Meer kwaliteit van leven door wijkgerichte aanpak 2diabeat

2diabeat zet zich in om de opmars van type 2-diabetes te stoppen met een wijkgerichte aanpak. Dat gebeurt in een snel toenemend aantal gemeenten in Nederland; 1 januari 2024 stond de teller op 72. Doordat het wijkprogramma van 2diabeat lokale gezondheidsinitiatieven verbindt en versterkt, ontstaan er sterke lokale preventie-infrastructuren die aansluiten bij de cultuur, de behoefte en het netwerk ter plaatse. Een van de ‘succeswijken' is Wijdemeren. Om de verwachte maatschappelijke kosten en baten van de wijkaanpak in Wijdemeren in kaart te brengen, laat 2diabeat een Social Return on Investment- (SROI-)analyse uitvoeren. Dit betreft een verkenning voor de periode 2022-2027 op basis van de eerste ervaringen, relevant onderzoek en gezamenlijke aannames. De analyse toont aan dat iedere euro die wordt geïnvesteerd in een gezonde wijk in Wijdemeren € 3,90 oplevert aan sociaaleconomische waarde. 2diabeat is een initiatief van de Nederlandse Diabetes Federatie, het Diabetes Fonds, de Diabetesvereniging Nederland, VitaValley en BeBright. In dit artikel leest u meer over de winst van de wijkaanpak, de knelpunten en de toekomstverwachting.

De Nederlandse Diabetes Federatie, het Diabetes Fonds en Diabetesvereniging Nederland zijn in 2019 een programma gestart met als doel de opmars van type 2-diabetes te stoppen. In samenwerking met VitaValley en BeBright en met steun van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) gingen ze onder de naam 2diabeat van start om met (lokale) gezondheidsprofessionals, ervaringsdeskundigen, wetenschappers en beleidsmakers tot een aanpak te komen. 2diabeat is onderdeel van het Nationaal Preventieakkoord.

Voor meer info en contact: www.2diabeat.nl

Gezondheidswinst

2diabeat biedt ondersteuning aan professionals en bewoners die zich inzetten voor een gezondere leefstijl in hun wijk. Dit kunnen onder meer huisartsen, fysiotherapeuten, diëtisten, apothekers en ervaringsdeskundigen zijn. De gedachte is dat de mensen die in deze gemeenschappen wonen en werken, begrijpen wat er nodig is om een gezonde leefstijl en leefomgeving te bevorderen. De vier pijlers zijn beweging, voeding, ontspanning en slaap, en mentale gezondheid. In Wijdemeren heeft de aanpak succes. Uit de maatschappelijke businesscase voor het programma Gezond Wijdemeren blijkt dat het deelnemen aan leefstijlactiviteiten gezondheidswinst en meer kwaliteit van leven opleveren voor de bewoners van Wijdemeren. De gezondheidswinst voor de inwoners betekent indirect ook waarde voor de gemeente, die een steeds belangrijkere rol speelt bij het bevorderen van een gezond en actief leven voor haar inwoners. De grootste economische opbrengst is voor de zorgverzekeraars, met name door een besparing op medisch-specialistische zorg en farmacie. Daarnaast zien werkgevers een afname in verzuim en profiteert de Rijksoverheid door lagere uitkeringskosten.

Interventiemix

Maarten Ploeg, programmadirecteur 2diabeat, licht toe: ‘In deze SROI kiest 2diabeat als doelgroep het segment alle volwassenen (25+), waarvan we met Gezond Wijdemeren uiteindelijk 50% willen bereiken. 48% van de inwoners van Wijdemeren heeft overgewicht (Bron: Arrangementenmonitor 2diabeat 2022). We gaan in deze SROI Quick Scan uit van een mix van drie activiteiten die door Gezond Wijdemeren worden bevorderd: georganiseerd wandelen (door vrijwilligers), leefstijlinterventie en de Diabetes Challenge. Deze interventiemix is nog in ontwikkeling. Er wordt nu met name ingezet op wandelen met professionals en op voorlichtingsavonden over een gezonde leefstijl. We kunnen deze SROI-analyse aanpassen op basis van daadwerkelijke activiteiten en aantal deelnemers. Gaandeweg moet blijken waar de behoefte ligt en wat een passende interventiemix is.'

Figuur 1.

Valuedrivers.

Bottom-up

Huisarts Esther Leushuis, één van de huisartsen die betrokken is bij Gezond Wijdemeren, is blij met de resultaten van de SROI. ‘De prognose onderbouwt een gevoel dat bij ons al leefde, namelijk dat het nuttig is om te investeren in een wijkgerichte aanpak, waarbij het opzetten van een goed netwerk dat door de inwoners gedragen wordt centraal staat. Nog te vaak wordt er veel geld uitgegeven aan goedbedoeld top-downbeleid, maar inmiddels laten meerdere onderzoeksresultaten zien dat je daarmee de individuele burger niet bereikt. Wil je dit verbeteren, dan moet je bottom-up beginnen; met de wijkbewoners. Wat hebben zij nodig om gezonder te leven? Het vraagt flink wat tijd en energie om hieromheen een sterk wijknetwerk te ontwikkelen met wijkbewoners en allerlei verschillende (zorg)professionals. Daarom wilden we graag weten wat het effect daarvan is. De kracht van het succes van Gezond Wijdemeren ligt in de wijkaanpak die vanuit zorg door de drie huisartsen (Monique Stam, Mariska Brinkers en mijzelf) is geïnitieerd en wordt gedragen door alle huisartsen. Daarnaast is er nog een factor voor succes: de twee lokale aanjagers (Susanne Renkema en Pien Bour) die het lokale netwerk en de inwoners met elkaar verbinden.'

Structurele bekostiging

Voor succes van de wijkaanpak is vooral een (tijds)investering nodig van bewoners zelf, de betrokken professionals in de wijk en een lokale aanjager die het wijknetwerk coördineert. En daar zit ook het knelpunt, volgens Ploeg. Deze SROI laat namelijk ook zien dat de kosten en baten niet vanzelf gelijkmatig bij de belanghebbenden vallen. De grootste kosten zitten momenteel bij de actoren in de wijk (extra tijdsinvestering) en de gemeente (kosten lokale aanjager en faciliteiten). Het is dus nodig om hier andere − structurele − financiële arrangementen voor te ontwikkelen om de maatschappelijke waarde te realiseren. Volgens Ploeg zijn er voldoende mensen die zich willen inzetten. Mooie praktijkvoorbeelden zijn een imam die samen met de huisarts groepsconsulten voor mensen met prediabetes organiseert in de Haagse Schilderswijk, een apotheker die gezondheidschecks aanbiedt aan klanten en hen zo nodig doorverwijst naar de huisarts of een gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) en een aanjager in Veendam die het initiatief nam om samen met de lokale Jumbo-supermarkt gezonde weekmenu‘s te promoten. Toch zijn diverse wijkinitiatieven gestopt vanwege ontbrekende financiële middelen. Om een wijkaanpak duurzaam te laten zijn, is het nodig dat een gemeente de lokale aanjagers hiervoor betaalt. Wat ook meespeelt, is de ruime keuze aan interventies waar gemeenten een keuze uit moeten maken. Ploeg noemt JOGG, valpreventie, Kansrijke Start, PON en Welzijn op Recept. ‘Dit zijn allemaal ketenaanpakken', benadrukt hij. ‘Wat wij bieden is een wijkaanpak. Gemeenten hoeven niet te kiezen. Een ketenaanpak is van levensbelang om gezond te blijven. Je hebt een wijkaanpak nodig om deze te laten landen. De wijkaanpak is het ontvangstcomité voor de top-downinterventies in de ketenaanpak.'

Langetermijneffect

Ploeg is ervan overtuigd dat de waarde van genoemde projecten − en specifiek het project Gezond Wijdemeren − in de toekomst nog verder zal toenemen. ‘We gaan uit van een “systeemaanpak”: mensen die aan de activiteiten deelnemen zullen naasten en familie ook activeren. We zien het aantal deelnemers groeien en het aanbod aan activiteiten uitbreiden. Van het een komt het ander: als je begint met wandelen komt voeding daarna. We zien nu recent in Wijdemeren bijvoorbeeld dat door een gezondere leefstijl significant minder slaapmedicatie wordt voorgeschreven, zo'n 20% (bron: https://diabeat.nl/benzomoe-project-flinke-daling-gebruik-slaapmedicatie). Dat is spectaculair! Door persoonlijke aandacht en een krachtig netwerk om mensen te verwijzen naar passende begeleiding. We realiseren ons dat leefstijlverandering tijd kost. De gezondheidseffecten van die leefstijlverandering, zoals het omkeren van type 2-diabetes, kunnen we pas zien na een langere periode van gezond leven. We beogen daarom dat een wijk een aantal jaren nodig heeft om de beweging echt op gang te brengen. Het effect op het stoppen van de opmars van type 2-diabetes is zelfs pas na een nog langere periode terug te zien. Dat betekent niet dat we niet weten of we op de goede weg zijn; de beweging is merkbaar bij bewoners en actoren in de wijk.'

Call to action

Ploeg: ‘Als we terugkijken zien we dat huisartsen en internisten heel goede zorg hebben gegeven aan mensen vanaf de diagnose diabetes: er zijn nieuwe insulines ontwikkeld, de spuittechnieken zijn verbeterd en het real-time inzicht krijgen in je bloedglucose is voor veel mensen een mooie oplossing. Maar, laten we nu gaan investeren in het voorkomen van de nieuwe instroom van mensen met diabetes. Ik zou iedereen willen oproepen: steun dit programma van harte. Als je weet dat 90% van de mensen met type 2-diabetes in principe zou kunnen genezen door een gezonde leefstijl, zouden dit dus maar liefst 900.000 mensen kunnen zijn. Laat het de helft zijn, dan gaat het nog steeds om maar liefst 450.000 mensen! Zie je in jouw verzorgingsgebied mogelijkheden om initiator te zijn of iemand als initiator voor te dragen, neem dan contact met ons op. Wij kunnen faciliteren in het opzetten van de wijkgerichte aanpak.'

De SROI-verkenning 2022-2027 voor de aanpak Gezond Wijdemeren is te downloaden via:

https://2diabeat.nl/wp-content/uploads/2diabeat-lokale-Quick-Scan-SROI-Gezond-Wijdemeren-V1.0.pdf