Skip to main content
SpringerLink
Log in

De invloed van compatibiliteit tussen patiënt en behandeling op de effectiviteit van de therapeut

  • Getoetst
  • Published:
Tijdschrift voor Psychotherapie

Samenvatting

Non-specifieke factoren (zoals de therapeutische alliantie) komen steeds meer naar voren als de belangrijkste determinanten van het succes van de therapeut. Er zijn zelfs aanwijzingen dat de specifieke factoren, die vooral bij in de tijd gelimiteerde protocollaire behandelingen een rol spelen, meer last dan gemak veroorzaken. In dit artikel bespreken we de resultaten van een post-hocanalyse van gegevens verzameld in een gerandomiseerd onderzoek naar protocollaire behandelingen voor depressie, over de invloed van de door de therapeut bereikte compatibiliteit tussen het theoretische model van de behandeling enerzijds en de ideeën van de patiënt over zijn klachten en problemen en de daarvoor in aanmerking komende benadering anderzijds. Compatibiliteit komt daarbij naar voren als een belangrijkere voorspeller van de uitkomst dan de therapeutische alliantie.

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this article

Log in via an institution

Price excludes VAT (USA)
Tax calculation will be finalised during checkout.

Instant access to the full article PDF.

Literatuur

  • Ablon, J.S. & Jones, E.E. (1999). Psychotherapy process in the National Institute of Mental Health Treatment of Depression Collaborative Research Program. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 67, 64-75.

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  • Ackerman, S.J. & Hilsenroth, M.J. (2003). A review of therapist characteristics and techniques positively impacting the therapeutic alliance. Clinical Psychology Review, 23, 1-33.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • American Psychiatric Association (1987). Diagnostic and statistical manual of mental disorders(3rd ed.). Washington DC: American Psychiatric Association.

    Google Scholar 

  • American Psychiatric Association (1994). Diagnostic and statistical manual of mental disorders(4th ed.) Washington DC: American Psychiatric Association.

    Google Scholar 

  • Anderson, T., Ogles, B.M., Patterson, C.L., Lambert, M.J. & Vermeersch, D.A. (2009). Therapist effects: facilitative interpersonal skills as a predictor of therapist success. Journal of Clinical Psychology, 65, 755-768.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Atkinson, D.R. & Wampold, B.E. (1982). A comparison of the Couselor Rating Form and Counselor Effectiveness Rating Scale. Counselor Education and Supervision, 22, 25-36.

    Article  Google Scholar 

  • Audenhove, C. van (1995). Indicatiestelling in de psychotherapie. Tijdschrift voor Psychotherapie, 21, 182-193.

    Article  Google Scholar 

  • Beck, P., Gjerris, A. & Andersen J., e.a. (1983). A rating scale for depression. British Journal of Psychiatry, 143, 58-63.

    Article  Google Scholar 

  • Beutler, L.E., Malik, M.L., Alimohamed, S., Harwood, T.M., Talebi, H., Noble, S., e.a. (2004). Therapist variables. In M.J. Lambert (red.), Bergin and Garfield’s handbook of psychotherapy and behavior change(5 ed., pp. 227-306). New York: John Wiley & Sons, Inc.

    Google Scholar 

  • Bleyen, K., Vertommen, H. & Van Audenhove, C. (1998). A negotiation approach to systematic treatment selection: an evaluation of its impact on the initial phase of psychotherapy. European Journal of Psychologica Assesment, 14, 14-25.

    Google Scholar 

  • Boogaard, T.M. van den (2006). Een empirisch onderzoek naar de effectiviteit van indicatiestellingsprocedures. In L.Claes, P. Bijttebier, T. Vercruysse, L. Hamelinck & E. De Bruyn (red.), Tot de puzzel past(pp. 205-215). Leuven: Acco.

    Google Scholar 

  • Boogaard, T.M. van den (2012). The negotiated approach in the treatment of depressive disorders; the impact on patient-treatment compatibility and outcome(proefschrift). Amsterdam, Nederland: Vrije Universiteit.

    Google Scholar 

  • Boogaard, T.M. van den, Verhaak, P.F., Van, D.R. & Spinhoven, P. (2011). The impact of causal attributions on diagnosis and successful referral of depressed patients in primary care. Social Science and Medicine, 73, 1733-1740.

    Google Scholar 

  • Bordin, E.S. (1979). The generalizability of the psychoanalytic concept of the working alliance. Psychotherapy: Theory, Research and Practice, 16, 252-260.

    Article  Google Scholar 

  • Bouman, T.K. & Kok, A.R. (1987). Homogeneity of Beck’s Depression Inventory (BDI): applying Rasch analysis in conceptual exploration. Acta Psychiatrica Scandinavica, 76, 568-573.

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  • Crits-Christoph, P. & Gallop, R. (2006). Therapist effects in the National Institute of Mental Health Treatment of Depression Collaborative Research Program and other psychotherapy studies. Psychotherapy Research, 16, 178-181.

    Article  Google Scholar 

  • Dozois, D.J.A. & Covin, R. (2013). The Beck Depression Inventory-II (BDI-II), Beck Hopelessness Scale (BHS), and Beck Scale of Suicide Ideation (BSS). In M. Hersen (red.), Comprehensive handbook of psychological assessment, personality assessment, Vol. 2(pp. 50-67). New York: Wiley & Sons.

    Google Scholar 

  • Duncan, B.L. & Moynihan, D.W. (1994). Applying outcome research: intentional utilization of the client’s frame of references. Psychotherapy, 31, 294-301.

    Article  Google Scholar 

  • Edwards, B.C., Lambert, M.J., Moran, P.W., McCully, T., Smith, K.C. & Ellingson, A.G. (1984). A meta-analytic comparison of the Beck Depression Inventory and the Hamilton Rating Scale for Depression as measures of treatment outcome. British Journal of Clinical Psychology, 23, 93-99.

    Article  Google Scholar 

  • Elkin, I., Falconnier, L. & Martinovich, Z. (2007). Misrepresentations in Wampold and Bolt’s critique of Elkin, Falconnier, Martinovich, and Mahoney’s study of therapist effects. Psychotherapy Research, 17, 264-267.

    Google Scholar 

  • Elkin, I., Falconnier, L., Martinovich, Z. & Mahoney, C. (2006). Therapist effects in the National Institute of Mental Health Treatment of Depression Collaborative Research Program. Psychotherapy Research, 16, 144-160.

    Article  Google Scholar 

  • Elkin, I., Yamaguchi, J.L., Arnkoff, D.B., Glass, C.R., Sotsky, S.M. & Krupnick, J.L. (1999). ‘Patient-treatment fit’ and early engagement in therapy. Psychotherapy Research, 9, 437-451.

    Google Scholar 

  • Faller, H. (1998). Behandlungserwartungen bei Patienten einer psychotherapeutischer Ambulanz. Psychotherapeut, 43, 8-17.

    Article  Google Scholar 

  • Garcia, C. (2008). The role of acculturation, mental health beliefs, familism, knowledge of psychotherapy, cultural competency, and ethnic match in attitudes toward seeking psychological help in Latinos (dissertation). The Brooklyn Center: Long Island University.

    Google Scholar 

  • Goates-Jones, M.K. (2006). Client preferences for insight-oriented and action-oriented psychotherapy(dissertation). Maryland: University of Maryland.

    Google Scholar 

  • Godoy-Izquierdo, D., Lopez-Chicheri, I., Lopez-Torrecillas, F., Velez, M. & Godoy, J.F. (2007). Contents of lay illness models dimensions for physical and mental diseases and implications for health professionals. Patient Education and Counseling, 67, 196-213.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Hartong, E.G. Th.M. & Goekoop, J.G. (1985). De Montgomery-Asberg beoordelingsschaal voor depressie. Tijdschrift voor Psychiatrie, 27, 657-666.

    Google Scholar 

  • Held, B.S. (1991). The process/content distinction in psychotherapy revisited. Psychotherapy, 28, 207-217.

    Article  Google Scholar 

  • HIacoviello, B.M., McCarthy, K.S., Barrett, M.S., Rynn, M., Gallop, R. & Barber, J.P. (2007). Treatment preferences affect the therapeutic alliance: implications for randomized controlled trials. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 75, 194-198.

    Article  Google Scholar 

  • Hollon, S.D. (1984). System for Rating Psychotherapy Audiotapes. Rockville, MD: Department of Health and Human Services.

    Google Scholar 

  • Horvath, A.O. (2001). The alliance. Psychotherapy, 38, 365-372.

    Article  Google Scholar 

  • Horvath, A.O. & Greenberg, L.S. (1989). Development and validation of the Working Alliance Inventory. Journal of Counseling Psychology, 36, 223-233.

    Article  Google Scholar 

  • Jong, K. de, Moerbeek, M. & Leeden, R. van der (2010). A priori power analysis in longitudinal three-level multilevel models: an example with therapist effects. Psychotherapy Research, 3, 273-284.

    Article  Google Scholar 

  • Kendall, P.C., Holmbeck, G.N. & Verduin, T. (2004). Methodology, design, and evaluation in psychotherapy research. In M.J. Lambert (red.), Handbook of psychotherapy and behavior change(5th ed., pp. 16-43). New York: John Wiley & Sons.

    Google Scholar 

  • Kim, D.M., Wampold, B.E. & Bolt, D.M. (2006). Therapist effects in psychotherapy: a random-effects modeling of the National Institute of Mental Health Treatment of Depression Collaborative Research Program data. Psychotherapy Research, 16, 161-172.

    Article  Google Scholar 

  • Klerman, G.L. & Weissman, M.M. (1984). Interpersonal psychotherapy for depression. New York: Basic Books.

    Google Scholar 

  • Kolden, G.G., Chisholm-Stockard, S.M., Strauman, T.J., Tierney, S.C., Mullen, E.A. & Schneider, K.L. (2006). Universal session-level change processes in an early session of psychotherapy: path models. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 74, 327-336.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Kwan, B.M., Dimidjian, S. & Rizvi, S.L. (2010). Treatment preference, engagement, and clinical improvement in pharmacotherapy versus psychotherapy for depression. Behaviour Research and Therapy, 8, 799-804.

    Article  Google Scholar 

  • Lambert, M.J., Hatch, D.R., Kingston, M.D. & Edwards, B.C. (1986). Zung, Beck, and Hamilton Rating Scales as measures of treatment outcome: a meta-analytic comparison. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 54, 54-59.

    Google Scholar 

  • Lutz, W., Leon, S.C., Martinovich, Z., Lyons, J.S. & Stiles, W.B. (2007). Therapist effects in outpatient psychotherapy: a three-level growth curve approach. Journal of Counseling Psychology, 54, 32-39.

    Article  Google Scholar 

  • Lynch, J., Moore, M., Moss-Morris, R. & Kendrick, T. (2011). Are patient beliefs important in determining adherence to treatment and outcome for depression? Development of the beliefs about depression questionnaire. Journal of Affective Disorders, 133, 29-41.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Manthei, R.J., Vitalo, R.L. & Ivey, A.E. (1982). The effect of client choice of therapist on therapy outcome. Community Mental Health Journal, 18, 220-229.

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  • Martin, D.J., Garske, J.P. & Davis, M.K. (2000). Relation of the therapeutic alliance with outcome and other variables: a meta-analytic review. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68, 438-450.

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  • Mergl, R., Henkel, V., Allgaier, A.K., Kramer, D., Hautzinger, M., Kohnen, R., e.a. (2010). Are treatment preferences relevant in response to serotonergic antidepressants and cognitive-behavioral therapy in depressed primary care patients? Results from a randomized controlled trial including a patients’ choice arm. Psychotherapy and Psychosomatics, 80, 39-47.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Montgomery, S.A. & Asberg, M. (1979). A new depression scale designed to be sensitive to change. British Journal of Psychiatry, 134, 382-389.

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  • Okiishi, J.C., Lambert, M.J., Eggett, D., Nielsen, L., Dayton, D.D. & Vermeersch, D.A. (2006). An analysis of therapist treatment effects: toward providing feedback to individual therapists on their clients’ psychotherapy outcome. Journal of Clinical Psychology, 62, 1157-1172.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Prins, M.A., Verhaak, P.F., Bensing, J.M. & Meer, M.K. van der (2008). Health beliefs and perceived need for mental health care of anxiety and depression: the patients’ perspective explored. Clinical Psychology Review, 28, 1038-1058.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Raue, P.J., Schulberg, H.C., Lewis-Fernandez, R., Boutin-Foster, C., Hoffman, A.S. & Bruce, M.L. (2010). Shared decision-making in the primary care treatment of late-life major depression: a needed new intervention? International Journal of Geriatric Psychiatry, 25, 1101-1111.

    Article  PubMed Central  PubMed  Google Scholar 

  • Russell, R.L., Jones, M.E. & Miller, S.A. (2007). Core process components in psychotherapy: a synthetic review of P-technique studies. Psychotherapy Research, 17, 273-291.

    Article  Google Scholar 

  • Spitzer, R.L. & Williams, J.B.W. (1985). Structured Clinical Interview for DSM-III-R, Patient version (SCID-P, 7/1/85). New York: Biometrics Research Department.

    Google Scholar 

  • Vervaeke, G. (1995). Voorkeursdisconfirmatie in psychotherapie: de impact van de gedisconfirmeerde behandelingstheorie op tevredenheid en werkalliantie(proefschrift). Leuven: KU Leuven.

    Google Scholar 

  • Vervaeke, G. & Vertommen, H. (1996). De werkallliantievragenlijst (WAV). Gedragstherapie, 29, 139-144.

    Google Scholar 

  • Wampold, B.E. & Bolt, D.M. (2006). Therapist effects: clever ways to make them (and everything else) disappear. Psychotherapy Research, 16, 184-187.

    Article  Google Scholar 

  • Wampold, B.E. & Bolt, D.M. (2007). The consequences of ‘anchoring’’ in longitudinal multilevel models: Bias in the estimation of patient variability and therapist effects. Psychotherapy Research, 17, 509-514.

    Article  Google Scholar 

  • Wampold, B.E. & Brown, G.S. (2005). Estimating variability in outcomes attributable to therapists: a naturalistic study of outcomes in managed care. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 73, 914-923.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Watson, J.C. & Geller, S.M. (2005). The relation among the relationship conditions, working alliance, and outcome in both process-experiential and cognitive-behavioral psychotherapy. Psychotherapy Research, 15, 25-33.

    Article  Google Scholar 

  • William, B. & Healy, D. (2001). Perceptions of illness causation among new referrals to a community mental health team: ‘explanatory model’ or ‘exploratory map’? Social Science and Medicine, 53, 465-476.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Wong, E.C., Beutler, L.E. & Zane, N.W. (2007). Using mediators and moderators to test assumptions underlying culturally sensitive therapies: an exploratory example. Cultural Diversity and Ethnic Minority Psychology, 13, 169-177.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Zane, N., Sue, S., Chang, J., Huang, L., Huang, J., Lowe, S., Srinivasan, S., Chun, K., Kurasaki, K. & Lee, E. (2005). Beyond ethnic match: effects of client-therapist cognitive match in problem perception, coping orientation, and therapy goals on treatment outcomes. Journal of Community Psychology 33, 569-585.

    Article  Google Scholar 

Download references

Author information

Authors and Affiliations

  1. http://www.bsl.nl

    Michael van den Boogaard

Authors
  1. Michael van den Boogaard
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

Corresponding author

Correspondence to Michael van den Boogaard.

Additional information

DR. Th.m. Van Den Boogaard, psychiater, is specialismeleider depressie bij PsyQ Parnassia Groep. E-mail: m.vandenboogaard@psyq.nl.

Appendices

Appendix 1

Compatibiliteits vragenlijst

Lees voordat u de lijst gaat invullen eerst de inleiding zorgvuldig door.

Vul na het invullen aan het einde van de lijst op de laatste pagina de gevraagde gegevens nog even in.

Uit wetenschappelijk onderzoek is bekend dat mensen die in (psycho)therapie gaan vaak zelf al bepaalde ideeën hebben over de oorzaken van hun klachten en of problemen. Bij sommige mensen zijn die ideeën al heel duidelijk en uitgesproken. Bij anderen weer wat minder.

Ook over hun behandeling hebben mensen vaak al bepaalde ideeën. In bepaalde behandelmethoden hebben ze bijvoorbeeld meer vertrouwen dan in andere. Dat geldt niet alleen bij zuiver lichamelijke klachten (zo zal de een bij buikpijnklachten eerder een homeopaat raadplegen, terwijl de ander verwezen wil worden naar een internist), maar ook bij depressieve klachten.

Wilt u bij de onderstaande vragen aangeven hoe u het een en ander in de voorgaande gesprekken op de aangegeven punten heeft ervaren?

De volgende punten zijn bij het vastleggen van uw reacties belangrijk:

  1. 1.

    Plaats een X in een van de vakken op de schaal onder de vragen. Dus niet op de lijnen tussen de vakken.

  2. 2.

    Overtuig u ervan dat u elke vraag op de aangegeven wijze heeft beantwoord. Slaat u alstublieft geen vragen over ook al denkt u dat u onvoldoende informatie of kennis van zaken heeft om een oordeel te geven.

  3. 3.

    Zet nooit meer dan één X in een schaal.

  4. 4.

    Let er verder goed op dat de schalen, waar het de richting betreft waarin u moet aangeven wat goed is en wat slecht, iedere keer worden omgedraaid.

1) Had u het gevoel dat uw therapeut wist hoe u zelf over het ontstaan van uw klachten en of problemen dacht?

Table 3
Full size table

2) Heeft de therapeut moeite gedaan om er achter te komen hoe u over het ontstaan van uw klachten en of problemen denkt?

Table 4
Full size table

3) Heeft u het gevoel dat de therapeut uw ideeën over het ontstaan van uw klachten en of problemen deelt?

Table 5
Full size table

4) Heeft u een idee hoe uw therapeut denkt over het ontstaan van uw klachten of problemen?

Table 6
Full size table

5) Heeft u het idee dat uw therapeut uw ideeën over het ontstaan van uw klachten en of problemen respecteert?

Table 7
Full size table

6) Stemt de manier waarop uw therapeut binnen de gesprekken te werk gaat overeen met uw verwachtingen?

Table 8
Full size table

7) Ervaart u de (behandel)methode die uw therapeut gebruikt als de juiste methode voor uw klachten of problemen?

Table 9
Full size table

8) Is het u duidelijk welke ideeën uw therapeut heeft over de aanpak van uw klachten of problemen?

Table 10
Full size table

9) Is het u duidelijk waarom uw therapeut juist deze aanpak kiest voor de behandeling van uw klachten en problemen?

Table 11
Full size table

10) Stemmen de ideeën die uw therapeut heeft over de aanpak van uw klachten of problemen overeen met de uwe?

Table 12
Full size table

Dat was de laatste vraag.

Controleer of u alle vragen van de lijst heeft ingevuld en vul hieronder vervolgens uw naam, geboortedatum, de datum van vandaag en het aantal keren dat u uw gesprekstherapeut nu in totaal gezien heeft in.

figure 4

Wilt u de vragenlijsten in de bijgeleverde envelop inleveren bij de secretaresse?

Appendix 2

Om de statische significantie te testen bij mediatie, stellen Kendall, Holmbeck en Verduin (2004) de volgende procedure voor:

Gegeven

figure 5

Daarin is b de ongestandaardiseerde beta, se de standaardfout, yx de uitkomst van y uit x en zy.x de uitkomst van z uit y, met x in het model. Het indirecte effect is totale effect min het directe effect (gelijk aan de afname van de waarde van de coëfficiënt). Waarna de volgende berekening kan worden uitgevoerd om p < 0,05 tweezijdig te bepalen:

figure 6

Voor een uitgebreide beschrijving zie Kendall, P.C., Holmbeck, G.N. & Verduin, T. (2004). Methodology, design, and evaluation in psychotherapy research. In M.J. Lambert (red.), Handbook of psychotherapy and behavior change (5th ed., pp. 32-34). New York: John Wiley & Sons.

About this article

Cite this article

van den Boogaard, M. De invloed van compatibiliteit tussen patiënt en behandeling op de effectiviteit van de therapeut. TIJDSCHRIFT PSYCHOTHERAPIE 40, 121–142 (2014). https://doi.org/10.1007/s12485-014-0012-5

Download citation

  • Published:

  • Issue Date:

  • DOI: https://doi.org/10.1007/s12485-014-0012-5

Search

Navigation