Inleiding

Het internet is in de wereld niet meer weg te denken. De mogelijkheid om informatie en kennis uit te wisselen stimuleert nieuwe ontwikkelingen in ‘health promotion’ en in de preventie en behandeling van medische problemen, en maakt van het internet een steeds belangrijker communicatiemiddel tussen de patiënt en de medische wereld.1

Uit een focusgroeponderzoek in 2001 op het UMC St Radboud kwam naar voren dat IVF-patiënten meer betrokken wilden worden bij de eigen behandeling. Gelijkwaardig partnerschap betekende voor hen niet alleen kennis maar ook inzage in het eigen dossier, waardoor een betere samenwerking tussen het paar en de artsen tot stand kan komen. Zo werd het idee geboren van een via het internet benaderbaar ‘persoonlijk gezondheidsdossier’, oftewel de Digitale IVF Poli.

Eind 2003 ontwikkelde informatiedeskundige Wouter Tuil een pilot-versie van de Digitale IVF Poli, waaraan vijf paren deelnamen. De opbouw van de digitale poli is tot op heden hetzelfde gebleven: een informatiegedeelte, een communicatiegedeelte en een eigen dossiergedeelte. In het informatiegedeelte kunnen patiënten algemene informatie vinden over een IVF- of ICSI-behandeling en specifieke informatie over de behandeling in het ziekenhuis. Het communicatiegedeelte bestaat uit een chatroom en een forum waarop patiënten vragen kunnen stellen aan elkaar en aan het IVF-team van het UMC St Radboud.

Figuur 1
figure 1

Homepage van de Digitale IVF Poli.

Bron: W.S. Tuil

Full size image

Op het eigen dossiergedeelte hebben patiënten bij elke stap van de behandeling toegang tot resultaten zoals bloeduitslagen, opbrengst van een follikelpunctie, aantal ontstane embryo’s en foto’s van de geplaatste embryo’s, maar ook tot de brieven van hun behandelaar aan andere zorgverleners, zoals de huisarts.

In eerste instantie leverde de Digitale IVF Poli enige weerstand op bij de professionals. Deze waren bang voor een grote toename van het aantal e-mails. Zij verwachtten ook dat patiënten elkaar angst zouden aanpraten en de hoeveelheid informatie niet aan zouden kunnen. Deze vrees werd echter niet bewaarheid en eind 2004 besloot de afdeling Verloskunde en Gynaecologie van UMC St Radboud de Digitale IVF Poli op te nemen in het reguliere zorgaanbod.

‘Patient-centered care’ en ‘patient empowerment’

De kwaliteit van de gezondheidszorg heeft zes dimensies: veiligheid, effectiviteit, ‘patient-centeredness’, opportuniteit, efficiëntie en gelijkheid.2 ‘Patient-centered care’ is zorg die rekening houdt met het individu, met diens normen en waarden, afkomst, sociale status en behoefte aan informatie.3

‘Patient empowerment’ betekent dat de zorgverlener de patiënt inlicht over diens gezondheidsstatus en hem leert een actieve rol te vervullen in beslissingen rondom de eigen behandeling.4 ‘Patient empowerment’ brengt een significante verbetering in het psychosociale aspect van het omgaan met een ziekte.5

De Digitale IVF Poli is opgebouwd rond de uitgangspunten ‘patient-centered care’ en ‘patient empowerment’. De effecten op ‘patient empowerment’ en op patiënttevredenheid zijn onderzocht, maar waren door het kleine aantal deenemers in de beginfase moeilijk te bewijzen. Bij de deelnemers zijn echter evenmin nadelige effecten gevonden op angst en depressie.6

Figuur 2
figure 2

Het eigen dossier.

Bron: W.S. Tuil

Full size image
Figuur 3
figure 3

Het resultaat van de bevruchting, een embryo, kunnen patiënten thuis bekijken.

Bron: Eigen laboratorium

Full size image

Elektronisch patiëntendossier

Het elektronisch patiëntendossier is een beveiligde omgeving waar patiënten en professionals medische gegevens kunnen inzien. Inzage in de eigen medische gegevens wordt gezien als de belangrijkste stap in ‘patient-centered care’ en ‘patient empowerment’.2,7 Uit onderzoek is tevens gebleken dat toegang tot het eigen dossier de kennis van patiënten en de communicatie van artsen verbetert.8

Online lotgenotencontact

Een belangrijk onderdeel van de Digitale IVF Poli is online lotgenotencontact. Daartoe is er een forum waarop patiënten contact kunnen leggen met andere patiënten en met zorgverleners.

Een IVF-behandeling is een stressvolle periode.9 Het begeleiden van patiënten gedurende deze periode is daarom een belangrijk onderdeel van de dagelijkse zorg. Een IVF-centrum kan echter niet 24 uur per dag zorg leveren. Patiënten die bezig zijn met een IVF-behandeling, hebben behoefte aan informatie en contact, maar een groot deel van hen heeft een baan terwijl het centrum slechts geopend is van 8:00 tot 17:00 uur.10 Het internet is voor deze patiënten dan ook een welkome manier om informatie te zoeken en contact op te nemen rondom hun vruchtbaarheidsprobleem.10,11 Om te weten te komen in welke periode patiënten de meeste behoefte hebben aan informatie en contact, is onderzocht op welke momenten de patiënten gedurende de vruchtbaarheidsbehandeling het persoonlijke gezondheidsdossier en het forum gebruikten. Dat bleek voornameijk te gebeuren op die momenten dat de patiënt weinig tot geen contact had met het behandelteam.12 Online lotgenotencontact heeft dus wel een meerwaarde in bepaalde periodes van een IVF- of ICSI-behandeling, al is dat nog niet goed uit te drukken in grootheden zoals betere kennis, gedaalde emotionele stress en tevredenheid over de behandeling.6

De digitale poli in de praktijk

De eerste versie van de Digitale IVF Poli is online geweest van eind 2004 tot juni 2011. Patiënten die op de wachtlijst stonden voor een IVF- of ICSI-behandeling kregen de mogelijkheid zich aan te melden voor de Digitale IVF Poli door een inschrijfformulier in te vullen. Zij kregen vervolgens van de secretaresse een installatiecertificaat en een unieke inlogcode, gekoppeld aan het ziekenhuisregistratienummer. Na het installeren van de software op de eigen computer konden patiënten hun eigen gegevens inzien, informatie opzoeken en gebruikmaken van het forum en de chat. Op het forum konden patiënten vragen stellen aan het IVF-team. De verpleegkundige van het IVF-team beantwoordde deze vragen driemaal per dag en zorgde ervoor dat de vragensteller binnen 24 uur antwoord kreeg.

In december 2010 besloot de afdeling Voortplantingsgeneeskunde van het UMC St Radboud de Digitale IVF Poli te laten opgaan in een nieuwe digitale community, www.mijnzorgnet.nl. MijnZorgnet heeft dezelfde opbouw als de oude Digitale IVF Poli, maar is opengesteld voor alle patiënten van de afdeling Voortplantingsgeneeskunde. Deze loggen niet meer in via een persoonlijk certificaat, maar met hun DigiD. Ze kunnen daardoor overal ter wereld inloggen.

MijnZorgnet

MijnZorgnet heeft tot doel de zorg rondom de patiënt anders te organiseren. De patiënt krijgt een centrale rol in zijn eigen zorgnetwerk en kan zorgverleners, mantelzorgers en medepatiënten uitnodigen deel te nemen aan dat netwerk. MijnZorgnet is de serviceprovider die de patiënt de mogelijkheid geeft zijn zorgnetwerk digitaal vorm te geven. Daarnaast stimuleert MijnZorgnet professionals om samen te werken in ‘health communities’.

Iedereen kan op www.mijnzorgnet.nl een profiel maken dat hem in staat stelt deel te nemen aan verschillende communities. Een community is een groep mensen rondom een gezondheidsprobleem. Elke patiënt of zorgverlener is vrij om een community te starten. Er zijn open communities, besloten communities en onzichtbare besloten communities. De community van de afdeling Voortplantingsgeneeskunde is een besloten community. Patiënten die een profiel aanmaken op www.mijnzorgnet.nl kunnen een aanvraag doen om toegelaten te worden tot deze community. De secretaresse controleert of de aanvrager werkelijk patiënt is bij de afdeling en keurt de aanvraag goed of af. Op deze manier wordt de privacy van de patiënten gegarandeerd.

Figuur 4
figure 4

Overzicht van alle correspondentie van een patiënt.

Bron: W.S. Tuil

Full size image
Figuur 5
figure 5

Homepage van MijnZorgnet.

Bron: MijnZorgnet

Full size image

De community bestaat uit verschillende onderdelen:

  • de Informatiepagina is zichtbaar voor alle mensen die een account hebben op MijnZorgnet en geeft algemene informatie over de community en hoe aan te melden;

  • het Activiteitenoverzicht laat alle activiteiten op de community zien;

  • het Blog (figuur 6) is een nieuwspagina waarop een aantal geselecteerde deelnemers nieuwsberichten kan achterlaten;

  • op het Forum (figuur 7) kunnen mensen vragen stellen aan elkaar en aan hun professionals, en samen praten over wat hen bezighoudt;

  • op het onderdeel Bestanden kunnen bestanden geplaatst worden die belangrijk zijn voor patiënten of professionals, zoals informatiefolders of voorlichtingsfilms;

  • op het onderdeel Wiki’s staat alle patiënteninformatie over de verschillende behandelingen. Via de wiki, een webtoepassing waarmee deelnemers gezamenlijk kunnen werken aan een document, kunnen patiënten en professionals de informatie aanpassen en up-to-date houden;

  • de Ledenlijst geeft een overzicht van alle leden met hun rollen, en biedt de mogelijkheid elkaar berichten te sturen;

  • het onderdeel Bekijk uw medische gegevens bevat een koppeling met het elektronische patiëntendossier van het UMC St Radboud. Deelnemers kunnen al hun gegevens inzien, zoals bloeduitslagen, resultaten van de follikelpunctie, foto’s van de embryo’s die worden teruggeplaatst, en brieven die hun behandelaars geschreven hebben aan andere zorgverleners.

Figuur 6
figure 6

Overzicht van de blogpagina.

Bron: MijnZorgnet

Full size image
Figuur 7
figure 7

Overzicht van het forum.

Bron: MijnZorgnet

Full size image
Figuur 8
figure 8

Overzicht van de verschillende wiki’s.

Bron: MijnZorgnet

Full size image

MijnZorgnet blijft nieuwe applicaties ontwikkelen om de ‘patient empowerment’ en de coördinatie van de zorg te bevorderen. Het is de bedoeling dat de patiënt eind 2011 zijn eigen zorgnetwerk kan starten en daarvoor verschillende zorgverleners kan uitnodigen, zoals zijn huisarts, zijn gynaecoloog en zijn fysiotherapeut. Het idee daarachter is dat de patiënt zijn zorgverleners met elkaar in contact brengt, zodat de zorg beter afgestemd kan worden.

Een succes!

De Digitale IVF Poli van het UMC St Radboud begon als het idee van één persoon en is uitgegroeid tot een regulier onderdeel van de zorg waarvan alle patiënten in het UMC St Radboud gebruik kunnen maken. MijnZorgnet biedt zelfs alle patiënten en professionals in Nederland de mogelijkheid hun eigen digitale poli te starten. Een dergelijk project staat of valt natuurlijk bij de inzet van een goed projectteam, waarin naast de patiënt ook alle professionals rondom een bepaalde patiëntengroep vertegenwoordigd zijn.