, 395; Wagner ZJS 2012, 704; LL 2012, 269; RÜ 2012, 97; famos 6/2012; Mansdörfer/Trüg StV 2012, 432; Roxin JR 2012, 305; Schramm JZ 2012, 969; Kudlich HRRS 2012, 177; Kuhn wistra 2012, 297; Poguntke CCZ 2012, 158; Bülte NZWiSt 2012, 176; Schlösser NZWiSt 2012, 281; Zimmermann WiJ 2013, 94; Selbmann HRRS 2014, 235); OLG Koblenz B. v. 14.03.2014 – 5 U 9/14 (Anm. Ambrosy jurisPR-StrafR 11/2014 Anm. 3).

  6. 6.

    S. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 323c Rn. 5f.

  7. 7.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 323c Rn. 6; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 12.08.2015 – 2 StR 115/15 – NStZ-RR 2015, 375.

  8. 8.

    Zur Verschlimmerung einer bereits bestehenden Krankheit OLG Düsseldorf B. v. 24.06.1991 – 5 Ss 206/91 – 68/91 I – NJW 1991, 2979 = NStZ 1991, 531 (Anm. Hassemer JuS 1992, 163; Meurer JR 1992, 38); AG Berlin-Tiergarten B. v. 02.03.1990 – (255a) 52 Js 889/89 (143/89) – NStZ 1991, 236 (Anm. Otto JK 1991 StGB § 323c/3; Rudolphi NStZ 1991, 237); OLG Düsseldorf B. v. 14.11.1994 – 5 Ss 330/94 – 127/94 I – NJW 1995, 799.

  9. 9.

    Ganz h.M., s. nur Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 323c Rn. 3.

  10. 10.

    S. von Heintschel-Heinegg, in: BeckOK-StGB, Stand 01.05.2017, § 323c Rn. 8; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 15.09.2015 – 5 StR 363/15 – NStZ 2016, 153.

  11. 11.

    Hierzu Wessels/Hettinger, BT 1, 40. Aufl. 2016, Rn. 1044; Freund, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 323c Rn. 29ff.; Stein FS Küper 2007, 607; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 16.02.2000 – 2 StR 582/99 – NStZ 2000, 414 (Notwehr) = StV 2001, 616 (Anm. Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 29 Rn. 5ff.; LL 2000, 810; RÜ 2000, 421; RA 2000, 474; Geppert JK 2001 StGB § 13/31; Schröder JA 2001, 191; Engländer JuS 2001, 958).

  12. 12.

    AG Berlin-Tiergarten B. v. 02.03.1990 – (255a) 52 Js 889/89 (143/89) – NStZ 1991, 236.

  13. 13.

    Wessels/Hettinger, BT 1, 40. Aufl. 2016, Rn. 1044.

  14. 14.

    BGH U. v. 16.02.2000 – 2 StR 582/99 – NStZ 2000, 414 (415).

  15. 15.

    Freund, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 323c Rn. 19, 41.

  16. 16.

    Hierzu Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 323c Rn. 21f.; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 02.03.1962 – 4 StR 355/61 – BGHSt 17, 166 = NJW 1962, 1212 und 1782 (Anm. Preuße JuS 1962, 406); BGH U. v. 22.03.1966 – 1 StR 567/65 – BGHSt 21, 50 = NJW 1966, 1172; OLG Karlsruhe B. v. 10.08.1979 – 3 Ss 90/79 – NJW 1979, 2360 (Anm. Bruns JR 1980, 297); OLG Köln B. v. 19.07.1990 – 2 Zs 126/89 (31) – NJW 1991, 764.

  17. 17.

    Hilgendorf, in: Arzt/Weber/Heinrich/Hilgendorf, BT, 3. Aufl. 2015, 39/21.

  18. 18.

    S. Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 323c Rn. 21f.

  19. 19.

    Hierzu Stein, in: SK-StGB, 9. Aufl. 2016, § 323c Rn. 18f.; Seeler NJW 1958, 1860; Weber NJW 1959, 134; Kauczor NJW 1962, 479; Kohlhaas NJW 1973, 548; Schmidhäuser FS Welzel 1974, 801; Geilen JZ 1975, 145; Bringewat ZStW 1975, 623; Roxin FS Dreher 1977, 331; Spann/Liebhardt/Braun FS Bockelmann 1979, 487; Bottke GA 1982, 346; Herzberg JA 1985, 131, 177, 265 und 336; Dölling NJW 1986, 1011; Herzberg NJW 1986, 1635; Neumann JA 1987, 244; Schreiber FS Jakobs 2007, 615; Kutzer FS Schöch 2010, 481; Kutzer ZRP 2012, 135; Henking JZ 2015, 174; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Hamburg B. v. 08.06.2016 – 1 Ws 131/16 – NStZ 2016, 530 (Anm. RÜ 2016, 640; Miebach NStZ 2016, 536; Wilhelm HRRS 2017, 68).

  20. 20.

    In letzterem Sinne etwa Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1252.

  21. 21.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 323c Rn. 13; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 19.01.1954 – 1 StR 132/53 – NJW 1954, 728.

  22. 22.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 323c Rn. 11.

  23. 23.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 323c Rn. 13.

  24. 24.

    Freund, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 323c Rn. 75.

  25. 25.

    Hierzu zsf. Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 323c Rn. 19f.; näher Schaffstein FS Dreher 1977, 147; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 02.03.1962 – 4 StR 355/61 – BGHSt 17, 166 = NJW 1962, 1212 und 1782 (Anm. Preuße JuS 1962, 406); OLG Hamm Vorlageb. v. 11.07.1961 – 1 Ss 651/61 – NJW 1961, 1648 und 1962, 1224; BGH U. v. 22.03.1966 – 1 StR 567/65 – BGHSt 21, 50 = NJW 1966, 1172; BGH U. v. 03.04.1985 – 2 StR 63/85 – NStZ 1985, 409 = StV 1987, 21 (Anm. Frellesen StV 1987, 22).

  26. 26.

    S.o.

  27. 27.

    S. Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1268.

  28. 28.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 323c Rn. 19f.

  29. 29.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 323c Rn. 11; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 26.10.1982 – 1 StR 413/82 – NJW 1983, 350 = NStZ 1983, 313 (Anm. Geilen JK 1983 StGB § 323c/1; Sonnen JA 1983, 287; Hassemer JuS 1983, 474; Lilie NStZ 1983, 314; Geiger JZ 1983, 153; Ulrich MedR 1983, 137; Kreuzer JR 1984, 294).

  30. 30.

    Freund, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 323c Rn. 81; aus der Rspr. vgl. OLG Düsseldorf B. v. 24.06.1991 – 5 Ss 206/91 – 68/91 I – NJW 1991, 2979 = NStZ 1991, 531 (Anm. Hassemer JuS 1992, 163; Meurer JR 1992, 38).

  31. 31.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1257; näher Stein FS Küper 2007, 607; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 15.09.2015 – 5 StR 363/15 – NStZ 2016, 153.

  32. 32.

    S. Freund, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2014, § 323c Rn. 84; aus der Rspr. vgl. OLG Karlsruhe B. v. 10.08.1979 – 3 Ss 90/79 – NJW 1979, 2360 (Anm. Bruns JR 1980, 297); BGH U. v. 08.10.1996 – 5 StR 458/96 – NStZ 1997, 127.

  33. 33.

    Sternberg-Lieben/Hecker, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 323c Rn. 15; aus der Rspr. vgl. BayObLG U. v. 30.11.1956 – RReg. 3 St 227/56 – NJW 1957, 354.

  34. 34.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1260; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 03.12.1982 – 2 StR 494/82 – NStZ 1983, 117 (Anm. Seier JA 1983, 393); BGH U. v. 04.12.2007 – 5 StR 324/07 – NStZ 2008, 276 = StV 2008, 182 (Anm. Satzger JK 2008 StGB § 13/40; RA 2008, 159; Kühl HRRS 2008, 359; Wilhelm NStZ 2009, 15).

  35. 35.

    Hierzu Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 323c Rn. 27ff.; näher Henkel FS Mezger 1954, 249; Stree FS Lenckner 1998, 393; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 02.03.1962 – 4 StR 355/61 – BGHSt 17, 166 = NJW 1962, 1212 und 1782 (Anm. Preuße JuS 1962, 406).

  36. 36.

    S. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 323c Rn. 16; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 14.11.1957 – 4 StR 532/57 – BGH U. v. 14.11.1957 – 4 StR 532/57 – BGHSt 11, 135 = NJW 1958, 390 (Anm. Schröder JR 1958, 186); BGH U. v. 01.04.1958 – 1 StR 24/58 – BGHSt 11, 353 = NJW 1958, 957 (Anm. Welzel JZ 1958, 494); OLG Hamm U. v. 12.01.1959 – 2 Ss 156/58 – NJW 1959, 1504 (Anm. Hartung JZ 1960, 98); BGH U. v. 27.03.1979 – 5 StR 59/79; LG Mannheim U. v. 03.05.1990 – (12) 2 Ns 70/89 – NJW 1990, 2212 (Anm. Sonnen JA 1990, 358; Sonnen NK 1990/4, 42).

  37. 37.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 323c Rn. 16; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 29.11.1963 – 4 StR 390/63 – BGHSt 19, 167 = NJW 1964, 731 (Anm. Willms JuS 1964, 330; Schröder JR 1964, 227); BGH U. v. 23.03.1993 – 1 StR 21/93 – BGHSt 39, 164 = NJW 1993, 1871 = NStZ 1993, 441 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 88; Geppert JK 1993 StGB § 323c/3; Tag JR 1995, 133).

  38. 38.

    Hierzu Furtner NJW 1961, 1196; Ulsenheimer GA 1972, 1; aus der Rspr. vgl. OLG Hamm U. v. 12.01.1959 – 2 Ss 156/58 – NJW 1959, 1504 (Anm. Hartung JZ 1960, 98); BGH U. v. 29.11.1963 – 4 StR 390/63 – BGHSt 19, 167 = NJW 1964, 731 (Anm. Willms JuS 1964, 330; Schröder JR 1964, 227); BGH U. v. 23.03.1993 – 1 StR 21/93 – BGHSt 39, 164 = NJW 1993, 1871 = NStZ 1993, 441 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 88; Geppert JK 1993 StGB § 323c/3; Tag JR 1995, 133); BGH U. v. 08.10.1996– 5 StR 458/96 – NStZ 1997, 127.

  39. 39.

    Rengier, BT II, 18. Aufl. 2017, § 42 Rn. 15.

  40. 40.

    Stein, in: SK-StGB, 9. Aufl. 2016, § 323c Rn. 36.

  41. 41.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1264.

  42. 42.

    S. auch insofern Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1264

  43. 43.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 323c Rn. 17.

  44. 44.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 323c Rn. 16; näher Walther FS Herzberg 2008, 503; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 29.07.1970 – 2 StR 221/70 – BGHSt 23, 327 = NJW 1970, 2252 (Anm. Roxin, Höchstrichterliche Rspr. AT, 1998, Nr. 93; Herzberg JuS 1971, 74; Hassemer JuS 1971, 105; Welp JZ 1971, 433); BGH U. v. 10.07.1985 – 3 StR 104/85 – NStZ 1985, 501 = StV 1986, 201 (Anm. Otto JK 1986 StGB § 221/2; Ulsenheimer StV 1986, 201).

  45. 45.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 323c Rn. 18; aus der Rspr. vgl. AG Saalfeld B. v. 17.12.2004 – 630 Js 23573/04 – NJW 2005, 1673 = NStZ-RR 2005, 142 (Anm. Geppert JK 2005 StGB § 323c/5).

  46. 46.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1267; aus der Rspr. vgl. BayObLG U. v. 30.11.1956 – RReg. 3 St 227/56 – NJW 1957, 354; BGH U. v. 12.01.1993 – 1 StR 792/92.

  47. 47.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 323c Rn. 23; näher Meister MDR 1953, 649; Pfannmüller MDR 1973, 725; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 08.10.1996 – 5 StR 458/96 – NStZ 1997, 127; BGH B. v. 21.10.2008 – 4 StR 440/08 – NStZ 2009, 286.

  48. 48.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 323c Rn. 20.

  49. 49.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 323c Rn. 23; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 06.05.1960 – 4 StR 117/60 – BGHSt 14, 282 = NJW 1960, 1395 (Anm. Oehler JuS 1961, 154); BGH U. v. 28.06.1961 – 2 StR 83/61 – BGHSt 16, 200 = NJW 1961, 1981; OLG Celle U. v. 14.10.1969 – 3 Ss 252/69 – NJW 1970, 341.

  50. 50.

    Hierzu Kubiciel jurisPR-StrafR 11/2017 Anm. 1; Zöller KriPoZ 2017, 143.

  51. 51.

    Näher Kubiciel jurisPR-StrafR 11/2017 Anm. 1.

  52. 52.

    Kubiciel jurisPR-StrafR 11/2017 Anm. 1.

  53. 53.

    S. Kubiciel jurisPR-StrafR 11/2017 Anm. 1.

Author information

Authors and Affiliations

Authors

Rights and permissions

Reprints and permissions

Copyright information

© 2018 Springer-Verlag GmbH Deutschland, ein Teil von Springer Nature

About this chapter

Check for updates. Verify currency and authenticity via CrossMark

Cite this chapter

Bock , D. (2018). 14. Kapitel Unterlassene Hilfeleistung; Behinderung von hilfeleistenden Personen, § 323c StGB. In: Strafrecht Besonderer Teil 1. Springer-Lehrbuch. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-662-54791-5_14

Download citation

  • DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-662-54791-5_14

  • Published:

  • Publisher Name: Springer, Berlin, Heidelberg

  • Print ISBN: 978-3-662-54790-8

  • Online ISBN: 978-3-662-54791-5

  • eBook Packages: Social Science and Law (German Language)

Publish with us

Policies and ethics