Skip to main content
Log in

Schulbücher und Lektüren in der Unterrichtspraxis an böhmischen und mährischen Lateinschulen des 16. und frühen 17. Jahrhunderts

Text-books and Reading in the Teaching Practice in Bohemiam and Moravian Latin Schools of the 16th and Early 17th century

  • Published:
Zeitschrift für Erziehungswissenschaft Aims and scope Submit manuscript

Zusammenfassung

In der vorliegenden Studie werden die Schulbücher, die in böhmischen und mährischen Lateinschulen verschiedenster Art (städtische, kirchliche oder private Bildungseinrichtungen usw.) im 16. und frühen 17. Jh. benutzt wurden, analysiert. Es geht dabei v. a. um Lehrbücher und andere Texte, die für das Hauptlehrfach solcher Schulen (Latein) bestimmt wurden: Grammatiken, weitere Werke antiker, mittelalterlicher sowie zeitgenössischer Autoren, verschiedene Wörterbücher usw. Im Vordergrund des Beitrags, der das Lateinschulsystem in Böhmen und Mähren in groben Zügen skizziert, stehen aber auch Schulbücher, die in anderen üblichen Fächern der traditionellen sieben freien Künste (Rhetorik, Dialektik, Arithmetik, Musik usw.) benutzt wurden sowie im Griechisch-, Geschichts- oder Religionsunterricht.

Summary

The submitted study analyses text-books used in Bohemian and Moravian schools of various types (i.e. municipal, church and private educational institutions) in the 16th and early 17th century. These books involve text-books and other texts that were used for teaching the main subject (i.e. Latin) in these schools: grammar books, other works by classical, mediaeval and contemporary writers, various dictionaries, etc. The article, which roughly introduces the system of Latin school system in Bohemia and Moravia, also concentrates on text-books that were used in teaching other regular subjects of the seven traditional septem artes liberales (the rhetoric, dialectics, arithmetic, music, etc.) as well as the Greek language, history and catechism.

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this article

Price excludes VAT (USA)
Tax calculation will be finalised during checkout.

Instant access to the full article PDF.

Abbreviations

BNM Prag:

Bibliothek des Nationalmuseums Prag

BS Prag:

Bibliothek des Strahover Stiftes Prag

BSB München:

Bayerische Staatsbibliothek München

NB Prag:

Nationalbibliothek Prag

Literatur

Quellen

  • Adam, D. (1578). Kalendář historický. Praha: Melanchtrich (BNM Prag, Sign. 31 C 2).

    Google Scholar 

  • Adamus, D. (1579). Dictionarium linguae latinae ex magno Basilii Fabri thesauro collectum … Pragae: Melantrich (NB Prag, Sign. 45 E 77).

    Google Scholar 

  • Adamus a Weleslavina, D. (1598a). Nomenclator quadrilinguis boemico-latino-graeco-germanicus. Pragae: Adamus (NB Prag, Sign. 54 B 72).

    Google Scholar 

  • Adamus a Weleslavina, D. (1598b). Sylva quadrilinguis vocabulorum et phrasium bohemicae, latinae, graecae et germanicae linguae… Pragae: Adamus (NB Prag, Sign. 45 A 8).

    Google Scholar 

  • Aesopus (1488). Vita et fabulae secundum Henricum Steinhövel. Pragae: Drucker der Prager Bibel (BS Prag, Sign. D O VI 9).

    Google Scholar 

  • Alvarez, E. (1572). De Institutione grammatica libri tres. Olyssipone: Barrerius (zugänglich auf books.google.com).

    Google Scholar 

  • Alvarez, E. (1575). Principia seu rudimenta grammatices ex Institutionibus … pro usu tyronum latinitatis excerpta. Pragae: Universitas Carolo-Ferdinandea (BNM Prag, Sign. 26 D 30).

    Google Scholar 

  • Alvarez, E. (1598). De Institutione grammatica libri tres locupletati et scholiis nuper aucti ac recogniti. Pragae: Marinus (NB Prag, Sign. 45 E 1).

    Google Scholar 

  • Aquilinas, P. (1550). Elegantissimae colloquiorum formulae ex P. Terentii comaediis selectae ac in bohemicam et germanicam linguam versae in usum puerorum. Prostannae: Guntherus (BNM Prag, Sign. 26 F 15).

    Google Scholar 

  • Aquilinas, P. (1560a). Grammatica Philippi Melanchthonis latina. Iam denuo recognita et plerisque in locis locupletata, et autoris voluntate edita … Nunc primum boiemico sermone illustrata. Olomutii: Guntherus (BS Prag, Sign. AC IV 57).

    Google Scholar 

  • Aquilinas, P. (1560b). Vokabulář. Nomenclatura rerum domesticarum. Ex Petro Dasypodio, Sebaldo Heyden et Ioanne Piniciano in usum studiosae iuventutis latina, bohemica, germanicaque lingua breviter collecta, iam postrem recognita. Olomutii: Guntherus (BNM Prag, Sign. 26 E 26).

    Google Scholar 

  • Aristoteles (1570). Aristotelis Rhetoricorum libri III in latinum sermonem conversi et scholis brevioribus explicati a Ioanne Sturmio. Argentinae: Rihelius (BNM Prag, Sign. 49 D 14).

    Google Scholar 

  • Benedictus Nudozierinus, L. (1603). Grammaticae bohemicae ad leges naturalis methodi conformatae et notis numerisque illustratae ac distinctae libri duo. Pragae: Otmarus (BNM Prag, Sign. 26 E 21).

    Google Scholar 

  • Blahoslav, J. (1558). Musica to jest knížka zpěvákům, náležité zprávy v sobě zavírající. Olomouc: Günther (BNM Prag, Sign. 18 F 7).

    Google Scholar 

  • Blahoslav, J. (1571). Gramatika česká (Handschrift der Mährischen Landesbibliothek Brünn, Sign. 114).

  • Buchholzer, A. (1585). Chronologia … Gorlicii: Fritsch (BSB München, Sign. 4 Chrlg. 205).

    Google Scholar 

  • Buchholzer, A. (1596). Rejstřík historický … Praha: Anna Šumanová (NB Prag, Sign. 54 A 30).

    Google Scholar 

  • Carion, J. (1541). Kniha kronik o všelikých znamenitých věcech od počátku světa zběhlých. Litomyšl: Plzeňský (BNM Prag, Sign. 30 C 10).

    Google Scholar 

  • Carolides a Carlsperg, D. (1614). Elementa grammaticae latinae Philippo-Rameae, pro inferioribus classibus bohemicae pubis collecta … Pragae: Carolides (BNM Prag, Sign. 26 E 20).

    Google Scholar 

  • Clenardus, N. (1557). Institutiones linguae graecae. Coloniae: Soter (UB Freiburg, Sign. D 522,c; weitere Ausgaben www.vd16.de und www.vd17.de).

    Google Scholar 

  • Codicillus, P. (1576). Vokabulář vnově spravený a rozšířený. Vocabularium trilingue pro usu scholarum diligenter et accurat editum. Pragae: Melantrichus (BNM Prag, Sign. 59 F 12).

    Google Scholar 

  • Codicillus, P. (1586). Ordo studiorum docendi atque discendi literas in scholis civitatum Regni Boemiae et Marchionatus Moraviae, constitutus ab Universitate Pragensi. Pragae: Adamus (NB Prag, Sign. 45 A 11, Nr. 9).

    Google Scholar 

  • Codicillus, P. (1590). Praecepta dialectices pro eius studiosis et tyronibus diligenti studio M. Petri Codicilli a Tulechova Pragae recognita. Pragae: Iacobides (BNM, Sign. 49 E 6).

    Google Scholar 

  • Codicillus, P. (1616). Elementa declinationum et coniugationum pro classe ultima. Pragae: Schuman (NB, Sign. 45 E 38).

    Google Scholar 

  • Collinus, M. (1550). Elementarius libellus in lingua latina et boiemica pro novellis scholasticis … Pragae (NB Prag, Sign. 65 E 1895).

  • Collinus, M. (1564). De quatuor partibus grammatices … Pragae: Mitis-Kasper (NB Prag, Sign. 45 D 14).

    Google Scholar 

  • Collinus, M., & Cuthenus, M. (1558). Brevis, et succincta descriptio pompae in honorem Sacratissimi… Imperatoris Ferdinandi Primi… ex Austria in… Pragam adventantis. Pragae: Melantrichus.

    Google Scholar 

  • Culmannus, L. (1562). Aelii Donati De octo partibus orationis methodus, quaestiunculis puerilibus undique collectis illustrata. Pragae: Melantrichus (BS Prag, Sign. AC XI 128).

    Google Scholar 

  • Dasypodius, P. (1560). Dictionarium latinobohemicum in usum et gratiam studiosae iuventutis Bohemicae … Olomutii: Guntherus (BNM Prag, Sign. Guntherus 26 B 5).

    Google Scholar 

  • Donatus, A. (1557). Quaestiones de primis etymologiae elementis. Pragae: (BNM Prag, Sign. 26 F 18, Nr. 1).

  • Donatus, A. (1564). Methodus de etymologia. Pragae: Cantor (NB Prag; Sign. 45 D 13).

    Google Scholar 

  • Dresser, M. (1567). Rhetorica inventionis et dispositionis illustrata et locupletata quam plurimis exemplis, sacris et philosophicis. Basileae: Oporinus (BSB München, Sign. L.eleg.g. 109-1/2).

    Google Scholar 

  • Eber, P. (1550). Calendarium historicum. Basileae: Oporinus (BSB München, Sign. L.impr.c.n.mss. 30).

    Google Scholar 

  • Erasmus, D. (1522). Familiarium colloquiorum formulae. Basileae: Frobenius (online zugänglich auf http://www.e-rara.ch/doi/10.3931/e-rara-2802; im 16. Jh. wurden mehrere Dutzende lateinische Versionen dieser Schrift herausgegeben).

    Google Scholar 

  • Erasmus, D. (1556). Civilitas morum Erasmo autore in succinctas et ad puerilem aetatem appositas quaestiones latinas et boiemicas digesta. Olomutii: Guntherus (online zugänglich auf http://www.prdl.org/pub_place.php?place=Olomucium).

    Google Scholar 

  • Ezop (1557). Ezopa mudrce život s fabulemi anebo s básněmi jeho. Olomouc: Gunther (BNM Prag, Sign. 27 C 20).

    Google Scholar 

  • Fabricius, G. (1581). Elegantiarum puerilium ex M. Tullii Ciceronis epistolis libri tres collecti. Pragae: Adamus (NB Prag, Sign. 45 F 40, Nr. 2).

    Google Scholar 

  • Fabricius, G. (1589). Elegantiarum e Plauto et Terentio libri duo. Collecti a Georgio Fabricio Chemn. et nunc primum in gratiam puerorum expositione Boemica illustrati. Pragae: Adamus (NB Prag, Sign. 45 F 40, Nr. 1).

    Google Scholar 

  • Farrell, A. P. (Hrsg.). (1970). The Jesuit Ratio Studiorum of 1599. Washington (zugänglich auf: http://www.bc.edu/sites/libraries/ratio/ratio1599.pdf).

  • Frisius, G. (1544). Arithmeticae practicae methodus facilis. Vitebergae: Rhau (http://daten.digitale-sammlungen.de/bsb00028741/image_1; weitere Ausgaben unter www.vd16.de und www.vd17.de).

    Google Scholar 

  • Goerl, J. (1577). Arithmetica to jest knížka početní neb umění počtův na linách a cifrách. Praha: Černý (NB Prag, Sign. 54 F 124).

    Google Scholar 

  • Gretser, J. (1595a). Institutionum linguae graecae. Ingolstadii: Sartorius (BSB München, Sign. L.gr. 115-1/3).

    Google Scholar 

  • Gretser, J. (1595b). Rudimenta linguae graecae. Ingolstadii: Sartorius (BSB München, Sign. L.gr. 557 w).

    Google Scholar 

  • Γυμνασίαι (1601). Γυμνασίαι declamatoriae scholae Huberianae privatae, ante et post examen discipulorum, mense Ianuario Anni MDCI habitum Neopragae a studiorum et morum rectore Caspare Dornavio Varisco Philiatro. Pragae: Haeredes Danielis Adami (NB Prag, Sign. 45 A 11, Nr. 11).

    Google Scholar 

  • Hermogenes (1570a). Hermogenis Tarsensis, rhetoris acutissimi De ratione inveniendi oratoria libri IIII. Argentorati: Rihelius (BNM, Sign. 59 E 106).

    Google Scholar 

  • Hermogenes (1570b). Hermogenis Tarsensis, rhetoris acutissimi partitionum rhetoricarum liber unus. Argentorati: Rihelius (BNM, Sign. 59 E 10a).

    Google Scholar 

  • Hermogenes (1571). Hermogenis Tarsensis, rhetoris acutissimi De dicendi generibus sive formis orationum libri duo. Argentorati: Rihelius (NB Prag, Sign. NK, sign. 5 J 110).

    Google Scholar 

  • Heyden, S. (1534). Puerilium colloquiorum formulae, latina, bohemica et teutonica lingua conscriptae. Noribergae: Vopatovinus (British Library, Sign. 829. a. 19).

    Google Scholar 

  • Heyden, S. (1550). Puerilium colloquiorum formulae, latina, bohemica et germanica lingua brevissime conscriptae. Pragae: Had (BNM Prag, Sign. 26 D 28).

    Google Scholar 

  • Klatovský z Dalmanhorstu, O. (1540). Knížka v českém a německém jazyku složená, kterakby Čech německy a Němec česky čísti, psáti i mluviti učiti se měl. Ein Büchlein in Behemischer und Deutscher Sprach wie ein Behem Deutsch deßgleichen ein Deutscher Behemisch lesen schreiben und reden lernen sol. Praha: Melantrich (NB Prag, Sign. 65 F 1101).

    Google Scholar 

  • Klatovský z Dalmanhorstu, O. (1558). Nové knížky vo počtech. Praha: Kantor (NB Prag, Sign. 54 E 108).

    Google Scholar 

  • Lodereckerus, P. (1605). Dictionarium septem diversarum linguarum, videlicet latine, italice, dalmatice, bohemice, polonice, germanice et ungarice, una cum cuiuslibet linguae registro sive repertorio vernaculo, in quo candidus lector, sui idiomatis vocabulum, facile invenire poterit. Pragae: Othmarus (Mährische Landesbibliothek Brünn, Sign. ST2-0430.767).

    Google Scholar 

  • Lossius, L. (1557). Arithmetices erotemata puerilia. Francofurti: Haeredes Chr.Egen (BSB München, Sign. Math. p. 745).

    Google Scholar 

  • Melanchthon, P. (1518). Institutiones graecae grammaticae. Hagnoae: Thomas (BSB München, Sign. Res/4 L.gr. 80).

    Google Scholar 

  • Melanchthon, P. (1521). Loci communes rerum theologicarum seu hypotyposes theologicae. Moguntiae: Schöffer (zugänglich auf nbn-resolving.de/urn:nbn:de:gbv:3:1-107665; weitere Ausgaben siehe www.vd16.de).

    Google Scholar 

  • Melanchthon, P. (1524). Elementa puerilia. Augustae Vindelicorum: Grimm (BSB München, Sign. Paed.pr. 2346).

    Google Scholar 

  • Melanchthon, P. (1525). Enchiridion elementorum puerilium. Witebergae: Klug (VD16 Nr. ZV 25688).

    Google Scholar 

  • Melanchthon, P. (1526). Syntaxis Philippi Melanchthonis iam recens nata et edita. Exempla copiae latini sermonis, adnotata à Nicolao Liburnio Veneto a quodam studioso multis in locis aucta. Noribergae Petreius (UB München; 0001/8 Melan. 122; weitere Ausgaben unterwww.vd16.de).

  • Melanchthon, P. (1540). Grammatices latinae Etymologia, hoc est absolutissimae declinandi coniugandique formulae, cum generibus nominum, praeteritis item et supinis verborum adiecta vocabulorum pene omnium interpretatione germanica, quorum usus est apud vulgatos grammaticos, quotquot in hunc diem extare traduntur. Basileae: Westhemerus (zugänglich auf nbn-resolving.de/urn:nbn:de:gbv:3:1-114332).

    Google Scholar 

  • Mikuláš Brněnský, J. (1567). Knížka, v níž obsahují se začátkové umění aritmetického … Praha: Had (BS Prag, Sign. A G XVII 19).

    Google Scholar 

  • Müller, J. (Hrsg.). (1887). Die deutschen Katechismen der Böhmischen Brüder. Kritische Textausgabe mit kirchen- und dogmengeschichtlichen Untersuchungen und einer Abhandlung über das Schulwesen der böhmischen Brüder. Berlin: Hoffman.

    Google Scholar 

  • Nopp, H. (1543). De summa Christianae religionis brevia quaedam axiomata olim ab Hieronymo Noppo tradita ac eadem nunc versibus illigata a Mathaeo Collino Gurimeno. Noribergae: Petreius (zugänglich auf books.google.com; 2. Ausgabe Noribergae 1564).

    Google Scholar 

  • Optát, B. (1535). Isagogicon, jenž jest první vedení každému počínajícímu se učiti, a to ku poznání dvojího každému velmi potřebného umění ortographii předkem, kdež se ukazuje české řeči pravé a mírné psaní i čtení … aritmetiky potom, kde se oznamuje umění mírného a snadného počítání. Náměšť: Pytlík (BS Prag, Sign. AG XIII 133).

    Google Scholar 

  • Optát, B., Gzel, P., & Philomathes, V. (1533). Gramatika česká. Náměšť: Aorg 1533 (BNM Prag, Sign. 26 E 30).

    Google Scholar 

  • Pachtler, G. M. (Hrsg.). (1887–1895). Ratio studiorum et institutiones scholasticae Societatis Iesu I-IV. Berolini: Hofmann.

    Google Scholar 

  • Posthumus, W. (1570). Sententiae Salomonis generaliores de bonis moribus excerptae, libro proverbiorum, praenotatae titulis et ut proficiant multi in bonis studiis publicatae. Pragae: Dačický (NB Prag; Sign. 52 F 64 Nr. 18).

    Google Scholar 

  • Ramus, P. (1599). Rudimenta dialecticae … Herbornae: Rab (ULB Sachsen-Anhalt, Halle/Saale/; http://digitale.bibliothek.uni-halle.de/urn/urn:nbn:de:gbv:3:1-151351).

    Google Scholar 

  • Rhau, J. (1520). Enchiridion utriusque musicae practicae. Lipsiae: Schuman.

    Google Scholar 

  • Slabikář (1547). Slabikář český, jiných náboženství počátkové, kterýmžto věcem dítky křesťanské hned z mladosti učeny býti mají. Prostějov: Günther (ÖNB Wien, Sign. BE.2.R.62/4/).

    Google Scholar 

  • Sleidanus, I. (1556). De quatuor summis imperiis libri tres. Argentorati: Rihelius (BSB München; Sign. H.un. 542; http://reader.digitale-sammlungen.de/resolve/display/bsb10179315.html).

    Google Scholar 

  • Soarez, C. (1565). De arte rhetorica libri tres. Parisiis.

  • Sturmius, I. (1577). Epistolarum M. T. Ciceronis libri tres … Pragae (NB Prag; Sign. 45 F 46).

  • Talaeus, A. (1545). Institutiones oratoriae … Parisiis: Bogardus (Bibliotheque Nationale Paris; Sign. FRBNF31430880).

    Google Scholar 

  • Talaeus, A. (1552). Rhetorica… Lutetiae (zugänglich auf: books.google.com).

  • Trocedorfius, V. (1594). Compendium praeceptionum grammaticarum Phillipi Melanchthonis. Gorlicii: Fritsch (HAB Wolfenbüttel, Sign. H: P 871.8 Helmst.).

    Google Scholar 

  • Vives, J. L. (1582). Colloquia sive exercitatio latinae linguae. Noribergae: Gerlachius (books.google.com).

    Google Scholar 

  • Voigt, A. (1783). Acta litteraria Bohemiae et Moraviae, T. II. Pragae (Bibliothek des Historischen Instituts, Tschechische Akademie der Wissenschaften; Sign. B 4675).

  • Zoubek, F. J. (1873). M. Petra Codicilla z Tulechova Řád školám městským v Čechách a na Moravě léta 1586 akademií pražskou vydaný. Praha.

Sekundärliteratur

  • Ball, H. (1898). Das Schulwesen der böhmischen Brüder. Mit einer Einleitung über ihre Geschichte. Berlin: Gaertner.

    Google Scholar 

  • Bobková-Valentová, K. (2006). Každodenní život učitele a žáka jezuitského gymnázia. Praha: Karolinum.

    Google Scholar 

  • Bůžek, V. (2006). Symboly rituálu. Slavnostní vjezd Ferdinanda I. do Prahy 8. listopadu 1558. In L. Březina, J. Konvičná & J. Zdichynec (Hrsg.), Ve znamení zemí Koruny české. Sborník k šedesátým narozeninám prof. PhDr. Lenky Bobkové, CSc (S. 112–128). Praha: Casablanca.

    Google Scholar 

  • Čornejová, I. (2002). Tovaryšstvo Ježíšovo. Jezuité v Čechách. Praha: Hart.

    Google Scholar 

  • Farrell, A. P. (1938). The Jesuit Code of Liberal Education. Development and Scope of the Ratio Studiorum. Milwaukee: Bruce.

    Google Scholar 

  • Hejnic, J. (1972). Českokrumlovská latinská škola v době rožmberské. Praha: ČSAV.

    Google Scholar 

  • Hejnic, J. (1979). Latinská škola v Plzni a její postavení v Čechách (13.–18. století). Praha: ČSAV.

    Google Scholar 

  • Hejnic, J., & Martínek, J. (1966–1982). Rukověť humanistického básnictví v Čechách a na Moravě I-V. Praha: Academia.

    Google Scholar 

  • Holinková, J. (1967). Městská škola na Moravě v předbělohorském období. Praha: SPN.

    Google Scholar 

  • Holinková, J. (1970). Čtyři kapitoly z dějin městské školy u sv.Mořice v Olomouci. Olomouc.

  • Holý, M. (2009). Johannes Sturm, das Straßburger Gymnasium (Akademie) und die Böhmischen Länder in der zweiten Hälfte des 16. Jahrhunderts. In M. Arnold (Hrsg.), Johannes Sturm (1507–1589). Rhetor, Pädagoge und Diplomat (S. 303–319). Tübingen: Mohr Siebeck.

    Google Scholar 

  • Holý, M. (2010a). Die Schulen der Brüderunität in Böhmen und Mähren als Objekt adliger Studieninteressen in der Zeit vor der Schlacht am Weißen Berg. Acta Comeniana, 24(XLVIII), 43–71.

    Google Scholar 

  • Holý, M. (2010b). Zrození renesančního kavalíra. Výchova a vzdělávání šlechty z českých zemí na prahu novověku (1500–1620). Praha: Historický ústav.

    Google Scholar 

  • Holý, M. (2011). Bildungsmäzenatentum und Schulgründungen des Adels für Protestanten in Böhmen und Mähren (1526–1620). In J. Bahlcke & T. Winkelbauer (Hrsg.), Schulstiftungen und Studienfinanzierung. Bildungsmäzenatentum in den böhmischen, österreichischen und ungarischen Ländern, 1500-1800 (S. 93–107). Wien: Böhlau.

    Google Scholar 

  • Kádner, O. (1923). Dějiny pedagogiky II. Praha: Unie.

    Google Scholar 

  • Kroess, A. (1910). Geschichte der böhmischen Provinz der Gesellschaft Jesu, Bd. I: 1556-1619. Wien: Mayer.

    Google Scholar 

  • Kubálek, J., Hendrich, J., & Šimek, F. (1929). Naše slabikáře. Od nejstarší doby do konce století XVIII. Praha: Státní nakladatelství.

    Google Scholar 

  • Molnár, A. (Hrsg.). (1956). Českobratrská výchova před Komenským. Praha.

  • Palacký, F. (1970). Obyvatelstvo českých měst a školní vzdělání v 16. a na začátku 17. století. Český časopis historický, 18, 345–368.

    Google Scholar 

  • Pavur, C. (2005). The Ratio Studiorum: The Official Plan for Jesuit Education. Saint Louis: The Institute of Jesuit Sources.

    Google Scholar 

  • Pešek, J. (1991). Pražská univerzita, městské latinské školy a měšťanské elity předbělohorských Čech (1570–1620). Český časopis historický, 89, 336–355.

    Google Scholar 

  • Pešek, J. (1993). Měšťanská vzdělanost a kultura v předbělohorských Čechách 1547–1620. Praha: UK.

    Google Scholar 

  • Seidel, R. (1994). Späthumanismus in Schlesien. Caspar Dornau (1577–1631). Leben und Werk. Tübingen: Niemeyer.

    Book  Google Scholar 

  • Sturm, H. (1964). Die St. Joachimsthaler Lateinschulbibliothek aus dem 16. Jh. (mit Katalog). Stuttgart: Kohlhammer.

    Google Scholar 

  • Voit, P. (2008). Encyklopedie knihy. Praha: Libri.

    Google Scholar 

  • Winter, Z. (1899). O životě na vysokých školách pražských knihy dvoje. Kulturní obraz XV.-XVI. století. Praha: Matice česká.

    Google Scholar 

  • Winter, Z. (1901). Život a učení na partikulárních školách v Čechách v XV. a XVI. století. Praha: ČAVU.

    Google Scholar 

  • www.knihopis.org (database of Czech old prints; Kabinett für die klassischen Studien des Philosophischen Instituts der Tschechischen Akademie der Wissenschaften: Verzeichnis aller bekannten, im zusammenhängenden tschechischen Sprachgebiet gedruckten Bücher von 1500 bis 1800, die in Knihopis českých a slovenských tisku od doby nejstarší až do konce XVIII. století, edd. Z. V. Tobolka a F. Horák, Praha 1925-1967, und dessen Anhängen verzeichnet wurden. Die Redaktion erweitert zugleich diese Datenbank um neue Titel, bzw. sie trägt verschiedene Korrekturen oder Ergänzugen zu bestehenden Daten ein.).

  • www.vd16.de (Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des 16. Jahrhunderts).

  • www.vd17.de (Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des 17. Jahrhunderts)

Download references

Author information

Authors and Affiliations

Authors

Corresponding author

Correspondence to Martin Holý.

Rights and permissions

Reprints and permissions

About this article

Cite this article

Holý, M. Schulbücher und Lektüren in der Unterrichtspraxis an böhmischen und mährischen Lateinschulen des 16. und frühen 17. Jahrhunderts. Z Erziehungswiss 15 (Suppl 2), 105–119 (2012). https://doi.org/10.1007/s11618-012-0314-8

Download citation

  • Published:

  • Issue Date:

  • DOI: https://doi.org/10.1007/s11618-012-0314-8

Schlüsselwörter

Keywords

Navigation