Skip to main content
SpringerLink
Log in

Palliatieve zorg bij patiënten met hartfalen

  • Chapter
  • First Online:
Zorg rondom hartfalen

  • 392 Accesses

Samenvatting

Ondanks de verbeterde overleving van patiënten met hartfalen blijft de prognose van hartfalen slecht en hebben veel patiënten last van verschillende belastende symptomen en klachten. Wat de beperkte overleving en de ziektelast betreft is hartfalen in zekere zin vergelijkbaar met sommige andere ernstige en/of chronische aandoeningen. Lerend van de oncologie wordt nu ook binnen de hartfalenzorg gesproken over een ‘palliatieve benadering’ van patiënten. Onder een palliatieve benadering wordt verstaan dat er in de behandeling expliciet aandacht is voor het verbeteren van de kwaliteit van leven van patiënten en hun naasten en voor symptoombestrijding en het optimaal beperken van het lijden. In dit hoofdstuk worden achtergronden bij palliatieve zorg voor patiënten met hartfalen besproken en worden enkele praktische aanwijzingen gegeven met betrekking tot palliatieve zorg en communicatie met patiënten gedurende het verloop van de ziekte. Daarnaast willen we de lezer verwijzen naar algemene literatuur en richtlijnen over palliatieve zorg bij chronische zieken.

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this chapter

Log in via an institution

Institutional subscriptions

Similar content being viewed by others

Literatuur

  1. Stewart S, MacIntyre K, Hole DJ, et al. More ‘malignant’ than cancer? Five-year survival following a first admission for heart failure. Eur J Heart Fail. 2001;3(3):315–2.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  2. Murray SA, Sheikh A. Palliative care beyond cancer: care for all at the end of life. Br Med J. 2008;336:958–9.

    Article  Google Scholar 

  3. Goodlin SJ, Hauptman PJ, Arnold R, et al. Consensus statement: palliative and supportive care in advanced heart failure. J Card Fail. 2004;10:200–9.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  4. Allen LA, Stevenson LW, Grady KL, et al. Decision making in advanced heart failure: a scientific statement from the American Heart Association. Circulation. 2012;125:1928–52.

    Article  PubMed Central  PubMed  Google Scholar 

  5. Metra M, Ponikowsky P, Dickstein K, et al. Advanced chronic heart failure: a position paper from the Study Group on Advanced Heart Failure Association of the European Society of Cardiology. Eur J Heart Fail. 2007;9(6–7):684–94.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  6. Jaarsma T, Beattie JM, Ryder M, et al. Palliative care in heart failure: a position statement from the palliative care workshop of the Heart Failure Association of the ESC. Eur J Heart Fail. 2009;11:433–43.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  7. Hjelmfors L, Strömberg A, Friedrichsen M, et al. Communicating prognosis and end-of-life care to heart failure patients: a survey of heart failure nurses’ perspectives. Eur J Cardiovasc Nurs. 2014;13(2):152–61.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  8. World Health Organization. WHO Definition of Palliative Care. Geneva: World Health Organization; 2009. http://www.who.int/cancer/palliative/en/.

    Google Scholar 

  9. Rolland, JS. Chronic illness and the life cycle: a conceptual framework. Fam Process. 1987:26:203–21.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  10. McMurray JJ, Adamopoulos S, Anker SD, et al. ESC Guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure 2012: The task force for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure 2012 of the European Society of Cardiology. Developed in collaboration with the Heart Failure Association (HFA) of the ESC. Eur Heart J. 2012;33:1787–847 and Eur J Heart Fail. 2012;14:803–69.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  11. www.pallialine.nl

  12. http://www.palliatievezorg.nl/page_828.html.

  13. Strömberg A, Jaarsma T. Thoughts about death and perceived health status in elderly patients with heart failure. Eur J Heart Fail. 2008;10:608–13.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  14. Heyland DK, Dodek P, Rocker G, et al; Canadian Researchers End-of-Life Network(CARENET). What matters most in end-of-life care: perceptions of seriously ill patients and their family members? CMAJ. 2006;174:627–33.

    Article  PubMed Central  PubMed  Google Scholar 

  15. Willems DL, Hak A, Visser F, et al. Thoughts of patients with advanced heart failure on dying. Palliat Med. 2004;18:564–72.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  16. Barclay S, Momen N, Case-Upton S, et al. End-of-life care conversations with heart failure patients: a systematic literature review and narrative synthesis. Br J Gen Pract. 2011;61:e49–62.

    Article  PubMed Central  PubMed  Google Scholar 

  17. Low J, Pattenden J, Candy B, et al. Palliative care in advanced heart failure: an international review of the perspectives of recipients and health professionals on care provision. J Card Fail. 2011;17:231–52.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  18. Lawrie I, Kite S. Communication in heart failure. In: Johnson M, Lehman R. Heart failure and palliative care. Oxford: Radcliffe Publishing Ltd; 2006.

    Google Scholar 

  19. NVvC. Richtlijn ICD/pacemaker in de laatste levensfase. Utrecht: Nederlandse Vereniging voor Cardiologie; 2013. https://www.nvvc.nl/media/richtlijn/99/ICD_protocol_postmortem_explantatie_bij_overlijden_final%20na%20commentaar%20NVVC%20dec%202010.pdf.

  20. http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/levenseinde-en-euthanasie/vraag-en-antwoord/wat-is-een-wilsverklaring.html.

  21. Brochure Rijksoverheid. Euthanasie: vragen en antwoorden. http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/brochures/2010/11/12/euthanasie-vragen-en-antwoorden.html.

  22. Gootjes JRG, Jobse AP, Graeff A de. Palliatieve zorg. Zakboekje. Utrecht: Vereniging Integrale Kankercentra; 2010.

    Google Scholar 

Download references

Author information

Authors and Affiliations

  1. Department of Social and Welfare Studies, Linköping University, Linköping, Sweden

    prof. dr. Tiny Jaarsma (hoogleraar Verplegingswetenschap) & Martje van der Wal

  2. Afdeling Cardiologie, UMC Groningen, Groningen, The Netherlands

    Martje van der Wal

Authors
  1. prof. dr. Tiny Jaarsma
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

  2. Martje van der Wal
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

Editor information

Editors and Affiliations

  1. Department of Social and Welfare Studies, Linköping University, Linkoping, Sweden

    Tiny Jaarsma

  2. Cardiologie, Universitair Medisch Centrum Gronin, Groningen, The Netherlands

    Martje Wal

Copyright information

© 2015 Bohn Stafleu van Loghum

About this chapter

Cite this chapter

Jaarsma, T., van der Wal, M. (2015). Palliatieve zorg bij patiënten met hartfalen. In: Jaarsma, T., Wal, M. (eds) Zorg rondom hartfalen. Bohn Stafleu van Loghum, Houten. https://doi.org/10.1007/978-90-368-0659-6_10

Download citation

  • DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-0659-6_10

  • Published:

  • Publisher Name: Bohn Stafleu van Loghum, Houten

  • Print ISBN: 978-90-368-0658-9

  • Online ISBN: 978-90-368-0659-6

  • eBook Packages: Dutch language eBook collection

Publish with us

Policies and ethics

Search

Navigation