Zusammenfassung
Obwohl gastrointestinale Symptome den größten Anteil der sog. „Tuberkulose-Masken” darstellen, wird ihnen immer noch viel zu wenig Beachtung geschenkt. Ihre Differentialdiagnose ist aber nicht nur für die Erkennung und Behandlung einer Tuberkulose bedeutungsvoll, sondern erfahrungsgemäß auch oft sehr schwierig. Wir haben daher auf Grund einer Schrifttumsdurchsicht die zahlreichen, ursächlichen Möglichkeiten gastrointestinaler Symptome dargestellt und besonders auf die tuberkulo-toxische Infektgastritis hingewiesen. Nach Überprüfung eines größeren Kollektivs tuberkulöser Ersterkrankter oder frischer Reaktivierungsfälle haben wir in einer tabellarischen Zusammenstellung Art und Häufigkeit der geklagten Beschwerden aufgeführt. In etwa 10% der Fälle bestanden lediglich gastrointestinale Beschwerden; bei keinem dieser Kranken wurde aber die Diagnose gestellt oder auch nur an die Möglichkeit einer tuberkulösen Ursache dieser Klagen gedacht. Bei 148 dieser 300 tuberkulösen Kranken führten wir vor Behandlungsbeginn Aciditäts-, Sekretions- und Motilitätsuntersuchungen des Magens durch. Da bei fand sich eine deutliche Abhängigkeit der Magenfunktionsstörungen von der Erkrankungsdauer und der jeweiligen Verlaufsform der Lungentuberkulose. Abschließend wird kurz auf die sich hieraus ergebenden therapeutischen Konsequenzen eingegangen.
Literatur
Ajello, L.: Pathologica1928, 599.
Alexanian, D.: Ann. Vill. sanat. Sondalo1954, 189.
Altmeyer, F.: Diss. Univ. Köln 1922.
Alvarez Buylla, P.: Medicamenta (Madr.)14, 159 (1956).
Auge, E.: Tuberk.-Arzt1948, 509.
Ballan, M.: G. Clin. med.31, 537 (1950).
Banerjea, B.: Indian J. Surg.12, 33 (1950).
Bariéty, M., G. Rossignol, F. Magnin etL. Perrin: Rev. Tuberc. (Paris)16, 1 (1952).
Beitzke, H.: Zbl. allg. Path., path. Anat.1905, 107.
Benkö, G., J. Haber: Mag. betorv. szem.7, 45 (1954).
Bensaude, A., etR. Boom: Presse méd.1953, 105.
Berdnikov, B.: Vestn. Chir.75, 63 (1955).
Böhm, F.: Fortschr. Röntgenstr.72, 675 (1950).
—: Beitr. Klin. Tuberk.110, 252 (1953).
Boeltzig, K.: Med. Wschr.1954, 775.
Boese: Arch. klin. Chir.1908, 1071.
Bogorad, S.: Vestn. Chir.70, 45 (1950).
Borrow, M., andS. Friedman: Amer. J. Surg.91, 389 (1956).
Bose, F.: Berl. Ärztebl.1951, 2.
Botreau-Roussel, P.: Maroc. méd.33, 234 (1954).
Braquehaye, M.: Bull. Soc. Chir. Paris1901, 1082.
Bréhant, J.: Presse méd.1950, 1479.
Brieger, O.: Dtsch. med. Wschr.1889, 269.
Cariello, M.: Arch. Tisiol.7, 842 (1952).
Carolis, D.: G. Clin. med.31, 1109 (1950).
Case, J.: Ann. intern. Med.1928, 482.
Cavin, E.: U. S. armed Forces med. J.3, 903 (1952).
Chatterjee, S., andA. Dutt: Indian J. Surg.17, 257 (1955).
Chenebault, J., etP. Bertin: Maroc. méd.1956, 591.
Cherigié, E., P. Hillemand, Ch. Proux etR. Bourdon: Sem. Hôp. Paris1955, 1373.
Chwalibog, S.: Pol. Przegl. chir.25, 649 (1953).
Cicala, V.: Riv. Anat. pat.21, 522.
Coletti, D.: Arch. ital. Mal. Appar. dig.1951, 85.
Conese, G., C. Colonna etD. Angarano: Progr. méd. (Paris)11, 487 (1955).
Corner, W.: Dtsch. med. Wschr.1898, 757.
Daumerie, G., A. Lacquet etJ. Vandenbrouke: Acta. gastro-ent. belg.18, 277 (1955)
Davis, J.: Amer. J. Surg.1957, 490.
Deicke: Dtsch. med. Wschr.1910, 2171.
Dittrich, J., u.L. Weingärtner: Beitr. Klin. Tuberk.115, 1 (1955/56).
Dominguez Rodino, E., Rev. esp. Enferm. Apar. dig.15, 82 (1956).
Elfing, G.: Ann. Chir. Gynaec. Fenn.38, 1 (1949).
Engelbach, K.: Tuberk.-Arzt1952, 726.
Enkelmann, A.: Dtsch. Z. Chir.1950, 651.
Enrico, F.: Lotta c. Tuberc.1948, 23.
Ergüder, R., etM. N. Ayral: Bull. Soc. turque med.20, 67 (1953).
Faber, K.: Arch. Verdau.-Kr.27 (1921).
Fabian, G.: Beitr. Klin. Tuberk.104, 121 (1950).
Fajtelberg, R., D. Dusko: Fisiol. Z.40, 338 (1954).
Fernandez Cruz, A., C. Masa Domingo eJ. Vazquez Garcia: Trabajos del Instit. Nacional de ciencias medicinas, tomo VI, p. 475, 1946.
Figi, V., eG. Leone: Riv. sicil. Tuberc.1954, 157.
Fischer, A.: Beitr. Klin. Tuberc.98, 410 (1942)
Forsgren, E.: Nord. med. 1726 (1956).
Frailong, J., etL. Fortesa: Afr. franç. chir.13, 243 (1955).
Freise, G.: Tuberk.-Arzt,1958, 21.
Gaines, W., H. Steinbach andE. Loewenhaupt: Radiology58, 808 (1952).
Galabrée, L.: Rev. internat. Tuberc.1910, 165.
Galas, T.: Bratisl. lek. Listy34, 297 (1954).
Gauss, H.: Amer. J. dig. Dis.1939, 263.
Gonzales, R.: Rev. méd. Chile1943, 694.
Grimes, O., andC. O'Neill: West. J. Surg.59, 24 (1951).
Gropp, W.: Medizinische1955, 1075.
Gumpel, F.: Zbl. Chir.77, 1221 (1952).
Gurjewa, J. J.: Probl. Tuberk.1956, 52.
Hacker, G.: Münch. med. Wschr.1957, 1805.
Hecht, H.: Beitr. Klin. Tuberk.95, 377 (1940).
Heddaeus, A.: Bruns' Beitr. klin. Chir.1894, 440.
Hegler, C.: Virchows Arch. path. Anat.254, 272 (1924).
Henning, N., R. Schatzki u.S. Ornstein: Z. klin. Med.116, 565 (1931).
Henning, N., u.W. Baumann: Handbuch der inneren Medizin, Bd. III/2, S. 79 ff. u. S. 287ff. 1953.
Hermandez Guio, L.: Rev. clin. esp.1955, 336.
Hillemand, P., E. Cheregié, Raynal etM. Dupas: Arch. Mal. Appar. dig.44, 1174 (1955).
Hils, K.: Zbl. allg. Path. path. Anat.1951, 83.
Hirsch, F., etC. Bothy: Acta gastro-ent. belg.15, 853 (1952).
Holland, J. F.: Z. Chir.88, 21 (1907).
Hollmann, W.: Z. Tuberk.1949, 170.
Hütl, T.: Orv. Lapja1949.
Jaffé, F.: Amer. Rev. Tuberc.1951, 182.
Janschulte, B.: Tuberk.-Arzt1957, 28.
Katsch, G., u.M. Gülzow: Handbuch der inneren Medizin, Bd. III/2, S. 417. 1953.
Kehler, E.: Ärztl. Forsch.1953, 197.
Kjolhede, K.: Nord. Med.1948, 1292.
Kisch, J.: Prag. med. Wschr.1902, 61.
Knaus, H.: Med. Klin.1955, 1167.
Knoflach, J. G., u.R. Pape: Wien. klin. Wschr.1934, 1288.
Knotte, E.: Diss. Univ. Leipzig.
Konokotina, S.: Ter. Arh.24, 14 (1952).
Kosanovic, B., u.V. Lazovic: Srpski Arhiv celok. Lek.1953, 1304.
Kracht, A.: Medizinische1955, 1316.
Kuntz, E.: Medizinische1956, 1504.
Kuntz, E.: Med. clin. (Barcelona)1957, 153.
Kuroda, T., M. Nakamuro, E. Hara, Y. Ichiyoshi: Med. J. Mutual Aid Ass.1955, 5.
Latronche: J. Méd. Bordeaux5, 7 (1911).
Laufer, H., u.F. Schulte: Zbl. Chir.1939, 1490.
Lazarus, J., andA. Eisenberg: Amer. J. Surg.1934, 1274.
Lindahl, O.: Nord. Med.1950, 1313.
Leo-Ladio, J.: Arch. Inst. bras.1954, 135.
Luisada, Osselladore: Zit. Beitr. Klin. Tuberk.102, 546 (1949).
Mahlo, A.: Medizinische1955, 1599.
Mannetti, C., eG. Gallo: Pathologico42, 1 (1950).
Manucarjan, D.: Probl. Tuberk.1950, 11.
Manucarjan, D.: Probl. Tuberk.1957, 49.
Marfan, A. B.: Troubles et lésions gastriques dans la phthisis pulmon. These de Paris, Steinheil 1887.
McCabe, E.: Amer. J. dig. Dis.19, 113 (1952).
Melchior, E.: Beitr. Klin. Tuberk.26 (1913).
Merkel, K. L.: Beitr. Klin. Tuberk.116, 653 (1957).
Meyer, A., J. Chrétien etTison: Rev. Tuberc. (Paris)19, 801 (1955).
Mirtovskaja, E.: Klin. Med. (Moskau)31, 84 (1953).
Moebius, W.: Tuberk.-Arzt1952, 404.
Momose, K.: Canad. med. Ass. J.71, 17 (1954).
Morris, H.: Amer. J. Roentgenol.1948, 682.
Mottura, G.: G. Accad. Med. Torino1942, 70.
Nadzarow, A., R. Averbuch: Chirurgija1953, 56.
Nesswetha, W., u.L. Hohenschütz: Tuberk.-Arzt1951, 317.
Nezlin, S.: Med. klin. (Moskau)1954, 25.
Niederding, K.: Tuberk.-Arzt1953, 606.
Niederle, B., u.Z. Maratka: Čsl. Gastroent. Výž.10, 41 (1956).
Palmer, D.: Amer. Rev. Tuberc.61, 116 (1950).
Pape, R.: Fortschr. Röntgenstr.1934, 312.
Patsch, J.: Wien. med. Wschr.1955, 518.
Perez Gieb, J.: Medicamenta (Madr.)12, 262 (1954).
Permin, G. E.: Int. Beitr. Ernähr.-Störungen1910, 1.
Perotti, B.: G. ital Tuberc.1955, 396.
Peruzzo, L., eP. Zannini: Minerva chir. (Torino)7, 731 (1952).
Perzyna, T.: Pol. Przegl. chir.28, 521 (1956).
Picard, R., etY. Boquien: Arch. Mal. Appar. dig.40, 177 (1951).
Podda, F.: G. ital Tuberc.5, 480 (1951).
Pohl, W.: Klin. med. (Wien)1949, 32.
Polster, W.: Beitr. Klin. Tuberk.114, 457 (1955).
Psenner, L.: Wien. klin. Wschr.1941, 86.
Puletti, F., eG. Franchi: G. Batt. Immun.44, 27 (1951).
Quodbach: Dtsch. Gesund.-Wes.1958, 334.
Rankin, F.: Ann. Surg.1926, 800.
Rankine, J.: J. int. Coll. Surg.18, 202 (1952).
Rapat, V.: Čas. Lék. česk.1949, 1931.
Ravault, P., etP. Michel: Ann. anat. path.1927, 107.
Rave, E.: Z. klin. Med.113, 621 (1930).
Reichenbach, G.: Zbl. ges. Tuberk.-Forsch.1935, 41.
Renner, W., u.H. D. Bick: Dtsch. med. Wschr.1950, 329.
Renth, O.: Wien. klin. Wschr.1953, 326.
Rio, Del: Med. Clin. Chicago1950, 746.
Robin, A.: Maroc. méd.33, 237 (1954).
Rose, T.: Med. J. Aust.1955, 756.
Rossel, P.: Praxis1954, 186.
Rouvillois, Cl. et al.: Presse méd.1954, 1569.
Salunov, G.: Chirurgija1954, 77.
Sarasin, R.: Med. et. Hyg. (Genève)8, 430 (1950).
Schierge, M. Dtsch. Gesundh.-Wes.1950, 1415.
Schnider, Th.: Beitr. Klin. Tuberk.64 (1926).
Schumann, H. D.: Zbl. Chir.76, 1715 (1952).
Schwartz, M., R. Gilman andJ. Settle: Amer. Rev. Tuberc.1954, 734.
Schwendler, H.: Medizinische1955, 609.
Scopetta, F.: Boll., Soc. med.-chir. Pavia1955, 1895.
Seganti, M.: Riv. Pat. Clin. Tuberc.26, 293 (1955).
Séror, J.: J. Chir. (Paris)71, 549 (1955).
Shukry, H., andS. Awwaad: Amer. J. Dis. Child89, 685 (1955).
Siemon, G.: Tuberk.-Arzt1955, 203.
Simmonds, M.: Dtsch. Arch. klin. Med.1880, 448.
Simmonds, M.: Zbl. allg. Path. path. Anat.1908, 225.
Sousa Dias, A. de: Gaz. méd. port.1951, 585.
Spengler, G.: Med. Klin.1921, 4.
Sramek, Z.: Vnitřni Lek.1, 86 (1955).
Stärk, G., u.M. Zaslawski: Praxis1955, 1011.
Stein, J.: Lek. wojsk.1930, 165.
Stephani, J.: Rev. Tuberc. (Paris)1956, 721.
Stern, E.: Die Psyche des Lungenkranken. Berlin: Marhold 1954.
Stucke, K.: Zbl. Chir.1948, 10.
Sturm, A.: Die klinische Pathologie der Lunge. Stuttgart 1948.
Sturm, A.: Med. Klin.1949, 1281.
Sturm, A.: Dtsch. med. Wschr.1948, 158.
Sturm, A.: Med. Welt1951, 969.
Suzuki, T.: Kekkaku Tuberkulosis31, 171 (1956).
Tarditi, P.: Minerva med. (Torino)1954, 170.
Telkow, N.: Probl. Tuberk.1950, 66.
Tomoda, M.: Surg. (Tokyo)1956, 891.
Toole, H., J. Propastoridis: Rev. Gastroent.17, 125 (1950).
Torning, K.: Klin. Wschr.1929, 1261.
Trutschel, W.: Ärztl. Wschr.1954, 138.
Tschudsi Madsen, S.: Nord. Med.1950, 753.
Usobiaga Marchal, E. de: Rev. esp. Enferm. Appar. dig.10, 349 (1951).
Vague, J., H. Bonneau etM. Legre: Presse méd.1955, 112.
Vallentin, G., et al.: Tubercle1950, 2.
Vecoulx, Wenneau etBonte: Arch. Mal. Appar. dig.1955, 110.
Viotti, L.: Pathologica1955, 47.
Vogel, F.: Rev. Gastroent.19, 733 (1952).
Voscanova, N.: Klin. Med. (Moskau)1950, 75.
Walter, A. M., F. Schmidt u.L. Heilmeyer: Dtsch. med. Wschr.1952, 1527.
Walters, W., andG. Church: Minn. Med.1934, 580.
Warthin, T.: Amer. J. med. Sci.225, 421 (1953).
Watanabe, T.: Med. J. Mutual Aid Ass.1955, 12.
Weitz, G.: Arch. klin. Chir.280, 318 (1955).
White, W.: Ann. Surg.1932, 310.
Wichels, P., u.Schlopnies: Z. klin. Med.123, 340 (1933).
Wiebers, G.: Fortschr. Röntgenstr.1955, 77.
Wildegans, H.: Med. Klin.1957, 529.
Will, E.: Medizinische1956, 1460.
Winslow, J.: Ugeskr. Laeg.1953, 1934.
Winter, W.: Therap. d. Gegenwa3, 94 (1957).
Wörrlein, B.: Z. Tuberk.1953, 235.
Zajcev, M.: Chirurgija1950, 44.
Zettel, G.: Med. Wschr.1955, 27.
Author information
Authors and Affiliations
Additional information
Mit freundlicher Unterstützung durch die LVA Hessen und BfA.
Rights and permissions
About this article
Cite this article
Kuntz, E. Die differentialdiagnostische Bedeutung gastrointestinaler Symptome bei der Tuberkulose. Beiträge zur Klinik der Tuberkulose 119, 24–35 (1958). https://doi.org/10.1007/BF02149623
Received:
Issue Date:
DOI: https://doi.org/10.1007/BF02149623