Skip to main content
SpringerLink
Log in

Een nieuwe geldtheorie

Beschouwingen naar aanleiding van Robert Liefmanns „Geld und Gold”

  • Published:
De Economist Aims and scope Submit manuscript

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this article

Log in via an institution

Price excludes VAT (USA)
Tax calculation will be finalised during checkout.

Instant access to the full article PDF.

Institutional subscriptions

References

  1. Geld und Gold. Ökonomische Theorie des Geldes. Deutsche Verlags-Anstalt, Stuttgart und Berlin 1916.

  2. Blz. 27–34.

  3. Deze is te vinden in een reeks van tijdschriftartikelen. Ik wijs op de volgende artikelen van zijn hand: Die Entstehung des Preises aus subjektiven Wertschätzungen in Archiv für Sozialwissenschaft und Sozialpolitik, Band 32 (1912) blz. 1–54 en 406–469; Konkurrenz-und Monopoltheorie, t.z.p. Band 41 (1915) blz. 110–143; Das Wesen der Wirtschaft und der Ausgangspunkt der National-ökonomie, in Conrad's Jahrbücher für Nat. Ök.und Stat., III. Folge Band 46 (1913), blz 603–651; Wirtschaft und Technik, t.z.p. Band 47 (1914) blz. 721–773; Grundlagen einer ökonomischen Produktivitätstheorie, t.z.p. Band 43 (1912) blz. 273–327; Über Objekt, Wesen und Aufgabe der Wirtschafswissenschaft, t. z. p. Band 51 (1916) blz. 1–63 en 193–249; Das Gesetz des Ausgleichs der Grenzerträge, t. z. p. band 53 (1917) blz. 1–74; Kapital und Kapitalismus in Zeitschrift für die gesamte Staatswissenschaft 72e Jaargang, blz. 328–366 (van de 2e helft van dit artikel kon ik nog geen inzage nemen); Theorie des Sparens und der Kapitalbildung in Schmollers Jahrbuch, Band 36, Heft 4, blz. 1–78 (1912). Liefmanns monografie «Ertrag und Einkommen» (1907) heeft mij door de slechte verbinding met Duitschland niet tijdig kunnen bereiken, evenmin als zijne in 1917 verschenen «Grundsätze der Volkswirtschaftslehre», Band I.

  4. Über Objekt, Wesen und Aufgabe der Wirtschaftswissenschaft, blz. 228.

  5. Het zou te ver buiten mijn onderwerp voeren, indien ik hier de vraag wilde bespreken, inhoever Liefmanns beperking der staathuishoudkunde tot onze huidige, op naar vrije concurrentie handelend ruilverkeer berustende, economische verhoudingen, al dan niet gegrond is; ik zou het laatste meenen, maar acht deze questie voor de geldtheorie van geen belang.

  6. Liefmann laat piet na dit op bijna elke bladzijde zijner bovengenoemde opstellen te herhalen; zie ook «Geld und Gold» blz. 27.

  7. Vgl. vooral «Das Wesen der Wirtschaft und der Ausgangspunht der National-ökonomie», blz. 633, v. v.

  8. T. a. p. blz. 643.

  9. De vraag, of dit werkelijk het geval is, laat ik buiten bespreking; van eene praktische begrenzing is nooit sprake.

  10. Vgl. b.v. Das Wesen der Wirtschaft etc. blz. 624: «Ob die Gegenstände der äuszeren Natur unbeschränkt oder beschränkt vorhanden, selten oder nicht selten sind — abgesehen van den ganz unvermehrbaren, Bilder verstorbener Meister — alle kosten im letzten Grunde nur Arbeit.»

  11. Volgens Liefmann luidt bij de heerschende leer de vraag aldus: hoe moeten bepaalde middelen van bevrediging (arbeid, natuurgaven) tot bevrediging van bepaalde behoeften worden aangewend?

  12. Entwicklung der Gesetze des menschlichen Verkehrs und der daraus flieszenden Regeln für menschliches Handeln, 1854. Over het verschil tusschen Gossen en Liefmann vgl. het opstel van den laatsten, Hermann Heinrich Gossen und seine Lehre, in Conrads Jahrbücher für Nat. und Stat., III. Folge Band 40 (1910) blz. 483–498. Zooals ook uit den text blijkt, is Liefmanns hoofdbezwaar, dat Gossen de economie te eenzijdig tot «Genuszlehre» maakt, terwijl het juist op vergelijken van nut en kosten aankomt. Liefmann beschouwt het als zijn geheel nieuwe vondst, den «Ertragsgedanken» het eerst duidelijk in het licht te hebben gesteld.

  13. Das Wesen der Wirtschaft, etc. blz. 649.

  14. Het Nederlandsche woord «opbrengst» schijnt mij te technisch; ik handhaaf daarom Liefmanns eigen terminologie. In het ruilverkeer is het woord «opbrengst» beter op zijn plaats.

  15. Vgl. hierover speciaal «Das Gesets der Ausgleichs der Grenzerträge» blz. 24, v.v.

  16. Vgl. Die Entstehung des Preises, etc. blz. 25, v.v.; Wirtschaft und Technik, blz. 737, v.v.; Das Gesetz des Ausgleichs der Grenzerträge, blz. 24, v. v.

  17. Hiertoe worden immers door Liefmann in laatste instantie alle kosten herleid.

  18. Zie de geciteerde opstellen passim; over deze oplossing zegt Liefmann in Wirtschaft und Technik, blz. 750: «Denn die Lösung beruht letzten Endes nur darauf, dasz nicht befriedigte Nutzen als Unlustgefühl, oder umgekehrt aufgewendete Kosten als entgangener Nutzen aufgefaszt und dadurch direkt mit einander verglichen werden können».

  19. Op tallooze plaatsen bestrijdt Liefmann de grenswaardeleer: zijn kritiek op andere theoriën, die ook ik onjuist acht, ga ik, om niet uitvoeriger te worden, dan strikt noodig is, voorbij. Op zijn geschil met de Oostenrijkers zal ik hieronder nog in bijzonderheden ingaan.

  20. Deze leer is vooral ontwikkeld in twee der boven genoemde opstellen, n.l. Die Entstehung des Preises aus subjektiven Wertschätzungen, en Konkurrenz- und Monopoltheorie.

  21. Liefmann wendt zich hierbij vooral tegen von Böhm-Bawerk; over dit geschil zal ik hieronder nog spreken.

  22. Die Entstehung des Preises, blz. 37.

  23. Die Entstehung des Preises, blz. 13.

  24. Die Entstehung des Preises blz. 414. In Geld und Gold, blz. 73 zegt Liefmann: «Dem Einkommen (waaronder te verstaan is de «verfügbare Geldmenge» van een subject) werden alle erstrebten Bedürfnisse gegenübergestellt, und anknüpfend an die bekannten oder vermuteten Geldpreise der Güter, verteilt der Wirtschafter sein Einkommen auf seine Bedürfenisse nach dem Gesichtspunkte gröszten Gesamtkonsumertrages, d.h. nach dem Gesetze des Ausgleichs der Grenzerträge».

  25. Geld und Gold, blz. 75.

  26. T. z. p. blz. 76.

  27. T. z. p. blz. 74

  28. Die Entstehung des Preises, blz. 38, v.v.

  29. T. z. p. blz. 49, v.v.

  30. T. z. p. blz. 43.

  31. Het zou hier te ver voeren, op bijzonderheden in te gaan. Men zie hiervoor het opstel «Konkurrenz- und Monopoltheorie».

  32. Die Entstehung des Preises, blz. 52.

  33. Die Entstehung des Preises, blz. 13. Op blz. 52 zegt Liefmann: «Vor allem aber erkennen wir, dasz der Preis ein in Geld ausgedruckter Schätzungsbegriff ist und vermeiden den Fundamentalirrtum der bisherigen Theorie, in ihm ein bestimmtes Güterquantum zu sehen».

  34. Vgl. hierover vooral Theorie des Sparens und der Kapitalbildung, blz. 73, v.v.; Das Gesetz des Ausgleichs der Grenzerträge, blz. 50, v.v.

  35. Geld und Gold, blz. 120, v.v.

  36. T. z. p., blz. 112, v.v.

  37. Staatliche Theorie des Geldes 1905.

  38. Op het geschil met Heyn kom ik hieronder terug.

  39. «Die Knappschen Ideen sind keine ökonomischen Theorien, sondern nichts weiter als falsch, d.h. nur juristisch begründete Behauptungen richtiger induktiver und historischer Beobachtungen» (Geld und Gold, blz. 19, noot).

  40. Geld und Gold, blz. 24.

  41. Men zie vooral het scherpzinnige en over het geheel m.i. niet voor betwisting vatbare betoog tegen Irving Fisher in Geld und Gold, blz. 51–68 (als afzonderlijke opstel verschenen in het Bankarchiv van 1 Juni 1916.) — Ik hoop bij eene latere gelegenheid uitvoerig over Fisher te spreken en kan thans, in verband met de mij beschikbare ruimte, niet dan terloops van Liefmanns kritiek melding maken; hun, die met Fisher bekend zijn, zal het verschil tusschen beider theorie aanstonds in het oog vallen.

  42. Geld und Gold, blz. 35.

  43. T. z. p. blz. 36.

  44. T. z. p. blz. 36

  45. Daar deze verrekening voortdurend grooter omvang aanneemt, is de «staatliche» theorie het tegendeel van juist; zij wordt hoe langer, hoe meer onwerkelijk (Geld und Gold, blz. 96, v.v.)

  46. Zie Geld und Gold, blz. 43, v.v., en 85, v.v.

  47. T. z. p. vooral blz. 44, v.v.

  48. «Es hat natürlich keinen Sinn, den Giro- oder Abrechnungsverkehr als Geld zu bezeichnen, obwohl es sicher ist, dasz dadurch Umsätze vermittelt werden» (T. z. p. blz. 98).

  49. Vgl. vooral de polemiek tegen Helfferich, t. z. p. blz. 38, v.v.

  50. T. z. p. blz. 71, v.v.

  51. «Es ist also gar nicht wahr, dasz die Einkommen Geldsummen sind. Ein groszer Teil der Einkommen ist niemals Geld gewesen. Es sind nur Rechnungssummen in der Geldeinheit, Verfügungsmöglichkeit über Forderungen, die auf die auch dem Gelde zugrunde liegende Rechnungseinheit lauten». (T. a. p. blz. 86). Na een smadelijke afkeuring der heerschende leer (blz. 87, v). concludeert Liefmann: «Das (n.l. L.'s opvatting) konnte man freilich mit der bisherigen Wirtschaftsauffassung, die technische Tätigkeit des Arbeiters an der Maschine oder auf dem Felde für Wirtschaft hielt, nicht erkennen» (blz. 89).

  52. T. a. p. blz. 90, v.v.

  53. T. a. p. blz. 109.

  54. T. a. p. blz. 111.

  55. Liefmann richt zich in dit verband speciaal tegen Fisher, The purchasing power of money.

  56. T. a. p. blz. 129, v.v.

  57. T. a. p. blz. 132.

  58. Zie de kritiek op Fisher, blz. 51, v.v.

  59. T. a. p. blz. 136.

  60. T. a. p. blz. 138–155. Dit hoofdstuk is als afzonderlijk opstel verschenen in het Weltwirtschaftliches Archiv van Januari 1917, 9. Band, Heft, 1, blz. 1–18, onder den titel «Ueber die gegenseitige Abhängigkeit der Goldwährungen».

  61. T. a. p. blz. 146.

  62. Men denke aan wissels, voor export bruikbare effecten, etc.

  63. T. a. p. blz. 155, v.v. Het is geen gemakkelijke taak den schrijver op dit doornig pad te volgen. In mijn overzicht heb ik gepoogd het essentiëele zoo beknopt mogelijk weer te geven; een duidelijk en gesloten betoog ontbreekt in het besproken geschrift.

  64. Over de behoefte aan reëele betalingsmiddelen is volgens Liefmann weinig zekers te zeggen; daar zij echter, vergeleken bij het geheele geldverkeer, geringe beteekenis hebben, heeft de questie niet veel belang (t. a. p. blz. 156, v.v.)

  65. Zie ook t. a. p. blz. 194, v.v.

  66. T. a. p. blz. 177, 204, v.v.

  67. T. a. p. blz. 172, v.v., 201, v.v.

  68. T. a. p. blz. 192, v.v.

  69. T. a. p. blz. 165, v.v.

  70. T. a. p. blz. 158, v.v., 186, v.v.; Fisher overschat volgens Liefmann den invloed van het goud, die zeer gering is, enorm. «Es ist Fishers Verdienst, falsche theoretische Grundlagen durch sorgfältige Ausarbeitung des Details ins Extrem getrieben und dadurch für jeden Unvoreingenommenen ihre Unrichtigkeit klar herausgestellt zu haben.» (blz. 187).

  71. T. a. p. blz. 215, v.v.

  72. T. a. p. blz. 220, v.v.

  73. Liefmann wijst erop (blz. 218, v.v.), dat Duitschland in dit opzicht zeer is te kort geschoten.

  74. T. a. p. blz. 222, v.v.; bovendien wijst Liefmann op het groote nadeel voor «het» goudland Engeland.

  75. T. a. p. blz. 233, v.v.

Download references

Rights and permissions

Reprints and permissions

About this article

Cite this article

Een nieuwe geldtheorie. De Economist 67, 93–109 (1918). https://doi.org/10.1007/BF02210556

Download citation

  • Issue Date:

  • DOI: https://doi.org/10.1007/BF02210556

Keywords

Search

Navigation