Skip to main content
Log in

Der Fruchtsaft von Momordia elaterium in historischer, chemischer und physiologischer Hinsicht.

  • Published:
Archiv für pathologische Anatomie und Physiologie und für klinische Medicin Aims and scope Submit manuscript

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this article

Price excludes VAT (USA)
Tax calculation will be finalised during checkout.

Instant access to the full article PDF.

Literatur

  1. Quod vis cathartici impertiatur sanguini, atque idcirco etiam lacti sicut impertitur lux a sole. Vld. Vidij Ars med. Lib. XVI. I. p. 184. Ed. Frankf. 1626.

  2. Paulus Aegineta: De re med. Lib. V. Cap. LXIII. p. 550. H. Edit. Stephani.

  3. Actuarius: Medicus. Lib. V. Cap. XII. Edit. Stephani p. 287 G.

  4. Aëtius: Tetrabiblos 1. Cap. LXXXI. p. 628 C und p. 647 B bei Stephanus.

  5. Elaterin-Vergift. bei Menschen sind selten vorgekommen; auch bei diesen wurde Tetanus beobachtet; man vgl. mein Referat, über den jüngsten Fall dieser Art von Garcia Enguita (El Siglo med. Enero 1868. p. 732) in Schmidt's Jahrbb. CXLI. p. 282. 1869. —).

  6. Devenenis Lib. XXX. p. 30. Edit. Frankfurt a. M. 1609. Folio.

  7. Dioscorides: Liber IV. CXLIX.; bei C. Sprengel Tom. I. p. 637.

  8. Derartige, Momordica Elaterium darstellende Holzschnitte finden sich bei

  9. Dioscorides Pedac., deutsch übersetzt von v. Asten. Frankfurt a. M. 1540. Folio.

  10. Walter Reiff: Lustgarten der Gesundtheyt u. s. w. p. CCXXVI. ein grober Holzschnitt (bezeychnisz der form vnnd gestalt der wilden Hunds-Kürbslin).

  11. Leonhard Fuchs: new Kreuterbuch etc. CCCIII. (gut ausgeführt); und

  12. Guilelmus Piso: de Indiae utriusque re naturali etc. Amstelod. 1558.

  13. bei Matthiolus: Comment. in Lib. IV. Diosc. Cap. CXLIX. (edid. Bauhin. p. 849).

  14. bei Lonicerus (Ulm 1705) ed. Uffenbach p. 446.

  15. Leonhard Fuchs: new Kreuterbuch; Basel getruckt durch Michael Ising. 1543. Fol. Cap. CCLXVIII. “von wildem cucumer.”

  16. Lustgarten der gesundtheyt durch Waltherum Reiff. Frankf. a. M. 1546. Fol. p. 216.

  17. Hyeron. Cardani opera. Lugdun. 1663. Folio. Tom. IX. p. 106.

  18. Leonhard Fuchs a. a. O. “wechst gern in sandigen Orten”.

  19. Avicennae Opera; Venet. 1564 apud Valgrisium. Fol. Tom. I. Cap. 181. p. 292.

  20. “de variolis”; Cap. V.; de praeservat. Edit. Halleri Lausann. 1772. 8vo. Tom. VII. p. 231.

  21. Ortbasius: Medicae artis princip; excudebat Henricus Stephanus illustr. viri H. Fuggeri typographus 1567. Folio; eine sehr seltene Ausgabe aus C. Sprengel's Nachlass.

  22. z. B. “wenn man die Weinrebenwurzel mit Elaterium bestreicht, so fressen die Vögel keine Trauben, so daran wachsen”. Leonhard Fuchs.

  23. Toxicologia veterum, Plautas venenatas exhibens Theophrasti, Galeni, Dioscoridis, Plinii aliorumque etc. Hal. 1788. IV0. p. 23.

  24. Guilelmus Piso: de Indiae utriusque re naturali et medica. Amstelodami 1558. fol. cum tab.

  25. Galen: de simplic. med. temp. 15. Edid. Kühn Tom. XII. p. 122.

  26. Ruf. Ephesins: Fragment. de Purgantibus; Edit. Stephani p. 127 D.

  27. Paul Aegineta: de remediis Lib. VII. Lit. Σ. p. 640 B. Edit. Stephani.

  28. Aětii Tetrabiblos I. Sermo I. Edit. Stephani. Lit. Σ. p. 51. F.

  29. Avicenna: Edit. Venet. 1564 apud Valgrisium Lib. II. Tract. 2. Cap. 108; Serapion: de simpl. ex plantis Cap. CCIII. p. 126 A.

  30. Leonhard Fuchs, Kreuterbuch etc. a. a. O.

  31. Hyeron. Cardani opera. Lugdun. 1663. Tomus IX. p. 369.

    Google Scholar 

  32. Ausser den eben Angeführten vgl. Oribasii: Medic. Collect. Lib. XV Σ. ed. Stephani p. 508 E.; Aëtii Tetrabiblos I. Sermo III. Cap. XLV. Edid. Stephani p. 126 und Actuarius: medic. Lib. V. Cap. 7. p. 273 etc. Ferner W. Reiff a. a. O. S. 216.

  33. Alston: mat. medica p. 422; Murray apparat. medic. Tom. I. p. 417.

  34. Vaterii Cordi Dispensatorium; Lugdun. apud L. Cloquemin 1571. Duodez p. 349.

  35. Oribasius: Collect. Lib. VII. Cap. XXVI. p. 292. Edit. J. B. Rasarii Basil. 1557. 8vo.

  36. Aëtii: Tetrabiblos I. Sermo III. Cap. XLIX. Edit. Stephani p. 126 G. “die Wurzelrinde der Eselsgurke purgirt ohne dem Magen zu schaden”.

  37. Marcellus empiricus de med. Liber XXXVI. Edit. Stephani p. 405 D.

  38. Avicenna a. a. O. mit Honigwasser genommen schadet der Wurzelsaft der Eselsgurke nicht.

  39. Hippocrates: de ulceribus p. 877 (caro luxurians!); de morb. mulier. II. 667; ebenso Lonicerus; Kreuterbuch, Ulm 1705. p. 446.

  40. Hippocrates: de locis in homine Cap. XI. Edit. Halleri I. p. 77; auch Schenk von Graffenberg: edit. Beyer; Frankf. 1665. Fol. p. 445.

  41. Barth. Montagnana, de compositione et dosi medict. Venet. 1498. Fol. 374 B.

  42. Aétius: Tetrabiblos I. Sermo 3. Cap. XLV. Edit. Stephanii p. 126; um Schleim und Galle zu treihen.

  43. und ebenso beiGalen: de simpl. med. VIII. 108. 18. Edit. Kühn Tom. XII.; vgl. auch Avicenna a. a. O.

  44. Materia medica p. 242 und beiMurray a. a. O. p. 417. Auch die (ältere)belgische Pharmakopoe schrieb diesen Auszug vor.

  45. Alex. Tralles: Lib. I. Cap. 9. Edit. Halleri Tom. VI. p. 14; ebenso: Serapion: de simplic. ex plant. Cap. CCIIII. (Kefe alliemar), Edit. Venet. apud Vercell. 1509. Fol.

  46. Oribasius: Medic. collect. Lib. XV Σ. edit. Stephani p. 508 E.

  47. Avicenna: Lib. II. Tract. 2. Cap. 18;Fuchs übersetzt wörtlich: “safft von den blettern in die Ohren gethon, bringt das gehör widerumb”.

  48. Hippocrates: de intern. affection. Cap. XLVIII. edit. Halleri II. p. 466.

  49. Derselbe, ebendaHippocrates: de intern. affection. Cap. XLVIII. edit. Halleri II. 547.; vgl. auchDierbach: die Arzneimittel des Hippocrates p. 133.

  50. ArnaldiVillanovani opera edit. Taurelli; Basil. 1585. Fol. p. 602 E. (de physicis ligaturis!) “die Eselsgurke um den Hals gehangen, oder in der Hand getragen, bewahrt vor Scorpionenstich”.

  51. “um die Schärfe zu nehmen” Montagnana de comp. medic. p. 374 B.

  52. Felix Plater, opera ed. König; Basil. 1602. Tom. III. p. 281.

  53. Valesc. de Taranta, Philonium pharmac. edit. J. Hartmanni Beyeri 1599. IV0. p. 443 u. p. 451. Derselbe Lib. I. Cap. XXIV. p. 77 empfiehlt auch den Eselsgurkensaft, um bei Epilepsie Niesen zu erregen (!).

  54. Galen: de simplic. med. temp. edid. Kühn XII. p. 122.

  55. Paulus Aegineta: de re med. Lib. VII. Δ. p. 620 A. Edit. Stephani.

  56. Hippocrates: de morb. mulier. I. Sect. 4. p. 252 und 247 bei Haller.

  57. Derselbe in: de superfoetatione Cap. XVI. p. 120 und Cap. IX. p. 113. Edid. Haller.

  58. WieDioscorides verfuhren, um einige hervorragende Männer, welche die Elateriumbereitung ausführlicher schilderten, zu nennen: Oribasius: med. coll. Lib. XII. Σ. Edit. Stephani p. 439; Plinius: hist. nat. Lib. XX. Cap. 2.; Mesue Tract. II. Liber Servitoris; Edit. apud Juntas; Venet. 1549. p. 284; Avicenna a. a. O. Tom. I. p. 292 (22); Serapion: de simp p. 126 H. Edit. Venet. 1509; Heurnius method. ad praxin. Edit. Lugdun. 1609. p. 242;Felix Plater a. a. O. Reiff, Nicolaus Piso (Edit. Boerhavii II. p. 218); vgl. fernerMurray appar. medicam. I. p. 415 sqq.

  59. Sydenham's Werke, übersetzt von Kraft. Tom. II. p. 407;

  60. WovonPereira (Mat. m. II. p. 561) zwei Sorten, das Englische und das Malta-Elaterium, unterscheiden will.

  61. Clutterbuck: London med. Repository 67. 1819. July.

  62. vgl. “neuestes Dispensatorium” nach der Londoner und Edinburgher Pharmacopoe. Hamburg bei Brandt 1772. 8vo. II. Bd. p. 364, aus d. Englischen überz. (Zubereitungen).

  63. Sensim vero alius invaluit mos, illud praeparandi, nempe succum (fructuum!) exprimendo et ignis ope inspissando. Murray a. a. O. appar. medicam. I. p. 417.

  64. Noch mehr von den wirksamen Bestandtheilen (Elaterin) enthält natürlich das alkoholische Extrakt, dessen Darstellung als bekannt vorausgesetzt werden muss.

  65. Cod. gall. p. 50.

  66. Pharmacop. Wirtemb. de anno 1771. Folio. p. 44; ebenso die Pharmacopoeia reform. Lond. 1746. p. 37.

  67. a. a. O. Cap. III. (Edit. Stephani p. 648) eligendum est, quod — non vetustius anno.

  68. histor, plantar. Liber IV. Cap. 5. Edid. Schneider Tom. II. p. 88; bei Sprengel I. p. 147.

  69. Oribasius: Medicin. coll. Liber XII Σ. p. 439 F.

  70. Cardani opera; Lugduni sumpt. Ravand 1663. Fol. Tom. IX. opusc. medic. sen.; Cap. XVI. (quae omnia purgant, 106. p. 369. durat in C annos.

  71. Murray (a. a. O. appar. medicam. I. p. 415) sucht den Widerspruch wie folgt zu lösen: Criteria probi elaterii tradit (Dioscor.) esse haec, quod cum candore modice humectum sit---leve--, quod lucernae admotum facile ardeat.

  72. Vgl. auch: Oribasius a. a. O. Medicin. coll. Liber XII Σ. p. 439. Edit. Stephani.

  73. Vict. Trincavellii Liber III et quart. fragmt. Venet. 1571 apud Borgominerio. IV0. de compos. medic. Cap. II. Comm. 9. p. 29 B.

  74. Fernelii Ambiani opp. Venet. apud Rutilium Borgominier. 1565. IV0. meth. med. Lib. III.

  75. Paul Acginel, edit. Stephani; de medict. simpl. Cap. III. de purg. p. 648 D.

  76. Edit. Stephani p. 127 D.

  77. Oribas., Edit. J. B. Rasarii; Basil 1557. Tom. 2. Med. collct. Lib. VII. Cap. XXVII. p. 298.

  78. Aëtius: Tetrabibl. I. Sermo III. Cap. XLV.; Edit. Stephani p. 126 G. (nur 2 Obolen!).

  79. Actuarius: medicus; Cap. VI. 7. Ed. Stephani p. 271 H.

  80. Jo. Mich Savonarola (Patav.) opp. Venet. apud Juntas 1547. Fol. Tom. I. Tract. I. Cap. IV. p. 16 B.

  81. Galen: Commentar. in Hippocrat. librum: “de humoribus”. Comm. I. 12. Edid. Kühn Tom. XVI. p. 148.

  82. Paul Aegineta: de re med. Liber VII Δ. p. 620 A. (Ed. stephani).

  83. Valescus de Taranta: Philonium pharmac. Lib. I. Cap. XXIV. p. 77.

  84. Platearius: de simplici medicina VII. Elacterium. Edit. 1498. Folio. p. 197 B.

  85. Cardanus sagt an einer anderen Stelle: “tyrannusque est supremus, violentissimus, validissimus, cujus succus coactus vocatur Elaterium”.

  86. Vidi Vidii opera omnia s. ars medic. Frkf. a. M. 1626. Folio. Tom. III. p. 106.

  87. Aetii: Tetrabiblos 1. Sermo 3. Cap. 45. Edit. Stephani p. 126 G.

  88. Paulus Aegineta: de medic. simpl. Cap. III. Edit. stephani p. 648 D.

  89. Actuarius: medicus Cap. VI. 7. p. 271 H., in der Edit. Stephani.

  90. Hippocrates: De internis affect. XXXIX. Edid. Halleri II. p. 454.

  91. Derselbe Hippocrates: De natura muliebr. Sect. II. Edit. Halleri III. p. 349.

  92. Valleriola: Loc. comm. Lib. III. Cap. 16. p. 1143. Editio, medico auctore 1589. 8vo. bekämpft diese sonst zu seiner zeit noch allgemein in Geltung stehenden Spitzfindigkeiten: “medicamentum nanque purgans substantia sua densum, solidum, crassum non rarò est; humor verò trahendus liquidus, tenuis, nihilque plane simile cum medicamento habens u. s. w. Scammonium (welches die gelbe Galle anzog und austrieb) quod praestantissimum lactescens esse debet, atque colore subalbo, bilis ipsa flava est. Agaricus — longe a pituita distare videtur; quid, quaeso, praeter albedinem commune cum hoc pituita habet?

  93. Matthiol.: Comment. in IV libr. Dioscor. p. 850. Edit. Bauhini.

  94. Mesue: Tract. II. liber Servitoris; Edit. apud Juntas p. 284.

  95. Hippocrates: de morbis mul. I. Sect.4, p. 252 und 247.

  96. Alex. Tralles Liber IV. Edit. Halleri Tom. VI. p. 184.

  97. Marcellus: de medic. lib. p. 389 G. Edit. Stephani.

  98. Hippocrates: de ulceribus p. 877. Lister bei Morton, Op. appendix p. 17.

  99. Galenus: de compositione medicamentorum secundum locos IV. Cap. 10. Edid. Kühn Tom. XIII. p. 732.

  100. Oribasius: putrefacientibus adnumeratur elaterium etc. Medicin. collect. Lib. XIV. Cap. LVII. Edit. Stephani p. 484.

  101. Aretacus: de morb. acut. Lib. I. Cap. 7. Edit. Halleri Tom. VI. p. 166.

  102. Galen: de simplic. medicam. 15. Edid. Kühn Tom. XII. p. 122.

  103. Alex. Tralles Lib. IV. Edit. Halleri Tom. VI. p. 184.

  104. Marcellus emp. Cap. XXX. (Edit. Stephani) p. 382 F. und 383 C.; Serapion a. a. O. p. 126 A.

  105. Actuarius: Meth. med. Lib. V. Cap. 7. Edit. Stephani p. 273 C.

  106. Galenus: de simpl. medicts. 15. Edid. Kühn XII. 122.

  107. Foes. öcon. Hippocrt. p. 121. Dierbach: die Arzneimttl. des Hipp. p. 132.

  108. Hippocrates: Epidem. VI. 1185.

  109. Galenus: Commentar in Hippocrat. Epidem VI. Sectio 5. Cap. XXXV. Editio Kühn XVII. Bd. p. 305.

  110. Vidi Vidii opera: “de curatione generatim”. Lib. XVI. Edit. Frankf. ad Mön. 1626. Tom. I. p. 184.

  111. Paulus Aegineta: de simplic. Cap. III. (de purgant.). Edit. Stephani p. 648D.

  112. Hippocrates: de intern. affect. XXXIX. Edit. Haller II. p. 454.

  113. Dioscorides: mat. medica IV. C. 155 und Matthiol. Comment. a. a. O. p. 849.

  114. Galenus: Comm. in Hippocrat. lib. Epidem. II. Cap. VII. Edid. Kühn T. XVII a. p. 477.

  115. Ruffus Ephesius Edit. Stephani p. 127 D.

  116. Actuarius: medic. Cap. VI. Edit. Stephani p. 271 H.

  117. Aëtius: Tetrabibl. I. Sermo 1 Σ. Edit. Stephani p. 51. F.

  118. Valescus de Taranta: Philon. pharm. ed Beyeri 1599. p. 443.

  119. Schenk a Graffenberg Edit. Fol. 1665. de Hydrope p. 445.

  120. Sylvius de le Boë: Edit. Avenione 1680; Meth. med. Lib. II. 10. p. 70.

  121. Sydenham: a. a. O. p. 407 und an anderen Stellen;

  122. Commentar, in Boerhaavii Aphor. IV. §1247. p. 264.

  123. Hippocrates: de int. affect. 557.

  124. Marcellus Cap. XXXVI. p. 405 D. Editio Stephani.

  125. Alex. Tralles Lib. I. Cap. IX. Ed. Halleri Tom. VI. p. 14.

  126. Galenus: de compos. medicament. sec. locos IV. Cap. 10. Edid. Kühn Tom. XIII. p. 732.

  127. Gibson (Elaterium und Aq. regia) British medical Journal. Novbr. 26. 1864.

Download references

Author information

Authors and Affiliations

Authors

Rights and permissions

Reprints and permissions

About this article

Cite this article

Köhler, H. Der Fruchtsaft von Momordia elaterium in historischer, chemischer und physiologischer Hinsicht.. Archiv f. pathol. Anat. 49, 408–434 (1870). https://doi.org/10.1007/BF01939343

Download citation

  • Issue Date:

  • DOI: https://doi.org/10.1007/BF01939343

Navigation