Skip to main content

Die strafrechtlichen Pornographieverbote

  • Chapter
  • First Online:
Handbuch Sexualstraftaten
  • 6392 Accesses

Zusammenfassung

In § 184 StGB sind unter der Deliktsbezeichnung „Verbreitung pornographischer Schriften“ Verbote zusammengefasst, welche das Zugänglichmachen von Darstellungen mit pornographischem Inhalt betreffen. Diese Norm ergänzen § 184a–§ 184d StGB um weitere Tatbestände, die größtenteils der Übersichtlichkeit wegen aus der alten Fassung des § 184 Abs. 3 StGB herausgenommen wurden.

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this chapter

Chapter
USD 29.95
Price excludes VAT (USA)
  • Available as PDF
  • Read on any device
  • Instant download
  • Own it forever
eBook
USD 119.00
Price excludes VAT (USA)
  • Available as EPUB and PDF
  • Read on any device
  • Instant download
  • Own it forever
Hardcover Book
USD 159.99
Price excludes VAT (USA)
  • Durable hardcover edition
  • Dispatched in 3 to 5 business days
  • Free shipping worldwide - see info

Tax calculation will be finalised at checkout

Purchases are for personal use only

Institutional subscriptions

Notes

  1. 1.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 1; Wolters in: SKStGB, 2008, § 184 Rdn. 1.

  2. 2.

    Vgl. BTDrs. 6/1552, S. 33; BTDrs. 6/3251, S. 58; dazu Becker, 1974, S. 177 ff.; Laubenthal, 2000, S. 213.

  3. 3.

    BGBl. I 1973, S. 1725.

  4. 4.

    Zur historischen Entwicklung der Pornographieverbote siehe Schroeder (1992), S. 1 ff.

  5. 5.

    BVerfGE 30, S. 347 f.; BVerfGE 77, S. 356.

  6. 6.

    BVerfGE 7, S. 323 f.

  7. 7.

    BVerfGE 79, S. 63.

  8. 8.

    BVerfGE 47, S. 72 f.

  9. 9.

    BVerfGE 83, S. 140.

  10. 10.

    Vgl. Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 3; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 3.

  11. 11.

    Zur Wirkungsforschung siehe Bohrer, 1992, S. 25 ff.; Ertel, 1990, S. 12 ff., 473 ff.; Hill, 2011, S. 379 ff.; Köhne, 2005, S. 794; Schumann/Schumann, 2008, S. 368 ff.; Schreibauer, 1999, S. 30 ff.; Selg, 1986, S. 60 ff., 84 ff.; anders aber Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 2.

  12. 12.

    Fischer K., 1995, S. 162.

  13. 13.

    Laubenthal, 2000, S. 214.

  14. 14.

    BGHSt. 13, S. 375; Eser/Hecker in: Schönke/Schröder, 2010, § 11 Rdn. 67.

  15. 15.

    BGHSt. 32, S. 1; Lackner/Kühl, 2011, § 11 Rdn. 27.

  16. 16.

    Eser/Hecker in: Schönke/Schröder, 2010, § 11 Rdn. 67; Radtke in: MKStGB, 2003, § 11 Rdn. 114; Wolters in: SKStGB, 2008, § 184 Rdn. 4.

  17. 17.

    Fischer, 2012, § 11 Rdn. 33; Rudolphi/Stein in: SK-StGB, 2005, § 11 Rdn. 56; Schreibauer, 1999, S. 173 f.

  18. 18.

    Eser/Hecker in: Schönke/Schröder, 2010, § 11 Rdn. 78.

  19. 19.

    Laubenthal, 2000, S. 217.

  20. 20.

    Engel-Flechsig/Maennel/Tettenborn, 1997, S. 2990; Jäger/Collardin, 1996, S. 237; Ritz, 1998, S. 55.

  21. 21.

    Eingehend dazu Barton, 1999, S. 118 f.

  22. 22.

    Sieber, 1999, Rdn. 605.

  23. 23.

    Zu den Begriffsbestimmungen Eser/Hecker in: Schönke/Schröder, 2010, § 11 Rdn. 78; Fischer, 2012, § 11 Rdn. 34 ff.; Gribbohm in: LK-StGB, 2006, § 11 Rdn. 125 ff.; König, 2004, S. 71 ff.

  24. 24.

    BGHSt. 47, S. 55 ff.

  25. 25.

    BT-Drs. 13/7385, S. 36.

  26. 26.

    Umfassend dazu König, 2004, S. 84 ff.; Schreibauer, 1999, S. 116 ff.; Schroeder, 1992, S. 16 ff.

  27. 27.

    Herkströter, 1992, S. 25; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 4.

  28. 28.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 5; Herkströter 1992, S. 25 f.; König, 2004, S. 84 ff.; Wolters in: SKStGB, 2008, § 184 Rdn. 5; zu verschiedenen Pornographiedefinitionen Schreibauer, 1999, S. 116 ff.; ferner Ostendorf, 2001, S. 376 ff.

  29. 29.

    BGHSt. 23, S. 44; KG, NStZ 2009, S. 15.

  30. 30.

    BGHSt. 37, S. 60; BVerwGE 116, S. 18; KG, NStZ 2009, S. 15; ferner Nr. 2.3.1. der gemeinsamen Richtlinien der Landesmedienanstalten zur Gewährleistung des Schutzes der Menschenwürde und des Jugendschutzes (JuSchRiL), siehe auch Erdemir, 2000, S. 143 f.; ders., 2003, S. 630 f.

  31. 31.

    OLG Karlsruhe, NJW 1974, S. 2015.

  32. 32.

    BGHSt. 37, S. 60; KG, NStZ 2009, S. 15; OLG Düsseldorf, NJW 1974, S. 1475; OLG Karlsruhe, NJW 1987, S. 1957; Fischer, 2012, § 184 Rdn. 7; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 17; Ladeur, 2001, S. 475; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 4; Wolters in: SKStGB, 2008, § 184 Rdn. 5.

  33. 33.

    BGH, NStZ 2011, S. 455; vgl. Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 19; König, 2004, S. 95 f.

  34. 34.

    BGHSt. 5, S. 348; KG, NStZ 2009, S. 15; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 17.

  35. 35.

    BGBl. I 1973, S. 1725.

  36. 36.

    Siehe BT-Drs. 6/3521, S. 60; ebenso OLG Düsseldorf, NJW 1974, S. 1474; OLG Koblenz, NJW 1979, S. 1467; Lackner/Kühl, 2011, § 184 Rdn. 2.

  37. 37.

    So bereits OLG Karlsruhe, NJW 1974, S. 2015; Dreher, 1974, S. 56; siehe auch Schumann, 1998, S. 575.

  38. 38.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 4.

  39. 39.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 7a; Herkströter, 1992, S. 25.

  40. 40.

    Schwarz/Dreher, 1967, § 184 Anm. 2.

  41. 41.

    BGHSt. 23, S. 40 ff.

  42. 42.

    BGHSt. 23, S. 44; ähnlich BGH, NStZ 2011, S. 455.

  43. 43.

    BGHSt. 23, S. 44.

  44. 44.

    Siehe dazu die Beratungen des Sonderausschusses für die Strafrechtsreform, 6. Wahlperiode, S. 1907 f.; vgl. auch Fischer K., 1995, S. 150; Schroeder, 1992, S. 20 f.

  45. 45.

    BT-Drs. 6/3521, S. 60.

  46. 46.

    BT-Drs. 6/3521, S. 60.

  47. 47.

    Lackner/Kühl, 2011, § 184 Rdn. 2; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 7.

  48. 48.

    BGHSt. 37, S. 59 f.

  49. 49.

    Gössel, 2005, S. 212.

  50. 50.

    Fischer K., 1995, S. 154.

  51. 51.

    Laubenthal, 2000, S. 220; siehe auch König, 2004, S. 90.

  52. 52.

    Gössel, 2005, S. 213 f.

  53. 53.

    BGHSt. 37, S. 59 f.; OLG Düsseldorf, NJW 1974, S. 1475; OLG Karlsruhe, NJW 1987, S. 1957; Fischer, 2012, § 184 Rdn. 7; ferner Baer/Slupik, 1988, S. 171 ff.

  54. 54.

    BVerfGE 27, S. 16 („prinzipielle Infragestellung der Subjektqualität des Menschen“).

  55. 55.

    Schumann, 1998, S. 579 f.

  56. 56.

    Schroeder, 1992, S. 21.

  57. 57.

    Siehe Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 5; Maurach/Schroeder/Maiwald, 2009, S. 249 f.; Schroeder, 1992, S. 21 ff.; vgl. auch Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 18; König, 2004, S. 91 f.; Schreibauer, 1999, S. 126 ff.; Weigend, 1993, S. 137.

  58. 58.

    Siehe BGHSt. 23, S. 42.

  59. 59.

    Schroeder, 1992, S. 27.

  60. 60.

    Krit. dazu Fischer K., 1995, S. 152.

  61. 61.

    So auch Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 5.

  62. 62.

    Schumann, 1998, S. 571.

  63. 63.

    Schroeder, 1992, S. 28 f., 31 ff.; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 6; krit. Schumann, 1998, S. 582.

  64. 64.

    Hanack, 1974, S. 7; Laubenthal, 2000, S. 221.

  65. 65.

    Ostendorf, 2001, S. 378.

  66. 66.

    Siehe Kap. 8.3.

  67. 67.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 4.

  68. 68.

    Vgl. auch Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 8; Lenckner, 1968, S. 308 f.; Schumann, 1998, S. 575 f.; krit. Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 7.

  69. 69.

    Krit. dazu Malek, 2005, S. 302.

  70. 70.

    OLG Düsseldorf, NJW 1974, S. 1574; vgl. aber BT-Drs. 6/3521, S. 60.

  71. 71.

    Giese, 1965, S. 21; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 14.

  72. 72.

    Giese, 1965, S. 19.

  73. 73.

    Giese, 1965, S. 26.

  74. 74.

    Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 14.

  75. 75.

    Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 14.

  76. 76.

    Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 20.

  77. 77.

    Vgl. etwa noch OLG Karlsruhe, NJW 1974, S. 2016 (für Anal und Oralverkehr).

  78. 78.

    OLG Frankfurt, NJW 1987, S. 454; KG, NStZ 2009, S. 446 (Kalender mit Aktfotos); Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 17; Lackner/Kühl, 2011, § 184 Rdn. 2.

  79. 79.

    Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 10; Schumann, 1998, S. 575.

  80. 80.

    OLG Düsseldorf, NJW 1974, S. 1474; KG, NStZ 2009, S. 15.

  81. 81.

    Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 22.

  82. 82.

    Vgl. BGH, Ufita 1980, S. 203 (zu dem japanischen Film „Das Reich der Sinne“); BGH, Ufita 1980, S. 208 („Die 120 Tage von Sodom“); ferner OLG Frankfurt, JZ 1974, S. 516.

  83. 83.

    KG, NStZ 2009, S. 15.

  84. 84.

    KG, NStZ 2009, S. 15.

  85. 85.

    Siehe z. B. BGHSt. 5, S. 349.

  86. 86.

    Vgl. für viele Schroeder, 1975, S. 65; Würtenberger, 1977, S. 91 ff.

  87. 87.

    BGHSt. 23, S. 44.

  88. 88.

    BVerfGE 67, S. 213; BVerfGE 75, S. 369; BVerfGE 81, S. 278; zur Entwicklung Henschel, 1990, S. 1937; Würkner, 1992, S. 1.

  89. 89.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 5a; Wolters in: SKStGB, 2008, § 184 Rdn. 7.

  90. 90.

    BGHSt. 37, S. 55; Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 386; a. A. Liesching/von Münch, 1999, S. 38 f.; vgl. zu dem pornographischen Roman „Josefine Mutzenbacher“ BVerfGE 83, S. 130; siehe ferner Gusy, 1991, S. 470; Herkströter, 1992, S. 23; Schreibauer, 1999, S. 158 f.

  91. 91.

    Zur Entwicklung durch das BVerfG siehe BVerfGE 30, S. 173 ff.; BVerfGE 67, S. 224 ff.; BVerfGE 75, S. 377; BVerfG, JZ 1990, S. 638; dazu auch Beisel, 1997, S. 134 ff.; Vlachopoulos, 1996, S. 109 ff.

  92. 92.

    BVerfGE 81, S. 291.

  93. 93.

    So auch Laufhütte/Roggenbuck in: LKStGB, 2010, § 184 Rdn. 9; Wolters in: SKStGB, 2008, § 184 Rdn. 7.

  94. 94.

    BVerfGE 67, S. 226 f.

  95. 95.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 8; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 5a; Wolters in: SKStGB, 2008, § 184 Rdn. 7.

  96. 96.

    BGHSt. 37, S. 55 ff.; siehe dazu Jeand’Heur, 1991, S. 165 ff.; Maiwald, 1990, S. 1141 ff.

  97. 97.

    BVerfGE 83, S. 130 ff.; Borgmann, 1992, S. 130 ff.; Herkströter, 1992, S. 23 ff.; Karpen/Hofer, 1992, S. 1060 ff.; Würkner, 1992, S. 1 ff.

  98. 98.

    BGHSt. 37, S. 60.

  99. 99.

    Banz, 1988, S. 989.

  100. 100.

    BGHSt. 37, S. 57.

  101. 101.

    LG Stuttgart, Urteil vom 24.4.1990, Az.: 21 Js 21754/86.

  102. 102.

    BVerwGE 23, S. 110.

  103. 103.

    BGHSt. 37, S. 64.

  104. 104.

    BVerfGE 75, S. 377.

  105. 105.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 5a.

  106. 106.

    Schroeder, 1997, S. 56 ff.

  107. 107.

    Maiwald, 1990, S. 1143.

  108. 108.

    BVerfGE 83, S. 146; BGHSt. 37, S. 64.

  109. 109.

    Fischer K., 1995, S. 165; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 7.

  110. 110.

    BVerfGE 83, S. 146; BVerwG, NJW 1993, S. 1491; siehe auch Kannengießer in: Schmidt-Bleibtreu/Hofmann/Hopfauf, 2011, Art. 5 Anm. 28.

  111. 111.

    BGHSt. 37, S. 64.

  112. 112.

    Siehe auch Fischer K., 1995, S. 166 ff.; Schreibauer, 1999, S. 161 ff.

  113. 113.

    BVerfGE 83, S. 147.

  114. 114.

    BGHSt. 37, S. 65.

  115. 115.

    BVerfGE 83, S. 147 f.

  116. 116.

    Giese, 1965, S. 19.

  117. 117.

    BGHSt. 37, S. 65.

  118. 118.

    BVerfGE 83, S. 148.

  119. 119.

    Giese, 1965, S. 21.

  120. 120.

    BGHSt. 37, S. 64.

  121. 121.

    BVerfGE 83, S. 147; BGHSt. 37, S. 65.

  122. 122.

    Krit. auch Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 8; vgl. ferner Jeand’Heur, 1991, S. 165 ff.; Maiwald, 1990, S. 1141 ff.; Maurach/Schroeder/Maiwald, 2009, S. 250; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 5a; Schroeder, 1992, S. 52 ff.

  123. 123.

    Herkströter, 1992, S. 27.

  124. 124.

    Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 26; Laubenthal, 2000, S. 222 f.; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 5a; a. A. Liesching/von Münch, 1999, S. 41; zur Frage einer Rechtfertigung nach Art. 5 Abs. 1 S. 2 GG bei Rundfunkdarbietungen siehe Schulz/Korte, 2002, S. 724; krit. Fischer, 2012, § 184 Rdn. 8.

  125. 125.

    BVerfGE 83, S. 139; BGHSt. 37, S. 62 f.

  126. 126.

    BVerfGE 83, S. 143; BGHSt. 37, S. 64; BVerwG, NJW 1993, S. 1490 f.

  127. 127.

    Laubenthal, 2000, S. 223.

  128. 128.

    BVerfGE 83, S. 147 f.

  129. 129.

    BVerfGE 83, S. 147 f.; Schroeder, 1992, S. 56.

  130. 130.

    BVerfGE 83, S. 147; BGHSt. 37, S. 65.

  131. 131.

    BGHSt. 37, S. 64.

  132. 132.

    BGHSt. 37, S. 65; ferner BVerfGE 83, S. 147.

  133. 133.

    BGHSt. 37, S. 65.

  134. 134.

    Beisel, 1997, S. 328 f.; ferner Böse, 2006, S. 758 f. zur Kunstfreiheit im Kontext des Rahmenbeschlusses des Rates vom 22.12.2003 zur Bekämpfung der sexuellen Ausbeutung von Kindern und der Kinderpornographie, ABl. EG 2004 Nr. L 13, S. 44.

  135. 135.

    Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 26.

  136. 136.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 3; Gössel, 2005, S. 210; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 3; Ilg, 1997, S. 93; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 3, 15; Weigend, 1994, S. 133; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 3.

  137. 137.

    Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 3; ähnlich Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 3; a. A. Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 6, die eine teleologische Reduktion vorschlagen; ähnlich Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 32.

  138. 138.

    Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 32.

  139. 139.

    Vgl. Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 6.

  140. 140.

    BGHSt. 34, S. 98; OLG Hamburg, NJW 1992, S. 1184; Eckstein, 1997, S. 51; Horn, 1977, S. 2332.

  141. 141.

    OLG Düsseldorf, NStE Nr. 5 zu § 184 StGB; Eckstein, 1997, S. 51.

  142. 142.

    Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 27.

  143. 143.

    Dazu unten Kap. 8.2.6.

  144. 144.

    BGHSt. 23, S. 98 f.; Deblitz, 1995, S. 57; Lackner/Kühl, 2011, § 184 Rdn. 5; Laufhütte/Roggenbuck in: LKStGB, 2010, § 184 Rdn. 17; a. A. Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 27; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 7; Schreibauer, 1999, S. 190.

  145. 145.

    Ähnlich die Argumentation bei BGHSt. 23, S. 98 f.

  146. 146.

    BGHSt. 26, S. 15; BGHSt. 28, S. 294; Fischer, 2012, § 184 Rdn. 10; Laufhütte/Roggenbuck in: LKStGB, 2010, § 184 Rdn. 18.

  147. 147.

    Laubenthal, 2000, S. 231.

  148. 148.

    Laubenthal, 2000, S. 231; Laufhütte/Roggenbuck in: LKStGB, 2010, § 184 Rdn. 19; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 8.

  149. 149.

    Laubenthal, 2000, S. 231.

  150. 150.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 9.

  151. 151.

    OLG Karlsruhe, NJW 1984, S. 1975.

  152. 152.

    Vgl. Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 9; unklar Laufhütte/Roggenbuck in: LKStGB, 2010, § 184 Rdn. 19.

  153. 153.

    Horn, 1977, S. 2335.

  154. 154.

    Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 30; Laubenthal, 2000, S. 232 f.; a. A. Walther, 1990, S. 524.

  155. 155.

    Laubenthal, 2000, S. 232 f.; a. A. Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 30.

  156. 156.

    BGH, NJW 1976, S. 1984.

  157. 157.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 9.

  158. 158.

    Wohl a. A. Laufhütte/Roggenbuck in: LKStGB, 2010, § 184 Rdn. 19.

  159. 159.

    Vgl. den Sachverhalt bei OLG Hamburg, NJW 1992, S. 1184.

  160. 160.

    OLG Hamburg, NJW 1992, S. 1184.

  161. 161.

    Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 28 zur Einsehbarkeit des Ortes i. S. des § 184 Abs. 1 Nr. 2 StGB.

  162. 162.

    OLG Hamburg, NJW 1992, S. 1184 f.

  163. 163.

    Laubenthal, 2000, S. 232.

  164. 164.

    Beisel/Heinrich, 1996a, S. 495; Schreibauer, 1999, S. 196 f.; a. A. Fischer, 2012, § 184 Rdn. 10; Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 29.

  165. 165.

    Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 30; Laubenthal, 2000, S. 232 f.; Laufhütte/Roggenbuck in: LKStGB, 2010, § 184 Rdn. 18.

  166. 166.

    Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 29.

  167. 167.

    Siehe BT-Drs. 15/350, S. 18; Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 29; ferner BGHSt. 47, S. 58 f.

  168. 168.

    AG Waldshut-Tiengen, MMR 2007, S. 402 zu Live-Cam- und Live-Chat-Angeboten.

  169. 169.

    Gercke/Liesching, 2003, S. 457 f.; Matzky, 2004, S. 340; a. A. OLG Düsseldorf, MMR 2004, S. 409; LG Düsseldorf, MMR 2003, S. 418; Fischer, 2012, § 184 Rdn. 10; Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 29.

  170. 170.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 10; Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 403; Liesching/Günther, MMR 2000, S. 262.

  171. 171.

    Dazu Übersicht in Kap. 5.2.1.1 (1).

  172. 172.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 9c.

  173. 173.

    Laubenthal, 2000, S. 233.

  174. 174.

    BT-Drs. 6/1552, S. 34.

  175. 175.

    So Schroeder, 1992, S. 399.

  176. 176.

    BT-Drs. 15/350, S. 20; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 22.

  177. 177.

    Krit. auch Duttge/Hörnle/Renzikowski, 2004, S. 1069; Lackner/Kühl, 2011, § 184 Rdn. 9; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 9b.

  178. 178.

    BT-Drs. 15/350, S. 20; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 22; krit. Duttge/Hörnle/Renzikowski, 2004, S. 1069.

  179. 179.

    Eine solche Klausel fehlte noch in § 184 Abs. 6 S. 1 StGB a.F.; dazu Laubenthal, 2000, S. 233 f.; wie hier Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 9b sowie Rdn. 9c zur Kritik an § 184 Abs. 6 S. 1 StGB a.F.; zur Neufassung Duttge/Hörnle/Renzikowski, 2004, S. 1069; ferner Amelung/Funcke-Auffermann, 2004, S. 270.

  180. 180.

    Amelung/Funcke-Auffermann, 2004, S. 270; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 23.

  181. 181.

    Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 47; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 9c.

  182. 182.

    Duttge/Hörnle/Renzikowski, 2004, S. 1069; Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 99; Lackner/Kühl, 2011, § 184 Rdn. 9.

  183. 183.

    Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 23.

  184. 184.

    Duttge/Hörnle/Renzikowski, 2004, S. 1069; Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 99; Lackner/Kühl, 2011, § 184 Rdn. 9.

  185. 185.

    Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 47; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 9d.

  186. 186.

    Siehe Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 100; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 47; Schreibauer, 1999, S. 355; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 24.

  187. 187.

    Krit. insoweit auch Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 9d.

  188. 188.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 9e.

  189. 189.

    Laubenthal, 2000, S. 234.

  190. 190.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 10.

  191. 191.

    Beisel/Heinrich, 1996, S. 97; Laubenthal, 2000, S. 234.

  192. 192.

    Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 38; Lackner/Kühl, 2011, § 184 Rdn. 9; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 48.

  193. 193.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 11.

  194. 194.

    Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 20.

  195. 195.

    Laubenthal, 2000, S. 235; Ziegler in: BeckOKStGB, 2011, § 184 Rdn. 8.

  196. 196.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 11a.

  197. 197.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 11; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 20.

  198. 198.

    OLG Celle, MDR 1985, S. 693; Fischer, 2012, § 184 Rdn. 11; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 28; a. A. Walther, 1990, S. 524.

  199. 199.

    Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 34; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 11; siehe auch Fischer, 2012, § 184 Rdn. 11 (effektive Barriere).

  200. 200.

    Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 34.

  201. 201.

    OLG Hamburg, NJW 1992, S. 1183; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 20.

  202. 202.

    Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 28.

  203. 203.

    Ebenso Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 21.

  204. 204.

    Anders offenbar Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 18.

  205. 205.

    Insoweit unklar Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 14; siehe dazu Kap. 8.2.2.2.

  206. 206.

    Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 29.

  207. 207.

    Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 35; Laubenthal, 2000, S. 235.

  208. 208.

    Laubenthal, 2000, S. 235; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 20.

  209. 209.

    Laubenthal, 2000, S. 235; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 20; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 14; a. A. Deblitz, 1995, S. 49; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 29.

  210. 210.

    Laubenthal, 2000, S. 236; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 21; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 15.

  211. 211.

    Laubenthal, 2000, S. 236.

  212. 212.

    Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 21; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 15.

  213. 213.

    Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 21.

  214. 214.

    BT-Drs. 15/350, S. 21 (zu § 184c StGB a.F.); siehe zu § 184d StGB Kap. 8.4.1.

  215. 215.

    Albrecht/Hotter, 2002, S. 57.

  216. 216.

    Laubenthal, 2000, S. 236.

  217. 217.

    OLG Celle, MDR 1985, S. 693.

  218. 218.

    Siehe § 4 Abs. 2 S. 1 Nr. 1 JMStV mit Ordnungswidrigkeit nach § 24 Abs. 1 Nr. 2 JMStV.

  219. 219.

    Vgl. dazu Beisel/Heinrich, 1996, S. 96 f.; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 21; Ostendorf, 2001, S. 385; Schreibauer, 1999, S. 198 f., S. 213; krit. Lackner/Kühl, 2011, § 184 Rdn. 6; Ramberg, 1994, S. 141.

  220. 220.

    Nicht ausreichend bleibt die bloße Ausstrahlung zur Nachtzeit im Pay-TV; vgl. Beisel/Heinrich, 1996a, S. 494.

  221. 221.

    BVerwGE 116, S. 14; BGHSt. 48, S. 285; BGH, NJW 2008, S. 1882 ff.; VG München, MMR 2003, S. 292; Erdemir, 2005, S. 277; Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 404 ff.; Schulz/Korte, 2002, S. 719.

  222. 222.

    Laubenthal, 2000, S. 236 f.; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 15.

  223. 223.

    BVerwGE 116, S. 14.

  224. 224.

    VG München, MMR 2003, S. 292; Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 41.

  225. 225.

    Vgl. dazu Dippelhofer, 2000, S. 57 ff.; Gercke, 2000, S. 43 ff.; Pooth, 2005, S. 64 ff.; krit. zur Gleichstellung von Online- und Rundfunkangeboten Sellmann, 2008, S. 367.

  226. 226.

    Siehe dazu Kap. 8.2.3.

  227. 227.

    BGH, NJW 2008, S. 1884 f.; OLG Düsseldorf, MMR 2004, S. 409; KG, NStZ-RR 2004, S. 249; LG Berlin, MMR 2005, S. 481; LG Duisburg, NJW-RR 2005, S. 478; Erdemir, 2005, S. 660; Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 406; Malek, 2005, S. 313; a. A. Sieber, 1996, S. 496.

  228. 228.

    Aus diesem Grund genügt auch der zusätzliche Einsatz sog. Dialer nicht per se; siehe OLG Düsseldorf, MMR 2004, S. 418; Gercke/Liesching, 2003, S. 457; Matzky, 2004, S. 340 ff.; a. A. LG Düsseldorf, MMR 2003, S. 418.

  229. 229.

    Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 46; vgl. dazu Lober, 2005, S. 65.

  230. 230.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 16.

  231. 231.

    Vgl. BT-Drs. 6/3521, S. 60.

  232. 232.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 17; vgl. OLG Hamburg, WRP 1987, S. 487; siehe auch OLG Düsseldorf, NJW 1984, S. 1977.

  233. 233.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 17; a. A. Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 36, mit der Begründung Nr. 3 diene auch dem Schutz Erwachsener; ebenso Lackner/Kühl, 2011, § 184 Rdn. 6a.

  234. 234.

    Vgl. Laubenthal, 2000, S. 230.

  235. 235.

    OLG Stuttgart, NJW 1976, S. 530.

  236. 236.

    OLG Stuttgart, NJW 1976, S. 530.

  237. 237.

    OLG Stuttgart, NJW 1976, S. 529; Lackner/Kühl, 2011, § 184 Rdn. 6a; a. A. OLG Hamm, NStZ 1988, S. 415; Eckstein, 1997, S. 51; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 17, 22.

  238. 238.

    Laubenthal, 2000, S. 237; Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 55; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 23; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 19.

  239. 239.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 19.

  240. 240.

    Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 55; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 23.

  241. 241.

    Vgl. BGHSt. 9, S. 270; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 26.

  242. 242.

    Dazu Kap. 8.2.3.2 (2).

  243. 243.

    Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 55; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 17.

  244. 244.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 21.

  245. 245.

    Laubenthal, 2000, S. 238; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 21.

  246. 246.

    Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 23.

  247. 247.

    OLG München, NJW 2004, S. 3346; LG Hamburg, Magazindienst 2004, S. 1305; Fischer, 2012, § 184 Rn. 12c; Liesching, NJW 2004, S. 3304.

  248. 248.

    Eckstein, 1997, S. 48; Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 56; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 24.

  249. 249.

    Vgl. BGHZ 173, S. 206; Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, 406; näher dazu Möller, 2005, S. 1605; Vassilaki, 2006, S. 211.

  250. 250.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 22.

  251. 251.

    OLG München, NJW 2004, S. 3346; insoweit zust. Liesching, 2004, S. 3304.

  252. 252.

    So wohl auch Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 24.

  253. 253.

    Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 58.

  254. 254.

    Wolters in: SKStGB, 2008, § 184 Rdn. 36, allerdings unter Verweis auf ein Judikat (OLG Düsseldorf, JR 1985, S. 159), das vor Schaffung des § 1 Abs. 4 JuSchG erging.

  255. 255.

    So bereits Laubenthal, 2000, S. 239.

  256. 256.

    OLG Düsseldorf, JR 1985, S. 159.

  257. 257.

    Zust. Lampe, 1985, S. 161.

  258. 258.

    So auch Eckstein, 1997, S. 51.

  259. 259.

    OLG Schleswig, OLGSt. Nr. 2; Eckstein, 1997, S. 49; Schreibauer, 1999, S. 222 f.

  260. 260.

    Vgl. dazu BVerfG, NStZ 1982, S. 285; Fischer, 2012, § 184 Rdn. 12c; krit. Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 56; Schreibauer, 1999, S. 220 f.

  261. 261.

    Vgl. auch BVerfG, NStZ 1982, S. 285; Beisel/Heinrich, 1996, S. 97; Eckstein, 1997, S. 48 ff.

  262. 262.

    Eckstein, 1997, S. 50; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 24; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 22.

  263. 263.

    Ebenso Schreibauer, 1999, S. 228; a. A. Beisel/Heinrich, 1996, S. 97 f.; Horst, 1993, S. 229.

  264. 264.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 23.

  265. 265.

    OLG Düsseldorf, OLGSt § 184 S. 84; krit. Schroeder, 1977, S. 233.

  266. 266.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 12d; Laubenthal, 2000, S. 240; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 25.

  267. 267.

    Laubenthal, 2000, S. 240; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 25; Wolters in: SKStGB, 2008, § 184 Rdn. 37.

  268. 268.

    BGHSt. 27, S. 52; Laufhütte, JZ 1974, S. 48; a. A. OLG Karlsruhe, NJW 1974, S. 2015.

  269. 269.

    Dazu Kap. 8.2.4.

  270. 270.

    Greger, 1986, S. 12; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 23; ferner Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 27 zu § 184 Abs. 1 Nr. 3a StGB.

  271. 271.

    Siehe Kap. 8.2.1.1.

  272. 272.

    Vgl. BT-Drs. 10/2456, S. 17, 25.

  273. 273.

    BGBl. I 1985, S. 425.

  274. 274.

    BT-Drs. 10/2546, S. 16 ff.

  275. 275.

    Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 63; Laubenthal, 2000, S. 241; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 25a.

  276. 276.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 13; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 29.

  277. 277.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 13; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 25a.

  278. 278.

    Vgl. aber BT-Drs. 10/2546, S. 24.

  279. 279.

    BT-Drs. 10/2546, S. 24; Fischer, 2012, § 184 Rdn. 13.

  280. 280.

    Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 67.

  281. 281.

    So i.E. auch Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 25a.

  282. 282.

    Ladengeschäfte i.d.S. erfasst, sofern sie für Jugendliche zugänglich sind und von diesen eingesehen werden können, bereits § 184 Abs. 1 Nr. 2 StGB; vgl. VGH Mannheim, NJW 1987, S. 1445.

  283. 283.

    BGHSt. 48, S. 281; BGH, NJW 1988, S. 272; Fischer, 2012, § 184 Rdn. 14; Führich, 1986, S. 1156; Greger, 1986, S. 12; Lackner/Kühl, 2011, § 184 Rdn. 6a; Maatz, 1986, S. 174; a. A. LG Essen, NJW 1985, S. 2841.

  284. 284.

    Laubenthal, 2000, S. 240; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 28; ähnlich Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 65.

  285. 285.

    BGH, NJW 1988, S. 272.

  286. 286.

    BTDrs. 10/2546, S. 17.

  287. 287.

    BGH, NJW 1988, S. 272.

  288. 288.

    BayObLG, NStE Nr. 2 zu § 184 StGB.

  289. 289.

    Vgl. dazu OLG Hamburg, NJW 1992, S. 1195.

  290. 290.

    BGH, NJW 1988, S. 272; Fischer, 2012, § 184 Rdn. 14; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 20, 29; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 25b; ähnlich Wolters in: SKStGB, 2008, § 184 Rdn. 40.

  291. 291.

    Siehe dazu oben Kap. 8.2.2.1.

  292. 292.

    BGHSt. 48, S. 282, 285; LG Stuttgart, NStZ-RR 2003, S. 76; OVG NRW, GewArch 2002, S. 303; VG Karlsruhe, GewArch 2002, S. 120; Fischer, 2012, § 184 Rdn. 14; Hörnle, 2004, S. 150.

  293. 293.

    Vgl. BT-Drs. 10/2546, S. 25; ferner Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 25b; noch restriktiver BayObLGSt. 2002, S. 170.

  294. 294.

    BGHSt. 48, S. 278.

  295. 295.

    BGHSt. 48, S. 278; Hörnle, 2004, S. 150; Liesching, 2003, S. 585.

  296. 296.

    Ebenso Schreibauer, 1999, S. 233 f.; a. A. LG Hamburg, NJW 1989, S. 1046.

  297. 297.

    Siehe dazu Kap. 8.2.2.1 (2).

  298. 298.

    BGHSt. 48, S. 288.

  299. 299.

    Vgl. OLG Stuttgart, MDR 1987, S. 1047; a. A. OLG Hamburg, NJW 1992, S. 1184; Fischer, 2012, § 184 Rdn. 14.

  300. 300.

    Dazu BT-Drs. 10/2546, S. 24.

  301. 301.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 15; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 26; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 42; näher Behm, 2002, S. 22.

  302. 302.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 15; Laubenthal, 2000, S. 244; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 30.

  303. 303.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 15.

  304. 304.

    OLG Stuttgart, NJW 1969, S. 1545 (zu § 184 Nr. 1a StGB a.F.); Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 27.

  305. 305.

    OLG Hamm, NJW 2000, S. 1965; LG Freiburg, NStZ-RR 1998, S. 11; Behm, 2002, S. 22; Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 69; Laubenthal, 2000, S. 244; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 42; a. A. OLG Bremen, NJW 1972, S. 1678 (zu § 184 StGB a.F.).

  306. 306.

    OLG Hamm, NJW 2000, S. 1965; LG Freiburg, NStZ-RR 1998, S. 11; Behm, 2002, S. 24.

  307. 307.

    BGHSt. 48, S. 289; Laubenthal, 2000, S. 244; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 31; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 29.

  308. 308.

    Laubenthal, 2000, S. 245; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 32; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 30; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 47.

  309. 309.

    Vgl. BGHSt. 34, S. 98.

  310. 310.

    So schon RGSt. 37, S. 142; Cramer, 1989, S. 612; Laubenthal, 2000, S. 245; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 32; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 30; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 47.

  311. 311.

    OLG Hamburg, NStZ 2007, S. 487; Fischer, 2012, § 184 Rdn. 16; Meier, 1985, S. 342.

  312. 312.

    OLG Hamburg, NStZ 2007, S. 487; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 73; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 30.

  313. 313.

    Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 47 a.E.; so i.E. auch Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 32.

  314. 314.

    So auch Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 73.

  315. 315.

    OLG Hamburg, NStZ 2007, S. 487.

  316. 316.

    BGHSt. 34, S. 220; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 73; dazu auch Meier, 1987, S. 1610.

  317. 317.

    BGHSt. 34, S. 219; Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184 Rdn. 75.

  318. 318.

    BGHSt. 34, S. 219; OLG Hamburg, NStZ 2007, S. 487.

  319. 319.

    BGHSt. 34, S. 98; BGHSt. 34, S. 219; OLG Hamburg, NStZ 2007, S. 487.

  320. 320.

    OLG Hamburg, MDR 1978, S. 506.

  321. 321.

    BGHSt. 34, S. 96; BGH, NJW 1989, S. 409; Beisel/Heinrich, 1996, S. 98 f.; Lackner/Kühl, 2011, § 184 Rdn. 5; Laubenthal, 2000, S. 245; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 32; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 31; Schumann, NJW 1978, S. 2495.

  322. 322.

    So OLG München, NJW 1987, S. 453; Greger, 1987, S. 210; Schreibauer, 1999, S. 243.

  323. 323.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 31.

  324. 324.

    BGHSt. 34, S. 94 ff.

  325. 325.

    BGHSt. 34, S. 99; krit. Greger, 1987, S. 210 f.

  326. 326.

    BGH, NJW 1989, S. 409.

  327. 327.

    BGHSt. 34, S. 98; BGH, NJW 1977, S. 1696.

  328. 328.

    BGH, NJW 1989, S. 409.

  329. 329.

    Vgl. Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 31.

  330. 330.

    Vgl. BGH, NJW 1989, S. 409; Cramer, 1989, S. 615.

  331. 331.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 31; a. A. Schreibauer, 1999, S. 245.

  332. 332.

    Vgl. OLG Stuttgart, MDR 1977, S. 246; Meier, 1987, S. 1610.

  333. 333.

    Laubenthal, 2000, S. 247; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 33; Wolters in: SKStGB, 2008, § 184 Rdn. 49.

  334. 334.

    Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 76; Schreibauer, 1999, S. 257.

  335. 335.

    Siehe bereits RGSt. 34, S. 81.

  336. 336.

    Laubenthal, 2000, S. 248; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 35.

  337. 337.

    Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 80; Laubenthal, 2000, S. 248; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 52.

  338. 338.

    Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 33; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 35; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 52.

  339. 339.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 35.

  340. 340.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 34; Schreibauer, 1999, S. 24.

  341. 341.

    Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 33; i.E. ebenso Fischer, 2012, § 184 Rdn. 16, 33; so wohl auch Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 52.

  342. 342.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 16 a.E.; Laubenthal, 2000, S. 249; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 34.

  343. 343.

    Siehe Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 118.

  344. 344.

    Fischer K., 1995, S. 162.

  345. 345.

    BT-Drs. 6/1552, S. 34.

  346. 346.

    Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 82; Laubenthal, 2000, S. 249; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 35; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 57.

  347. 347.

    BGH, NStZ-RR 2005, S. 309; Fischer, 2012, § 184 Rdn. 17; Lackner/Kühl, 2011, § 184 Rdn. 6c; Laubenthal, 2000, S. 249; a. A. Schreibauer, 1999, S. 262.

  348. 348.

    BGH, NStZ-RR 2005, S. 309; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 81; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 36.

  349. 349.

    Vgl. auch Sieber, 1996, S. 495.

  350. 350.

    Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 81; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 36.

  351. 351.

    Krit. auch Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 36.

  352. 352.

    Siehe auch Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 80; Laubenthal, 2000, S. 249; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 35; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 57; a. A. Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 36.

  353. 353.

    BT-Drs. 6/3521, S. 61.

  354. 354.

    Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 59.

  355. 355.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 17; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 81; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 57.

  356. 356.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 17; Laubenthal, 2000, S. 249; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 35.

  357. 357.

    BGH, NStZ-RR 2005, S. 309; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 58.

  358. 358.

    Laubenthal, 2000, S. 249 f.; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 58; a. A. offensichtlich Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 84; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 36.

  359. 359.

    So i.E. auch Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 35.

  360. 360.

    Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 58.

  361. 361.

    Lackner/Kühl, 2011, § 184 Rdn. 6c.

  362. 362.

    BVerfGE 47, S. 117; Laubenthal, 2000, S. 250; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 62.

  363. 363.

    KG, NStZ 1985, S. 220; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 87; Laubenthal, 2000, S. 250 f.; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 36; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 39.

  364. 364.

    Vgl. Beisel/Heinrich, 1996, S. 98.

  365. 365.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 18; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 87; Laubenthal, 2000, S. 250 f.; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 63; a. A. Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 36.

  366. 366.

    Krit. auch Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 39.

  367. 367.

    Vgl. BayObLG, NJW 1976, S. 528; KG, JR 1978, S. 166; KG, NStZ 1985, S. 220; Fischer, 2012, § 184 Rdn. 18; Laubenthal, 2000, S. 251; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 63.

  368. 368.

    KG, JR 1978, S. 166; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 63.

  369. 369.

    Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 88.

  370. 370.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 39.

  371. 371.

    KG, NStZ 1985, S. 220; LG Dortmund, MDR 1975, S. 163.

  372. 372.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 38.

  373. 373.

    Vgl. Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 38a.

  374. 374.

    BT-Drs. 6/3521, S. 21, 61; Laufhütte, 1974, S. 49.

  375. 375.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 38a; zur Verfassungsmäßigkeit hingegen BVerfGE 47, S. 116; ferner schon BVerfG, GewA 1976, S. 161; BVerfG, NJW 1977, S. 2207; BGHSt. 29, S. 70; Seetzen, 1976, S. 497.

  376. 376.

    So auch Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 38a.

  377. 377.

    Rogall, 1979, S. 715.

  378. 378.

    Siehe BGH, MDR 1978, S. 769; KG, JR 1978, S. 167; OLG Stuttgart, Die Justiz 1977, S. 9.

  379. 379.

    BVerfGE 47, S. 109 ff.; siehe auch BGHSt. 29, S. 68 ff.

  380. 380.

    Vgl. Laubenthal, 2000, S. 252 f.; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 38 f.; krit. Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 65.

  381. 381.

    BGHSt. 29, S. 72.

  382. 382.

    BVerfGE 47, S. 122.

  383. 383.

    BGHSt. 29, S. 72.

  384. 384.

    OLG Karlsruhe, Die Justiz 1979, S. 233.

  385. 385.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 41b.

  386. 386.

    Vgl. BGHSt. 29, S. 71; OLG Hamm, MDR 1978, S. 775; OLG Karlsruhe, OLGSt. § 184 S. 100; krit. Rogall, 1979, S. 717; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 41b.

  387. 387.

    BVerfGE 47, S. 122, 126; BGHSt. 29, S. 71; OLG Karlsruhe, OLGSt. § 184 S. 99 f.

  388. 388.

    BVerfGE 47, S. 121 f., 125 f.; OLG Hamm, MDR 1978, S. 775; KG, JR 1977, S. 379; OLG Koblenz, MDR 1978, S. 776.

  389. 389.

    OLG Koblenz, MDR 1978, S. 776.

  390. 390.

    OLG Karlsruhe, OLGSt. § 184, S. 102; weitergehend OLG Düsseldorf, OLGSt § 184, S. 71.

  391. 391.

    BVerfGE 47, S. 122; BGHSt. 29, S. 71; Lackner/Kühl, 2011, § 184 Rdn. 6d; Laubenthal, 2000, S. 252 f.; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 38 f.; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 41c.

  392. 392.

    OLG Karlsruhe, Die Justiz 1979, S. 233; Laubenthal, 2000, S. 253; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 41c.

  393. 393.

    Laubenthal, 2000, S. 253; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 40.

  394. 394.

    BGHSt. 29, S. 70.

  395. 395.

    Anders aber noch BGH, GewArch 1977, S. 205.

  396. 396.

    So ausdrücklich BVerfGE 47, S. 122.

  397. 397.

    Vgl. auch BGH, MDR 1978, S. 769.

  398. 398.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 41d; vgl. z. B. auch BVerfGE 47, S. 111; BGH, MDR 1978, S. 768; Fischer, 2012, § 184 Rdn. 19; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 89.

  399. 399.

    Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 40.

  400. 400.

    BGHSt. 29, S. 70; Laubenthal, 2000, S. 253; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 40; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 41d; Rogall, 1979, S. 717; ferner schon BVerfGE 47, S. 122; BGH, MDR 1978, S. 768.

  401. 401.

    Laubenthal, 2000, S. 253; vgl. auch BVerfGE 47, S. 109.

  402. 402.

    Laubenthal, 2000, S. 254; vgl. auch OLG Stuttgart, NStZ 1981, S. 262.

  403. 403.

    Siehe dazu BVerwGE 47, S. 123.

  404. 404.

    Ebenso KG, JR 1977, S. 379; vgl. auch OLG Koblenz, MDR 1978, S. 776; Mayer, 1979, S. 251; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 41d; a. A. BVerfGE 47, S. 123; KG, JR 1978, S. 166; OLG Koblenz, MDR 1978, S. 776; Lackner/Kühl, 2011, § 184 Rdn. 6d.

  405. 405.

    Laubenthal, 2000, S. 255; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 41; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 68.

  406. 406.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 20; Laubenthal, 2000, S. 255; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 42.

  407. 407.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 20; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 42.

  408. 408.

    BGHSt. 32, S. 1.

  409. 409.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 42.

  410. 410.

    BGHSt. 32, S. 1, 4 ff.

  411. 411.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 42; so i. E. auch Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 41; ähnlich Fischer, 2012, § 184 Rdn. 20; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 92; Wolters in: SKStGB, 2008, § 184 Rdn. 69.

  412. 412.

    BGHSt. 32, S. 1, 6; Hörnle in: MK-StGB, 2005, § 184 Rdn. 92; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 41; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 42; Schreibauer, 1999, S. 279.

  413. 413.

    BGHSt. 32, S. 1 ff.

  414. 414.

    BGHSt. 32, S. 8.

  415. 415.

    BGHSt. 32, S. 8.

  416. 416.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 43; Wolters in: SKStGB, 2008, § 184 Rdn. 69.

  417. 417.

    Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 69.

  418. 418.

    Laubenthal, 2000, S. 257.

  419. 419.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 44; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 69.

  420. 420.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 21; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 42; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 45.

  421. 421.

    Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 69; näher dazu auch Horn, 1977, S. 2331; Schreibauer, 1999, S. 280, insbesondere zum Speichern auf der Festplatte eines Computers.

  422. 422.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 46.

  423. 423.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 47; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 69.

  424. 424.

    Laubenthal, 2000, S. 258; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 47.

  425. 425.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 47; so i.E. auch Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 69.

  426. 426.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 47.

  427. 427.

    So i.E. auch Fischer, 2012, § 184 Rdn. 21; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 94.

  428. 428.

    BGH, NStZ-RR 2005, S. 309; Fischer, 2012, § 184 Rdn. 20; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 95; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 43; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 48.

  429. 429.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 51.

  430. 430.

    BT-Drs. 6/3521, S. 61; siehe auch OLG Karlsruhe, NJW 1987, S. 1957; a. A. Lüttger, 1985, S. 171: Schutz der ausländischen Sexualordnung; für eine Streichung der Vorschrift: Beisel, 1997, S. 238.

  431. 431.

    Siehe auch Schreibauer, 1999, S. 85.

  432. 432.

    OLG Schleswig, NJW 1971, S. 2319; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 49.

  433. 433.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 22.

  434. 434.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 22; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 97; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184 Rdn. 45; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 49.

  435. 435.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 50; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 69.

  436. 436.

    Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 98; Laubenthal, 2000, S. 259; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 49; a. A. Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184 Rdn. 73.

  437. 437.

    BGHSt. 48, S. 287; Laubenthal, 2000, S. 260; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184a Rdn. 1.

  438. 438.

    Fischer, 2012, § 184a Rdn. 1; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184a Rdn. 1; Lackner/Kühl, 2011, § 184a Rdn. 1.

  439. 439.

    Fischer, 2012, § 184a Rdn. 1; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184a Rdn. 1; krit. auch Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184a Rdn. 1.

  440. 440.

    Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184a Rdn. 2; dies. 2005, S. 432.

  441. 441.

    Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184a Rdn. 2; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184a Rdn. 1.

  442. 442.

    Hörnle, 2005, S. 431 ff.; krit. auch Fischer, 2012, § 184a Rdn. 8; Ostendorf, 2001, S. 385; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184a Rdn. 1; Schreibauer, 1999, S. 151; für Verfassungswidrigkeit Beisel, 1996, S. 859 ff.

  443. 443.

    Fischer, 2012, § 184a Rdn. 2; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184a Rdn. 2.

  444. 444.

    Schumann, 1998, S. 580.

  445. 445.

    BGH, NStZ 2000, S. 309; Fischer, 2012, § 184a Rdn. 5; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184a Rdn. 7.

  446. 446.

    BGH, NJW 1980, S. 66; OLG Karlsruhe, GA 1977, S. 246; OLG Köln, NJW 1981, S. 1458; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184a Rdn. 5; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184a Rdn. 3.

  447. 447.

    BVerfGE 87, S. 209 (zu § 131 Abs. 1 StGB a.F.).

  448. 448.

    So auch BGH, NStZ 2000, S. 308; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184a Rdn. 4; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 3; a. A. Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184a Rdn. 7.

  449. 449.

    Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184a Rdn. 4; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 3; a. A. Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184a Rdn. 7.

  450. 450.

    OLG Köln, NJW 1981, S. 1458.

  451. 451.

    Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184a Rdn. 4; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 3; ähnlich Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184a Rdn. 7; näher zum Ganzen Schreibauer, 1999, S. 134 ff.

  452. 452.

    Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184a Rdn. 4.

  453. 453.

    Fischer, 2012, § 184a Rdn. 3; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184a Rdn. 6.

  454. 454.

    BGHSt. 50, S. 91.

  455. 455.

    Fischer, 2012, § 184a Rdn. 5; Laubenthal, 2000, S. 262; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184a Rdn. 3a.

  456. 456.

    BGH, NStZ 2000, S. 309; OLG Karlsruhe, GA 1977, S. 246; OLG Köln, NJW 1981, S. 1458; Laubenthal, 2000, S. 262; Maurach/Schroeder/Maiwald, 2009, S. 254; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184a Rdn. 3; a. A. Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184a Rdn. 8; krit. Fischer, 2012, § 184a Rdn. 6 f.

  457. 457.

    Fischer, 2012, § 184a Rdn. 5.

  458. 458.

    Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184a Rdn. 6; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184a Rdn. 3.

  459. 459.

    Fischer, 2012, § 184a Rdn. 8; a. A. Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184a Rdn. 5.

  460. 460.

    Fischer, 2012, § 184a Rdn. 8; a. A. Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184a Rdn. 4; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184a Rdn. 4.

  461. 461.

    Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184b Rdn. 1; Lackner/Kühl, 2011, § 184b StGB Rdn. 1; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 1.

  462. 462.

    BT-Drs. 12/3001, S. 4; BT-Drs. 12/4883, S. 8; BGHSt. 45, S. 45; BGHSt. 47, S. 61; LG Stuttgart, NStZ 2003, S. 36; VGH Mannheim, NJW 2008, S. 3084; Böse, 2006, S. 754; Gropp, 2007, S. 259 f.; Harms, 2003, S. 646; Lackner/Kühl, 2011, § 184a Rdn. 1; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184b Rdn. 1.

  463. 463.

    BT-Drs. 12/3001, S. 5; BT-Drs. 12/4883, S. 7 f.; Harm, 2003, S. 646 f.; Heinrich, 2005, S. 363; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184b Rdn. 2.

  464. 464.

    Heinrich, 2005, S. 362; Scheffler, 2008, S. 636; dazu auch Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184b Rdn. 3; Laumer, 2012, S. 139 ff.

  465. 465.

    Vgl. BT-Drs. 12/3001, S. 6; VGH Mannheim, NJW 2008, S. 3084.

  466. 466.

    Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184b Rdn. 16; Röder, 2010, S. 114.

  467. 467.

    Fischer, 2012, § 184b Rdn. 3; Hörnle, 2008, S. 3535; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 3; Schroeder, 2009, S. 217; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184b Rdn. 2, 3a; Wüstenberg, 2009, S. 508; a. A. wohl BT-Drs. 16/9646, S. 38.

  468. 468.

    A.A. Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184b Rdn. 3a (stets pornographisch).

  469. 469.

    Siehe auch Fischer, 2012, § 184b Rdn. 3; Hörnle, 2008, S. 3525; weitergehend Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 3.

  470. 470.

    BGBl. I 2008, S. 2149; dazu Kap. 2.3.8.

  471. 471.

    BT-Drs. 16/3439, S. 9; § 184b StGB setzt damit zugleich das in Art. 1 Buchst. a Ziff. i des Rahmenbeschlusses des Rates der EU zur Bekämpfung der sexuellen Ausbeutung von Kindern und der Kinderpornographie vom 31.10.2008 enthaltene Merkmal „aufreizendes Zur-Schau-Stellen der Genitalien oder der Schamgegend von Kindern“ in deutsches Recht um.

  472. 472.

    Röch, 2010, S. 116 f.

  473. 473.

    BGHSt. 43, S. 368; BGH, NStZ 2003, S. 662; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184b Rdn. 7; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 3a.

  474. 474.

    Dazu Fischer, 2012, vor § 13 Rdn. 3 ff.

  475. 475.

    Fischer, 2012, § 184b Rdn. 4; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 3a.

  476. 476.

    KG, NJW 1979, S. 1897; Fischer, 2012, § 184b Rdn. 4; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184b Rdn. 4; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184b Rdn. 2.

  477. 477.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 3b, § 184 g Rdn. 20.

  478. 478.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 3b; siehe auch Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184b Rdn. 4; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184b Rdn. 3.

  479. 479.

    Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184b Rdn. 8; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 3b.

  480. 480.

    BGHSt. 47, S. 61; Fischer, 2012, § 184b Rdn. 6; Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 388; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184b Rdn. 12; a. A. Lindemann/Wachsmuth, 2002, S. 209.

  481. 481.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 3b.

  482. 482.

    BGHSt. 47, S. 61 f.; BGH, NStZ 2000, S. 309; BVerfG, MMR 2009, S. 178; Fischer, 2012, § 184b Rdn. 6; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184b Rdn. 13; Laubenthal, 2000, S. 265; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184b Rdn. 4.

  483. 483.

    Siehe dazu Fischer, 2012, § 184b Rdn. 5; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184b Rdn. 2; zur virtuellen Kinderpornographie bei Online-Spiel Hopf/Braml, 2007, S. 359; Ritlewski, 2008, S. 94.

  484. 484.

    BGHSt. 47, S. 61 f.; BGH, NStZ 2000, S. 309.

  485. 485.

    BT-Drs. 16/9646, S. 38; Hörnle, 2008, S. 3524; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184c Rdn. 2.

  486. 486.

    BT-Drs. 16/9646, S. 38.

  487. 487.

    BT-Drs. 16/9652, S. 5; Reinbacher/Wincierz, 2007, S. 197; Wüstenberg, 2009, S. 512 f.

  488. 488.

    Hörnle, 2008, S. 3523.

  489. 489.

    ABl. Nr. L 13 v. 20. 1. 2004, S. 44.

  490. 490.

    BT-Drs. 16/9652, S. 5.

  491. 491.

    Hörnle, 2008, S. 3523 f.; krit. Reinbacher/Wincierz, 2007, S. 195.

  492. 492.

    BT-Drs. 16/9646, S. 38 verweist hierzu auf den geringeren Unrechtsgehalt.

  493. 493.

    Wüstenberg, 2009, S. 574.

  494. 494.

    BT-Drs. 16/9652, S. 5; Hörnle, 2008, S. 3524.

  495. 495.

    Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184c StGB Rdn. 3; Fischer, 2012, § 184c StGB Rdn. 5.

  496. 496.

    Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184c StGB Rdn. 4; Hörnle, 2008, S. 3524; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184c Rdn. 3.

  497. 497.

    BVerfG, MMR 2009, S. 178; ferner BayVGH, MMR 2009, S. 352; Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184c StGB Rdn. 4; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184c Rdn. 4; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184c Rdn. 3; krit. Schroeder, 2009, S. 218.

  498. 498.

    BT-Drs. 16/9646, S. 38.

  499. 499.

    Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184c StGB Rdn. 4.

  500. 500.

    Vgl. BayVGH, MMR 2009, S. 178.

  501. 501.

    A.A. BayVGH, MMR 2009, S. 352.

  502. 502.

    Vgl. auch Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184c Rdn. 4.

  503. 503.

    BGHSt. 18, S. 63; BGH, NJW 1999, S. 1980; Fischer, 2012, § 184b Rdn. 8; Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184b Rdn. 18; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 5.

  504. 504.

    Zum Versenden von Dateien durch Emails siehe unten Kap. 8.4.3.2.

  505. 505.

    Vgl. BGHSt. 13, S. 258; OLG Köln, NJW 1982, S. 657; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 5.

  506. 506.

    Fischer, 2012, § 184b Rdn. 8.

  507. 507.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 8; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 5; a. A. Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184b Rdn. 14; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184a Rdn. 6.

  508. 508.

    Keltsch, 1983, S. 121.

  509. 509.

    Vgl. RGSt. 42, S. 210; Lackner/Kühl, 2011, § 74d Rdn 5; Laubenthal, 2000, S. 266; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 5; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184a Rdn. 6; a. A. Franke, GA 1984, S. 470.

  510. 510.

    Keltsch, 1983, S. 121.

  511. 511.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 5

  512. 512.

    Siehe zu den Tathandlungen oben Kap. 8.2.2.2.

  513. 513.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn 6.

  514. 514.

    BGH, NStZ 2003, S. 662.

  515. 515.

    Kap. 8.2.9.

  516. 516.

    Kap. 8.2.9.2.

  517. 517.

    Kap. 8.2.1.1 (1) sowie Kap. 8.2.6.

  518. 518.

    Kap. 8.2.6.

  519. 519.

    Kap. 8.2.9.2.

  520. 520.

    Kap. 8.2.10.

  521. 521.

    Vgl. auch Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184b Rdn. 24; Laufhütte/Roggenbuck, 2010, § 184b StGB Rdn. 6.

  522. 522.

    BT-Drs. 13/350, S. 20; Amelung/Funcke-Auffermann, 2004, S. 270.

  523. 523.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 9.

  524. 524.

    Vgl. auch BT-Drs. 12/4883, S. 7; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 9.

  525. 525.

    BT-Drs. 16/3439, S. 13.

  526. 526.

    Vgl. BT-Drs. 12/3001, S. 6.

  527. 527.

    BGH, NStZ 2005, S. 444; OLG Hamburg, NStZ-RR 1999, S. 329; Fischer, 2012, § 184b Rdn. 30; Harms, 2003, S. 647; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184b Rdn. 21; Marberth-Kubicki, 2010, S. 111.

  528. 528.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, § 184b Rdn. 11; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184b Rdn. 6.

  529. 529.

    BT-Drs. 12/4883, S. 8; siehe auch BGHSt. 43, S. 369 f.; zur ursprünglich vorgesehenen Einbeziehung auch der „Fiktivpronografie“ vgl. BT-Drs. 12/3001, S. 3, 5 sowie BT-Drs. 12/4883, S. 8, BT-Drs. 13/7385, S. 60, 72; BT-Drs. 13/7934 S. 4.

  530. 530.

    BGHSt. 43, S. 369; Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 396.

  531. 531.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 11.

  532. 532.

    Mayer F., 1996, S. 1789.

  533. 533.

    BT-Drs. 13/7934, S. 41; Laubenthal, 2000, S. 267; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 11; Schreibauer, 1999, S. 141.

  534. 534.

    Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184b Rdn. 27.

  535. 535.

    BT-Drs. 15/350, S. 2; krit. Amelung/Funcke-Auffermann, 2004, S. 270; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b StGB Rdn. 13.

  536. 536.

    Fischer, 2012, § 184b Rdn. 20; Laubenthal, 2000, S. 269; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184b Rdn. 13.

  537. 537.

    Laubenthal, 2000, S. 269; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184b Rdn. 9; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 14; vgl. auch Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184b Rdn. 34.

  538. 538.

    Laubenthal, 2000, S. 269; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 14; vgl. auch Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184b Rdn. 9.

  539. 539.

    Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184b Rdn. 9; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 15.

  540. 540.

    Dazu Scheffler, 2008, S. 630 ff.

  541. 541.

    Vgl. OLG Schleswig, NStZ-RR 2007, S. 42 f.; Heinrich, 2005, S. 363; siehe auch BGH, NStZ 2009, S. 208 („Auffangtatbestand“); krit. auch Scheffler, 2008, S. 637 ff.; vgl. ferner Gropp, 2007, S. 161 f., der eine Teilnahme am Markt verlangt.

  542. 542.

    A.A. Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 15.

  543. 543.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 15; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184b Rdn. 13.

  544. 544.

    A.A. offensichtlich der Gesetzgeber, der in BT-Drs. 12/3001, S. 6 von einem echten Unterlassungsdelikt ausgeht; ebenso Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184b Rdn. 38; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 15; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184b Rdn. 13; krit. Lackner/Kühl, 2011, § 184b Rdn. 8.

  545. 545.

    Krit. auch Fischer, 2012, § 184b Rdn. 24; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 15.

  546. 546.

    BGHSt. 26, S. 117; BGHSt. 27, S. 380; BGHSt. 30, S. 279; OLG Hamburg, StraFo 2009, S. 165 f.; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184b Rdn. 8; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 15; zum Ganzen auch Eckstein, 2005, S. 109 ff., 112.

  547. 547.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 15.

  548. 548.

    Harms, 2003, S. 648; Lackner/Kühl, 2011, § 184b Rdn. 8.

  549. 549.

    BGHSt. 26, S. 117; OLG Koblenz, StrVert 2006, S. 24; Fischer, 2012, § 184b Rdn. 25.

  550. 550.

    OLG Karlsruhe, NStZ-RR 1998, S. 27.

  551. 551.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184c Rdn. 9.

  552. 552.

    BT-Drs. 16/3439, S. 9.

  553. 553.

    Gercke, 2009, S. 528; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184c Rdn. 11.

  554. 554.

    Krit. Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 16.

  555. 555.

    Vgl. BT-Drs. 12/4883, S. 8 f.; Fischer, 2012, § 184b Rdn. 26; Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184b Rdn. 41; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184b Rdn. 18; siehe auch Schroeder, 1993, S. 2583.

  556. 556.

    BT-Drs. 12/4883, S. 7; Fischer, 2012, § 184b Rdn. 17; Lackner/Kühl, 2011, § 184b Rdn. 7.

  557. 557.

    Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184b Rdn. 13.

  558. 558.

    Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184b Rdn. 14.

  559. 559.

    BT-Drs. 12/3001, S. 5.

  560. 560.

    BT-Drs. 12/3001, S. 5; Fischer, 2012, § 184b Rdn. 17; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 12.

  561. 561.

    BVerfGE 116, S. 10 ff.; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184d Rdn. 1; Ziegler in: BeckOKStGB, 2011, § 184d Rdn. 2.

  562. 562.

    BT-Drs. 15/350, S. 21; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184d Rdn. 1; Ziegler in: BeckOKStGB, 2011, § 184d Rdn. 2; siehe auch Lackner/Kühl, 2011, § 184d Rdn. 3.

  563. 563.

    BT-Drs. 15/350, S. 21; vgl. auch Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 431.

  564. 564.

    Siehe Fischer, 2012, § 184d Rdn. 2.

  565. 565.

    VG München, ZUM 2003, S. 160; a. A. Fischer, 2012, § 184d Rdn. 4 (Einordnung als Mediendienst); diff. Laufhütte/Roggenbuck in: LKStGB, 2010, § 184d Rdn. 3.

  566. 566.

    Vgl. Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184d Rdn. 6; Horstkotte, 1974, S. 47.

  567. 567.

    Fischer, 2012, § 184d Rdn. 3; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184d Rdn. 6; a. A. für Amateurfunk Wolters in: SKStGB, 2008, § 184d Rdn. 4.

  568. 568.

    Fischer, 2012, § 184d Rdn. 4; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184d Rdn. 6; Laubenthal, 2000, S. 255; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184d Rdn. 3.

  569. 569.

    Siehe auch Fischer, 2012, § 184d Rdn. 4; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184d Rdn. 3; Wolters in: SKStGB, 2008, § 184d Rdn. 4; Ziegler in: BeckOKStGB, 2011, § 184d Rdn. 4.2.

  570. 570.

    Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184d Rdn. 3.

  571. 571.

    Wolters in: SKStGB, 2008, § 184d Rdn. 4.

  572. 572.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184d Rdn. 3; Wolters in: SKStGB, 2008, § 184d Rdn. 4.

  573. 573.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184d Rdn. 3.

  574. 574.

    Vgl. Wolters in: SKStGB, 2008, § 184d Rdn. 4; Ziegler in: BeckOKStGB, 2011, § 184d Rdn. 4.3.

  575. 575.

    Fischer, 2012, § 184d Rdn. 4; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184d Rdn. 3; Wolters in: SKStGB, 2008, § 184d Rdn. 4.

  576. 576.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, § 184d Rdn. 3; Wolters in: SKStGB, 2008, § 184d Rdn. 4.

  577. 577.

    Siehe Haft/Eisele, 2001, S. 115 f.

  578. 578.

    BT-Drs. 15/350, S. 21; BVerwGE 116, S. 10 ff.; Fischer, 2012, § 184d Rdn. 2 f.; Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 430; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184d Rdn. 1; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184d Rdn. 4; vgl. aber auch Lackner/Kühl, 2011, § 184d Rdn. 3.

  579. 579.

    Duttge/Hörnle/Renzikowski, 2004, S. 1069; Lackner/Kühl, 2011, § 184d Rdn. 5.

  580. 580.

    Fischer, 2012, § 184d Rdn. 3; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184d Rdn. 3.

  581. 581.

    Fischer, 2012, § 184d Rdn. 2; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184d Rdn. 3.

  582. 582.

    Siehe oben Kap. 8.3.2.1.

  583. 583.

    Fischer, 2012, § 184d Rdn. 5; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184d Rdn. 5; vgl. auch Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 433.

  584. 584.

    Fischer, 2012, § 184d Rdn. 5; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184d Rdn. 5; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184d Rdn. 5.

  585. 585.

    Fischer, 2012, § 184d Rdn. 5 f.; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184d Rdn. 5.

  586. 586.

    Vgl. Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184d Rdn. 5.

  587. 587.

    Siehe BTDrs. 15/1311, S. 24.

  588. 588.

    Krit. auch Hörnle in: MKStGB, 2012, § 184d Rdn. 2; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184d Rdn. 6.

  589. 589.

    Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, 435 f.; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184d Rdn. 2; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184d Rdn. 6.

  590. 590.

    Beisel/Heinrich, 1996, S. 99; Schreibauer, 1999, S. 290.

  591. 591.

    Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, 436; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184d Rdn. 6.

  592. 592.

    Fischer, 2012, § 184d Rdn. 7; Laufhütte/Roggenbuck in: LKStGB, 2010, § 184d Rdn. 6; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184d Rdn. 6; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184d Rdn. 6.

  593. 593.

    Siehe auch oben Kap. 8.2.2.2; ferner BGH, NJW 2008, S. 1882; Fischer, 2012, § 184d Rdn. 7; Laufhütte/Roggenbuck in: LKStGB, 2010, § 184d Rdn. 6; a. A. Schumann/Schumann, 2008, S. 354 ff.; Schumann A., 2008, S. 743 f.

  594. 594.

    Vgl. BT-Drs. 13/7385, S. 16; Fischer, 2012, § 184 Rdn. 23 ff.; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 53.

  595. 595.

    Art. 1 des Gesetzes zur Vereinheitlichung von Vorschriften über bestimmte elektronische Informations- und Kommunikationsdienste vom 26.2.2007, BGBl. I 2007, S. 179; dazu BT-Drs. 16/3078, S. 15; Hoeren, 2007, S. 801.

  596. 596.

    ABl. EG 2000, Nr. L 178 S. 1.

  597. 597.

    Vgl. dazu Matthies, 2004, S. 69 ff.

  598. 598.

    BT-Drs. 16/3078, S. 13.

  599. 599.

    BT-Drs. 16/3078, S. 13; Hoeren, 2007, S. 802.

  600. 600.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 55.

  601. 601.

    BT-Drs. 16/3078, S. 13.

  602. 602.

    Krit. dazu Hoeren, NJW 2007, S. 803.

  603. 603.

    BT-Drs. 16/3078, S. 13 f.

  604. 604.

    BT-Drs. 16/3078, S. 13 f.; näher Martini/v. Zimmermann, 2007, S. 430.

  605. 605.

    Dazu Altenhain in: MKStGB, 2010, § 2 TMG Rdn. 2 ff.

  606. 606.

    Zur Verantwortlichkeit von Organen und Mitarbeitern Altenhain in: MKStGB, 2010, vor § 7 ff. TMG Rdn. 13.

  607. 607.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 55a; vgl. näher Hilgendorf/Frank/Va-lerius, 2005, 283.

  608. 608.

    Vgl. näher Altenhain in: MKStGB, 2010, § 2 TMG Rdn. 4; Bleisteiner, 1999, S. 159 f.; Liesching/Günter, 2000, S. 260 ff.; siehe auch Schreibauer, 1999, S. 343.

  609. 609.

    So Liesching/Günter, 2000, S. 261.

  610. 610.

    So i.E. für einen Arbeitgeber Altenhain in: MKStGB, 2010, § 2 TMG Rdn. 4 unter Verweis auf § 11 Abs. 1 Nr. 1 TMG; siehe auch Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 55a.

  611. 611.

    Ähnlich Schreibauer, 1999, S. 343; für Universitäten vgl. auch OLG München, K&R 2000, S. 356; a. A. Barton, 1999, S. 242; Kudlich, 2002a, S. 803; Liesching/Günter, 2000, S. 264 f.; Liesching/Knupfer, 2003, S. 562 ff.

  612. 612.

    Hornung, 2007, S. 90; a. A. Mantz, 2006, S. 765.

  613. 613.

    Ähnl. Hornung, CR 2007, S. 90; weiter für die zivilrechtliche Störerhaftung LG Hamburg, MMR 2006, S. 763.

  614. 614.

    Vgl. Haft/Eisele, 2000, S. 53 ff.; ferner Barton, 1999, S. 89 ff.; Paul, 2005, S. 106 ff.; Spindler, 1998, S. 639.

  615. 615.

    Altenhain in: MKStGB, 2010, vor § 7 ff. TMG Rdn. 7; so u.a. wohl der Gesetzgeber, siehe BTDrs. 14/6098, S. 23.

  616. 616.

    Altenhain, 1998, S. 458; Bleisteiner, 1999, S. 157; Engel-Flechsig/Maennel/Tettenborn, 1997, S. 2984; Moritz, 1998, S. 506.

  617. 617.

    LG München I, NJW 2000, S. 1051 f.; Bröhl, 1997, S. 75; Heghmanns, 2000, S. 465; ders., 2001, S. 78; Moritz, 2000, S. 119; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 56; Popp, M., 2002, S. 89 ff.; Spindler, 1998, S. 643; Vassilaki, 1998, S. 633 ff.

  618. 618.

    Für eine Verortung auf Tatbestandsebene Hoffmann in: Spindler/Schuster, 2011, vor §§ 7 ff. TMG Rdn 31; Valerius in: BeckOK-StGB, 2011, Providerhaftung, Rdn. 6; ebenso jeweils zu §§ 8-11 TDG: Kessler, 2003, S. 53; Lackner/Kühl, 2011, § 184 Rdn 7a; Satzger in: Heermann/Ohly, 2003, S. 166; zu § 5 TDG a.F.: dies., 2001, S. 61 ff.; Haft/Eisele, 2001, S. 117 f.; Hilgendorf, 2000, S. 518 f.; Pankoke, 2000, S. 193; Satzger, 2001, S. 111. Für eine Verortung auf der Rechtfertigungsebene: Zu § 9 TDG Walter in: LK-StGB, 2010, vor § 13 Rdn 151; zu § 5 TDG a.F. Popp, M., 2002, S. 94, 97. Für eine Einordnung als Schuldausschließungsgrund: Zu § 5 TDG a.F. LG München I, NJW 2000, S. 1051 f. Ausführlich zum Ganzen Altenhain in: MKStGB, 2010, vor § 7 ff. TMG Rdn. 5 f.

  619. 619.

    Siehe Haft/Eisele, 2000, S. 61 ff.; ferner Hilgendorf, 2000, S. 518 f.; Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 292; Paul, 2005, S. 119 ff.; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 56; Satzger, 2001, S. 109; Spindler, 2002, S. 922; vgl. auch BT-Drs. 14/6098, S. 23, 25.

  620. 620.

    BT-Drs. 14/6098, S. 23; vgl. auch Paul, 2005, S. 87 f.

  621. 621.

    Dazu ausführlich Altenhain in: MKStGB, 2010, vor § 7 ff. TMG Rdn. 14.

  622. 622.

    BT-Drs. 14/6098, S. 23.

  623. 623.

    Vgl. BT-Drs. 13/7385, S. 20 f.; BT-Drs. 13/8153, S. 9 f.; Bleisteiner, 1999, S. 203 ff.; Haft/Eisele, 2001, S. 117; Hilgendorf, 2000, S. 519 ff.; Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, 318 ff.; Kudlich, 2002a, S. 802; Lackner/Kühl, 2011, § 184c Rdn. 7a; Paul, 2005, S. 87 ff; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 59.

  624. 624.

    Haft/Eisele, 2001, S. 116; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 58.

  625. 625.

    Vgl. z. B. OLG München, 2000, S. 356; Barton, 1999, S. 206 ff.; Bleisteiner, 1999, S. 162 ff.; Haft/Eisele, 2001, S. 116; a. A. für das Zu-eigen-machen Altenhain in: MKStGB, 2010, vor § 7 ff. TMG Rdn. 14 ff.

  626. 626.

    Siehe z. B. Altenhain, 1998, S. 458 f.; Barton, 1999, S. 216 f., 242; Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 302; a. A. Bleisteiner, 1999, S. 170, 173; Bettinger/Freytag, 1998, S. 550; vgl. auch LG München I, NJW 2000, S. 1051; v. Gravenreuth, 1998, S. 628; Kühne, 2000, S. 1003; Moritz, 1998, S. 505; ders., 2000, S. 119; Pätzel, 1998, S. 625; Pelz, 1998, S. 627; ders., 1999, S. 53; Sieber, 1998, S. 438; Vassilaki, 1998, S. 521.

  627. 627.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 58; vgl. dazu auch Altenhain in: MK-StGB, 2010, § 7 TMG Rdn. 3.

  628. 628.

    Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 301.

  629. 629.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 58.

  630. 630.

    Ebenso Fischer, 2012, § 184 Rdn. 28b.

  631. 631.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 28b; Haft/Eisele, 2001, S. 116.

  632. 632.

    Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 47; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 58.

  633. 633.

    Vgl. Barton, 1999, S. 209 ff.

  634. 634.

    RiL 2000/31/EG des Europäischen Parlaments und des Rates vom 8. Juni 2000 über bestimmte rechtliche Aspekte der Dienste der Informationsgesellschaft, insbesondere des elektronischen Geschäftsverkehrs, im Binnenmarkt (Richtlinie über den elektronischen Geschäftsverkehr).

  635. 635.

    Vgl. Art. 21 Abs. 2 der Richtlinie.

  636. 636.

    BT-Drs. 14/6098, S. 37.

  637. 637.

    Vgl. zu § 5 TDG a.F. Barton, 1999, S. 211 ff.; Bettinger/Freytag, 1998, S. 548 ff.; Koch, 1999, S. 704 ff.

  638. 638.

    LG Karlsruhe, MMR 2009, S. 419.

  639. 639.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 28b; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 58a.

  640. 640.

    Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 335.

  641. 641.

    Haft/Eisele, 2001, S. 117; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 58a; a. A. Spindler, 2002a, S. 503; Müglich, 2002, S. 591.

  642. 642.

    Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 336.

  643. 643.

    Vgl. v. Lackum, 1999, S. 697 ff.

  644. 644.

    Vgl. den Sachverhalt bei BGH, NJW 2008, S. 1882 ff.

  645. 645.

    BGH, NJW 2008, S. 1883; siehe auch BT-Drs. 14/6098, S. 37; OLG Stuttgart, MMR 2006, S. 388; Gercke, 2006, S. 846; Köster/Jürgens, 2002, S. 422; Lackner/Kühl, 2011, § 184 Rdn. 7b; Spindler, 2002, S. 924; ders., 2002, S. 498; offen gelassen von BVerfG, MMR 2009, S. 459; vgl. auch Kudlich, 2002a, S. 803 (dort Fn. 39); für eine analoge Anwendung des § 9 TMG auf Suchmaschinen Koch, 2002, S. 120; gegen eine Analogie OLG Stuttgart, MMR 2006, S. 388; Gercke, 2006, S. 848; Köster/Jürgens, 2002, S. 424 f.; Müglich, 2002, S. 591.

  646. 646.

    LG Hamburg, NJW 1998, S. 3650; LG München I, MMR 2000, S. 566; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 58; Hoeren, 2008, Teil 18.2 Rdn. 195 f.

  647. 647.

    BGH, NJW 2008, S. 1883 f.

  648. 648.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 58a; zur Abgrenzung von Täterschaft und Teilnahme in diesen Fällen Gercke, 2006, S. 849; ferner Heghmanns, 2001, S. 72 f.; mangels Tatherrschaft wird häufig jedoch lediglich eine Beihilfe in Betracht kommen; vgl. auch LG Karlsruhe, MMR 2009, S. 419.

  649. 649.

    Siehe Kudlich, 2002a, S. 801; vgl. auch Fischer, 2012, § 184 Rdn. 29; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 59.

  650. 650.

    BT-Drs. 14/16098, S. 24; Laufhütte/Roggenbuck in: LKStGB, 2010, § 184 Rdn. 14; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 59.

  651. 651.

    Vgl. dazu Altenhain in: MKStGB, 2010, § 8 TMG Rdn. 2; Fischer, 2012, § 184 Rdn. 29; Laufhütte/Roggenbuck in: LKStGB, 2010, § 184 Rdn. 14; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 59.

  652. 652.

    Marberth-Kubicki, 2007, S. 212.

  653. 653.

    Härting, 2001, S. 275; Spindler, 2002, S. 923.

  654. 654.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 29; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 59.

  655. 655.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 29; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 49; vgl. aber Hilgendorf, 2005, S. 266 f.

  656. 656.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 29; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 59.

  657. 657.

    Volkmann in: Spindler/Schuster, 2011, § 2 ZugErschwG Rdn. 1 f.

  658. 658.

    Zu den Sperrmaßnahmen Volkmann in: Spindler/Schuster, 2011, § 2 ZugErschwG Rdn. 4 ff.

  659. 659.

    So noch der Gesetzentwurf BT-Drs. 16/12850.

  660. 660.

    BT-Drs. 16/13411, S. 13; ferner BT-Drs. 16/12850, S. 6 f.; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 59a.

  661. 661.

    BT-Drs. 16/12850, S. 5; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 59a.

  662. 662.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 59b.

  663. 663.

    Altenhain in: MKStGB, 2010, § 9 TMG Rdn. 2; Fischer, 2012, § 184 Rdn. 30; Spindler, 2002, S. 923; siehe auch Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, 328 ff.; Paul, 2005, S. 131.

  664. 664.

    Altenhain in: MKStGB, 2010, § 9 TMG Rdn. 7.

  665. 665.

    Altenhain in: MKStGB, 2010, § 9 TMG Rdn. 2; Fischer, 2012, § 184 Rdn. 30; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184 Rdn. 59b.

  666. 666.

    Vgl. Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 305.

  667. 667.

    BT-Drs. 14/6098, S. 25; Altenhain in: MKStGB, 2010, § 10 TMG Rdn. 7.

  668. 668.

    Bleisteiner, 1999, S. 181; Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 306.

  669. 669.

    Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, 306; Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 51; Kudlich, 2002a, S. 801; Lackner/Kühl, 2011, § 184 Rdn. 7a; vgl. auch Fischer, 2012, § 184 Rdn. 31; zum Ganzen Paul, 2005, S. 156.

  670. 670.

    Näher Bleisteiner, 1999, S. 186 f.; a. A. Barton, 1999, S. 231.

  671. 671.

    Altenhain in: MKStGB, 2010, § 10 TMG Rdn. 25 f.

  672. 672.

    BT-Drs. 14/6098, S. 23, 25; Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 307.

  673. 673.

    Hörnle in: MK-StGB, 2012, § 184 Rdn. 52; vgl. ferner AG München, NStZ 1998, S. 520.

  674. 674.

    BT-Drs. 14/6098, S. 23, 25; Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 309.

  675. 675.

    Altenhain, 1998, S. 463; Bleisteiner, 1999, S. 337; Jofer, 1999, S. 142 ff.

  676. 676.

    Barton, 1999, S. 198; Jofer, 1999, S. 122 ff.; Lackner/Kühl, 2011, § 184 Rdn. 7; Park, 2001, S. 33; Ritz, 1998, S. 76.

  677. 677.

    Spindler, 2002, S. 922.

  678. 678.

    Zu Anbietern von Tele- und Mediendiensten Haft/Eisele, 2001, S. 67 ff.; Jofer, 1999, S. 125 ff.; Pelz, 1999, S. 55 f.

  679. 679.

    Vassilaki, 1998, S. 634; a. A. Barton, 1999, S. 201 f.; Jofer, 1999, S. 152.

  680. 680.

    Vgl. Götting, 2007, S. 619; Valerius, 2003, S. 341 ff.

  681. 681.

    Werle/Jeßberger in: LKStGB, 2010, § 9 Rdn. 91.

  682. 682.

    Eser in: Schönke/Schröder, 2010, § 9 Rdn. 7a; Hilgendorf, 2001, S. 660; Hörnle, 2001b, S. 309; Koch, 2002, S. 704; a. A. Collardin, 1995, S. 620; Conradi/Schlömer, 1996, S. 368; Kuner, 1996, S. 455; Löhning, 1997, S. 496; wohl auch Sieber, 1996, S. 430.

  683. 683.

    Sieber, NJW 1999, S. 2068 f., 2071; grds. zust. Hörnle, 2001b, S. 310; Jeßberger, 2001, S. 433.

  684. 684.

    Ähnlich Eser in: Schönke/Schröder, 2010, § 9 Rdn. 7c.

  685. 685.

    Hilgendorf, 1997, S. 1867, der eine „territoriale Spezifizierung“ verlangt; ders., 2001, S. 650; siehe auch Lagodny, 2001, S. 1200.

  686. 686.

    Ähnlich Eser in: Schönke/Schröder, 2010, § 9 Rdn. 7a; vgl. auch Derksen, 1997, S. 1880; Hörnle, 2001b, S. 310; Jeßberger, 2001, S. 432.

  687. 687.

    Eser in: Schönke/Schröder, 2010, § 9 Rdn. 7a; vgl. auch Ambos in: MKStGB, 2012, § 9 Rdn. 27 ff.; Werle/Jeßberger in: LKStGB, 2010, § 9 Rdn. 79.

  688. 688.

    Eser in: Schönke/Schröder, 2010, § 9 Rdn. 7a.

  689. 689.

    Siehe dazu Ambos in: MKStGB, 2012, § 9 Rdn. 33.

  690. 690.

    Zur Strafbarkeit der Besitzerlangung siehe Kap. 8.3.2.4.

  691. 691.

    LG München, NJW 2000, S. 1051; vgl. Ambos in: MKStGB, 2012, § 9 Rdn. 33; Eser in: Schönke/Schröder, 2010, § 9 Rdn. 7b.

  692. 692.

    BGHSt. 47, S. 59 ff.

  693. 693.

    BGHSt. 47, S. 58 f.; ferner Lackner/Kühl, 2011, § 184 Rdn. 5; Pelz, 1999, S. 53 f.; krit. dazu Popp, A., 2011, S. 196.

  694. 694.

    Fischer, 2012, § 184 Rdn. 35; Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 413 f.; Kudlich, 2002, S. 310; Schwarzenegger, 2002, S. 735.

  695. 695.

    Siehe Popp, A., 2011, S. 196.

  696. 696.

    Koch, 1999, S. 709; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 5; Schreibauer, 1999, S. 294; siehe auch Popp, A., 2011, S. 196; anders aber BGHSt. 47, S. 55, der die Übertragung der Datei ausreichen lässt.

  697. 697.

    Vgl. BT-Drs. 13/7385, S. 36; Lackner/Kühl, 2011, § 74d Rdn. 5; Lindemann/Wachsmuth, 2002, S. 208; a. A. BGHSt. 47, S. 58.

  698. 698.

    Vgl. BGHSt. 47, S. 60; Lindemann/Wachsmuth, 2002, S. 209; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 5.

  699. 699.

    BGHSt. 46, S. 212; BGHSt. 47, S. 60; Lindemann/Wachsmuth, 2002, S. 209; zu Hyperlinks vgl. Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 399.

  700. 700.

    LG Wuppertal, NStZ 2008, S. 464; Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 408.

  701. 701.

    Wüstenberg, 2003, S. 7 f.

  702. 702.

    Wüstenberg, 2003, S. 8; a. A. OLG Düsseldorf, NStZ-RR 2000, S. 307.

  703. 703.

    BayObLG, NJW 2000, S. 2911.

  704. 704.

    Beisel/Heinrich, 1996, S. 99; Schreibauer, 1999, S. 294.

  705. 705.

    BGHSt. 13, S. 258.

  706. 706.

    Siehe Kap. 8.3.2.1; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 5.

  707. 707.

    Vgl. BT-Drs. 12/3001, S. 6; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 10.

  708. 708.

    BGH, NStZ 2005, S. 444; OLG Hamburg, NStZ-RR 1999, S. 329; Harms, 2003, S. 647; Marberth-Kubicki, 2010, S. 111.

  709. 709.

    BayObLG, NJW 2000, S. 2911; Wüstenberg, 2003, S. 7.

  710. 710.

    Vgl. Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 421; a. A. Matzky, 2003, S. 168.

  711. 711.

    BayObLG, NJW 2000, S. 2911 f.; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184b StGB Rdn. 10; Wüstenberg, 2003, S. 7.

  712. 712.

    Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 14; a. A. OLG Stuttgart, NStZ 2003, S. 364; Heinrich, NStZ 2005, S. 364.

  713. 713.

    Heinrich, 2005, S. 364; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 14; a. A. OLG Schleswig, NStZ-RR 2007, S. 42.

  714. 714.

    Harms, 2003, S. 650; Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 418; Lackner/Kühl, 2011, § 184b Rdn. 8.

  715. 715.

    Harms, 2003, S. 648 f.; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184b Rdn. 13; a. A. Eckstein, 2005, S. 120.

  716. 716.

    BGH, NStZ 2007, S. 95; OLG Hamburg, StrVert 2011, S. 99; OLG Hamburg, StraFo 2009, S. 165; LG Karlsruhe, MMR 2009, S. 419; Fischer, 2012, § 184b Rdn. 21; Harms, 2003, S. 650; Laufhütte/Roggenbuck in: LK-StGB, 2010, § 184b Rdn. 8; Marberth-Kubicki, 2010, S. 112.

  717. 717.

    Harms, 2003, S. 650; Hilgendorf/Frank/Valerius, 2005, S. 419; Lackner/Kühl, 2011, § 184b Rdn. 8; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184b Rdn. 13; a. A. OLG Hamburg, StrVert 2011, S. 99; siehe auch BGH, NStZ 2007, S. 95; LG Aachen, MMR 2008, S. 764.

  718. 718.

    OLG Hamburg, StrVert 2011, S. 100.

  719. 719.

    Vgl. BGH, NStZ 2007, S. 95; OLG Hamburg, StrVert 2009, S. 469.

  720. 720.

    Die Tatbestandserfüllung bejahend: OLG Schleswig, NStZ-RR 2007, S. 41; Laufhütte/Roggenbuck in: LKStGB, 2010, § 184b Rdn. 8; Heinrich, 2005, S. 364; Eckstein, 2005, S. 120; a. A. Fischer, 2012, § 184b Rdn. 21b; Lackner/Kühl, 2011, § 184b Rdn. 8; Perron/Eisele in: Schönke/Schröder, 2010, § 184b Rdn. 15; Wolters in: SK-StGB, 2008, § 184b Rdn. 13.

  721. 721.

    OLG Hamburg, StrVert 2011, S. 100.

  722. 722.

    Harms, 2003, S. 647.

  723. 723.

    BGH, NStZ 2005, S. 156; OLG Hamburg, StraFo 2009, S. 165 f.; OLG Hamm, NStZ 2000, S. 600.

Author information

Authors and Affiliations

Authors

Corresponding author

Correspondence to Klaus Laubenthal .

Rights and permissions

Reprints and permissions

Copyright information

© 2012 Springer-Verlag Berlin Heidelberg

About this chapter

Cite this chapter

Laubenthal, K. (2012). Die strafrechtlichen Pornographieverbote. In: Handbuch Sexualstraftaten. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-642-25556-4_8

Download citation

  • DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-642-25556-4_8

  • Published:

  • Publisher Name: Springer, Berlin, Heidelberg

  • Print ISBN: 978-3-642-25555-7

  • Online ISBN: 978-3-642-25556-4

  • eBook Packages: Humanities, Social Science (German Language)

Publish with us

Policies and ethics