Samenvatting
In dit artikel wordt het begrip schaamte beschreven als een zelfgerichte emotie, aan de hand van een uitgebreid literatuuroverzicht over de aspecten en facetten van schaamte. Schaamte is een krachtige, veelal negatieve zelfgerichte emotie die verbonden is met de evaluatie van het zelf of de identiteit: je bent wie je niet wilt zijn. Schaamte is niet alleen een intrapersoonlijk maar ook een interpersoonlijk proces. Uit angst voor afwijzing schamen wij ons voor onze gevoelens en voor onszelf. Omdat schaamte ontstaat in de interactie met anderen, kunnen relaties met anderen ook een belangrijke rol spelen in het leren omgaan met en verminderen van schaamte. Groepspsychotherapie biedt hiertoe veel mogelijkheden. Uiteengezet wordt, aan de hand van praktijkvignetten, hoe schaamte zich kan manifesteren in groepspsychotherapie en hoe daarmee omgegaan kan worden. Schaamte heeft de neiging zichzelf te verbergen. Om schaamte in de groep te kunnen bespreken, zullen we haar eerst moeten ontdekken. Tevens wordt aandacht besteed aan de schaamte van de psychotherapeut.
This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.
Literatuur
Alonso, A. & Rutan, J.S. (1988). The experience of shame and the restoration of self-respect in group therapy. International Journal of Group Psychotherapy, 38, 3–27.
Baneke, J.J. (2006). Signaalschaamte, afgeweerde schaamte en geweld. In T.I. Oei &, M.S. Groenhuijsen (Eds.), Capita selecta van de forensische psychiatrie anno 2006 (pp. 15–37). Deventer: Kluwer.
Berk, T. (2005). Leerboek groepspsychotherapie. Utrecht: de Tijdstroom.
Brown, B. (2006). Shame resilience theory: a grounded theory study on women and shame. Families in Society: Journal of Comtemporary Social Services, 87, 43–52.
Covert, M.V., Tangney, J.P., Maddux, J.E. & Heleno, N.M. (2003). Shame-proneness, guilt-proneness, and interpersonal problem solving: a social cognitive analysis. Journal of Social and Clinical Psychology, 22, 1–12.
Crozier, W.R. (1998). Self-consciousness in shame: the role of the ‘other’. Journal for the Theory of Social Behaviour, 28, 273–286.
Elison, J. (2005). Shame and guilt: a hundred years of apples and oranges. New Ideas in Psychology, 23, 5–32.
Gans, J.S. & Weber, R.L. (2000). The detection of shame in group psychotherapy: uncovering the hidden emotion. International Journal of Group Psychotherapy, 50, 381–396.
Gilbert, P. (1998). What is shame? Some core issues and controversies. In P. Gilbert &, B. Andrews (Eds.), Shame: interpersonal behavior, psychopathology, and culture (pp. 3–38). New York: Oxford University Press.
Hahn, W.K. (1994). Resolving shame in group psychotherapy. International Journal of Group Psychotherapy, 44, 449–461.
Kaufman, G. (1989). The psychology of shame: theory and treatment of shame-based syndromes. New York: Springer.
Klinger, R.S., Ladany, N. & Kulp, L.E. (2012). It’s too late to apologize: therapist embarrassment and shame. Counseling Psychologist, 40, 554–574.
Kohut, H. (1971). The analysis of the self: a systematic approach to the psychoanalytic treatment of narcissistic personality disorders. Chicago: The University of Chicago Press.
Leeming, D. & Boyle, M. (2013). Managing shame: an interpersonal perspective. British Journal of Social Psychology, 52, 140–160.
Lewis, H.B. (1971). Shame and guilt in neurosis. New York: International Universities Press.
Livingston, L.R. (2006). No place to hide: the group leader’s moments of shame. International Journal of Group Psychotherapy, 56, 307–323.
Morrison, A.P. (1990). Secrets: a self psychological view of shame in group therapy. In E. Bennet (Ed), The difficult patient in group: Group psychotherapy with borderline and narcissistic disorders. American Group Psychotherapy Association monograph series (pp. 175–189). Madison, CT, US: International Universities Press.
Nathanson, D.L. (1997). Affect theory and the compass of shame. In M.R. Lansky &, A.P. Morrison (Eds), The widening scope of shame (pp. 339–354). Hillsdale, NJ: Analytic Press.
Nathanson. D.L. (1992). Shame and pride: affect, sex, and the birth of self. New York: Norton.
Pines, M. (2008). Shame. What psychoanalysis does and does not say. In C. Pajaczkowska &, I. Ward (Eds.), Shame and sexuality: psychoanalysis and visual culture (pp. 93–106). London: Routledge.
Rizzuto, A.M. (1991). Shame in psychoanalysis: the function of unconscious fantasies. International Journal of Psychoanalysis, 72, 297–312.
Schalkwijk, F. (2012). Schaamte in psychotherapie. Tijdschrift voor Psychotherapie, 38, 368–380.
Silfver, M. (2007). Coping with guilt and shame: a narrative approach. Journal of Moral Education, 36, 169–183.
Tangney, J. & Dearing, R. (2002). Shame and guilt. New York: Guilford Press.
Tangney, J.P., Stuewig, J. & Mashek, D.J. (2007). Moral emotions and moral behavior. Annual Review of Psychology, 58, 345–372.
Tas, L. (1993). Van ‘body-gloss’ naar schaamte. Psychoanalytisch Forum, 11, 30–72.
Tracy, J.L., Robins, R.W. & Tangney, J.P. (2007). The self-conscious emotions. Theory and research. New York/London: Guilford Press.
Vliet, K.J. van (2008). Shame and resilience in adulthood: a grounded theory study. Journal of Counseling Psychology, 55, 233–245.
Vliet, K.J. van (2009). The role of attributions in the process of overcoming shame: a qualitative analysis. Psychology and Psychotherapy: Theory, Research and Practice, 82, 137–152.
Yalom, I.D. & Leszcz, M. (2005 ). The theory and practice of group psychotherapy. New York, NY: Basic Books.
Author information
Authors and Affiliations
Corresponding author
Additional information
f. van paassen, klinisch- en sociaal psycholoog en psychotherapeut, is werkzaam in eigen praktijk. E-mail: fvanpaassen@upcmail.nl.
Met dank aan Bert de Croon en Hans Snijders voor hun commentaar.
About this article
Cite this article
van Paassen, F. Schaamte in groepstherapie. TIJDSCHRIFT PSYCHOTHERAPIE 41, 40–55 (2015). https://doi.org/10.1007/s12485-015-0004-0
Published:
Issue Date:
DOI: https://doi.org/10.1007/s12485-015-0004-0