Zusammenfassung
Nach eingehender Erörterung der Epidemiologie der Leukämie werden die Ursachen der weltweiten Zunahme diskutiert. Ausführlich besprochen werden die leukämogenen Wirkungen der Röntgenstrahlen, einschließlich der Tierexperimente. Es wird darauf hingewiesen, daß sichere Kombinationsfälle von Leukämie und Tuberkulose bereits vor Entdeckung der Röngenstrahlen beschrieben wurden und Wechselwirkungen zwischen beiden Erkrankungen bestehen. In Stuttgart ergab sich innerhalb von 3 Jahren an einem relativ großen, unausgelesenen Krankengut keine überzufällige Häufung von Leukämiefällen bei Lungentuberkulösen. Die vorausgegangene bekannte Strahlenbelastung war in keinem Fall erheblich, ein Zusammenhang mit der Leukämieentstehung unwahrscheinlich. Die notwendigen Folgerungen mit unschwer zu verwirklichenden Vorschlägen für die Praxis werden aufgezeigt.
Literatur
Abbatt, J. D., andA. J. Lea: Lancet1956 II, 1317–1320.
Balz, G., u.R. Birkner: Strahlentherapie101, 132–137 (1956).
Bechert, K.: Med. Klin.1957, 1432–1437.
Begemann, H.: Dtsch. med. Wschr.1955 II, 1102–1103.
Begemann, H.: Dtsch. med. Wschr.1957, 1755–1759.
Beitzke, H.: Ergebn. ges. Tuberk. Forsch.,11 (1953).
Benhamou, E., A. Albou etJ. Amouyal: Algérie méd.58, 627 bis 629 (1954).
: Ref. Zbl. ges. Tuberk.-Forsch.68, 202 (1955).
Best, W. R., u.L. R. Limarzi: J. Lab. clin. Med.40, 778 (1952).
Bochalli, R.: Tuberk.-Arzt1/2, 587–592 (1947/48).
Bohlig, H.: Strahlentherapie104, 600–604 (1957).
Breitling, G., R. Glocker u.H. Mohr: Fortschr. Röntgenstr.84, 561–566 (1956).
Briest, K.: Lungentuberkulose in Verbindung mit anderen Erkrankungen—ihre Häufigkeit und Behandlung. Prakt. Tbk.-Bücherei Heft 18. Leipzig: Georg Thieme 1937.
Clemmesen, J., Th. Busk u.A. Nielsen: Acta radiol. (Stockh.)37, 223–230 (1952).
Cooke, J. V.: Blood9, 340–347 (1954).
Court Brown, W. M., andJ. D. Abbatt: Lancet1955 I, 1283–1285.
Court Brown, W. M., u.Doll, R.: In Nr 98.
Croizat, P., L. Revol etG. Rendu: Sang26, 341–345 (1955).
Dameshek, W., andF. W. Gunz: J. Amer. med. Ass.163, 838–840 (1957).
Danopoulos, E., K. Maratos, B. Angelopoulos u.G. Katsas: Med. Klin.1952, 1530–1534.
Denéchau, D., R. Amsler, Pichotde-Champfleury etL. Baguenier-Désormeaux: Sang25, 557–572 (1954).
Dublin, L. J., andM. Spiegelman: J. Amer. med. Ass.134, 1211–1215 (1947).
: J. Amer. med. Ass.137, 1519–1524 (1948).
Ellis, F.: Brit. J. Radiol.29, 367–369 (1956).
Fischer, J.: Inaug.-Diss. Mainz 1956.
Fischer, W.: Beitr. Klin. Tuberk.87, 334 bis 348 (1936).
Fisher, R. A.: Statistische Methoden für die Wissenschaft, 12. Aufl., Deutsche Übersetzung vonD. Lücke. Edinburgh: Oliver and Boyd 1956.
Folley, J. H., W. Borges andT. Yamawaki: Amer. J. Med.13, 311–321 (1952).
Freudenberg, K.: Ärztl. Wschr.1957, 936–939.
Freudenberg, K.: Persönliche Mitteilung.
Fuchs, G.: Röntgen-Bl.8, 1–4 (1955).
Gardner, W. U., andJ. Rygaard: Cancer Res.14, 205–209 (1954).
Gauld, W. R., J. Innes andH. N. Robson: Brit. med. J.1953, No 4810, 585–589.
Gebelein, H.: Zahl und Wirklichkeit, 2. Aufl. Heidelberg: Quelle & Meyer 1949.
Gilliam, A. G.: Blood8, 693–702 (1953).
Glocker, R.: Mitteilung an das Ges.-Amt Stuttgart.
: Fortschr. Röntgenstr.84, 137–150 (1956).
Gray, L. H.: Brit. J. Radiol.29, 355–358 (1956).
Gross, R.: Ärztl. Wschr.1955, 609–611.
Gunz, F. W., u.R. F. Hough: Blood11, 882–901 (1956).
Handloser, J. S., andR. A. Love: Radiology57, 252–254 (1951).
Handschuh, G.: Z. ges. inn. Med.10, 250–252 (1955).
Heilmeyer, L.: Handbuch der inneren Medizin, 4. Aufl., Bd. II: Blut und Blutkrankheiten. Berlin-Göttingen-Heidelberg: Springer 1951.
Hellriegel, W.: Strahlentherapie100, 153–164 (1956).
Hennemann, H. H., u.Döring, K.: Z. ges. inn. Med.10, 42–45 (1955).
Henshaw, P. S.: Radiology43, 279–285 (1944).
Henshaw, P. S., u.J. W. Hawkins: J. nat. Cancer Inst.4, 339–346 (1944).
Hewitt, D.: Brit. J. prev. soc. Med.9, 81–88 (1955).
Jaeger, R. G.: Öff. Gesundh.-Dienst19, 350–366 (1957).
Kaplan, H. S.: Cancer Res.14, 535–548 (1954). Ausführliches Literaturverzeichnis.
Kaplan, H. S., andM. B. Brown: Cancer Res.12, 441–444 (1952).
Kirschbaum, A., andH. S. Kaplan: Science100, 360f. (1944).
Kogan, E.: Sovet. Klin.122, 304–314 (1935).
: Ref. Zbl. ges. Tuberk.-Forsch.45, 620 (1937).
Krokowski, E., u.W. Rübe: Fortschr. Röntgenstr.87, 650–652 (1957).
Lange, R. D., W. C. Moloney andT. Yamawaki: Blood9, 574–585 (1954).
Lea, A. J., andJ. D. Abbatt: Lancet1957 I, 389–392.
Leitner, J.: Zbl. ges. Tuberk.-Forsch.43, 305–354 (1936).
Lewis, E. B.: Science125, 965–973 (1957).
Liebknecht, W. L.: Disk.-bem. auf der Tagg der Med.-Beamten in Baden-Baden 1957 u. Persönliche Mitteilung.
Lorenz, E.: Amer. J. Roentgenol.63, 176–185 (1950).
Lorenz, E., W. E. Heston andA. B. Eschenbrenner: Radiology49, 274–285 (1947).
Lorenz, W.: Dtsch. med. Wschr.1956, 1585–1590.
: Beitr. Klin. Tuberk.117, 150–156 (1957).
: Fortschr. Röntgenstr.88, 251–276 (1958).
MacMahon, B., andD. Clark: Blood11, 871–881 (1956).
March, H. C.: Radiology43, 275–278 (1944).
: J. Amer. med. Ass.135, 179 (1947).
: Amer. J. med. Sci.220, 282–286 (1950).
Meadows, G. F.: Publ. Hlth Rep. (Wash.)71, 103–108 (1956).
Medd, W. E., andF. G. J. Hayhoe: Quart. J. Med.24, 351–364 (1955).
Meesen, H.: Dtsch. med. Wschr.1955, 169–173.
Melching, H. J., u.H. Dresel: Fortschr. Röntgenstr.87, 553 bis 566 (1957).
Miyoshi, K.: Med. Klin.1957, 1438–1455.
Moeschlin, S.: Klinik und Therapie der Vergiftungen. Stuttgart: Georg Thieme 1952.
Moeschlin, S.: Dtsch. med. Wschr.1954, 591.
Moloney, W. C., andM. A. Kastenbaum: Science121, 308f. (1955).
Nordenson, N. G., u.A. G. Asplund: Acta med. scand.154, 31–40 (1956).
Oehme, J.: Dtsch. med. Wschr.1957, 110–113.
Otto, H.: InTh. u.H. Brugsch, Sammlung seltener klinischer Fälle, H. 4. Leipzig: VEB Georg Thieme 1952.
Peller, S., u.P. Pick: Amer. J. med. Sci.224, 154–159 (1952).
Pribilla, W.: Tuberk.-Arzt11, 575–577 (1957).
Rajewsky, B.: Strahlendosis und Strahlenwirkung, 2. Aufl. Stuttgart: Georg Thieme 1956. Ausführliches Schrifttumsverzeichnis.
: Wissenschaftliche Grundlagen des Strahlenschutzes. Karlsruhe: G. Braun 1957.
Reichenmiller: Persönliche Mitteilung.
Rosenthal, F. D.: Brit. J. Tuberc.50, 313–319 (1956).
Rosenthal, N.: Bull. N. Y. Acad. Med.30, 583–600 (1954).
Rothstein, E., andTh. Jarrold: Amer. Rev. Tuberc.70, 509–517 (1954).
Ruol, A. eC. G. Corsi: Acta med. patav.14, 627–648 (1954). Ref. Zbl. ges. inn. Med.171, 62 (1957).
Ryan, W. J., andE. M. Medlar: Amer. Rev. Tuberc.36, 212–221 (1937).
Sachs, V.: Ärztl. Wschr.1954, 481–486.
Sacks, M. S., andI. Seeman: Blood2, 1–14 (1947).
Schaal, A.: Fortschr. Röntgenstr.88, 475–481 (1958).
Schrag, E.: Tuberk.-Arzt11, 595–607 (1957).
Shimkin, M. B., St. R. Mettier andH. R. Bierman: Ann. intern. Med.35, 194–212 (1951).
Simpson, C. L., L. H. Hempelmann andL. M. Fuller: Radiology64, 840–845 (1955).
Spiers, F. W.: Brit. J. Radiol.29, 409–417 (1956).
Stanford, R. W., andJ. Vance: Brit. J. Radiol.28, 266–273 (1955).
Starkie, E. T. W.: Tubercle (Lond.)37, 69f. (1956).
Stewart, A., J. Webb, D. Gilles andD. Hewitt: Lancet1956 II, 447.
Susmann, W. J.: Practitioner71, 536–548 (1902).
Swaay, H. van: Lancet1955 II, 225–227.
Tischendorf, W.: Dtsch. med. Wschr.1957 II, 2025f.
Uehlinger, E.: Ergebn. ges. Tuberk.-Forsch.11, (1953).
Ulrich, H.: New Engl. J. Med.234, 45f. (1946).
Upton, A. C., G. S. Melville jr.,M. Slater, F. P. Conte andJ. Furth: Proc. Soc. exp. biol. Med. (N. Y.)92, 436–438 (1956).
Wachsmann, F., u.A. Dimotsis: Kurven und Tabellen für die Strahlentherapie. Stuttgart: S. Hirzel 1957.
Warren, S.: J. Amer. med. Ass.162, 464–468 (1956).
Weber, E.: Grundriß der biologischen Statistik für Naturwissenschaftler, Landwirte und Mediziner, 2. Aufl. Jena: VEB Gustav Fischer 1956.
Wetzel, U.: Ergebn. ges. Tuberk.-Forsch.12, (1954).
Wynder, E. L.: New Engl. J. Med.246, 492–503, 538–546, 573–582 (1952).
von Wyss: Helv. med. Acta7, 430–453, 683–730 (1940).
Yamawaki, T.: Zit. beiMiyosch 61, Med. Klin.1957, 1438–1455.
Yamawaki, T.: Bericht des Medizinischen Forschungsrates in Großbritannien über die Strahlengefährdung des Menschen. Deutsche Übersetzung. DRK-Strahlenschutz-Schriftenreihe Nr 2 Bonn 1956.
Yamawaki, T.: Herausgeberaufsatz: Lancet1956 II, 449.
Yamawaki, T.: Mitteilung: Lancet1956 II, 1219.
: Leitartikel: Tubercle (Lond.)37, 281–283 (1956).
Yamawaki, T.: 6. Überarbeitung des Verzeichnisses der Krankheits- und Todesursachen, Dtsch. Ausgabe. Herausgeg. vom Stat. Bundesamt, Wiesbaden 1950.
: Statistik der DBR, Bd. 61. Stuttgart-Köln: W. Kohlhammer 1952.
: Statistik der DBR, Bd. 74. Stuttgart-Köln: W. Kohlhammer 1953.
: Statistik der DBR, Bd. 89. Stuttgart-Köln: W. Kohlhammer 1954.
: Statistik der DBR, Bd. 127. Stuttgart-Köln: W. Kohlhammer 1955.
: Statistik der DBR, Bd. 148. Stuttgart: W. Kohlhammer 1956.
: Statistik der DBR, Bd. 174. Stuttgart: W. Kohlhammer 1957.
: Tuberkulosejahrbuch 1953/54, Berlin-Göttingen-Heidelberg: Springer 1953.
Author information
Authors and Affiliations
Additional information
Mit 3 Textabbildungen
Rights and permissions
About this article
Cite this article
Neumann, G. Leukämie und Tuberkulose. Beiträge zur Klinik der Tuberkulose 118, 348–378 (1958). https://doi.org/10.1007/BF02149882
Received:
Issue Date:
DOI: https://doi.org/10.1007/BF02149882