Skip to main content
SpringerLink
Log in

Bijnierschorsinsufficiëntie

  • Published:
Bijblijven

Samenvatting

Bijnierschorsinsufficiëntie is een zeldzaam ziektebeeld, veroorzaakt door een ziekte van de bijnierschors (primaire bijnierschorsinsufficiëntie, ziekte van Addison) of door onvoldoende stimulatie door ACTH als gevolg van een hypofyseziekte (secundaire bijnierschorsinsufficiëntie) of door suppressie van de hypothalamus-hypofyse-bijnieras door exogene steroïden (tertiaire bijnierschorsinsufficiëntie). Bij alle vormen van bijnierschorsinsufficiëntie is er onvoldoende productie van cortisol en bijnierandrogenen en bij de primaire vorm is er tevens aldosterondeficiëntie. De symptomen van bijnierschorsinsufficiëntie zijn vaak aspecifiek. Bij de ziekte van Addison zijn er wel twee specifieke symptomen: hyperpigmentatie en zouthonger. De belangrijkste voorwaarde om de diagnose te stellen is aan het bestaan van deze aandoening te denken. De diagnose kan bevestigd worden door het meten van cortisol en (indien afwijkend) van ACTH in het plasma. De behandeling bestaat uit substitueren met hydrocortison als cortisolvervanging en (uitsluitend bij primaire bijnierschorsinsufficiëntie) met fludrocortison als aldosteronvervanging. Essentieel is het verhogen van de hydrocortisonsuppletie tijdens episodes van fysieke of ernstige mentale stress ter voorkoming van een addisoncrisis.

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this article

Log in via an institution

Price excludes VAT (USA)
Tax calculation will be finalised during checkout.

Instant access to the full article PDF.

Institutional subscriptions

Figuur 1
Figuur 2
Figuur 3
Figuur 4
Figuur 5

Literatuur

  1. Smans LCCJ, Zelissen PMJ. Does recovery of adrenal function occur in patients with autoimmune Addison’s disease? Clin Endocrinol. 2011;74:434–7.

    Article  Google Scholar 

  2. Zelissen PMJ, Bast EJEG, Croughs RJM. Associated autoimmunity in Addison’s disease. J Autoimmun. 1995;8:121–30.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  3. Hermus ARMM, Zelissen PMJ. Diagnostiek en therapie bij patiënten met bijnierschorsinsufficiëntie. Ned Tijdschr Geneeskd. 1998;142:944–9.

    CAS  PubMed  Google Scholar 

  4. Smans LCCJ, Zelissen PMJ. Is diagnosis and subclassification of adrenal insufficiency as easy as it looks? Front Horm Res. 2015; in druk.

  5. Quinkler M, Hahner S. What is the best long-term management strategy for patients with primary adrenal insufficiency? Clin Endocrinol. 2012;76:21–5.

    Article  CAS  Google Scholar 

  6. Grossman A, Johannsson G, Quinkler M, Zelissen P. Therapy of endocrine disease: perspectives on the management of adrenal insufficiency: clinical insights from across Europe. Eur J Endocrinol. 2013;169:R165–75.

    Article  Google Scholar 

  7. Husebye ES, Allolio B, Arlt W, Badenhoop K, Bensing S, Falorni A, et al. Consensus statement on the diagnosis and follow-up of patients with primary adrenal insufficiency. J Int Med. 2014;275:104–15.

    Article  CAS  Google Scholar 

  8. Johannsson G, Falorni A, Skrtic S, Lennernäs H, Quinkler M, Monson JP, et al. Adrenal insufficiency: review of clinical outcomes with current glucocorticoid replacement therapy. Clin Endocrinol. 2015;82:2–11.

    Article  CAS  Google Scholar 

  9. Smans L, Lentjes E, Hermus A, Zelissen P. Salivary cortisol day curves in assessing glucocorticoid replacement therapy in Addison’s disease. Hormones 2013;12:93–100.

    PubMed  Google Scholar 

  10. Grossman AB. The diagnosis and management of central hypoadrenalism. J Clin Endocrinol Metab. 2010;95:4855–63.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  11. Zelissen PMJ, Thijssen JHH. De rol van prasteron (dehydro-epiandrosteron) in substitutietherapie bij bijnierschorsinsufficiëntie. Ned Tijdschr Geneeskd. 2001;145:2018–22.

    CAS  PubMed  Google Scholar 

  12. Alkatib, AA, Cosma M, Elamin MB, Erickson D, Swiglo BA, Erwin PJ, et al. A systematic review and meta-analysis of randomized placebo-controlled trials of DHEA treatment effects in quality of life in women with adrenal insufficiency. J Clin Endocrinol Metab. 2009;94:3676–81.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  13. Mulder AH, Nauta S, Pieters GF, Hermus ARMM. Addison-crisis bij patiënten bekend wegens bijnierschorsinsufficiëntie: het belang van vroegtijdig ingrijpen. Ned Tijdschr Geneeskd. 2008;152:1497–1500.

    CAS  PubMed  Google Scholar 

  14. Allolio B. Extensive expertise in endocrinology: adrenal crisis. Eur J Endocrinol. 2014;172:R115–24.

    Google Scholar 

  15. Bensing S, Brandt L, Tabaroj F, Sjöberg O, Nilsson B, Ekbom A, et al. Increased death risk and altered cancer incidence pattern in patients with isolated or combined autoimmune primary adrenocortical insufficiency. Clin Endocrinol. 2008;69:697–704.

    Article  Google Scholar 

  16. Bergthorsdottir R, Leonsson-Zachrisson M, Oden A, Johannsson G. Premature mortality in patients with Addison’s disease: a population-based study. J Clin Endocrinol Metab. 2006;91:4849–53.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  17. Smans L, Souverein P, Leufkens H, Hoepelman A, Zelissen P. Increased use of antimicrobial agents and hospital admission for infections in patients with primary adrenal insufficiency: a cohort study; Eur J Endocrinol. 2013;168:609–14.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  18. Løvås K, Loge JH, Husebye ES. Subjective health status in Norwegian patients with Addison’s disease. Clin Endocrinol. 2002;56:581–8.

    Article  Google Scholar 

  19. Hahner S, Loeffler M, Fassnacht M, Weismann D, Koschker AC, Quinkler M, et al. Impaired subjective health status in 256 patients with adrenal insufficiency on standard therapy based on cross-sectional analysis. J Clin Endocrinol Metab. 2007;92:3912–22.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  20. Bleicken B, Hahner S Loeffler M, Ventz M, Allolio B, Quinkler M. Impaired subjective health status in chronic adrenal insufficiency: impact of different glucocorticoid replacement regimes. Eur J Endocrinol. 2008;159:811–7.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  21. Romijn JA, Smit JW, Lamberts SW. Intrinsic imperfections of endocrine replacement therapy. Eur J Endocrinol. 2003;149:91–7.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

Download references

Author information

Authors and Affiliations

  1. UMC Utrecht, Utrecht, Nederland

    Pierre M.J. Zelissen

Authors
  1. Pierre M.J. Zelissen
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

Corresponding author

Correspondence to Pierre M.J. Zelissen.

Rights and permissions

Reprints and permissions

About this article

Check for updates. Verify currency and authenticity via CrossMark

Cite this article

Zelissen, P. Bijnierschorsinsufficiëntie. Bijblijven 31, 278–289 (2015). https://doi.org/10.1007/s12414-015-0034-0

Download citation

  • Published:

  • Issue Date:

  • DOI: https://doi.org/10.1007/s12414-015-0034-0

Search

Navigation