Zusammenfassung
Die tierischen Neurotoxine sind Substanzen unterschiedlicher chemischer Struktur, denen gemeinsam die ausserordentlich spezifische Wirkung auf verschiedene Stufen der Signalübermittlung im Nervensystem ist. Dadurch werden sie zu wertvollen Hilfsmitteln für die Neurobiologie bei der Untersuchung der komplexen Mechanismen der elektrischen und chemischen Signalübermittlung. Nach ihrem Wirkungsort unterscheidet man folgende Typen von Neurotoxinen: a) auf die Nervenfaser wirkend: Tetrodotoxin (Pufferfisch) und Saxitoxin (Muscheln). Diese Toxine mit komplexer chemischer Struktur blockieren selektiv die Kanäle des Na+-Transportes an der Nervenmembran. b) Präsynaptisch wirkend: Beispiele sind β-Bungarotoxin, «Tiger Snake Venom» (Schlangen), «Black Widow Spider Venom» (Spinne) und Tityustoxin (Skorpion). Diese Toxine mit Peptidstruktur zerstören Vesikel und andere Strukturen an der präsynaptischen Nervenendigung. c) Postsynaptisch wirkend: Beispiele sind die Kobratoxine, α-Bungarotoxin, Crotoxin (Schlangen) und Histrionicotoxin (Frosch). Diese Gruppe von Toxinen mit Peptidstruktur (ausser Histrionicotoxin) bindet an verschiedene Arten von Rezeptoren und Ionentransportkanälen an der postsynaptischen Membran und hat sich besonders wertvoll zur Isolierung und Präparation der Acetylcholin-Rezeptoren an der motorischen Endplatte erwiesen. d) Zentral excitatorisch, also wie erregende Transmitter, wirken Physalaemin (Frosch) und Apamin (Biene).
Literatur
E. Karlsson, Experientia29, 1319 (1973).
L. L. Simpson,Poisons of Animal Origin (Plenum Press, New York 1971), vol. 1.
C. Y. Lee, A. Rev. Pharmac.12, 265 (1972).
B. S. Meldrum, Pharmac. Rev.17, 393 (1965).
M. E. Evans, Int. Rev. Neurobiol.15, 83 (1972).
F. E. Russell andP. R. Saunders,Animal Toxins, (Pergamon Press, Oxford 1967).
M. E. Datyner andP. W. Gage, Nature New Biol.241, 246 (1973).
S. G. Cull-Candy, H. Neal andP. N. R. Usherwood, Nature, Lond.241, 353 (1973).
M. Okamoto, H. E. Longenecker Jr. andW. F. Riker, Science172, 733 (1971).
W. Habermann, Science177, 314 (1972).
A. T. Tu: inNeuropoisons (Ed.L. L. Simpson, Plenum Press, New York 1971), vol. 1, p. 87.
D. Mebs, K. Narita, S. Iwanaga, Y. Samejima andC. Y. Lee, Hoppe-Seyler's Z. physiol. Chem.353, 243 (1972).
W. D. Dettbarn, inNeuropoisons (Ed.L. L. Simpson; Plenum Press, New York 1971), vol. 1, p. 169.
P. W. Gage, inNeuropoisons (Ed.L. L. Simpson; Plenum Press, New York 1971), vol. 1, p. 187.
C. Y. Lee, inNeuropoisons (ed. byL. L. Simpson; Plenum Press, New York 1971), vol. 1, p. 21.
C. Y. Lee andL. F. Tseng, Toxicon3, 281 (1966).
L. F. Tseng, T. H. Chiu andC. Y. Lee, Toxic. appl. Pharmac.12, 526 (1968).
L. A. Greene, A. J. Sytkowski, Z. Vogel andM. W. Nirenberg, Nature, Lond.243, 163 (1973).
H. B. Bosmann, J. biol. Chem.247, 130 (1972).
J. W. Phillis, A. K. Tebécis andD. H. York, Nature, Lond.217, 271 (1968).
W. Zieglgänsberger andE. A. Puil, Nature New Biol.239, 204 (1972).
G. Camougis, B. H. Takman andJ. R. P. Tasse, Science156, 1625 (1967).
W.-D. Dettbarn, inNeuropoisons (Ed.L. L. Simpson, Plenum Press, New York 1971), vol. 1, p. 169.
P. W. Gage, inNeuropoisons (Ed.L. L. Simpson; Plenum Press, New York 1971), Vol. I, p. 187.
M. E. Evans, Int. Rev. Neurobiol.15, 83 (1972).
E. J. Schantz, inNeuropoisons (Ed.L. L. Simpson; Plenum Press, New York 1971), vol. 1, p. 159.
B. Hille, J. gen. Physiol.51, 199 (1968).
W.-D. Dettbarn, H. B. Highman, P. Rosenberg andD. Nachmansohn, Science132, 300 (1960).
T. Narahashi, J. W. Moore andR. N. Poston, Science156, 976 (1967).
T. Narahashi, H. G. Haas andE. P. Therrjen, Science157, 1441 (1967).
B. Katz andR. Miledi, Proc. R. Soc. B167, 8 (1967); J. Physiol. Lond.199, 729 (1968); J. Physiol., Lond.203, 459 (1969).
T. Narahashi, N. C. Anderson andJ. W. Moore, Science153, 765 (1966).
H. Reuter, J. Physiol., Lond.192, 479 (1967).
M. Takata, J. W. Moore, C. Y. Kao andF. A. Fuhrman, J. gen. Physiol.49, 977 (1966).
E. X. Albuquerque, S. H. Chung andD. Ottoson, Acta physiol. scand.75, 301 (1967).
I. Tasaki andI. Singer, Ann. N.Y. Acad. Sci.137, 792 (1966).
J. W. Moore, M. P. Blaustein, N. C. Anderson andT. Narahashi, J. gen. Physiol.50, 1401 (1967).
J. Bloedel, R. Llinas, P. W. Gage andD. M. J. Quastel, Nature, Lond.212, 49 (1966).
C. M. Armstrong andF. Bezanilla, Nature, Lond.242, 459 (1973).
C. Y. Lee andC. C. Chang, Mem. Inst. Butantan. Symp. Int.,33 555 (1966).
I. L. Chen andC. Y. Lee, Virchows Arch. path. Anat. Physiol. Abt. B6, 318 (1970).
C. C. Chang andC. Y. Lee, Archs int. Pharmacodyn.144, 241 (1963).
H. E. Longenecker Jr., W. P. Hurlbut andA. Mauro, Nature, Lond.225, 701 (1970).
A. W. Clark, A. Mauro, H. E. Longenecker Jr. andW. P. Hurlbut, Nature, Lond.225, 703 (1970).
A. W. Clark, W. P. Hurlbut andA. Mauro, J. Cell Biol.52, 1 (1972).
E. Karlsson, D. Eaker andL. Ryden, Toxicon10, 405 (1972).
M. V. Gomez andC. R. Diniz, Mem. Inst. Butantan33, 899 (1966).
M. V. Gomez, M. E. M. Dai andC. R. Diniz, J. Neurochem.20, 1051 (1973).
N. Tamiya andH. Arai, Biochem. J.99, 624 (1966).
C. Su, C. C. Chang andC. Y. Lee, inAnimal Toxins (Eds.F. E. Russel andP. R. Saunders; Pergamon Press, Oxford 1967), p. 259.
C. Y. Lee, L. F. Tseng andT. H. Chiu, Nature, Lond.215, 1177 (1967).
J.-P. Changeux, M. Kasai andC. Y. Lee, Proc. natn. Acad. Sci., USA67, 1241 (1970).
R. Miledi, P. Molinoff andL. T. Potter, Nature, Lond.229, 544 (1971).
D. M. Fambrough andH. C. Hartzell, Science176, 189 (1972).
E. A. Barnard, J. Wieckowski andT. H. Chiu, Nature, Lond.234, 207 (1971).
C. C. Chang, T. F. Chen andS. T. Chuang, Br. J. Pharmac.47, 147 (1973).
C. W. Porter, T. H. Chiu, J. Wieckowski andE. A. Barnard, Nature New Biol.241, 3 (1973).
M. Kasai andJ.-P. Changeux, J. Membr. Biol.6, 58 (1971).
R. Miledi andL. T. Potter, Nature, Lond.233, 599 (1971).
E. de Robertis, G. S. Lunt andJ. L. Latorre, Biochim. biophys. Acta219, 388 (1970).
Z. W. Hall andR. B. Kelly, Nature, Lond.232, 62 (1971).
E. X. Albuquerque, E. A. Barnard, T. H. Chiu, A. J. Lapa, J. O. Dolly, S. E. Jansson, J. Daly andB. Witkop, Proc. natn. Acad. Sci., USA70, 949 (1973).
F. Tazieff-Depierre andJ. Pierre, C. r. Acad. Sci., Paris263, 1785 (1966).
C. C. Chang andC. Y. Lee, Br. J. Pharmac.28, 172 (1966).
J. Cheymol, F. Bourillet andM. Roch-Arveiller, Mem. Inst. Butantan, Symp. Int.33, 541 (1966).
H. A. Lester, Biol. Bull.139, 428 (1970).
J.-P. Changeux, M. Kasai, M. Huchet andJ.-C. Meunier, C.r. Acad. Sci., Paris270, 2864 (1970).
C. Y. Lee, C. C. Chang, T. H. Chiu, P. J. S. Chiu, T. C. Tseng andS. Y. Lee, Arch. exp. Path. Pharmak.259, 360 (1968).
P. Rosenberg, Toxicon3, 125 (1965).
J.-P. Bourgeois, A. Ryter, A. Menez, P. Fromageot, P. Boquet andJ.-P. Changeux, Febs Lett.25, 125 (1972).
E. Karlson, E. Heilbronn andL. Widlund, Febs Lett.28, 107 (1972).
H. A. Lester, Molec. Pharmac.8, 623 (1972).
H. A. Lester, Molec. Pharmac.8, 632 (1972).
O. V. Brazil, Mem. Inst. Butantan, Symp. Int.33, 981 (1966).
J. W. Daly, I. Karle, C. W. Myers, T. Tokyama, J. A. Waters andB. Witkop, Proc. natn. Acad. Sci., USA68, 1870 (1971).
V. Erspamer, A. Anastasi, G. Bertaccini andJ. M. Cei, Experientia20, 489 (1964).
L. Bernardi, G. Bosiso, O. Goffredo andR. de Castiglione, Experientia20, 492 (1964).
V. Erspamer, G. Bertaccini andJ. M. Cei, Experientia18, 562 (1962).
E. Habermann andK. G. Reiz, Biochem. Z.341, 451 (1965);343, 192 (1965).
H. H. Wellhoner, Arch. Pharmakol. exp. Path.262, 29 (1969).
E. A. Zeller andA. Maritz, Helv. chim. Acta27, 1888 (1944).
E. A. Zeller andA. Maritz, Helv. chim. Acta28, 365 (1945).
E. A. Zeller, A. Maritz andB. Iselin, Helv. chim. Acta28, 1615 (1945).
E. A. Zeller, Helv. chim. Acta32, 94 (1949).
E. A. Zeller andD. C. Utz, Helv. chim. Acta32, 338 (1949).
E. A. Zeller, Helv. chim. Acta33, 821 (1950).
Author information
Authors and Affiliations
Rights and permissions
About this article
Cite this article
von Hahn, H.P., Honegger, C.G. Animal neurotoxins in neurobiological research. Experientia 30, 2–7 (1974). https://doi.org/10.1007/BF01921565
Published:
Issue Date:
DOI: https://doi.org/10.1007/BF01921565