Bepaling van geneesmiddelconcentraties in lichaamsvloeistoffen; mogelijkheden en beperkingen

Conclusie

In het bovenstaande zijn de belangrijkste groepen geneesmiddelen waarvoor bepaling van plasmaspiegels als begeleiding van de therapie bij de individuele patiënt ter discussie staat, besproken. Daarbij is vooral aandacht besteed aan de beperkingen.

Onder verwijzing naar de titel van deze publikatie mag worden gesteld dat de mogelijkheden tot bepaling van geneesmiddelconcentraties in lichaamsvloeistoffen ruimschoots aanwezig zijn en zich nog steeds uitbreiden. De beperkingen liggen niet in de bepalingsmogelijkheden, maar in het zinvol toepassen ervan. Het verrichten van bepalingen ter verbetering van het inzicht in de werking van geneesmiddelen, vooral de implicaties bij toedienen ervan aan patiënten, dient niet beperkt maar bevorderd te worden (6). Veel van het reeds verkregen inzicht berust goeddeels op dergelijke bepalingen. Plasmaspiegelbepaling als begeleiding van de behandeling bij de individuele patient kan, zoals het de lezer duidelijk geworden zal zijn, routinematig nog nauwelijks met zin worden toegepast. In zijn slotbeschouwing betreffende een Boerhaavecursus over de ‘Therapeutic relevance of drug assays’ stelt NOACH (69) zeer terecht dat de hoeveelheid ‘harde’ gegevens over het verband tussen plasmaspiegel en effect bij de mens teleurstellend gering is en legt hij de nadruk op de noodzaak te komen tot objectieve kwantificering van de ziektesymptomen en effecten van geneesmiddelen, essentieel voor een rationele benadering en optimalisering van de geneesmiddelentherapie. Het betrokken gebied bevindt zich nog goeddeels in de fase van research. Gezien de dreiging van nieuwe, verdere kostenverhoging van de gezondheidszorg — de kosten van de bepalingen zijn vaak een veelvoud (tienvoud en meer) van de kosten van het geneesmiddel — is het zaak hier uitermate kritisch te zijn. In Editorials (29, 30) over het Ciba Foundation Symposium (14) wordt gesteld: ‘Modern chemical methods permit the measurement of most drugs in biological fluids. Like other technological advances, this one has proved a mixed blessing.’ Dit neemt niet weg dat onderzoek op het gebied van de farmacokinetiek en in het bijzonder naar de toepassing ervan in de klinische farmacologie — waarbij niet zozeer de reatie tussen dosis en plasmaspiegel, maar die tussen dosis (eventueel plasmaspiegel) en effect in het geding is — zin heeft. Daarbij dient dan wel het besef voorop te staan dat die plasraaconcentratiebepalingen van geneesmiddelen het belangrijkste zijn die, door verbetering van het inzicht en het toepassen ervan, het verrichten van dergelijke bepalingen bij de behandeling van de individuele patient overbodig maken.