Skip to main content

Hogere eenzaamheid onder Marokkaanse en Turkse ouderen in Nederland: Op zoek naar een verklaring

Stronger feelings of loneliness among Moroccan and Turkish older adults in the Netherlands: A search for an explanation

Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie volume 49, pages 263–273 (2018)Cite this article

Samenvatting

Eenzaamheid komt vaker voor onder ouderen van Marokkaanse en Turkse herkomst dan van Nederlandse herkomst. Twee verklaringen voor dit verschil zijn onderzocht. (1) Het concept en de meting verschillen tussen de herkomstgroepen. (2) Migranten verkeren in een kwetsbare situatie. Er is gebruik gemaakt van gegevens van de Longitudinal Aging Study Amsterdam. Interviews zijn gehouden met 176 mensen geboren in Marokko en 235 geboren in Turkije, in de leeftijd van 55–66 jaar, en wonend in stedelijke wijken. Gemiddeld migreerden zij 35 jaar geleden. Zij zijn vergeleken met een steekproef van 292 ouderen die, evenals hun ouders, geboren zijn in Nederland. De analyses laten zien dat de psychometrische eigenschappen van de eenzaamheidsschaal bevredigend zijn. Voor enkele items is er systematische vertekening. Migrantenouderen hebben meer sociale contacten, maar participeren minder, zijn minder tevreden over hun inkomen, ervaren minder regie en hebben een slechtere gezondheid waaronder een groter aantal depressieve symptomen. Als rekening wordt gehouden met deze verschillen halveert het verschil in eenzaamheid met Nederlandse ouderen. De ervaringen vanuit migratie en als minderheid in Nederland versterken waarschijnlijk hun gevoelens van eenzaamheid. Interventies moeten zich niet richten op het verbeteren van sociaal contact, maar bijvoorbeeld op het versterken van het ervaren van een sociaal gewaardeerde rol en het vermijden van negatieve interpretaties.

Abstract

The prevalence of loneliness among Turkish- and Moroccan-Dutch older adults is higher than among Dutch older adults of non-migrant origin. Two explanations may account for this difference. (1) The meaning of the concept may differ, or there is differential item functioning. This might result in scores that not only differ in intensity but also in meaning across groups. (2) The position of older migrants is much more vulnerable than of non-migrant older people. Data from the Longitudinal Aging Study Amsterdam were used to examine support for both explanations. Feelings of loneliness are explored among 176 people born in Morocco and 235 people born in Turkey, aged 55–66 years, and living in urban areas. They migrated on average 35 years ago to the Netherlands. They are compared with a matched sample of 292 older people of Dutch origin. The psychometric properties of the loneliness scale are satisfying, although there is some differential item functioning. Older migrants have more frequent social contacts, but are at a disadvantage in other domains. Taking into account differences in social participation, satisfaction with their income, mastery and depressive symptoms, the difference between older migrants’ and non-migrants’ loneliness is reduced to more than half. Being an older migrant and belonging to a minority might further contribute to feelings of loneliness. Interventions should not be directed at stimulating social contact, but rather, for example, at enhancing the appreciation of their social status and at avoiding negative interpretations of the situation.

This is a preview of subscription content, access via your institution.

Access options

Buy single article

Instant access to the full article PDF.

USD 39.95

Price excludes VAT (USA)
Tax calculation will be finalised during checkout.

Figuur 1

Literatuur

  1. Ajrouch KJ. Social isolation and loneliness among Arab American elders: cultural, social, and personal factors. Res Hum Dev. 2008;5(1):44–59.

    Article  Google Scholar 

  2. Fokkema T, Naderi R. Differences in late-life loneliness: a comparison between Turkish and native-born older adults in Germany. Eur J Ageing. 2013;10(4):289–300.

    Article  PubMed  PubMed Central  Google Scholar 

  3. Vancluysen K, Van Craen M. Feelings of loneliness: differences between ethnic minority and majority group members in Belgium and their relation to minorities’ integration and ethnic attachment. In: Motmans J, Cuypers D, Meier P, Mortelmans D, Zanoni P, redactie. Equal is not enough: challenging differences and inequalities in contemporary society. Antwerp: Policy Research Centre on Equal Opportunities; 2011. pag. 436–49.

    Google Scholar 

  4. Victor CR, Burholt V, Martin W. Loneliness and ethnic minority elders in Great Britain: an exploratory study. J Cross Cult Gerontol. 2012;27(1):65–78.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  5. Jong Gierveld J de, Pas S van der, Keating N. Loneliness of older immigrant groups in Canada: effects of ethnic-cultural background. J Cross Cult Gerontol. 2015;30(3):251–68.

    Article  PubMed  PubMed Central  Google Scholar 

  6. Wu Z, Penning MJ. Immigration and loneliness in later life. Ageing Soc. 2015;35(1):64–95.

    CAS  Article  Google Scholar 

  7. Tesser PTM, Dugteren FA van, Merens JGF. Rapportage minderheden 1998: De eerste generatie in de derde levensfase. Rijswijk: Sociaal en Cultureel Planbureau; 1998.

    Google Scholar 

  8. El Fakiri F, Bouwman-Notenboom J. Gezondheid van oudere migranten in de vier grote steden. Amsterdam: GGD; 2015.

    Google Scholar 

  9. Uysal-Bozkir Ö, Fokkema T, MacNeil-Vroomen JL, Tilburg TG van, Rooij SE de. Translation and validation of the De Jong Gierveld loneliness scale among older migrants living in the Netherlands. J Gerontol B Psychol Sci Soc Sci. 2017;72(1):109–19.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  10. Baumeister RF, Leary MR. The need to belong: desire for interpersonal attachments as a fundamental human motivation. Psychol Bull. 1995;117(3):497–529.

    CAS  Article  PubMed  Google Scholar 

  11. Perlman D. European and Canadian studies of loneliness among seniors. Can J Aging. 2004;23(2):181–8.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  12. Durak M, Senol-Durak E. Psychometric qualities of the UCLA Loneliness Scale-version 3 as applied in a Turkish culture. Educ Gerontol. 2010;36(10–11):988–1007.

    Article  Google Scholar 

  13. Hawkley LC, Gu Y, Luo YJ, Cacioppo JT. The mental representation of social connections: generalizability extended to Beijing adults. PLoS ONE. 2012;7(9):e44065.

    CAS  Article  PubMed  PubMed Central  Google Scholar 

  14. Tilburg TG van, Havens B, Jong Gierveld J de. Loneliness among older adults in the Netherlands, Italy, and Canada: a multifaceted comparison. Can J Aging. 2004;23:169–80.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  15. Jong Gierveld J de, Tilburg T van. The De Jong Gierveld short scales for emotional and social loneliness: tested on data from 7 countries in the UN generations and gender surveys. Eur J Ageing. 2010;7(2):121–30.

    Article  PubMed  PubMed Central  Google Scholar 

  16. Visser MA, El Fakiri F. The prevalence and impact of risk factors for ethnic differences in loneliness. Eur J Public Health. 2016;26(4):977–83.

    Article  PubMed  PubMed Central  Google Scholar 

  17. Torensma M. Wij zijn niet alleen: Een onderzoek naar verklaringen voor eenzaamheid onder Turkse Amsterdammers: Universiteit van Amsterdam, thesis MSc Medical Anthropology and Sociology. 2014.

    Google Scholar 

  18. Leung K, Bond MH. On the empirical identification of dimensions for cross-cultural comparisons. J Cross Cult Psychol. 1989;20(2):133–51.

    Article  Google Scholar 

  19. Tilburg TG van, Klok J. Factoren van eenzaamheid: Een literatuuroverzicht. In: van Campen C, Vonk F, van Tilburg TG, redactie. Kwetsbaar en eenzaam? Risico’s en bescherming in de ouder wordende bevolking. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau; 2018. pag. 25–34.

    Google Scholar 

  20. Forum. Arbeidsmarktparticipatie niet-Westerse ouderen. Forum factsheet. 2012.

    Google Scholar 

  21. Schellingerhout R. Gezondheid en welbevinden van allochtone ouderen. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau; 2004.

    Google Scholar 

  22. Yerden I. Tradities in de knel: Zorgverwachtingen en zorgpraktijk bij Turkse ouderen en hun kinderen in Nederland. Dissertatie, Universiteit van Amsterdam. 2013.

    Google Scholar 

  23. Heygele Y. Bagaimana-Hoe gaat het? Een verkenning van kwetsbaarheid bij oudere migranten. Utrecht: NOOM; 2009.

    Google Scholar 

  24. Huisman M, Poppelaars J, Horst M van der, Beekman AT, Brug J, Tilburg TG van, et al. Cohort profile: the Longitudinal Aging Study Amsterdam. Int J Epidemiol. 2011;40(4):868–76.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  25. Spijker J, Wurff FB van der, Poort EC, Smits CHM, Verhoeff AP, Beekman ATF. Depression in first generation labour migrants in Western Europe: the utility of the Center for Epidemiologic Studies Depression Scale (CES-D). Int J Geriatr Psychiatry. 2004;19(6):538–44.

    CAS  Article  PubMed  Google Scholar 

  26. Jong Gierveld J de, Tilburg TG van. Manual of the loneliness scale. Amsterdam: Vrije Universiteit Amsterdam, Department of Social Research Methodology; 1999.

    Google Scholar 

  27. Pearlin LI, Schooler C. The structure of coping. J Health Soc Behav. 1978;19(1):2–21.

    CAS  Article  PubMed  Google Scholar 

  28. Folstein MF, Folstein SE, McHugh PR. ’Mini-mental state’: a practical method for grading the cognitive state of patients for the clinician. J Psychiatr Res. 1975;12(3):189–98.

    CAS  Article  PubMed  Google Scholar 

  29. Radloff LS. The CES-D scale: a self-report depression scale for research in the general population. Appl Psychol Meas. 1977;1(3):385–401.

    Article  Google Scholar 

  30. Mokken RJ. A theory and procedure of scaling: with applications in political research. Den Haag: Mouton; 1971.

    Book  Google Scholar 

  31. Nunnally JC, Bernstein IH. Psychometric theory. New York: McGraw-Hill; 1994.

    Google Scholar 

  32. Bendermacher N. Beyond alpha: lower bounds for the reliability of tests. J Mod Appl Stat Methods. 2010;9(1):11.

    Article  Google Scholar 

  33. Groot AD de. Methodologie. Grondslagen van onderzoek en denken in de gedragswetenschappen. Assen: Van Gorcum; 1994. First published in 1969.

    Google Scholar 

  34. Osterlind SJ, Everson HT. Differential item functioning. London: SAGE; 2009.

    Book  Google Scholar 

  35. Tilburg TG van, Iedema J, Klok J. Veranderingen in eenzaamheid in de tweede levenshelft. In: van Campen C, Vonk F, van Tilburg TG, redactie. Kwetsbaar en eenzaam? Risico’s en bescherming in de ouder wordende bevolking. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau; 2018. pag. 46–53.

    Google Scholar 

  36. Klok J, Tilburg TG van, Suanet BA, Fokkema T, Huisman M. National and transnational belonging among Turkish and Moroccan older migrants in the Netherlands: protective against loneliness? Eur J Ageing. 2017;14(4):341–51.

    Article  PubMed  PubMed Central  Google Scholar 

  37. Hofstede G. The cultural relativity of organizational practices and theories. J Int Bus Stud. 1983;14(2):75–89.

    Article  Google Scholar 

  38. Swader CS. Loneliness in Europe: personal and societal individualism-collectivism and their connection to social isolation. Soc Forces. 2018; https://doi.org/10.1093/sf/soy088.

    Article  Google Scholar 

  39. Dowd JJ, Bengtson VL. Aging in minority populations: an examination of the double jeopardy hypothesis. J Gerontol. 1978;33(3):427–36.

    CAS  Article  PubMed  Google Scholar 

  40. Oberg K. Cultural shock: adjustment to new cultural environments. Pract Anthropol. 1960;7(4):177–82.

    Article  Google Scholar 

  41. Berry JW, Kim U, Minde T, Mok D. Comparative studies of acculturative stress. Int Migr Rev. 1987;21(3):491–511.

    Article  Google Scholar 

  42. Coenders M, Lubbers M, Grotenhuis M te, Thijs P, Scheepers P. Trends in etnocentrische reacties onder de Nederlandse bevolking, 1979–2012. Mens Maatsch. 2015;90(4):405–33.

    Article  Google Scholar 

  43. Pettigrew TF, Jackson JS, Brika JB, Lemaine G, Meertens RW, Wagner U, et al. Outgroup prejudice in Western Europe. Eur Rev Soc Psychol. 1997;8(1):241–73.

    Article  Google Scholar 

  44. Fokkema T, Tilburg TG van. Aanpak van eenzaamheid: Helpt het? Een vergelijkend effect- en procesevaluatieonderzoek naar interventies ter voorkoming en vermindering van eenzaamheid onder ouderen. NIDI-rapport no. 69. Den Haag: NIDI; 2006.

    Google Scholar 

Download references

Dankbetuiging

De Longitudinal Aging Study Amsterdam wordt ondersteund door een bijdrage van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, directie langdurige zorg. De dataverzameling is mogelijk gemaakt door subsidie van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek, toegekend aan de eerste auteur, voor het project “New Cohorts of young old in the 21st century” (480-10-014).

Author information

Authors and Affiliations

  1. afdeling Sociologie, Vrije Universiteit Amsterdam, Amsterdam, Nederland

    Theo G. van Tilburg

  2. Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut, Den Haag, Nederland

    Tineke Fokkema

  3. School of Social and Behavioural Sciences, Rijksuniversiteit Groningen, Groningen, Nederland

    Tineke Fokkema

  4. Erasmus Universiteit Rotterdam, Rotterdam, Nederland

    Tineke Fokkema

Authors
  1. Theo G. van Tilburg
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

  2. Tineke Fokkema
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

Corresponding author

Correspondence to Theo G. van Tilburg.

About this article

Verify currency and authenticity via CrossMark

Cite this article

van Tilburg, T.G., Fokkema, T. Hogere eenzaamheid onder Marokkaanse en Turkse ouderen in Nederland: Op zoek naar een verklaring. Tijdschr Gerontol Geriatr 49, 263–273 (2018). https://doi.org/10.1007/s12439-018-0269-1

Download citation

  • Received:

  • Accepted:

  • Published:

  • Issue Date:

  • DOI: https://doi.org/10.1007/s12439-018-0269-1

Trefwoorden

  • eenzaamheid
  • oudere migranten
  • gezondheid
  • psychometrische karakteristieken

Keywords

  • Loneliness
  • Older migrants
  • Health
  • Psychometric properties