Zusammenfassung
In Kapitel 2 wurden die nötigen wissenschaftstheoretischen Grundlagen und deren Auswirkungen auf die Analyse erläutert, der Stand der Literatur hinsichtlich der Begründung progressiver Steuertarife dargestellt, Einkommen als Indikator wirtschaftlicher Leistungsfähigkeit diskutiert sowie die relevanten technischen Grundlagen der Steuertariflehre dargestellt. In diesem Kapitel geht es nun um die Konkretisierung des betrachteten Ziels der Gleichmäßigkeit der Besteuerung. Aus Perspektive dieses Ziels wird in Kapitel 5 ein progressiver Einkommensteuertarif begründet.
Access this chapter
Tax calculation will be finalised at checkout
Purchases are for personal use only
Notes
- 1.
Vgl. Albert (1991), S. 189–218; Abschnitt 2.1.
- 2.
Vgl. Abschnitt 3.2.
- 3.
Vgl. Abschnitt 3.2.2.
- 4.
Vgl. Lang/Englisch (2012), S. 265; Abschnitt 3.2.1.
- 5.
Vgl. Schmidt (1960); Lieb (1992), S. 163–265; Knaupp (2004); Kaplow (2008); Homburg (2015); Abschnitt 2.2.
- 6.
Vgl. Albert (1991), S. 189–218; Heitfeldt/Schmiel (2017); Schmiel (2020).
- 7.
Vgl. Tipke (2000), S. 6–8; Schmiel (2009), S. 1202–1203.
- 8.
Vgl. Vanberg (2001), S. 9221–9223; Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 102–103.
- 9.
Vgl. Heitfeldt/Schmiel (2017).
- 10.
Vgl. Schmiel (2009), S. 1202–1205; Abschnitt 3.3.
- 11.
Vgl. Blum/Kalven (1952), Schmidt (1960); Musgrave (1985), S. 18–21; Lieb (1992); Kaplow (2008), S. 401–405; Tresch (2022), S. 193; Abschnitt 4.1.
- 12.
Vgl. Hayek (1952); Schmidt (1960), S. 28–29, 51–52, 147–156; Haller (1970); Schneider (1984); Lieb (1992), S. 176–180, 268–269; Lieb (1992), S. 269; Elicker (2000); Elicker (2004); Hall/Rabushka (2007); Kirchhof (2011); Hall/Rabushka (2007); Hey (2021a), Rz. 8.800–8.803; auch Abschnitt 4.2.
- 13.
Vgl. Albert (1991), S. 35–50; Abschnitt 2.1.
- 14.
Vgl. Albert (1998).
- 15.
- 16.
Vgl. Abschnitt 2.1.3.
- 17.
Vgl. Albert (1991), S. 189–218; Abschnitt 2.1.
- 18.
Vgl. Tipke (1981), S. 52–57; Tipke (2000), S. 88–94; Seer (2021), Rz. 1.1–1.13.
- 19.
Vgl. Tipke (2000), S. 67–70.
- 20.
Vgl. Friauf (1989), S. 3–12; Kirchhof (1996), S. 19–21; Kube (2008), S. 24–25.
- 21.
Vgl. Friauf (1989), S. 3–12; Seer (2021), Rz. 1.5.
- 22.
Vgl. Seer (2021), Rz. 1.5.
- 23.
Vgl. Seer (2021), Rz. 1.5; kritisch zum Fiskalzweck von Steuern, vgl. Ehnts (2017); Ehnts (2022), S. 31–36; Ehnts/Hoefgen (2022); siehe auch Sahr (2022); vgl. zu anderen Aufgaben Tipke (2000); Knaupp (2004); Abschnitt 2.2.
- 24.
Vgl. Tipke (2000), S. 256–260; Kube (2008), S. 38; Seer (2021), Rz. 1.1–1.11.
- 25.
Vgl. Kirchhof (1996); Hey (2021b), Rz. 3.110–3.123.
- 26.
Vgl. BVerfG (2015), S. 1303–1304; BVerfG (2019), Rz. 26–29.
- 27.
Vgl. BVerfG (2019), Rz. 26–29; Hey (2021b), Rz. 3.121–3.123.
- 28.
Vgl. Tipke (2000), S. 399–401; Knaupp (2004).
- 29.
Vgl. Musgrave/Musgrave (1989), S. 223; Barker (2006); Lang/Englisch (2012), 264–267; BVerfG (2019), Rz. 26–29; Hey (2021b), Rz. 3.116–3.117; Schmiel (2022), S. 1–3.
- 30.
Vgl. Kirchhof (1984), 304 f.; Kirchhof (1985), 322–324; Musgrave/Musgrave (1989), S. 223; Barker (2006); Lang/Englisch (2012), 264–267; Hey (2021b), 3.121–3.122; Schmiel (2022), S. 2–3.
- 31.
Vgl. Tipke (2000), S. 488–492; Lang/Englisch (2012), S. 265; Englisch (2014).
- 32.
Vgl. Englisch (2014); Albi/Bardutzky (2019); Weber (2019), S. 62–63.
- 33.
Vgl. zur Ableitung aus klassischer Vertragstheorie, Johnson (2010); vgl. zur Rechtsprechung Ordower (2006); Weber (2019), S. 63.
- 34.
Vgl. Tipke (2000), S. 488–492; Lang/Englisch (2012), S. 265; Englisch (2014).
- 35.
Vgl. Lang/Englisch (2012), S. 265; Englisch (2014); Weber (2019), S. 62–63.
- 36.
Vgl. Tipke (2000), S. 488–492; Lang/Englisch (2012), S. 266, 268.
- 37.
Vgl. Lang/Englisch (2012), S. 266; zum konkretisierenden Leistungsfähigkeitsprinzip, vgl. Abschnitt 3.3.
- 38.
Vgl. Lang/Englisch (2012), S. 266.
- 39.
Vgl. EGMR (1990), Rz. 28–34; Lang/Englisch (2012), S. 265; Englisch (2014); Weber (2019), S. 62–63.
- 40.
Vgl. Martinez (1999), S. 111–112; Striegel (2013), S. 29–30, 53; Dregger (2019), S. 93.
- 41.
Vgl. Ordower (2006), S. 264–265.
- 42.
Vgl. Ordower (2006), S. 264–265; Wurman (2020), S. 93–103.
- 43.
Vgl. Newhouse (1959), S. 601–609; Sneed (1965), S. 594–596; Martinez (1999), S. 115, 132–134; Martinez (2004), S. 419–427, 427–438; Barker (2006); Ordower (2006).
- 44.
Vgl. Ordower (2006).
- 45.
Vgl. Sneed (1965), S. 575–577; Byrne (1995), S. 765–769; Flemming et al. (2001); Ordower (2006), S. 266–280.
- 46.
Vgl. Sneed (1965); Byrne (1995), 747, 759–771; Martinez (1999), S. 115; Martinez (2004); S. 413–415; Barker (2006); Emerton/James (2017); Abreu (2018).
- 47.
Vgl. Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 100–101.
- 48.
Vgl. Buchanan/Vanberg (1991).
- 49.
Vgl. Buchanan/Vanberg (1991); Vanberg (2001), S. 9221–9224; Fligstein (2011), S. 39–56; Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 101–104.
- 50.
Vgl. Buchanan/Vanberg (1991), S. 181–184; Hoßfeld/Schmiel (2015), S. 319–320; vgl. beispielhaft zur Argumentation für Alternativen zu Marktwirtschaftsordnungen Cohen (2009).
- 51.
Vgl. van Aaken (2012), S. 81–102; Hoßfeld/Schmiel (2015); Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 103–104.
- 52.
Vgl. zum politisch-kulturellen Ansatz Fligstein (1996); Fligstein (2011); Fligstein/McAdam (2012a); vgl. zur Theorie der Felder Bourdieu (2005); Bourdieu/Wacquant (1992); Schmiel (2020); Kapitel 5.
- 53.
Vgl. Fligstein (2011), S. 28.
- 54.
Vgl. Bourdieu (2005), S. 75–78; Fligstein/McAdam (2012a), S. 13–18.
- 55.
Vgl. Pfeffer/Salancik (2003), S. xi-xiii, 43–52; Hoßfeld/Schmiel (2015), S. 323–327.
- 56.
Vgl. Schmiel (2020), S. 610–612.
- 57.
Siehe dazu Kapitel 5.
- 58.
Vgl. Schmiel (2020), S. 610–612.
- 59.
Vgl. Ulrich (2008), S. 173–176.
- 60.
Vgl. Albert (1963); Schneider (1987), S. 467–517; Buchanan/Vanberg (1991), S. 179–183; Vanberg (2001), 9225–9226; Abschnitt 4.2.
- 61.
Vgl. Schmiel (2020), S. 611–612; Schmiel/Sander (2022), S. 23–26, 29–31.
- 62.
Zur Begründung des Ziels Gleichmäßigkeit der Besteuerung, vgl. Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 99–101; zur Begründung und Diskussion von Zielen im Allgemeinen, vgl. Albert (1991), S. 189–218.
- 63.
Vgl. Albert (1991), S. 187–218; Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 99–101.
- 64.
Vgl. van Aaken (2012), S. 84.
- 65.
Vgl. van Aaken (2012), S. 84; Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 101–102.
- 66.
Vgl. Buchanan/Vanberg (1991), S. 181–184; van Aaken (2012), S. 84; Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 101–102.
- 67.
Vgl. van Aaken (2012), S. 84; Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 104.
- 68.
Vgl. Schmiel (2020), S. 610–612; van Aaken (2012), S. 86–90.
- 69.
Vgl. Albert (1991), S. 9–18, 187–218; Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 107–109.
- 70.
Vgl. Aristoteles (2015), insbesondere S. 54–59; Kant (1990), insbesondere S. 74–78; Sen (1988), Nussbaum (2011); Höffe (2008), S. 82–85; Höffe (2010), S. 70–78; Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 104–109.
- 71.
Vgl. Höffe (2008), S. 82–84; van Aaken (2012), S. 86–90.
- 72.
Vgl. Höffe (2008), S. 82–84; van Aaken (2012), S. 86–90; Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 104–109.
- 73.
Vgl. van Aaken (2012), S. 84–86; Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 104–109.
- 74.
Vgl. Seebass (1996), S. 766–770; van Aaken (2012), S. 85–86; Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 109–114.
- 75.
Vgl. Seebass (1996); Höffe (2008), S. 84–85, 112–114; van Aaken (2012), S. 84–86; Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 112–113.
- 76.
Vgl. Kube (2008); Heitfeldt/Schmiel (2017); Schmiel (2022).
- 77.
Vgl. Seebass (1996), S. 767–770; Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 112–113.
- 78.
Vgl. Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 109–113.
- 79.
Vgl. Kube (2008).
- 80.
Vgl. Kymlicka (1997), S. 10–11; Höffe (2008), S. 112–114; Michel (2011), S. 11–12; Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 109–113; indirekt auch Abschn. 3.2.1.
- 81.
Vgl. Fligstein (2011), S. 48–56; Schmiel (2020), S. 610–612.
- 82.
Vgl. Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 109–113.
- 83.
Vgl. z. B. für Bezug zu Steuerausweichentscheidungen Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 117–120.
- 84.
- 85.
Vgl. Abschnitt 3.2.1.
- 86.
Vgl. z. B. BVerfG (2015), 1303–1304; Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 117–118.
- 87.
Vgl. BVerfG (2015), 1303–1304.
- 88.
Vgl. Kube (2008), S. 31–32; siehe Abschnitt 3.3.
- 89.
Vgl. Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 118–119.
- 90.
Vgl. Seebass (1996), S. 767–770.
- 91.
Vgl. Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 109–114.
- 92.
Vgl. Seebass (1996), S. 766–768.
- 93.
Vgl. Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 118–119.
- 94.
Vgl. Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 119–120.
- 95.
Vgl. Tipke (2000), S. 251.
- 96.
Vgl. Musgrave/Musgrave (1989), S. 279; Wagner (1992), S. 4; Schreiber/Stellpflug (1999), S. 187; Siegel (1999), S. 359; Hundsdoerfer et al. (2008), S. 70; Schmiel (2009), S. 1203–1204.
- 97.
Vgl. Schmiel (2009), S. 1202–1205; siehe zu Entscheidungsneutralität im Detail die Ausführungen in Abschnitt 2.3.
- 98.
Vgl. Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 114–117.
- 99.
Vgl. Schmiel (2013), S. 146–148.
- 100.
Vgl. Schneider (2002), S. 31; Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 114–120.
- 101.
Vgl. Hoßfeld/Schmiel (2015), S. 307; Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 119–120.
- 102.
Vgl. Tipke (1981), S. 44–57; Musgrave/Musgrave (1989), S. 216–219; Martinez (2004), S. 419–421; Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 95–97; Scherer/Schmiel (2021).
- 103.
Vgl. Friauf (1989), S. 3–12.
- 104.
Vgl. Schmiel (2013); Heitfeldt/Schmiel (2017); Schmiel (2020); aus steuerjuristischer Perspektive zur Bedeutung der Ökonomie für rechtliche Sachgerechtigkeit, jedoch insbesondere in Bezug zur neoklassischen Ökonomik, vgl. Hey (2021b), Rz. 3.9–3.10.
- 105.
BVerfG (2019), Rz. 27.
- 106.
Vgl. BVerfG (2019), Rz. 27–30.
- 107.
Zur Kritik an einer Letztbegründung, vgl. Albert (1991), S. 13–18; zur Kritik einer Herleitung more geometrico, vgl. Albert (1991), S. 66–74; siehe dazu im Detail Abschnitt 2.1.3.
- 108.
Vgl. Albert (1991), S. 189–218.
- 109.
Vgl. Westen (1982); Gosepath (2013), S. 19–22; Schneidereit (2013), S. 191–194.
- 110.
Vgl. Abschnitt 3.2.
- 111.
Vgl. Schneidereit (2013).
- 112.
Vgl. Gosepath (2013), S. 19–21; Schneidereit (2013), S. 180–181.
- 113.
Vgl. Gosepath (2013), S. 19–21; Schneidereit (2013), S. 180–181.
- 114.
Schneidereit (2013), S. 180–181.
- 115.
Vgl. Gosepath (2013), S. 19–21.
- 116.
Vgl. Chemerinsky (1983), S. 585–590; Gosepath (2013), S. 19–21.
- 117.
Vgl. Chemerinsky (1983), S. 579–583.
- 118.
Vgl. Schmiel (2018), S. 162.
- 119.
Vgl. Tipke (1981), S. 54–55.
- 120.
Vgl. Tipke (1981), S. 57–58.
- 121.
Vgl. Tipke (1981), S. 52–57.
- 122.
Vgl. Tipke (1981), S. 53.
- 123.
Vgl. Musgrave/Musgrave (1989), S. 223; Lang (1988), S. 97–99; Lang/Englisch (2012), S. 265–266; Hey (2021b), Rz. 3.13; Schmiel (2022).
- 124.
Vgl. Smith (1776); Mill (1848); Musgrave (1990), S. 114–115; Tresch (2022), S. 183.
- 125.
Vgl. Lang (1988), S. 99–100; Musgrave/Musgrave (1989), S. 223; Schulemann (2008), S. 12–15; Lang/Englisch (2012), S. 265–266; Schmiel (2022), S. 1–3.
- 126.
Vgl. Abschnitt 2.2.3.
- 127.
Vgl. Musgrave/Musgrave (1989), S. 279–280; Tipke (2000), S. 473–475; nicht grundsätzlich ablehnend im Zusammenspiel mit anderen Steuerarten, vgl. Homburg (2015), S. 48.
- 128.
Vgl. Tipke (2000), S. 475.
- 129.
Vgl. Musgrave/Musgrave (1989), S. 279–280.
- 130.
Vgl. Musgrave/Musgrave (1989), S. 219–222; Schulemann (2008), S. 8–11; Abschnitt 2.2.3.
- 131.
Vgl. Musgrave/Musgrave (1989), S. 220–221; Schulemann (2008), S. 8–11.
- 132.
Vgl. Homburg (2015), S. 40–42.
- 133.
Vgl. Musgrave/Musgrave (1989), S. 220–221.
- 134.
Vgl. Musgrave/Musgrave (1989), S. 219–223.
- 135.
Vgl. Tipke (2000), S. 476; Schulemann (2008), S. 9; Homburg (2015), S. 8.
- 136.
Zum Äquivalenzprinzip im Detail, vgl. Abschnitt 2.2.3.
- 137.
Vgl. Lang (1988), S. 97–102; Tipke (2000), S. 481–488; Hey (2021b), Rz. 3.13.
- 138.
Zur Bedeutungsherleitung von Gleichmäßigkeit der Besteuerung, vgl. Schmiel (2022), S. 3–4; allgemein zur Kritik an einer Bedeutungsherleitung aus dem Wortsinn, vgl. Popper (2003), S. 20–29; mit Bezug zu Gleichmäßigkeit wohl auch Schneider (1984), S. 356–359.
- 139.
Vgl. Lang (1988), S. 97–100; Homburg (2015), S. 8–9; Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 114–117; Hey (2021b), Rz. 3.16; Tresch (2022), S. 183.
- 140.
Vgl. Murphy/Nagel (2002), S. 12–16, 31–39; Schmiel (2022), S. 3–4.
- 141.
Vgl. Lindsay (2016); Schmiel (2022), S. 3–4.
- 142.
Vgl. Schmiel (2022), S. 3–4; vgl. zu solchen Nebenwirkungen im Detail, Kapitel 6.
- 143.
Vgl. Schanz (1896); Haig (1921); Musgrave (1983), S. 21–22; Goode (1990), S. 62; Siegel (1999), S. 364–365; Schreiber/Stellpflug (1999), S. 186; Dodge (2013), S. 1; Schreiber (2021), S. 11–13; Schmiel (2022), S. 1–3; zur zugrunde gelegten ökonomischen Definition von Einkommen im Detail und zur Diskussion über alternative Indikatoren wirtschaftlicher Leistungsfähigkeit, vgl. Abschnitt 2.3.
- 144.
Vgl. Simons (1938), S. 41–44; Musgrave (1983), S. 22; Musgrave/Musgrave (1989), S. 224; Dodge (2005), S. 450; Schulemann (2008), S. 72–74; dazu im Detail, vgl. Abschnitt 2.3.
- 145.
Vgl. Hey (2021a), Rz. 8.43–8.105; Seer (2022); im Detail dazu, vgl. Abschnitt 2.3.4.
- 146.
Vgl. Hey (2021a), Rz. 8.43–8.105; Seer (2022); Abschnitt 2.3.4.
- 147.
Vgl. Lang (1988), S. 65–76; Hey (2021a), Rz. 8.40–42; Seer (2022), Rz. 100; Abschnitt 2.3.4.
- 148.
Vgl. Hey (2021a), Rz. 8.40–42; Seer (2022), Rz. 105–107; Abschnitt 2.3.4.
- 149.
Vgl. Abschnitt 2.4.2.
- 150.
Vgl. Simons (1938), S. 49–58; Musgrave/Musgrave (1989), S. 227–228; Schulemann (2008), S. 72–74.
- 151.
- 152.
Vgl. Tipke (1981), S. 52–57, jedoch 97–100; später aber Tipke (2000), 479–481; Musgrave/Musgrave (1989), S. 223–233; Murphy/Nagel (2002), S. 12–16; Lindsay (2016); Heitfeldt/Schmiel (2017), S. 96–97; BVerfG (2019), Rz. 27–30; Schmiel (2022), S. 3; abweichend z. B. Schreiber (2021), S. 11.
- 153.
Vgl. Abschnitt 3.3.1.
- 154.
Vgl. Abschnitt 2.3.
- 155.
Vgl. Musgrave/Musgrave (1989), S. 223–233; BVerfG (2019), Rz. 27–30.
- 156.
- 157.
Vgl. Albert (1991), S. 66–74.
- 158.
Vgl. Kaplow (1989); Musgrave (1990); Kaplow (1992); Musgrave (1993); Repetti/McDaniel (1993).
- 159.
Vgl. Bönke/Eichfelder (2008).
- 160.
Vgl. Schmiel (2009).
- 161.
Vgl. Schulemann (2008).
- 162.
Vgl. Kaplow (1992); Musgrave (1993).
- 163.
Vgl. Tipke (1981), S. 53.
- 164.
Vgl. Musgrave (1990), S. 120; Küstner (2017), S. 32; Abschnitt 2.3.4.
- 165.
Vgl. Musgrave (1990), S. 120.
- 166.
Vgl. Kaplow (1989); Kaplow (1992); Repetti/McDaniel (1993), S. 154–155; Repetti/Ring (2012).
- 167.
Vgl. Kaplow (1989); Kaplow (1992).
- 168.
Vgl. Repetti/Ring (2012).
- 169.
Vgl. Musgrave/Musgrave (1989), S. 223–228; Miller (2000), 534–540.
- 170.
Vgl. Repetti/Ring (2012), S. 138; Musgrave (1983), Musgrave (1993), S. 359; Miller (2000), 534–540; Dodge (2005), S. 458–459.
- 171.
Vgl. Schulemann (2008).
- 172.
Vgl. Schmiel (2009).
- 173.
Vgl. Musgrave (1993).
- 174.
Vgl. Tipke (2000), 479–481.
- 175.
Vgl. Tipke (1981), S. 97–100; später aber Tipke (2000), 479–481; Schneider (1984); Elschen (1991), S. 115.
- 176.
Vgl. Schneider (1984), S. 356–357; Elschen (1991), S. 115.
- 177.
Vgl. Schneider (1984), S. 356–358; Dodge (2005), S. 452–453.
- 178.
Vgl. Schneider (1984), S. 360–361; Elschen (1991), S. 115.
- 179.
Vgl. Abschnitt 2.2.
- 180.
Vgl. Seer (2021), Rz. 1.7; Abschnitt 2.2.
- 181.
Vgl. Haller (1970) S. 3–11; Neumark (1970), S. 173–174; Abschnitt 2.2.
- 182.
Vgl. Schneider (1984), S. 360–361.
- 183.
Vgl. Albert (1991), S. 66–74; Popper (2003), S. 15–29; Abschnitt 2.1.
- 184.
Vgl. so aber wohl Schneider (1984), S. 360–361.
- 185.
Vgl. Albert (1991), S. 189–218.
- 186.
Vgl. Schmidt (1960), S. 41–55.
Author information
Authors and Affiliations
Corresponding author
Rights and permissions
Copyright information
© 2024 Der/die Autor(en), exklusiv lizenziert an Springer Fachmedien Wiesbaden GmbH, ein Teil von Springer Nature
About this chapter
Cite this chapter
Heitfeldt, M. (2024). Begründung und Konkretisierung des Maßstabs Gleichmäßigkeit der Besteuerung. In: Zur Begründung eines progressiven Einkommensteuertarifs aus der Perspektive der Gleichmäßigkeit der Besteuerung. Forschungsreihe Rechnungslegung und Steuern. Springer Gabler, Wiesbaden. https://doi.org/10.1007/978-3-658-44254-5_3
Download citation
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-658-44254-5_3
Published:
Publisher Name: Springer Gabler, Wiesbaden
Print ISBN: 978-3-658-44253-8
Online ISBN: 978-3-658-44254-5
eBook Packages: Business and Economics (German Language)