Skip to main content
SpringerLink
Log in

Q-koorts bij kinderen gedurende de drie epidemische jaren weinig gemeld

  • Published:
Tijdschrift voor Kindergeneeskunde

Samenvatting

Inleiding: De afgelopen Q-koortsuitbraak in Nederland is één van de grootste ooit beschreven.Coxiella burnetii, de bacterie die deze zoönose veroorzaakt, wordt aerogeen verspreid. Aanwezigheid in de buurt van besmette melkgeitenbedrijven, in het bijzonder gedurende de lammerperiode, wordt beschouwd als de belangrijkste risicofactor. Voor omwonenden is er in theorie een gelijk risico op blootstelling, ongeacht de leeftijd. Niettemin is er relatief weinig Q-koorts bij kinderen gemeld. Het is onduidelijk of Q-koorts bij kinderen gemist is.

Methode: We analyseerden de bij het RIVM beschikbare data over het aantal gemelde gevallen in Nederland onder kinderen (0-19 jaar) gedurende de periode 2007-2009 en maakten een schatting van het vermoedelijke aantal infecties en mogelijke aantal ziektegevallen. Deze aantallen zijn vergeleken met de beschikbare literatuur over seroprevalentiestudies en casusbeschrijvingen van kinderen met Q-koorts.

Resultaten: In de studieperiode werden 128 kinderen gemeld bij de GGD (3,6% van het totaal aantal meldingen). De incidentie bij jongeren (< 20 jaar) over de periode 2007-2009 bedroeg 0,33 per 10.000, bij volwassenen (≥ 20 jaar) 2,69. Bij geen van de kinderen zijn complicaties gemeld. Twintig nationale en regionale studies rapporteerden seroprevalenties bij kinderen variërend tussen 0 en 70%. In 19 artikelen werden 52 cases met serieuze gevolgen beschreven, inclusief vier kinderen die stierven aan hun complicaties. Bij chronische Q-koorts werden vooral cardiale infecties beschreven.

Conclusie: Q-koorts bij kinderen presenteert zich met name als een zelflimiterende ziekte met koortsachtige symptomen, maar ook met bijzondere presentaties zoals encefalitis, osteomyelitis, hepatitis of endocarditis. Slechts 3,6% van de Nederlandse meldingen zijn jongeren < 20 jaar (23,11% van de populatie). Omdat blootstelling van volwassenen en kinderen gedurende deze uitbraak vergelijkbaar wordt verondersteld, mogen we stellen dat infecties bij kinderen minder worden opgemerkt. Dit komt enerzijds door het hogere percentage asymptomatisch beloop bij kinderen, maar anderzijds is er, ook bij ernstige uitingsvormen, mogelijk minder diagnostiek verricht naarC. burnetii en zijn er daardoor ziektegevallen gemist. We baseren deze conclusie op een (literatuur)schatting van het percentage kinderen dat zich na infectie daadwerkelijk klinisch manifesteert.

Summary

Background and aims: The past Q fever outbreak in the Netherlands of 2007-2009 is one of the largest ever reported. Coxiella burnetii, the causative agent of this zoonotic disease, is mainly transmitted to humans through aerosols. Presence near contaminated dairy farms, especially in the period of lambing, is considered as the most important risk factor. In theory, the chance of exposure to Coxiella burnetii is equal for neighbouring adults and children irrespective of age. Nevertheless, Q fever is relatively less reported in children. It is unclear if the diagnosis of Q fever in children has been missed.

Methods: We inventoried the at the RIVM available data of the number of cases amongst children (0-19 yr) during the period 2007-2009 in the Netherlands and we estimated the supposed number of possible infections in the general population. Those numbers were compared with the available literature about seroprevalence and case reports of children with Q fever.

Results: In the studied period 128 children (3.6% of the total notifications) were reported. The incidence in children (> 20 years) during the period 2007-2009 was 0.33 per 10.000 compared to 2.69 in adults (< 20 years). No complications were mentioned in the group of children. Twenty national and/or regional studies reported a seroprevalence varying between 0 and 70%. In 19 articles, 52 cases with a serious outcome were described, including four children who died of their complications. In a minority of cases they were described as seriously, acutely ill. In the cases with chronic Q fever the cardiac infections were predominant.

Conclusion: Q fever in children presents itself mainly as a self-limiting disease with feverish symptoms but also with extraordinary presentations like encephalitis, osteomyelitis, hepatitis or endocarditis. Only 3.6% of the Dutch notifications involved children > 20 years (23.11% of the total population). Because the risk of exposure is considered equal for adults and children in this outbreak, infections in children are probably underestimated. A probable explanation for this is the higher percentage of asymptomatic cases in children, but otherwise less investigation may have been done in children, even in serious cases, and Q fever might therefore have been missed. Our conclusions are based on a (literature) estimation of the percentage children who present themselves clinically with Q fever after infection.

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this article

Log in via an institution

Price excludes VAT (USA)
Tax calculation will be finalised during checkout.

Instant access to the full article PDF.

Institutional subscriptions

Figuur 1:
Figuur 2:
Figuur 3:

Literatuur

  • Roest HI, Tilburg JJ, Hoek W van der, et al. The Q fever epidemic in The Netherlands: history, onset, response and reflection. Epidemiol Infect. 2011;139:1–12.

    Article  Google Scholar 

  • Roest HI, Tilburg JJ, Hoek W van der, et al. The Q fever epidemic in The Netherlands: history, onset, response and reflection. Epidemiol Infect. 2011;139:1–12.

    Google Scholar 

  • Maltezou HC, Raoult D. Q fever in children. Lancet Infect Dis. 2002;2:686–91.

    Article  Google Scholar 

  • Parker NR, Barralet JH, Bell AM. Q fever. Lancet. 2006;367:679–88.

    Article  Google Scholar 

  • Raoult D, Marrie T, Mege J. Natural history and pathophysiology of Q fever. Lancet Infect Dis. 2005;5:219–26.

    Article  Google Scholar 

  • Derrick E. ‘Q’ fever, a new fever entity: Clinical features, diagnosis and laboratory investigations. Med J Aust. 1937;(II):281–99.

    Google Scholar 

  • Schimmer B, Schegget R ter,Wegdam M, et al. The use of a geographic information system to identify a dairy goat farmas the most likely source of an urban Q-fever outbreak. BMC Infect Dis. 2010;10:69.

    Article  Google Scholar 

  • CBS.www.cbs.nl/nl-nl/menu/themas/bevolking/cijfers/extra/piramide-fx.htm. Geraadpleegd december 2009.

  • Gemelde Q-koortspatiënten. 2009.www.zorgatlas. nl/gezondheid-en-ziekte/ziekten-en-aandoeningen/infectieziekten/gemelde-q-koortspatienten/???breadcrumb.

  • Julvez J, Michault A, Kerdelhue C. Serological study of rickettsia infections in Niamey, Niger [Frans]. Med Trop (Mars). 1997;57:153–6.

    Google Scholar 

  • Kobbe R, Kramme S, Kreuels B, et al. Q fever in young children, Ghana. Emerg Infect Dis. 2008;14:344–6.

    Article  Google Scholar 

  • Okabayashi T, Hasebe F, Samui KL, et al. Short report: prevalence of antibodies against spotted fever, murine typhus, and Q fever rickettsiae in humans living in Zambia. Am J Trop Med Hyg. 1999;61:70–2.

    Google Scholar 

  • Steinmann P, Bonfoh B, Peter O, et al. Seroprevalence of Q-fever in febrile individuals in Mali. Trop Med Int Health. 2005;10:612–7.

    Article  Google Scholar 

  • Dupont HT, Brouqui P, Faugere B, Raoult D. Prevalence of antibodies to Coxiella burnetti, Rickettsia conorii, and Rickettsia typhi in seven African countries. Clin Infect Dis. 1995;21:1126–33.

    Article  Google Scholar 

  • Hirai K, To H. Advances in the understanding of Coxiella burnetii infection in Japan. J Vet Med Sci. 1998;60:781–90.

    Article  Google Scholar 

  • Nagaoka H, Akiyama M, Sugieda M, et al. Isolation of Coxiella burnetii from children with influenzalike symptoms in Japan. Microbiol Immunol. 1996;40:147–51.

    Google Scholar 

  • To H, Kako N, Zhang GQ, et al. Q fever pneumonia in children in Japan. J Clin Microbiol. 1996;34:647–51.

    Google Scholar 

  • Porter SR, Czaplicki G, Mainil J, et al. Q fever in Japan: An update review. Vet Microbiol. 2011; 149:298–306.

    Article  Google Scholar 

  • Richardus JH, Dumas AM, Huisman J, Schaap GJ. Q fever in infancy: a review of 18 cases. Pediatr Infect Dis. 1985;4:369–73.

    Google Scholar 

  • Maltezou HC, Constantopoulou I, Kallergi C, et al. Q fever in children in Greece. Am J Trop Med Hyg. 2004;70:540–4.

    Google Scholar 

  • Ruiz-Contreras J, Gonzalez Montero R, Ramos Amador JT, et al. Q fever in children. Am J Dis Child. 1993;147:300–2.

    Google Scholar 

  • Beaufort-Krol GC, Leeuwen GH van, Storm CJ, et al. Coxiella burnetii als mogelijke verwekker van endocarditis bij een 7-jarige jongen. Tijdschr Kindergeneeskd. 1985;53:153–7.

    Google Scholar 

  • Nourse C, Allworth A, Jones A, et al. Three cases of Q fever osteomyelitis in children and a review of the literature. Clin Infect Dis. 2004;39:e61–6.

    Article  Google Scholar 

  • Barralet JH, Parker NR. Q fever in children: an emerging public health issue in Queensland. Med J Aust. 2004;180:596–7.

    Google Scholar 

  • Parker N, Robson J, Bell M. A serosurvey of Coxiella burnetii infection in children and young adults in South West Queensland. Aust N Z J Public Health. 2010;34:79–82.

    Article  Google Scholar 

  • Psaroulaki A, Hadjichristodoulou C, Loukaides F, et al. Epidemiological study of Q fever in humans, ruminant animals, and ticks in Cyprus using a geographical information system. Eur J Clin Microbiol Infect Dis. 2006;25:576–86.

    Article  Google Scholar 

  • Antoniou M, Tselentis Y, Babalis T, et al. The seroprevalence of ten zoonoses in two villages of Crete, Greece. Eur J Epidemiol.

    Article  Google Scholar 

  • McCaughey C, McKenna J, McKenna C, et al. Human seroprevalence to Coxiella burnetii (Q fever) in Northern Ireland. Zoonoses Public Health. 2008;55:189–94.

    Article  Google Scholar 

  • Ruiz-Beltran R, Herrero-Herrero JI, Martin-Sanchez AM, Martin-Gonzalez JA. Prevalence of antibodies to Rickettsia conorii, Coxiella burnetii and Rickettsia typhi in Salamanca Province (Spain). Serosurvey in the human population. Eur J Epidemiol. 1990;6:293–9.

    Google Scholar 

  • Ruiz-Beltran R, Herrero-Herrero M, Marimon JM, Cilla G. High seroprevalence of Coxiella burnetii infection in Eastern Cantabria (Spain). Int J Epidemiol. 1998;27:142–5.

    Article  Google Scholar 

  • Cardenosa N, Sanfeliu I, Font B, et al. Short report: seroprevalence of human infection by Coxiella burnetii in Barcelona (northeast of Spain). Am J Trop Med Hyg. 2006;75:33–5.

    Google Scholar 

  • Karabay O, Kocoglu E, Baysoy G, Konyalioglu S. Coxiella burnetii seroprevalence in the rural part of Bolu, Turkey. Turk J Med Sci. 2009;39:641–5.

    Google Scholar 

  • Dupuis G, Vouilloz M, Péter O, Mottiez MC. Incidence of Q fever in Valais [Frans]. Rev Med Suisse Romande. 1985;105:949–54.

    Google Scholar 

  • Dupuis G, Petite J, Peter O, Vouilloz M. An important outbreak of human Q fever in a Swiss Alpine valley. Int J Epidemiol. 1987;16:282–7.

    Article  Google Scholar 

  • Richardus JH, Donkers A, Dumas AM, et al. Q fever in the Netherlands: a sero-epidemiological survey among human population groups from1968 to 1983. Epidemiol Infect. 1987;98:211–9.

    Article  Google Scholar 

  • Specifieke advisering diagnostiek en behandeling van Q-koorts infectie bij kinderen.www.nvk.nl/kwaliteit/richtlijnenenindicatoren/richtlijnen/adviesqkoorts.aspx. Geraadpleegd 2010.

  • Beaufort-Krol GC, Storm CJ. Chronic Q fever endocarditis. J Pediatr. 1987;110:330–1.

    Google Scholar 

  • Boele van Hensbroek M, Vries E de, Dolan G, Schneeberger P. Rash and petechiae as presenting signs of Q fever. Pediatr Infect Dis J. 2000;19:358.

    Article  Google Scholar 

  • Drexhage VR, Dumas AM, Sukhai RN, Witsenburg M. Q-koorts als oorzaak van myocarditis op de kinderleeftijd. Ned Tijdschr Geneeskd. 1989;133: 2517–9.

    Google Scholar 

  • Gageldonk-Lafeber A van, Koopmans M, Bosman A, Heijnen MLA. Het vóórkomen van Q-koorts in Nederland. Infectieziekten Bull. 2003;14:173–7.

    Google Scholar 

  • Houwers DJ, Richardus JH. Infections with Coxiella burnetii in man and animals in The Netherlands. Zentralbl Bakteriol Mikrobiol Hyg A. 1987;267:30–6.

    Google Scholar 

  • Meis JF,Weemaes CR, Horrevorts AM, et al. Rapidly fatal Q-fever pneumonia in a patient with chronic granulomatous disease. Infection.1992;20:287–9.

    Article  Google Scholar 

  • Richardus JH, Schaap GJ, Donkers A, et al. Qkoorts in Nederland; een beschrijving van 33 ziektegevallen waargenomen tussen 1979 en 1983.Ned Tijdschr Geneeskd. 1984;128:2253–8.

    Google Scholar 

  • Stevens H, Beeres MP, Meijer JG, et al. Q-koorts: niet alleen bij schapen. Ned Tijdschr Geneeskd. 2000;144:1297–300.

    Google Scholar 

  • Richardus JH, Donkers A, Schaap GJ, Akkermans JP. Serologisch onderzoek bij dierenartsen in Nederland op het voorkomen van antistoffen tegen Coxiella burnetii en Brucella abortus. Tijdschr Diergeneeskd. 1984;109:612–5.

    Google Scholar 

  • Schimmer B, Notermans DW, Harms MG, et al. Low seroprevalence of Q fever in The Netherlands prior to a series of large outbreaks. Epidemiol Infect. 2012;140:27–35.

    Article  Google Scholar 

  • Hogema BM, Slot E, Molier M, et al. Coxiella burnetii infection among blood donors during the 2009 Q-fever outbreak in the Netherlands. Transfusion. 2012;52:144–50.

    Article  Google Scholar 

  • Jorm LR, Lightfoot NF, Morgan KL. An epidemiological study of an outbreak of Q fever in a secondary school. Epidemiol Infect. 1990;104:467–77.

    Article  Google Scholar 

  • Pebody RG,Wall PG, Ryan MJ, Fairley C. Epidemiological features of Coxiella burnetii infection in England and Wales: 1984 to 1994. Commun Dis Rep CDR Rev. 1996;6:R128–32.

    Google Scholar 

  • Terheggen U, Leggat PA. Clinical manifestations of Q fever in adults and children. Travel Med Infect Dis. 2007;5:159–64.

    Article  Google Scholar 

Download references

Author information

Authors and Affiliations

  1. RIVM, CIb/LCI, 1, 3720 BA, Bilthoven, The Netherlands

    E.N.E. Slok, F. Dijkstra & D.W. Notermans

  2. afdeling Kindergeneeskunde, kinderarts-infectioloog/immunoloog, Bilthoven, The Netherlands

    E. de Vries

  3. www.bsl.nl

    A. Rietveld

  4. Centrum Infectieziektebestrijding, RIVM, Bilthoven, The Netherlands

    J.E. van Steenbergen

  5. Centrum voor Infectieziekten, LUMC, Leiden, The Netherlands

    J.E. van Steenbergen

Authors
  1. E.N.E. Slok
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

  2. E. de Vries
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

  3. A. Rietveld
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

  4. F. Dijkstra
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

  5. D.W. Notermans
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

  6. J.E. van Steenbergen
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

Additional information

Dhr. drs. E.N.E. Slok, arts,mw. drs. F. Dijkstra,epidemioloog, dhr dr. D.W. Notermans, arts-microbioloog, Centrum Infectieziektebestrijding, RIVM, Bilthoven.Mw. dr. E. de Vries, kinderarts-infectioloog/immunoloog, afdeling Kindergeneeskunde, Jeroen Bosch Ziekenhuis, ’s-Hertogenbosch.Mw. drs. A. Rietveld, arts maatschappij en gezondheid, GGD Hart voor Brabant, ’s-Hertogenbosch.Dhr. dr. J.E. van Steenbergen, arts maatschappij en gezondheid/epidemioloog, Centrum Infectieziektebestrijding, RIVM, Bilthoven, en Centrum voor Infectieziekten, LUMC, Leiden.

Rights and permissions

Reprints and permissions

About this article

Cite this article

Slok, E., de Vries, E., Rietveld, A. et al. Q-koorts bij kinderen gedurende de drie epidemische jaren weinig gemeld. TIJDSCHR. KINDERGENEESKUNDE 80, 8–16 (2012). https://doi.org/10.1007/s12456-012-0003-9

Download citation

  • Published:

  • Issue Date:

  • DOI: https://doi.org/10.1007/s12456-012-0003-9

Search

Navigation