Erectiele disfunctie (ED) komt bij mannen met diabetes mellitus vaker en op jongere leeftijd voor.

Is sildenafil voor deze groep mannen een effectieve en veilige behandeling?

Rendell et al. deden een twaalf weken durend gerandomiseerd, dubbelblind, placebogecontroleerd onderzoek bij 268 diabetische mannen in een poliklinische setting. De patiënten waren gemiddeld 57 jaar oud, hadden gemiddeld 5,6 jaar last van ED en waren gemiddeld twaalf jaar bekend met diabetes mellitus (81% type 2). Redenen voor uitsluiten van het onderzoek waren onder andere het ontbreken van een stabiele en goede instelling (zeer ruim gedefinieerd als nuchtere bloedsuiker >16,6 mmol/l; HbA1c >12%!), een myocardinfarct of CVA gedurende het laatste half jaar, een actieve proliferatieve retinopathie, hypotensie en onbehandelde hypertensie.

Mannen die sildenafil gebruikten, rapporteerden vijfmaal vaker een verbetering in de erectiele functie dan mannen die placebo gebruikten (56% versus 10%) en viermaal vaker een geslaagde coïtus (48% versus 12%). Het percentage mannen met ten minste één geslaagde coïtus was eveneens aanzienlijk hoger bij de sildenafil-gebruikers (61% versus 22%). De werking van sildenafil op het verkrijgen van een erectie was afhankelijk van leeftijd, duur van de ED en duur van de diabetes mellitus. Het middel had het beste resultaat bij diabeten onder 50 jaar met hooguit drie jaar erectiele disfunctie. Sildenafil-gebruikers rapporteerden wel vaker bijwerkingen dan placebogebruikers (16% versus 1%), maar dit betrof vooral milde bijwerkingen zoals hoofdpijn (11%), dyspepsie (9%) en klachten van verstopte neus. Het optreden van cardiovasculaire bijwerkingen was in beide groepen gelijk (3% versus 5%). Gestart werd met 50 mg sildenafil; aan het eind gebruikte echter 93% van de patiënten 100 mg, de overigen gebruikten 50 mg; niemand gebruikte 25 mg.

Sildenafil is dus een matig effectieve behandeling van ED bij goed ingestelde mannen met diabetes mellitus zonder actieve retinopathie en zonder myocardinfarct of CVA in het recente verleden. Gezien het beperkte aantal mannen met diabetes type 1 kunnen over deze groep patiënten geen definitieve uitspraken worden gedaan. Omdat het voorkomen van ED bij diabetische mannen zo begrijpelijk (perifeer vasculair lijden, neuropathie) en frequent is, moet worden gewaakt voor kritiekloos starten met sildenafil. Er komen immers, zij het zelden, ook bij diabetische mannen andere oorzaken van ED voor, zoals afwijkingen aan de hypofyse. Een belangrijk gegeven hierbij is libidoverlies. De door diabetische neuropathie veroorzaakte ED zal immers gepaard gaan met intact libido, terwijl bij hypofyse-aandoeningen de ED gepaard gaat met afgenomen libido.

De verwachtingen van sildenafil-effecten moeten niet te rooskleurig worden voorgesteld: bij 44% trad géén verbetering op; bij 40 tot 50% was geen enkele of slechts eenmalig een coïtus mogelijk. Op de gebruikte vijfpuntsschaal (0: geen spoor van erectie; 5: altijd een goede vlotte erectie die voldoende lang stand houdt) ging in de sildenafil-groep de gemiddelde score van 2,0 naar 3,2 (het krijgen van een erectie lukt soms) en van 1,6 naar 2,9 voor het handhaven van een erectie, vergeleken met placebo.